YARGITAY KARARI
DAİRE : Ceza Genel Kurulu
ESAS NO : 2009/259
KARAR NO : 2010/47
KARAR TARİHİ : 02.03.2010

İtirazname : 2006/278087
Yargıtay Dairesi : 9. Ceza Dairesi
Mahkemesi : İSTANBUL 6. Asliye Ceza
Günü : 28.06.2006
Sayısı : 171-498

Sanık A. S.’nin, görevi yaptırmamak için direnme suçundan 5237 sayılı TCY’nın 265/1, 62 ve 50. maddeleri uyarınca iki kez 3000 YTL adli para cezası ile, kamu malına zarar verme suçundan 5237 sayılı TCY’nın 152/1-a, 62 ve 50. maddeleri uyarınca 6000 YTL adli para cezasıyla cezalandırılmasına, cezalarının 12000 YTL olarak toplanmasına, sanığın eylemleri bütün olarak görevliye etkin direnme suçunu oluştur¬duğundan hakaret suçundan ayrıca hüküm kurulmasına yer olmadığına ilişkin, İstanbul 6. Asliye Ceza Mahkemesince verilen 28.06.2006 gün ve 171-498 sayılı hüküm, sanık müdafii tarafından temyiz edilmekle, dosyayı inceleyen Yargıtay 9. Ceza Dairesince 22.10.2009 gün ve 3748-10518 sayı ile;
“Mükerrir olan sanık hakkında tekerrür hükümlerinin uygulanmaması ve sanığın sübut bulan görevli memurlara hakaret suçu yönünden de bu suçun direnme suçunun unsuru olmaması nedeniyle ayrıca cezalandırılması gerektiğinin gözetilmemesi aleyhe temyiz olmadığından bozma nedeni yapılmamıştır.
Yerinde görülmeyen sair itirazların reddine, ancak;
1- Sanığın görevli memurlara direnme eylemlerinin aynı zaman dilimi içinde ve hukuki kesintiye uğramadan gerçekleşmesi sebebiyle tek suç oluşturacağı ve hukuki durumunun buna göre takdir ve tayininin gerektiği gözetilmeyerek, iki suç kabulüyle yazılı şekilde hüküm tesisi,
2- Sanık hakkında işlediği suçlar dolayısıyla tayin edilen cezaların toplanmasına hükmedilmesi suretiyle 5275 sayılı Kanunun 99. maddesine muhalefet edilmesi” isabetsiz¬liklerinden bozulmuştur.
Yargıtay C. Başsavcılığı ise 22.12.2009 gün ve 278087 sayı ile;
“TCY’nın 265. maddesinde düzenlenmiş bulunan ‘görevi yaptırmamak için direnme’ suçunda, mağdur sayısının birden fazla olması durumunda TCY’nın 43/2. maddesindeki zincirleme suç hükmünün uygulanıp uygulanmayacağı konusunda ortaya çıkan sorunun çözülmesi gerekmektedir.
Görevi yaptırmamak için direnme suçunun, kamu yönetiminin güvenirliğine ve işleyişine yönelik olduğunda kuşku yoktur. Ancak suçun hareket öğesi, kamu görevlisine karşı cebir ve tehdit kullanılmasıdır. Bu şekilde eylem doğrudan kamu görevlisine yönelmektedir.
TCY’nın 265. maddesi ile hem kamu yönetiminin hukuksal yararı korunmakta hem de kamu görevini yerine getiren görevlilerin vücut bütünlüğü ile kişilik haklarına ilişkin hukuksal koruma sağlanmakta olduğu kabul edilmelidir. Bu noktadan hareketle eylemin, kamu düzeninin işleyişinden sorumlu kamu yönetiminin yanında suçun unsurlarından olan yaralama ve/veya tehdit suçlarının mağduru olan kamu görevlisine de yönelmiş sayılacağı açıktır. Bu doğrultuda, sözü edilen eylemle karşı karşıya gelen kamu görevlilerinin sayısının birden fazla olması durumunda, ‘aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek fiille işlenmiş olması’ söz konusu olacağından TCY’nın 43/2. maddesinin uygulanma zorunluluğu ortaya çıkmaktadır” görüşüyle itiraz yasa yoluna başvurarak Özel Dairenin (1) no’lu bozma kararının kaldırılması ve yerel mahkeme hükmünün açıklanan nedenle bozulmasına karar verilmesi isteminde bulunmuştur.
Dosya, Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilmekle, Ceza Genel Kurulunca değerlen¬dirilmiş ve açıklanan gerekçelerle karara bağlanmıştır.
