YARGITAY KARARI
DAİRE : Ceza Genel Kurulu
ESAS NO : 2023/28
KARAR NO : 2023/95
KARAR TARİHİ : 22.02.2023

YARGITAY DAİRESİ : 7. Ceza Dairesi

I. HUKUKÎ SÜREÇ
1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nda düzenlenen emre itaatsizlikte ısrar suçundan sanık …’ın beraatine ilişkin … (Kapatılan) 5. Kolordu Komutanlığı Askeri Mahkemesince verilen 02.09.2015 tarihli ve 419-1134 sayılı hükmün, Askeri savcı tarafından temyiz edilmesi üzerine dosyayı inceleyen (Kapatılan) Askeri Yargıtay …. Dairesince 05.01.2016 tarih ve 617-13 sayı ile; “Sanığın, 23.12.2013 tarihinde 19.30-21.30 saatleri arasında Kule nöbetçisi olduğu, nöbet saatinden önce P. Onb. … Altıner tarafından nöbete sevk edilmesine rağmen nöbetine gitmediği, tutanak düzenlendiği, bu suretle emre itaatsizlikte ısrar suçunu işlediği iddia edilerek, hakkında kamu davası açılmış; Askeri Mahkemece, tanık beyanı da dikkate alındığında, sanığın nöbet görevi için hazırlığını yaparak Nöbetçi Onbaşı ile birlikte hareket ettiği, ancak rahatsızlığı nedeniyle yoldan geri döndüğü, nitekim ertesi gün viziteye çıkarak ilaç tedavisi gördüğü, emre itaatsizlikte ısrar kastıyla hareket etmediği ve atılı suçun manevi unsur yönünden oluşmadığı belirtilerek beraat hükmü kurulmuştur.
Bununla birlikte, dikkate alındığı belirtilen ve olay tarihinde Nöbetçi Onbaşı olan tanık P. Onb. … Altıner’in yeminli ifadesinde (Dz.40), sanığın kule nöbetçisi olmasına rağmen nöbeti devralmaya gitmediğini, yoldan geri döndüğünü, tekrar görevini hatırlattığını, ancak gitmeyeceğini söylediğini, bunun üzerine o geceki Bölük Astsubayına durumu anlattığını, tutanak düzenlendiğini beyan etmiş; sanığın nöbete gitmemek konusunda rahatsızlığını ileri sürdüğünden ise bahsetmemiştir.
Sanığın savunmasında ileri sürdüğü hasta olduğunu o gün komutanına söylediği, ancak nöbet yerine gitmesini belirttiğine yönelik husus araştırılmamış; dosya dizi 6’da yer alan tutanağı hazırlayanların tanık olarak ifadeleri tespit edilmemiştir.
Belirtilen nedenlerle, sanığın rahatsız olduğuna ilişkin bir beyanda bulunup bulunmadığı, nasıl bir rahatsızlıktan bahsettiğinin, tanık … Altıner ve tutanak mümzilerinden sorulmak suretiyle açıklığa kavuşturulması, varsa söz konusu rahatsızlığın dizi 63’te bulunan vizite kaydında yazılı rahatsızlıkla uyumlu olup olmadığı, bu rahatsızlığın nöbet hizmetine gitmeyi engelleyecek veya güçleştirecek nitelikte olup olmadığının açıklığa kavuşturulmasından sonra hüküm kurulması gerektiği” isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmiştir.
… (Kapatılan) 5. Kolordu Komutanlığı Askeri Mahkemesince 10.03.2017 tarih ve 95-74 sayı ile; “Kanaatimize göre noksan soruşturma bulunmamaktadır.
Nitekim Dz. 63’te bulunan revir kaydında sanığın kas ağrısı ve boğaz ağrısı şikâyetiyle revire müracaat ettiği açıktır. Bu durumda bir önceki gece sanığın ilgililere bahsettiği şikâyetinden başka veya aynı şikâyetlerle revire müracaatı, sanığın rahatsız olduğu gerçeğini değiştirmeyecektir. Ayrıca sanığın rahatsızlığına ilişkin semptomları tam olarak bilmesi mümkün olmadığı gibi şikâyetlerinin geceden sabaha değişmesi de mümkün olabilir. Bu nedenle Askeri Yargıtay tarafından işaret edilen tanıkların yine işaret edilen sorular ışığında ifadelerinin tespitinin neticeye bir katkısı olmayacaktır.
Diğer taraftan daha önceki kararımızda vurgulandığı üzere sanık nöbete kalkmış, nöbet için hazırlanmış ve fakat nöbet yerine giderken yoldan geri dönmüştür. Sanık savunmasında nöbete gitmemesine gerekçe olarak rahatsızlığını göstermiştir. Sanığın rahatsız olduğu bir gerçektir. Eğer sanığın itaatsizlikte ısrar kastı bulunsaydı en baştan itibaren hiç nöbete kalkmayabilirdi. Öncelikle yoldan geri dönmesi sanığın savunmalarını teyit etmiştir.
