YARGITAY KARARI
DAİRE : 9. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/3712
KARAR NO : 2023/6701
KARAR TARİHİ : 04.05.2023

MAHKEMESİ : … Bölge Adliye Mahkemesi 29. Hukuk Dairesi

Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacının 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (696 sayılı KHK) gereğince sürekli işçi kadrosuna geçirildiğini, bu geçiş sırasında ücretinin düşürüldüğünü iddia ederek ücret fark alacağı, ilave tediye alacağı, ikramiye alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiş; yargılama sırasında tam ıslah yolu ile sunduğu dava dilekçesinde ise kadroya geçiş sürecinden önce alt işverenlerin işçisi olarak çalıştığı sırada sosyal yardım ödemesi, ek ödeme veya sair ödemeler adı altında yol ve yemek ücreti ödendiğini, 2016 yılının Haziran ayından sonra bu ödemelerin davacı işçinin rızası alınmadan kesildiğini, kadroya geçiş sırasında düzenlenen … sözleşmesinde yol ve yemek yardımına yönelik bir hüküm olmasa bile işyeri uygulaması olarak bu yardımların ödenmesi gerektiğini ileri sürerek yol ve yemek yardımı alacaklarının hüküm altına alınmasını talep etmiştir.

II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacının kadroya geçirildiği tarihten sonra Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayımlanan 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23. Maddesi Uyarınca İdarelerce Sürekli İşçi Kadrolarına Geçirilen İşçilerin Ücret ile Diğer Mali ve Sosyal Haklarının Belirlenmesinde Esas Alınacak Toplu … Sözleşmesi Hükümleri’nden yararlandığını, 01.04.2018 tarihinden sonra Kurum ile işçiler arasında belirsiz süreli … sözleşmesi imzalandığını ve işçilerin sosyal haklarında kadroya geçiş sonrasında bir değişiklik yapılmadığını, daimi kadroya geçirilmeden önce imzalanan sulh sözleşmesi ile davacının 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin (375 sayılı KHK) geçici 23 ve 24 üncü maddeleri ile tanınan haklar karşılığında daha önce kamu kurum ve kuruluşlarında alt işveren işçisi olarak çalıştığı dönemlere ilişkin olarak … sözleşmesinden dolayı asıl işverenden herhangi bir hak ve alacak talebinde bulunmayacağını kabul ettiğini ve bu haklardan feragat ettiğini savunarak davanın reddini istemiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; işçinin yazılı onayı bulunmayan değişikliklerin işçiyi bağlamayacağı, somut uyuşmazlıkta işçinin yol ve yemek ücretinin kaldırılmasına yönelik yazılı bir onayı bulunmadığı gerekçesiyle alınan bilirkişi raporu doğrultusunda davanın kabulüne karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili; müvekkili Kurumca yapılan işlemlerin ve ödemelerin tamamının, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23. Maddesi Uyarınca İdarelerce Sürekli İşçi Kadrolarına Geçirilen İşçilerin Ücret ile Diğer Mali ve Sosyal Haklarının Belirlenmesinde Esas Alınacak Toplu … Sözleşmesi Hükümleri’ne uygun şekilde yapıldığını, davacı ile Kurum arasında belirsiz süreli … sözleşmesi imzalandığını, 375 sayılı KHK’nın geçici 23 ve 24 üncü maddeleri ile tanınan haklar karşılığında da daha önce alt işveren işçisi olarak çalışılan dönemi kapsayan … sözleşmelerinden dolayı müvekkili Kurumdan hak ve alacak talebinde bulunulamayacağına ilişkin sulh sözleşmesi yapıldığını, buna ilişkin sulh yapılmasının mevzuat kapsamında sürekli işçi kadrosuna geçiş şartı olduğunu, kabul anlamına gelmemekle birlikte davacı 01.04.2018 tarihinde sürekli işçi kadrosuna geçtiğinden, işbu tarihten önce alt işveren emrinde çalıştığı döneme tekâbül eden alacağı varsa dahi buradaki sorumluluğun müvekkili Kuruma ait olmadığını, davacıya sürekli işçi kadrosuna geçişten önce bağıtlanmış olan işyeri toplu … sözleşmesi ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan süresi en son sona erecek toplu … sözleşmesi hükümlerine göre ikramiye, fazla çalışma ücreti, hafta tatili, … … ve genel tatil günlerinde çalışma ücreti, altı aylık dönemlerde uygulanacak olan %4 oranında ücret zamları, evlenme yardımı, hastalık yardımı, tabii afet yardımı, ölüm yardımı, … yardımı, öğrenim yardımı, çocuk yardımı, yemek yardımı, taşıt yardımı ve yakacak yardımı ile silah tazminatı ödemelerinin yapıldığını belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının dava dilekçesinin tam ıslahı suretiyle yol yardımı ve yemek yardımı alacaklarını talep etmesinde, söz konusu alacaklar yönünden arabulucu şartının da yerine getirildiği dikkate alındığında hukuka aykırı bir yön bulunmadığı, davacının yol ve yemek yardımının kaldırılmasına muvafakatının olduğuna dair davalı tarafından yazılı bir belge sunulmadığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz dilekçesinde; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık; 375 sayılı KHK kapsamında sürekli işçi kadrosuna geçiş öncesi ve sonrası dönemlere ilişkin yol ve yemek ücreti alacağının ispatı ile kadroya geçiş öncesine dair yol ve yemek ücreti alacağı taleplerinden davalı İdarenin sorumluluğu noktasındadır.

