YARGITAY KARARI
DAİRE : Büyük Genel Kurulu
ESAS NO : 2022/1
KARAR NO : 2022/1
KARAR TARİHİ : 26.01.2022
MAHKEMESİ : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu
Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin ilk derece mahkemesi sıfatıyla verdiği direnme kararının temyiz edilmesi nedeniyle, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 23/06/2020 tarihli gönderme kararı üzerine Yargıtay Büyük Genel Kurulu toplandı ve tetkik hâkimi …’in raporu okundu. Hukuk Genel Kurulunun 2020/228 Esas sayılı dosyasındaki belgeler incelendi, gereği düşünüldü:
I. DAVA
Fikri ve Sinai Haklar Hukuk Mahkemesi sıfatıyla Antalya 3. Asliye Hukuk Mahkemesinde verilen karar nedeniyle, davacı … Tarım Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi vekili tarafından, Maliye Bakanlığı aleyhine açılan Hukuk Muhakemeleri Kanununun 46. maddesine dayalı tazminat davasıdır.
II. CEVAP
Maliye Bakanlığı vekili tarafından sunulan cevap dilekçesinde, HMK’nun 46. maddesinde sayılan sebepler bulunmadığından davanın reddine karar verilmesi talep edilmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ SIFATIYLA YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİNİN KARARI:
Yargıtay 11. Hukuk Dairesince, ilk derece mahkemesi sıfatıyla yapılan yargılama sonunda davanın reddine karar verilmiştir.
IV. TEMYİZ
A.Temyiz yoluna başvuranlar:
Davacı vekili tarafından verilen 22/02/2016 tarihli dilekçeyle, karar temyiz edilmiştir.
B.Temyiz nedenleri :
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; kararın eksik soruşturmayla verildiğini, hak arama özgürlüğü ve adil yargılanma hakkının gözetilmediğini, davanın açıldığı sırada zararın tam olarak belirlenmesinin mümkün olmadığını, bu nedenle davanın belirsiz alacak davası şeklinde açıldığını, gerçek zararın tespiti için bilirkişi incelemesi yapılmadığından tazminat miktarını ıslah edemediklerini ileri sürmek suretiyle, kararın bozulmasını talep etmiştir.
V. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI:
A. Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin, ilk derece mahkemesi sıfatıyla verdiği “davanın reddine” yönelik kararın oy çokluğuyla onanmasına karar verilmiştir.
B. Davacı tarafın karar düzeltme talebinde bulunması üzerine, karar düzeltme talebinin kabulüne, 22/11/2017 tarihli onama kararının kaldırılmasına ve 11. Hukuk Dairesinin kararının kesin olarak bozulmasına karar verilmiştir.
VI. DİRENME KARARI VE KONUSU:
A. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 12/11/2019 tarihli kararıyla, Dairelerince ilk derece mahkemesi sıfatıyla verilen 22/12/2015 tarihli kararda direnilmesine ve davanın usulden reddine karar verilmiştir.
B. Direnme kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
VII. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI:
A. Karar: Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin ilk derece mahkemesi sıfatıyla verdiği direnme kararına yönelik temyiz incelemesinin Yargıtay Büyük Genel Kurulunca yapılması amacıyla dosyanın gönderilmesine karar verilmiştir.
B. Dosyanın, Yargıtay Büyük Genel Kuruluna gönderilme gerekçesi:
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun; 46. maddesinde sorumluluk nedenlerinin sınırlı sayıda sayılmış olduğu, 47.maddesinde davaların açılacağı mahkemenin gösterildiği, 373. maddesinde ilk derece mahkemelerinin ve bölge adliye mahkemelerinin kararında direnmesi halinde incelemenin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından yapılacağı, ayrı bir yargılama usulü öngörülmediğinden kanun yolunun da bu yasaya göre belirleneceği, bu nedenlerle direnme kararının Yargıtay Büyük Genel Kurulu tarafından incelemesi gerektiği belirtilmiştir.