Ayrıca bozma ilamında gösterilen hususlar araştırılsa ve neticede tüm veriler sanık aleyhine çıkmış olsa bile gerek sanık savunması, gerek bu savunmaları destekleyen Dz. 63’teki muayene kaydı, gerekse sanığın nöbete giderken yoldan dönmesi hususları birlikte değerlendirildiğinde sanık hakkında mahkûmiyete yeter vicdani kanaat oluşabilecek midir? Bu soruya mahkememiz tarafından olumlu yanıt verilemediğinden herhangi bir noksan soruşturma bulunmadığı” gerekçesiyle bozmaya direnerek önceki hüküm gibi sanığın beraatine karar vermiştir.
Bu hükmün de Askeri savcı tarafından temyiz edilmesi üzerine, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 10.09.2021 tarihli ve 67530 sayılı bozma istekli tebliğnamesi ile dosya 6763 sayılı Kanun’un 36. maddesi ile değişik CMK’nın 307. maddesi uyarınca kararına direnilen Daireye gönderilmiş, aynı madde uyarınca inceleme yapan Yargıtay 7. Ceza Dairesince 03.11.2022 tarih ve 23847-15546 sayı ile direnme kararı yerinde görülmeyerek Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen dosya, Ceza Genel Kurulunca değerlendirilmiş, açılanan gerekçelerle karara bağlanmıştır.
II. UYUŞMAZLIK KONUSU
Özel Daire ile Yerel Mahkeme arasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; sanığa atılı emre itaatsizlikte ısrar suçunun unsurları itibarıyla oluşup oluşmadığının belirlenmesi bakımından eksik araştırmayla hüküm kurulup kurulmadığının değerlendirilmesine ilişkindir.
III. OLAY VE OLGULAR
İncelenen dosya kapsamından;
Bilgisayar İşletmeni P. Onb. Serkan Yıldız, …. Mknz. P. Bl. Nöb. P. Uzm. Çvş … Kıran, …. Mknz. P. Bl. Nöb. Astsb. P. Kd. Çvş. … Bodurcaoğlu ve …. Mknz. P. Tb. Nöb. Sb. P. Ütğm. … Korkmaz tarafından düzenlenen tutanağa göre; …. Mknz. P. Bl. K.lığı personeli P. Er sanık …’ın 23.12.2013 tarihinde 19.30-21.30 nöbetine gitmediğinin P. Onb. … Altıner tarafından tespit edildiği,
08.07.2013 tarihli emniyet ve kaza önleme tutanağının …. Mknz. P. Bl. K.lığında görevli Piyade Yüzbaşı Şahin Üstün tarafından sanık …’a tebliğ edildiği, anılan tutanakta nöbet faaliyetlerinin İç Hizmet Yönetmeliği talimatına uygun şekilde tutulacağının belirtildiği ve uyulması gereken kuralların gösterildiği,
Piyade Yüzbaşı Bölük Komutanı Şahin Üstün tarafından düzenlenen 24.11.2013 tarihli vak’a kanaat raporuna göre; sanığın 23.12.2013 tarihinde 19.30-21.30 saatleri arasındaki nöbetine gitmemek suretiyle nöbet talimatına aykırı hareket etmesinden dolayı 2 hafta sonu izinsizlik; 31.05.2013 ve 06.06.2013 tarihlerinde nöbet talimatına aykırı hareket etmesinden dolayı ayrı ayrı 2 hafta sonu izinsizlik; 05.07.2013 tarihinde nöbet talimatına aykırı hareket etmesinden dolayı … hafta sonu izinsizlik cezası aldığı, 06.11.2013 tarihinde firar suçundan hakkında işlem yapıldığı, raporu düzenleyenin sanık ve olay hakkındaki kanaatinde; sanığın birliğe malen tertip edilerek geldiğini, oradaki sıkıntıların aynısını burada da devam ettirdiğini, sanığı defalarca ikaz ettiğini ancak kendisinde olumlu yönde bir değişiklik gözlemlemediğini belirttiği,
24.12.2013 tarihli bilgi edinme tutanağına göre; sanığa neden gitmediği sorulduğunda sanığın 23.12.2013 tarihinde 15.30-17.30 nöbetçisi olduğunu, nöbet değişiminin geç yapıldığını, nöbetten döndüğünde 19.30-21.30 saatleri arasında nöbeti olduğunu öğrendiğini, nöbetten yeni geldiği için bu nöbete gitmek istemediğini, sanığa hava sıcaklığının -5 derecenin altına inmesi durumunda nöbetlerin 1 saate düşeceğini, bu durumda hazırlanan nöbet listelerine göre bir iki saat sonra tekrar nöbete gitmek zorunda kalabileceğini, böyle bir durumda aynı şekilde nöbete gitmeme tepkisini mi göstereceği sorulduğunda, sanığın “Hayır nöbetime giderdim.” şeklinde cevap verdiği,