2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 … maddesi.

2. 4857 sayılı … Kanunu’nun 22 nci maddesi.

3. 6100 sayılı Kanun’un “Sulh” kenar başlıklı 313 ncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Sulh, görülmekte olan bir davada, tarafların aralarındaki uyuşmazlığı kısmen veya tamamen sona erdirmek amacıyla, mahkeme huzurunda yapmış oldukları bir sözleşmedir.”

4. 696 sayılı KHK ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye eklenen geçici 23 üncü madde.

5. Dairemizin 13.09.2022 tarihli ve 2022/8486 Esas, 2022/8933 Karar; 26.04.2022 tarihli ve 2022/2131 Esas, 2022/5262 Karar; 26.04.2022 tarihli ve 2022/2132 Esas, 2022/5263 Karar; 26.04.2022 tarihli ve 2022/2133 Esas, 2022/5264 Karar sayılı kararları.

3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.

2. 696 sayılı KHK’nın 127 nci maddesi ile 375 sayılı KHK’ya eklenen geçici 23 üncü madde kapsamında, alt işveren işçilerinin sürekli işçi kadrolarına geçirilme koşulları arasında feragat taahhüdü ve sulh sözleşmesiyle ilgili prosedürün de tamamlanması öngörülmüştür. Bu kapsamda davacı, sürekli işçi kadrosuna geçerken davalı Kurum ile imzalanan sulh sözleşmesi ile daha önce kamu kurum ve kuruluşlarında alt işveren işçisi olarak çalıştığı dönemlere ilişkin olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşundan herhangi bir hak ve alacak talebinde bulunmayacağını ve bu haklarından feragat ettiğini kabul ve beyan etmiştir.

3. Sulh; mevcut bir dava veya takip konusu uyuşmazlıkla ilgili olabileceği gibi henüz açılmış bir dava olmadan bir uyuşmazlığın ortadan kaldırılması amacıyla da yapılabilir. Bu itibarla davacının sürekli işçi kadrosuna geçişi sırasında imzaladığı sulh sözleşmesinde daha önce alt işveren işçisi olarak çalıştığı dönemlere ilişkin olarak verdiği feragat beyanına hukuki değer atfedilmelidir. Bu tür beyanların varlığı hâlinde, 696 sayılı KHK kapsamında sürekli işçi kadrosuna geçiş yapılan tarihe kadar olan dönem için gerek … … sözleşmesinden gerekse toplu … sözleşmesinden … yol ve yemek ücreti alacaklarından İdarenin sorumlu tutulması mümkün değildir. Şu hâlde; davacının 02.04.2018 tarihinden önceki döneme ilişkin yol ve yemek alacaklarının hüküm altına alınması isabetsiz olup kararın öncelikle bu sebeple bozulması gerekmiştir.

