YARGITAY KARARI
DAİRE : 9. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/6422
KARAR NO : 2023/5109
KARAR TARİHİ : 06.04.2023

MAHKEMESİ :… Mahkemesi

Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen toplu … sözleşmesinin iptali davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece … Bölge Adliye Mahkemesi 19. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.

İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; 31.03.2019 tarihinde gerçekleşen yerel seçimlerin ardından göreve başlayan Menemen Belediye Başkanı … …’a, kayıtlarda yer almadığı hâlde varlığı iddia edilen bir toplu … sözleşmesinin Sendika yetkilileri tarafından verildiğini, araştırma yapan Belediye Başkanının Belediyenin hiçbir biriminde toplu … sözleşmesi ile ilgili bir bilginin olmadığını, eski belediye başkanı ile belediye … yardımcısının imzaladığı sözleşmenin bir çok yönden kanuna aykırı olduğunu, belediyenin maddi durumu değerlendirilmeden toplu sözleşmeye konu olan ücretlerin %33,64 +5 oranında artırılarak fiilî bir imkânsızlık yaratıldığını, belediye başkanının yetkili organlardan izin alarak sözleşme imzalaması gerekirken belediye başkanına toplu sözleşme yapmak üzere bir yetki verildiğine dair belediye meclis kararı bulunmadığını, sözleşmeyi imzalayan belediye … yardımcısının da yetkisiz olduğunu, toplu sözleşmeye konu olan işçilerin geçici işçi statüsünde olduğunu ve Sendikanın sadece daimi işçiler için yetki alarak sözleşme imzalaması gerekirken bir … daimi işçinin dahi Sendikanın üyesi olmadığının anlaşıldığını, toplu … sözleşmesinin her iki tarafının da yetkisiz olduğunu, sözleşmenin 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu … Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 33 üncü maddesinin beşinci fıkrası hükmüne açıkça aykırı hükümler içermekte olduğunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun (5393 sayılı Kanun) 49 uncu maddesine göre bütçede işçilere ödenen ücretinin de dâhil olduğu personel giderinin en son bütçe gelirlerinin yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı ile bulunacak miktarın %30’unu aşamayacağını, 2018 yılı için yeniden değerlendirme oranının 23,73 olarak … 2018’de belirlendiğini, oysa sözleşmedeki ücrete ilişkin tüm artışlar %33,64 ve %33,64+5 olarak belirlendiğinden uygulanması hâlinde bütçedeki %30 oranının %90’a çıktığını ve personele ödeme yapılmasının imkânsız hâle geldiğini, bu maddelerin uygulanmasının Kanun’un emredici hükümlerine aykırı olduğunu, uygulayan işvereni kişisel malvarlığı ile sorumlu hâle getirdiğini ve ayrıca kamu zararı oluşturduğunu, bu durumda bağıtlanan sözleşmenin mali hükümleri açıkça kanuna aykırı olduğundan ücret artışına ilişkin maddenin iptali gerektiğini, yine toplu sözleşmede yer … ve işçiye ödenecek olan yemek, evlenme, doğum yardımı vb. ücretlere %33,64 oranında zam yapan maddelerin de iptali gerektiğini, sözleşmenin 29 uncu maddesinin (c) bendinde yer … işverenin 3 ay süre ile aldığı işçiyi bu süreden fazla çalıştırmasının işçinin kendiliğinden daimi kadroya geçmesini gerektireceği hükmünün de kamu işçilerinin daimi kadroda çalışmalarına dair esaslara aykırı olduğunu, sözleşmenin 30 uncu maddesinde yer … emekliliğine 3 yıl veya daha az kalmış işçilerin bu müddet bitene kadar işten çıkarılamamasını ihtiva eden hükmünün de 4857 sayılı … Kanunu’nun (4857 sayılı Kanun) … sözleşmesinin sonlandırılmasına ilişkin emredici hükümlerine aykırı olduğunu, işçi meskenlerine arsa tahsisi ile ilgili maddenin de 5393 sayılı Kanun’un 69 uncu maddesine aykırı olduğunu, toplu … sözleşmesinin kıdem tazminatına ilişkin hükümlerini ihtiva eden 54 üncü ve 55 … maddelerinin de Kanun’un emredici hükümlerine aykırı olduğunu, toplu … sözleşmesinin 56 ncı maddesinde yer … ve … sözleşmesinin devam ettiği hâlleri gösteren tüm bentlerin de Kanun’a aykırı olduğunu, sözleşmenin 67 nci maddesinin (d) bendine göre işçinin kusurundan kaynaklanan kazalardaki hasar miktarının %50’sinin işveren tarafından ödeneceğine ilişkin maddenin de 5018 Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun (5018 sayılı Kanun) 71 … maddesine aykırı olduğunu, sözleşmenin “Yararlanma koşulları” başlıklı 4 üncü maddesinin (a) bendinin ikinci cümlesinin 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na aykırı olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davalı ile Belediye arasındaki 01.01.2019-31.12.2021 arası tarihleri kapsayan toplu … sözleşmesinin hükümsüzlüğü nedeni ile iptaline, mümkün olmaması hâlinde mevzuata aykırı maddelerinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; 6356 sayılı Kanun’un 42 nci maddesine göre Sendikanın sözleşmeyi yapmaya yetkili olduğunu, yetkili makamlar tarafından yetki belgesi verildiğini, toplu … sözleşmesinin yasal prosedüre uygun olduğunu, toplu … sözleşmesinin taraflarından birisinin yetki şartlarına sahip olmadığı itirazının 45 … içinde yapılması gerektiğini, mevzuata aykırı olduğu iddia edilen toplu … sözleşmesinin Anayasa ve kanunlardaki emredici hükümlere aykırı olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 03.01.2022 tarihli ve 2021/167 Esas, 2022/1 Karar sayılı kararı ile; davanın kısmen kabulü ile taraflar arasındaki 01.01.2019 – 31.12.2021 tarihli toplu … sözleşmesinin 4 üncü maddesinin (a) bendinin ikinci cümlesinin, 24 üncü maddesinin (f) bendinin, 29 uncu maddesinin (c) bendinin, 30, 31, 33, 34, 35, 38, 39, 40, 54, 55, 56 ve 67 … maddelerinin iptaline ve bu talepler yönünden davanın kabulüne, davacının diğer taleplerinin reddine karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.