…. Mekanize Piyade Bölüğü 23-24 Aralık 2013 erbaş/er nöbet listesine göre; 23.12.2013 tarihinde saat 19.30-21.30 nöbetinin sanıkta olduğu, nöbetçi onbaşının … Altıner olduğu, 24.12.2013 tarihinde saat 07.30-09.30 nöbetinin de sanıkta olduğu,
24.09.2014 tarihli terhis belgesine göre; sanığın, 14.03.2013-15.03.2013 tarihleri arasında 1 gün geç iltihak, 02.03.2014-04.03.2014 tarihleri arasında 1 gün izin aşımı ve … gün kanuni izne mahsuben kullanmış olduğu fazla izin süresi bulunduğu, 01.08.2013-06.11.2013 tarihleri arasında 97 gün firar ettiği, izin süresini geçirmesi sebebiyle 13 gün hizmetten men, nöbet talimatına aykırı hareket etmesinden dolayı 15 gün hizmetten men, emre itaatsizlik suçundan 12 gün hizmetten men cezası ile cezalandırıldığı, böylece 142 günün askerlik hizmetinden sayılmayıp askerlik süresine eklendiği, sanığın 12.03.2013 tarihinde askerlik şubesinden sevk edildiği, 15.03.2013 tarihinde askerliğe katıldığı, 01.08.2014 tarihinde ise terhis edildiği,
Mahkemece 22.12.2013-24.12.2013 tarihleri arası revir kayıtlarının istenmesi üzerine….Piyade Tabur Komutanlığınca 25.06.2015 tarihinde gönderilen bölüğe ait vizite defterine göre; sanığın 24.12.2013 tarihinde kas ağrısı ve boğaz ağrısı şikâyetiyle revire başvurduğu, sanığa diclomec ampul, muscoflex ampul, asist, denkol vb. ilaçların yazıldığı,
Anlaşılmaktadır.
Tanık … Altıner Mahkemede; iddianamedeki anlatımın doğru olduğunu, kendisinin piyade onbaşı olarak görev yaptığını, görevinin kule nöbetçilerinin yerini değiştirmek ve nöbet değişimi yapmak olduğunu, sanığın kule nöbetçisi olmasına rağmen nöbeti devralmaya gitmediğini, sanığı götürmeye çalıştığını ancak yoldan geri döndüğünü, ikinci sefer görevini hatırlattığını ancak gitmeyeceğini söylediğini, bunun üzerine o geceki bölük astsubayına giderek durumu anlattığını, onun talimatı üzerine sanık hakkında tutanak düzenlediklerini beyan etmiştir.
Sanık … Mahkemede; olay günü rahatsız olduğunu, hastalığı nedeniyle görev yerine gitmek istemediğini, hasta olduğunu o gün ismini hatırlayamadığı komutanına söylediğini ancak hasta olmasına rağmen nöbet yerine gitmesini söylediğini, hasta olduğu için nöbet yerine gitmesine rağmen orada kalamadığını, geri dönmek zorunda kaldığını, durumu nöbetçi çavuşa bildirdiğini ancak ismini şu an hatırlamadığını, nöbetçi çavuşun kendisini komutanın yanına götürdüğünü ancak hasta olmasına rağmen nöbetinin değiştirilmediğini ve hakkında tutanak tutulduğunu, o gün revire gittiğini, revirde tedavisinin ve tedaviye ilişkin kayıtların yapıldığını, aynı gün gece 03.00-05.00 nöbetinin de kendisinde olduğunu ancak hastalığı nedeniyle değiştirildiğini, yerine başkasının nöbete gittiğini, bu husustaki belgelerin ilgili yerlerden teminini talep ettiğini, hakkında tutulan tutanağın kötü niyetli olduğunu, emre itaatsizlik kastının olmadığını, suçu kabul etmediğini, bozma sonrası Mahkemede; daha önceki savunmalarını aynen tekrar ettiğini, olay günü nöbetçi olduğunu, komutanına hasta olduğunu ve nöbet tutamayacağını söylediğini, ayaktan istirahatı bulunduğunu, olay günü nöbet değiştirme çavuşu olan … Altıner’in kendisini nöbet yerine götürürken yolun yarısında durup komutanına ayağından ve baş ağrısından kaynaklı hasta olduğunu söyleyerek nöbet yerine gitmediğini, bu nedenle hakkında tutanak tutulduğunu, sonra da revire gönderilip tedavi olduğunu, kendisine ilaç verdiklerini, bu olayda suç kastı olmadığını, rahatsızlığı nedeniyle verilen ilaçların belli olduğunu, suçu kabul etmediğini savunmuştur.