VIII. GEREKÇE:
A.Uyuşmazlık Ve Hukuki Nitelendirme:
Uyuşmazlık:
Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin ilk derece mahkemesi sıfatıyla, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun bozma kararına karşı direnmesi üzerine, direnme kararını inceleyecek merciin belirlenmesi.
B.Hukuki Sebep ve Yasal Düzenleme:
1. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.
2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 1, 46, 47 ve 373. madde hükümleri.
3. 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 15. ve 16.madde hükümleri.
4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmeye ek 7 No’lu protokolün 2.madde hükmü.
IX. DEĞERLENDİRME:
Dava, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 46 ve devamı maddeleri uyarınca, hâkimin hukuki sorumluluğu kapsamında açılmış olan tazminat istemine ilişkindir.
Yargıtay 11. Hukuk Dairesince, ilk derece mahkemesi sıfatıyla yapılan yargılama sonunda davanın usulden reddine karar verilmiştir. Karar, davacı tarafından temyiz edilmiş ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından bozulmuştur. Yargıtay 11. Hukuk Dairesince bozma kararına uyulmayarak direnme kararı verilmiş ve bu direnme kararının temyiz edilmesi üzerine dosyanın temyiz denetiminin Yargıtay Büyük Genel Kuruluna ait olduğu belirtilerek, Hukuk Genel Kurulunca gönderme kararı verilmiştir.
İlk derece mahkemesi sıfatıyla yargılama yapan 11. Hukuk Dairesinin verdiği direnme kararının temyizen inceleme görevinin, Yargıtayın hangi karar organına ait olduğunun belirlenmesi, öncelikle çözülmesi gereken meseledir.
HMK’nın 46. maddesi uyarınca, maddede sayılan sebeplere dayalı, Devlet aleyhine tazminat davası açılabilir. Devlet aleyhine açılacak tazminat davası, ilk derece ve bölge adliye mahkemesi hâkimlerinin fiil ve kararlarından dolayı Yargıtay ilgili hukuk dairesinde, ilk derece mahkemesi sıfatıyla görülür. Verilen kararların temyiz incelemesi Hukuk Genel Kurulunca yapılır( HMK m 47 ).
Maddenin değişiklikten önceki halinde Yargıtay Başkan ve üyeleri ile kanunen onlarla aynı konumda olanların fiil ve kararlarından dolayı açılacak tazminat davalarının ilk derece mahkemesi sıfatıyla Yargıtay Hukuk Genel Kurulunda görüleceği, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun vermiş olduğu kararlara karşı temyiz incelemesinin, Yargıtay Büyük Genel Kurulunda yapılacağı öngörülmekteydi.
İlk derece mahkemesi sıfatıyla davaya bakacak Hukuk Genel Kurulunun, o tarihte 47 olan üye sayısı ile duruşma yapması, temyiz incelemesini yapacak Yargıtay Büyük Genel Kurulunun ise o tarihte 469 olan üye sayısı ile toplanmak zorunda kalmasının doğuracağı sorunlar gözetilerek, 6644 sayılı Kanunla değişiklik yapılmış, yapılan düzenlemeyle görevli daireler belirlenmiş ve bu dairelerin kararlarına karşı yapılacak temyiz incelemesinin Yargıtay Büyük Genel Kurulu yerine Hukuk Genel Kurulunda yapılacağı belirtilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının, mahkemelerin kuruluşu başlıklı 142. maddesine göre mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri ancak kanunla düzenlenebilir. Aynı doğrultuda Hukuk Muhakemeleri Kanununun 1. maddesine göre mahkemelerin görevi ancak kanunla düzenlenebilir. Kanuna dayanmayan ve kuruluşunu kanundan almayan hiçbir kimse veya organ yargı görevi yapamaz.
2797 sayılı Yargıtay Kanununun 1. maddesine göre; Yargıtay adliye mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin son inceleme mercii olup 3. maddede belirtilen karar organlarından; Hukuk Genel Kurulunun görevleri 15. maddede, Yargıtay Büyük Genel Kurulunun görevleri ise 16.maddede sayılmıştır. Bu hükümlere göre Hukuk Genel Kurulu, ilk derece mahkemesi olarak ilgili dairelerce verilen hükümlerin temyiz yoluyla incelemesini de yapmakla görevlidir. Yargıtay Büyük Genel Kurulunun, Hukuk Genel Kurulunun kararlarına karşı temyiz inceleme görevi bulunmamaktadır.