TÜRK MİLLETİ ADINA
CEZA GENEL KURULU KARARI
Yargıtay Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; 5237 sayılı TCY’nın 265. maddesinde düzenlenen görevi yaptırmamak için direnme suçunda, direnilen kamu görevlilerinin sayısının birden fazla olması durumunda sanık hakkında TCY’nın 43/2. maddesinin uygulanmasının olanaklı olup olmadığına ilişkindir.
İncelenen dosya içeriğine göre;
Sanık A.S.’nin içinde bulunduğu aracın hatalı sollama yapması üzerine 05.04.2006 günü gecesi saat 01.55’de müşteki polis memurları Ç. Ş. ile M. E.tarafından durdurulduğu, araç sürücüsü hakkında yasal işlem yapılmak istendiği sırada araçtan inen ve alkollü olan sanığın müştekiler Ç.ve M.’nin yanına gelerek “benim bulunduğum aracı nasıl durdurursunuz lan…” şeklinde sözler söylediği, ekip otosunun tavan üst kısmına ve sol arka kapısına eliyle ve ayağıyla vurarak zarar verdiği, görevlilerce yakalanmak istendiği sırada her iki polis memuruna fiziksel olarak direndiği, hakkında yasal işlem yapılmak üzere ekip aracına bindirilip götürülmek istendiğinde “siz beni nasıl alırsızınız, yarın çıkınca hepinizi bombalayacağım” şeklindeki sözleri söylediği, sanığın bu müştekilerce zorla araca bindirilip diğer müştekilerin bulundukları yere götürülerek onlara teslim edildiği, Polis Karakoluna götürülmek üzere ekip otosuna bindirilirken sanığın bu kez görevli polis memurları S., M., Ş.ve İ.’ye “hepiniz pontussunuz, şerefsizsiniz, çorbacı amirlerinize 50 milyar lira verip sürdüreceğim, bombalattıracağım” diyerek polis aracına binmek istemediği ve direndiği, ancak zor kullanılarak etkisiz hale getirildiği, sanık hakkında açılan kamu davasının sonunda yerel mahkemece sanığın iki ayrı polis ekibine direnmesinin iki ayrı görevliye direnme suçunu oluşturduğunun kabul edilerek TCY’nın 265/1. maddesinin iki kez uygulanması suretiyle cezalandırılmasına karar verildiği, sanığın direnme sırasında görevlilere hakaret etmesinin de direnme eyleminin içinde bulunduğu gerekçesiyle ayrıca ceza tayin edilmediği, Özel Dairece “sanığın görevli memurlara direnme eylemlerinin aynı zaman dilimi içinde ve hukuki kesintiye uğramadan gerçekleşmesi sebebiyle tek suç oluşturacağı” isabetsizliğinden yerel mahkeme hükmünün bozulmasına karar verildiği, Yargıtay C. Başsavcılığının ise, sanık hakkında TCY’nın 43/2. maddesinin uygulan¬ması gerektiği görüşüyle itiraz yasa yoluna başvurduğu anlaşılmaktadır.
5237 sayılı TCY’nın “Zincirleme Suç” başlıklı 43. maddesinin 1. fıkrasında; “Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Ancak bu ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır. Mağduru belli bir kişi olmayan suçlarda da bu fıkra hükmü uygulanır” şeklinde zincirleme suç, ikinci fıkrasında ise; “Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır” denilmek suretiyle de zincirleme suçtan farklı bir müessese olan aynı nev’iden fikri içtima düzenlenmiştir
Aynı nev’iden fikri içtima halinde, fiil yani hareket tektir ve bu fiille aynı suç birden fazla kişiye karşı işlenmektedir. Burada, hareket tek olduğu için, fail hakkında bir cezaya hükmolunacak, ancak bu ceza TCY’nın 43/1. maddesine göre artırılacaktır.
Ancak burada kastedilen, fiil ya da hareketin, doğal anlamda değil hukuksal anlamda tekliğidir. Bazen suçların işlenmesi sırasında doğal olarak birden fazla hareket yapılmakta ise de, ortaya konulan bu davranışlar suçun yasal tanımında yer alan hukuksal anlamdaki “tek bir fiili” oluşturmaktadır. Bazı suç tiplerinde ise, yasadaki tanımda belirtilen birbirinin alternatifi olan birden fazla hareketin gerçekleştirilmesiyle suç işlenebilmektedir. Öğretide “seçimlik hareketli suçlar” olarak isimlendirilen bu suç tiplerinde, sayılan seçimlik hareketlerin herhangi birisinin gerçekleştirilmesi suçun oluşumu açısından yeterlidir. Belirtilen seçimlik hareketlerden birkaçının ya da tamamının yapılması halinde de birden fazla suç değil tek suç oluşacaktır. Ancak seçimlik hareketli suçtan sözedebilmek için yasada sayılan seçimlik hareketlerin aynı konuya ilişkin olması gerekmektedir.(İzzet Özgenç, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Bası, Ankara, 2008, s.171 vd.; Mahmut Koca-İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, Ankara, 2009, s.151 vd.)