IV. GEREKÇE
A. İlgili Mevzuat ve Uyuşmazlık Konusuna İlişkin Görüşler
1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nun “İtaatsizlikte ısrar edenlerin cezası” başlıklı 87. maddesi;
“1. Hizmete ilişkin emri hiç yapmayan asker kişiler bir aydan bir seneye kadar, emrin yerine getirilmesini söz veya fiili ile açıkça reddeden veya emir tekrar edildiği halde emri yerine getirmeyenler, üç aydan iki seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
2. Yukarıki fıkrada yazılı suçlar seferberlikte yapılırsa beş ve düşman karşısında yapılırsa on seneye kadar ağır hapis cezası hükmolunur.” şeklinde düzenlenmiştir.
Maddede düzenlenen eylem, yetkili amir tarafından verilen ve hizmete ilişkin olan emrin hiç yapılmaması, yerine getirilmesinin söz veya fiil ile açıkça reddedilmesi veya emir tekrar edildiği hâlde yapılmamasıdır.
Emre itaatsizlikte ısrar suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Aranan kast bakımından genel kast yeterli olup faili emre itaatsizliğe götüren bir saikin bulunması gerekli değildir. Eyleminin emre itaatsizlik olduğunu bilmesi ve hareketi yaparken istemiş olması yeterlidir.
Diğer taraftan, ceza muhakemesinin amacı, her somut olayda kanuna ve usulüne uygun olarak toplanan delillerle maddi gerçeğe ulaşıp adaleti sağlamak, suç işlediği sabit olan faili cezalandırmak, kamu düzeninin bozulmasının önüne geçebilmek ve bozulan kamu düzenini yeniden tesis etmektir. Gerek 1412 sayılı CMUK, gerekse 5271 sayılı CMK, adil, etkin ve hukuka uygun bir yargılama yapılması suretiyle maddi gerçeğe ulaşmayı amaç edinmiştir. Bu nedenle ulaşılma imkânı bulunan bütün delillerin ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer bir değişle adaletin tam olarak gerçekleşebilmesi için, maddi gerçeğe ulaşma amacına hizmet edebilecek tüm kanuni delillerin toplanması ve tartışılması zorunludur.
B. Somut Olayda Hukuki Nitelendirme
…. Mknz. P. Bl. K.lığı emrinde görevli olan sanık P. Er …’ın 23.12.2013 tarihinde 19.30-21.30 saatleri arasında nöbetçi olarak görevlendirildiği, nöbetçi Onbaşı tanık … Altıner’in sanığı nöbet yerine götürmeye çalıştığı ancak sanığın yoldan geri dönüp nöbet yerine gitmeyerek 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nda düzenlenen emre itaatsizlikte ısrar suçunu işlediğinden bahisle sanık hakkında kamu davası açıldığı anlaşılan olayda;