Hukuk Muhakemeleri Kanununun 47. maddesinde, 6644 sayılı kanunla yapılan değişiklikle, bu tür davaların açılacağı mahkemeler ile verilen kararların temyizi halinde temyiz incelemesini yapacak merci belirtilmiş ise de Hukuk Genel Kurulunun temyiz incelemesi sonucu verdiği kararlara karşı yasa yolu belirtilmemiştir.
Hukuk Muhakemeleri Kanununun 373. maddesinin 7. bendi gereğince ilk derece mahkemesi, Hukuk Genel Kurulunun verdiği karara uymak zorundadır. Açıklanan nedenlerle yasa yolu incelemesinin Hukuk Genel Kurulunca nihayete erdirileceğinin kabulü gerekmektedir.
Üç dereceli yargılanma hakkına karşı, iki dereceli yargılamanın adil yargılanma hakkına aykırı olduğu savunulabilir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 36. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesine göre herkes davasını, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklarda, yasa ile kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakkaniyete uygun görülmesini isteme hakkına sahiptir. Bunun yanında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmeye ek 7 No’lu protokolün 2.maddesine göre, bir mahkeme tarafından verilen kararın daha yüksek bir mahkemeye yeniden inceletme hakkı gerekmekte ise de ilgilinin birinci derece mahkemesi olarak en yüksek mahkemede yargılandığı hallerde bu husus istisnaya tâbi tutulmuştur. AİHS’in 6. maddesi mahkeme kararlarına karşı kanun yolu başvurusunda bulunma hakkını güvence altına almaktadır. Ancak bir devlet, kendi takdirine bağlı olarak kanun yolu başvuru yöntemleri belirleyebilir.
Somut olayda, davacı tarafından açılan tazminat davası, ilk derece mahkemesi sıfatıyla yüksek mahkemenin bir dairesi tarafından karara bağlanmıştır. Bu kararın temyizi üzerine Yargıtay’ın bir başka organı tarafından temyiz incelemesi yapılmış olduğundan, iki dereceli yargılama ile adil yargılanma hakkı sağlanmıştır.
Yukarıda açıklandığı üzere, yasa koyucu, Yargıtay Başkan ve üyeleri ile kanunen onlarla aynı konumda olanların fiil ve kararlarından dolayı yapılan yargılamaların temyiz incelemesini HMK’da 6644 sayılı Yasa ile yapılan değişiklikle Hukuk Genel Kurulunun vereceği karar ile sonlandırmıştır.
Anayasanın ve Hukuk Muhakemeleri Kanununun yukarıda sözü edilen hükümleri uyarınca, ancak kanunla belirlenmesi gereken ve kamu düzenine ilişkin olduğunda şüphe bulunmayan görevli merciin yorum ya da kıyas yoluyla ihdas edilmesi mümkün değildir. Yargıtay Büyük Genel Kurulunun temyiz inceleme görevi bulunmadığından 11. Hukuk Dairesinin direnme kararının temyiz incelemesi hakkında bir karar verilmek üzere dava dosyasının Hukuk Genel Kuruluna gönderilmesine karar verilmiştir.
X. KARAR: Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin, 12/11/2019 tarih, ve 2019/1 Esas, 2019/4 Karar sayılı direnme kararının temyiz inceleme görevi, HMK’nın 47. ve 373. maddesi uyarınca Hukuk Genel Kuruluna ait olduğundan, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 23/06/2020 tarihli, 2020/11-228 Esas, 2020/444 Karar sayılı ilamı ile Yargıtay Büyük Genel Kuruluna gönderilen dava dosyasının İNCELENMEKSİZİN HUKUK GENEL KURULUNA GÖNDERİLMESİNE, 26.01.2022 tarihinde oy çokluğuyla karar verildi.