Öte yandan; TCY’nın 43. maddenin 3. fıkrasında yer alan; “Kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında bu madde hükümleri uygulanmaz” şeklindeki hüküm uyarınca, aynen zincirleme suçta olduğu gibi, kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında maddenin 2. fıkrasında düzenlenen aynı nev’iden fikri içtima kuralı da uygulanamayacaktır. Başka bir anlatımla, TCY’nın 43/3. maddesinde sayılan bu suçlarda; fail, mağdur sayısınca ayrı ayrı cezalandırılacaktır.
765 sayılı TCY’nın 79. maddesinde hem aynı nev’iden fikri içtima, hem de farklı nev’iden fikri içtima halini kapsayan bir düzenleme öngörülmüş iken 5237 sayılı TCY bu iki hali birbirinden ayırmıştır. Buna göre, aynı nev’iden fikri içtima söz konusu olduğunda ceza miktarının belirlenmesi yönünden zincirleme suça ilişkin hükümler uygulanarak cezada belirli bir miktar artırım yapılırken, farklı nev’iden fikri içtima ise Yasanın 44. maddesinde ayrı bir başlık altında düzenlenmiştir. Bu düzenleme şekli, suç sayısını belirlemede neticeyi değil, hareketi esas alan görüşü öne çıkarmanın bir sonucudur.
5237 TCY’nda, bazı suçlarda özel olarak aynı nev’iden fikri içtima hükmüne yer verilmiştir. Örneğin; belirsiz sayıda kişilerin sağlığını bozmak amacıyla ve bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olacak surette, radyasyona tabi tutulması halinde, radyasyon yayma suçunun temel şekline nazaran daha ağır ceza öngörülmüştür (TCY’nın 172/2. md.). Bu suçlar için özel bir aynı nev’iden fikri içtima kuralı öngörülmüş olduğundan ayrıca TCY’nın 43/2. maddesi uyarınca cezanın arttırılması yoluna gidilmeyecektir.
Aynı nev’iden fikri içtimadan söz edilebilmesi için;
1- Hareket ya da fiilin hukuksal anlamda tek olması,
2- Birden fazla suçun işlenmiş olması,
3- İşlenen birden fazla suçun “aynı suç” olması,
4- Bu suçların mağdurlarının farklı olması gerekmektedir.
Bu dört koşul birlikte gerçekleştiğinde, faile tek ceza verilecek, ancak bu ceza artırılacaktır.
TCY’nın “Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler” başlıklı dördüncü kısmının, “Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar” başlıklı birinci bölümünde, “Görevini Yaptırmamak İçin Direnme” başlığı ile düzenlenen 265. maddesi;
“(1) Kamu görevlisine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun yargı görevi yapan kişilere karşı işlenmesi hâlinde, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(3) Suçun, kişinin kendisini tanınmayacak bir hâle koyması suretiyle veya birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde, verilecek ceza üçte biri oranında artırılır.
(4) Suçun, silâhla ya da var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak işlenmesi hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(5) Bu suçun işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hâllerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır” şeklindedir. Hakaret suçunu oluşturacak eylemler bu suçun içine alınmadığından, suçun işlenmesi sırasında görevlilere hakaret edilmesi durumunda fail ayrıca kamu görevlisine hakaret suçundan da cezalandırılacaktır. Seçimlik hareketli bir suç olarak düzenlenen bu suçun oluşabilmesi için; kamu görevlisine, yerine getirdiği görevini yaptırmamak amacıyla cebir veya tehdit veyahut her ikisinin birden kullanılması gerekir.