24.12.2013 tarihli bilgi edinme tutanağına göre; sanığa neden nöbete gitmediği sorulduğunda, sanığın 23.12.2013 tarihinde saat 15.30-17.30 nöbetçisi olduğunu, nöbet değişiminin geç yapıldığını, nöbetten döndüğünde 19.30-21.30 saatleri arasında nöbeti olduğunu öğrendiğini, nöbetten yeni geldiği için bu nöbete gitmek istemediğini beyan etmesine rağmen hasta olduğu için nöbete gitmediğinden bahsetmemesi, tanık … Altıner’in; piyade onbaşı olarak görev yaptığını, görevinin kule nöbetçilerinin yerini değiştirmek ve nöbet değişimi yapmak olduğunu, sanığın kule nöbetçisi olmasına rağmen nöbeti devralmaya gitmediğini, sanığı götürmeye çalıştığını ancak yoldan geri döndüğünü, ikinci sefer görevini hatırlattığını ancak gitmeyeceğini söylediğini, bunun üzerine o geceki bölük astsubayına giderek durumu anlattığını, onun talimatı üzerine sanık hakkında tutanak düzenlediklerini beyan etmesine rağmen sanığın hasta olması sebebiyle nöbete gitmek istemediğini kendisine söylediğine ilişkin bir beyanda bulunmaması hususları birlikte değerlendirildiğinde; sanığın rahatsızlanması sebebiyle nöbete gidemeyeceğini tanık … Altıner’e ve tutanakta imzaları bulunan….u ve … Korkmaz isimli şahıslara söyleyip söylemediğinin, rahatsızlığın ileri sürüldüğünün belirlenmesi durumunda sanığın nasıl bir rahatsızlıktan bahsettiğinin, söz konusu rahatsızlığın; vizite kaydında yazılı rahatsızlıkla uyumlu ve nöbet hizmetine gitmeyi engelleyecek veya nöbet hizmetini güçleştirecek nitelikte olup olmadığının araştırılarak ve isimleri belirtilen şahıslar tanık sıfatıyla dinlenilerek sonucuna göre sanığa atılı emre itaatsizlikte ısrar suçunun unsurları itibarıyla oluşup oluşmadığının belirlenmesi gerekirken, eksik araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve kanuna aykırıdır.
Bu itibarla, Yerel Mahkemenin direnme kararına konu hükmünün eksik araştırma ile hüküm kurulması isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmelidir.
V. KARAR
Açıklanan nedenlerle;
1- … (Kapatılan) 5. Kolordu Komutanlığı Askeri Mahkemesinin 10.03.2017 tarihli ve 95-74 sayılı hükmünün, sanığa atılı emre itaatsizlikte ısrar suçunun unsurları itibarıyla oluşup oluşmadığının belirlenmesi bakımından eksik araştırmayla hüküm kurulduğunun gözetilmemesi isabetsizliğinden BOZULMASINA,
2- … 5. Kolordu Komutanlığı Askeri Mahkemesinin kapatılması sebebiyle dosyanın, UYAP kayıtları dikkate alınarak … …. Asliye Ceza Mahkemesine gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİ EDİLMESİNE, 22.02.2023 tarihinde yapılan müzakerede oy birliğiyle karar verildi.

…
12.C.D. Bşk.

…
10.C.D. Bşk.

…
4.C.D. Bşk.

…
8.C.D. Bşk.

…
6.C.D. Başkanvekili

…

…

…

…
2.C.D. Başkanvekili

…

…

…

…

…

…

…

…

…

…

…

…

…

…

…

Yazı İşleri Müdürü

K.D.A