B. Gerekçe ve Sonuç
… Bölge Adliye Mahkemesi 19. Hukuk Dairesinin 16.05.2022 tarihli ve 2022/521 Esas, 2022/1201 Karar sayılı kararı ile istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.

V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz başvurusunda bulunmuşlardır.

2. Dairemizin 28.09.2022 tarihli ve 2022/9309 Esas, 2022/10738 Karar sayılı kararı ile; davacı vekilinin tüm, davalı vekilinin sair temyiz itirazlarının yerinde görülmediği, anayasal düzeyde koruma altına alınmış olan toplu … sözleşmesi hakkı çerçevesinde bağıtlanan, sözleşme özgürlüğünün toplu … hukukundaki görünümü niteliğinde ve temelde bir … hukuk sözleşmesi olan bir toplu … sözleşmesinin bir kısım hükümlerinin Mahkemece iptaline karar verilmesinin olanaklı olmadığı, diğer taraftan Anayasa’ya ve kanunların emredici hükümlerine aykırılık teşkil eden bir toplu … sözleşmesi düzenlemesi bulunması durumunda, bu nitelikteki düzenlemelerin hükümsüzlüğünün tespiti talep edilebilir ise de somut uyuşmazlıkta Anayasa’ya ve kanunların emredici hükümlerine aykırılık teşkil eden bir toplu … sözleşmesi hükmünün de söz konusu olmadığı, davanın tamamen reddine karar verilmesi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm tesisinin hatalı olduğu gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.