Bu suçla korunan hukuki yarar, kamu idaresinin güvenilirliği ve işleyişi olup; bu suçta, kamu faaliyetlerine kişilerin saygı göstermelerinin sağlanması ve kamu görevlerinin yerine getirilmesini dolayısıyla da kamu görevini yerine getirenleri engellemeye yönelik fiillerin önüne geçilmesi amaçlanmıştır. 765 sayılı TCY’nın yürürlüğü sırasında Ceza Genel Kurulunun 26.11.2002 gün ve 279-406 sayılı kararında; “Bu suç ile korunan hukuki yarar, kamu idaresi organlarının görevlerini herhangi bir engelleme ile karşılaşmadan yapmasını sağlamak suretiyle kamu idaresinde sürekliliği güvence altına almaktır” denilmek suretiyle bu husus vurgulanmıştır. Öte yandan, kendisine verilen görevi yerine getirmekte olan kamu görevlisine karşı cebir ve/veya tehdit fiili gerçekleştirilmiş bulunduğundan bu suçla aynı zamanda kişi özgürlüğü ve beden bütünlüğü de korunmaktadır. (Mehmet Emin Artuk – Ahmet Gökcen – A.Caner Yenidünya, TCK Şerhi, 5. cilt, Ankara, 2009, s.5313; Osman Yaşar – Hasan Tahsin Gökcan –Mustafa Artuç, Türk Ceza Kanunu, 6. cilt, Ankara, 2010, s.7700-7701)
Konunun açıklığa kavuşturulabilmesi için mağdur kavramı üzerinde de durulmalıdır. Mağdur; Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlüğünde, “haksızlığa uğramış kişi” olarak tanımlanmaktadır. Ceza hukukunda ise mağdur kavramı, suçun konusunun ait olduğu kişi ya da kişilerdir. 5237 sayılı Türk Ceza Yasasının hazırlanmasında esas alınan suç teorisinde suçun maddi unsurları arasında yer alan mağdur ancak bir gerçek kişi olabilecek, tüzel kişilerin suçtan zarar görmeleri olanaklı ise de bunlar mağdur olamayacaklardır. Suçtan zarar gören ile mağdur kavramları da aynı şeyi ifade etmemektedir. Mağdur suçun işlenmesiyle her zaman zarar görmekte ise de suçtan zarar gören kişi her zaman suçun mağduru olmayabilir. Bazı suçlarda mağdur belirli bir kişi olmayıp; toplumu oluşturan herkes (geniş anlamda mağdur) olabilecektir.(Mehmet Emin Artuk – Ahmet Gökcen – A.Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Bası, Ankara, 2007, s.444; İzzet Özgenç, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Bası, Ankara, 2008, s. 208-211; Mahmut Koca-İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, Ankara, 2009, s.146-147; Yaşar Osman -Gökcan Hasan Tahsin –Artuç Mustafa, Türk Ceza Kanunu, 6. cilt, Ankara, 2010, s.7702-7703)
Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde;
5237 sayılı TCY’nın 265. maddesinde düzenlenen görevini yaptırmamak için direnme seçimlik hareketli bir suç olup kamu görevlisinin görevini yapmasını engellemek amacıyla, cebir ve/veya tehdit kullanılması ile suç oluşmaktadır. Sanık A.S..’nın olay gecesi içinde bulunduğu aracı, hatalı sollama yapması üzerine durduran ve yasal işlem yapmak isteyen müşteki polis memurları Ç. ile M.’ye “benim bulunduğum aracı nasıl durdurursunuz lan…” şeklinde sözler söylemesi, her iki polis memuruna fiziksel olarak direnmesi, ekip aracına bindirilip götürülmek istendiğinde “siz beni nasıl alırsızınız, yarın çıkınca hepinizi bombalayacağım” şeklindeki sözler söylemesi, bu müştekilerce zorla araca bindirilip teslim edildiği görevli polis memurları S., M., Ş. ve İ.’ye Polis Karakoluna götürülmek üzere ekip otosuna bindirilirken “çorbacı amirlerinize 50 milyar lira verip sürdüreceğim, bombalattıracağım” diyerek polis aracına binmek istememesi eylemleri doğal anlamda birden fazla fiil ya da hareketi içermekte ise de, ortaya konulan bu davranışlar 5237 sayılı TCY’nın 265. maddesinde düzenlenen “görevini yaptırmamak için direnme” suçunun tanımında yer alan hukuksal anlamdaki “tek bir fiili” oluşturmakta olup, bu davranışların devam eden bir süreç içerisinde farklı görevlilere karşı tekrarlanarak gerçekleştirilmiş olması da bu sonucu değiştirmeyecektir.
Olayın gelişimi sırasında sanığın, cebir ve tehdit kullandığı polis memuru olan müştekiler suçun mağduru, kamu idaresi ise suçtan zarar gören konumundadır. “Görevini Yaptırmamak İçin Direnme” suçunun 5237 sayılı TCY’nın “Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar” başlıklı bölümünde düzenlenmiş olması da kamu görevlilerinin suçun mağduru olamayacakları anlamına gelmemektedir. Aksinin kabulü halinde, görevleri dışında kendilerine karşı cebir ve/veya tehdit kullanılması halinde işlenen bu suçların mağduru olacaklarında kuşku bulunmayan kişilerin, aynı suçlara görevlerinin ifası sırasında kamu görevlisi sıfatıyla maruz kaldıklarında ise suçun mağduru olmadıklarını ileri sürmek çelişkisine düşülecektir ki, bunun yasal bir dayanağı bulunmamaktadır.
Somut olayda, sanığın suçun yasal tanımında yer alan ve hukuksal anlamda tek bir fiili oluşturan davranışları, görevini ifa eden altı kamu görevlisine karşı görevlerini yaptırmamak için gerçekleştirmiş olması nedeniyle aynı nev’iden fikri içtimaın koşulları gerçekleşmiş bulunduğundan, sanık hakkında 5237 sayılı TCY’nın 43/2. maddesinin uygulanması gerek¬mektedir.
Bu itibarla, Yargıtay C.Başsavcılığı itirazının kabulüne, Özel Daire kararının (1) nolu bozma yönünden kaldırılmasına, yerel mahkeme hükmünün görevi yaptırmamak için direnme suçu açısından sanığın eyleminin tek bir direnme suçunu oluşturmasına karşın iki ayrı direnme suçu kabul edilerek hüküm kurulması ve 5237 sayılı TCY’nın 43/2. maddesinin uygulanmaması isabetsizliklerinden bozulmasına karar verilmelidir.
Çoğunluk görüşüne katılmayan Kurul Üyesi O. K.: “Kamu görevlisine karşı görevini yapmasını engelleme suçu 5237 sayılı TCK’nun 4. kısım Millete ve Devlete Karşı Suçların 1. bölümünde (Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar) yer almış olup düzenleniş amacı KAMU OTORİTESİNİ SAĞLAMAYA yöneliktir. Memura hakaret suçundan zarar gören şahıslar olduğu halde memura direnme suçunda zarar gören kamu görevlileri değil, KAMU OTORİTESİ dolayısıyla da DEVLET’dir. Mağdurun tüzel kişilik olan devlet olması sebebiyle de 5237 sayılı Yasanın 43/2. fıkrasında belirtilen birden fazla kişi unsuru söz konusu değildir, dolayısıyla da direnilen kişilerin devlet adına hareket etmesi ve devleti temsil etmeleri nedeniyle mağdur tekdir.
Ayrıca 5237 sayılı Yasanın 265/1. fıkraya göre 6 aydan 3 yıla kadar ceza verilebilecekken beş kişiye direnildiğinde TCK’nun 43/2. fıkraya göre ceza artırılacak ve sonuç olarak daha hafif bir eyleme çok ceza verilirken daha ağır eyleme daha az ceza verilmesi sonucunu doğuracaktır. Direnen kişi açısından bir kişiye direnmek daha kolayken beş kişiye direnmek daha zor hatta kişi adedi fazlalaştıkça direnme imkânsız hale gelebilir. Böyle bir sonuçta hukukun temel ilkelerinden biri olan cezanın adil tayini kuralına uymaz.
İzah edilen nedenlerle itirazın reddi gerektiğinden çoğunluk kararına katılmıyorum” görüşüyle,
Çoğunluk görüşüne katılmayan Dokuz Kurul Üyesi ise: “yasa koyucunun bu suçu kamu idaresinin işleyişine karşı bir suç olarak düzenlediği, kamu görevlilerinin suçun mağduru olmadığı, direnilen görevli sayısının birden fazla olmasının 5237 sayılı TCY’nın 43/2. maddesinin uygulanmasını gerektirmediği, bu nedenle itirazın reddine karar verilmesi gerektiği” düşüncesiyle karşı oy kullanmışlardır.
SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle;
1- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazının KABULÜNE,
2- Yargıtay 9. Ceza Dairesinin 22.10.2009 gün ve 3748-10518 sayı sayılı kararının (1) nolu bozma yönünden KALDIRILMASINA,
3- İstanbul 6. Asliye Ceza Mahkemesinin 28.06.2006 gün ve 171-498 sayılı hükmü¬nün görevi yaptırmamak için direnme suçu açısından sanığın eyleminin tek bir direnme suçunu oluşturmasına karşın iki ayrı direnme suçu kabul edilerek hüküm kurulması ve 5237 sayılı TCY’nın 43/2. maddesinin uygulanmaması isabetsizliklerinden BOZULMASINA,
4- Dosyanın, mahalline gönderilmesi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 23.02.2010 günü yapılan birinci müzakerede yasal çoğunluk sağlanamadığından, 02.03.2010 günü yapılan ikinci müzakerede oyçokluğuyla karar verildi.