B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda davalı tarafından bilirkişi raporuna itiraz ile dosyaya sunulan önceki dönem toplu … sözleşmelerinin incelenmesinde işveren yetkilileri olarak belediye başkanı ve … yardımcısının imzalarının bulunduğu, taraflar arasında daha önceden de bu şekilde toplu … sözleşmelerinin imzalandığı, Bakanlığın 02.10.2018 tarihli yazısında … Sendikasının yetkisine herhangi bir itiraz olmadığı, … Sendikasına bu sebeple yetki belgesi verildiği, verilen yetkiye 6356 sayılı Kanun’un 45 … maddesinde belirtilen süre içerisinde taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığının ve bu nedenle sözleşmenin hükümsüzlüğünün ileri sürülmediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; 5393 sayılı Kanun’un 38 … maddesinde belediye başkanının yetkilerinin … … sayıldığını, toplu … sözleşmesi yapmak üzere yetki verildiğine dair belediye meclis kararı bulunmadığını, toplu sözleşmeye konu olan işçilerin geçici işçi statüsünde olduğunu, bir … daimi işçinin dahi Sendikanın üyesi olmadığını, sözleşmenin her iki tarafının da yetkisiz olduğunu, toplu … sözleşmesinin dava konusu hükümlerinin iptali gerektiğini, toplu … sözleşmesinin fiilî olarak da uygulanma imkânı olmadığını, toplu … sözleşmesinin uygulanması hâlinde belediye başkanı ve diğer ilgililer için 5393 sayılı Kanun’a, 5018 sayılı Kanun’a ve 4857 sayılı Kanun’a aykırılık söz konusu olacağını, bu nedenlerle toplu … sözleşmesinin hükümsüzlüğüne veya mümkün olmaması hâlinde sözleşme maddelerinin de iptaline karar verilmesi gerektiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, temsil yetkisi olmayan kişilerce imzalandığı gerekçesiyle toplu … sözleşmesinin tamamının, mümkün olmaması durumunda emredici hükümlere aykırı düzenlemelerinin iptalinin istenip istenemeyeceğine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı … Cumhuriyeti Anayasası’nın “Toplu … sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu … sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”

2. 6356 sayılı Kanun’un “Tanımlar” kenar başlıklı 2 nci maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“ (1) Bu Kanunun uygulanmasında;
…
h) Toplu … sözleşmesi: … sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasında yapılan sözleşmeyi,
…
ifade eder.

3. 6356 sayılı Kanun’un “Toplu … sözleşmesi ve çerçeve sözleşmenin içeriği” kenar başlıklı 33 üncü maddesinin beşinci fıkrası ise şöyledir:
“Toplu … sözleşmeleri ve çerçeve sözleşmeler, Anayasaya ve kanunların emredici hükümlerine aykırı düzenlemeler içeremez.”

4. 6356 sayılı Kanun’un “Yetki” kenar başlıklı 41 … maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu … sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu … sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”

5. 6356 sayılı Kanun’un “Diğer kanunların uygulanması” kenar başlıklı 80 … maddesinin ikinci fıkrası şöyledir:
“Toplu … sözleşmeleri hakkında, bu Kanunda hüküm olmayan hâllerde 4721 sayılı Kanun ve 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı … Borçlar Kanunu ile … sözleşmesini düzenleyen diğer kanunların bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanır.”

6. Uluslararası Çalışma Örgütünün 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi’nin dördüncü maddesi ise şöyledir:
“Çalışma şartlarını kollektif mukavelelerle tanzim etmek üzere işverenler veya işveren teşekkülleriyle işçi teşekkülleri arasında ihtiyari müzakere usulünden faydalanılmasını ve bu usulün tam bir surette geliştirilmesini teşvik etmek ve gerçekleştirmek için lüzumu halinde milli şartlara uygun tedbirler alınacaktır.”

7. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nın “Toplu Pazarlık Hakkı” kenar başlıklı 6 ncı maddesi de şöyledir:
“Âkit Taraflar, toplu pazarlık hakkının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla;
1- Çalışanlar ve işverenler arasındaki ortak görüşmeleri teşvik etmeyi;
2- Gerekli ve uygun olduğu durumlarda, toplu sözleşme yoluyla ücretlerin ve … koşullarının düzenlenmesi amacıyla işverenlerin ya da işveren örgütlerinin çalışanların örgütleriyle isteğe bağlı görüşmelerini sağlayacak yolları teşvik etmeyi;
3- … uyuşmazlıklarının çözümü için uygun uzlaştırma ve isteğe bağlı hakemlik sisteminin kurulmasını ve işletilmesini teşvik etmeyi;
taahhüt eder ve
4- Menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve işverenlerin, daha önce yapılan toplu sözleşmelerden doğabilecek yükümlülüklere bağlı olmak koşuluyla grev hakkı dahil, toplu eylem hakkını ….”

3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 371 … maddesinde yer … sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

2. Temyizen incelenen lk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesinin hukukça mümkün olmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacı vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,

….04.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.