4. Kural olarak sürekli işçi kadrosuna geçiş tarihinden önce alt işverenin taraf olduğu toplu … sözleşmesinden yararlanmakta olan işçiler, kadroya geçtikleri tarihten sonra da yürürlük süresi bitinceye kadar bu toplu … sözleşmesinden yararlanmaya devam eder. Uygulamada sıklıkla toplu … sözleşmesinin yürürlük tarihinin imza tarihinden geriye etkili olarak kararlaştırıldığı ve sözleşmeden yararlanma şartlarını taşıyan işçilerin de bu sebeple geriye etkili şekilde sözleşmeden yararlandıkları görülmektedir. Sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçiler yönünden, 375 sayılı KHK hükmü ile bu uygulama şekli birlikte değerlendirildiğinde şöyle bir sonuç ortaya çıkmaktadır: Kanun koyucu 375 sayılı KHK’nın geçici 23 üncü maddesinde yer … “… Sürekli işçi kadrolarına geçirilenlerden; … ile geçiş işleminden önce yapılan ve geçişten sonra yararlanmaya devam ettiği toplu … sözleşmesi …” şeklindeki ifade ile geçiş tarihinden sonraki dönemde alt işverenin taraf olduğu toplu … sözleşmesinden yararlanmaya devam edilebilmesi için iki ayrı şartın gerçekleşmesini öngörmektedir. Bu iki şarttan ilki, sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçinin geçiş tarihinden önce alt işverenin taraf olduğu bir toplu … sözleşmesinden yararlanmakta olması, ikincisi ise bu toplu … sözleşmesinin yapıldığı tarihin yani imza tarihinin geçişten önceki bir tarih olmasıdır. Bir diğer ifade ile sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçinin geçiş sonrasında da alt işverenin taraf olduğu toplu … sözleşmesinden yararlanmaya devam edebilmesi için bu toplu … sözleşmesinin mutlaka geçiş tarihinden önce imzalanmış olması gerekmektedir. 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23 ve Geçici 24. Maddelerinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslar’ın 6 ncı maddesi gereğince sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçilerin topluca kadroya geçirilmeleri için son … 02.04.2018 tarihidir. Bu açıklamalara göre işçinin alt işveren ile sendika arasında 02.04.2018 tarihinden sonra geriye etkili olarak imzalanmış bir toplu … sözleşmesinden, 02.04.2018 tarihinden önceki yürürlük dönemi için yararlanması ve bu kapsamda alt işverenden talepte bulunması mümkün ise de 02.04.2018 tarihinden sonraki dönem için bu toplu … sözleşmesinden yararlanmaya devam etmesi mümkün değildir. İlgili KHK hükmünde açıkça “… geçiş işleminden önce yapılan ve geçişten sonra yararlanmaya devam ettiği …” ifadesine yer verilmesi, 03.04.2018 tarihinde imzalanmış bir toplu … sözleşmesinin yürürlüğü geriye etkili (geçiş öncesindeki döneme ilişkin olacak şekilde) olsa dahi sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçilere 02.04.2018 tarihinden sonraki dönem için uygulanamayacağını göstermektedir. Dolayısıyla 02.04.2018 tarihinden sonra imzalanan alt işverenin taraf olduğu bir toplu … sözleşmesinden yararlanma; ancak 02.04.2018 tarihine kadar mümkündür. Bu tarihten sonraki dönem için tâbi olunacak toplu … sözleşmesi, 375 sayılı KHK gereğince Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve 31.10.2020 tarihinde sona erecek olan toplu … sözleşmesi olmalıdır.

5. Yukarıda açıklanan istisnai durum dışında 02.04.2018 tarihinden önce imzalanan ve yürürlüğü geçiş sonrasında da devam eden alt işverenin taraf olduğu bir toplu … sözleşmesinin mevcudiyeti hâlinde sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçilerin, geçiş sonrasında da sözleşmeden yararlanmaya devam edeceği konusunda tereddüt bulunmamaktadır. Bazı hâllerde, sürekli işçi kadrosuna geçiş yapılan işyerinde hâlihazırda çalışmakta olan işçiler için uygulanmasına devam edilen bir toplu … sözleşmesi yürürlükte olabilir. Sürekli işçi kadrosuna geçen ve alt işverenin taraf olduğu sözleşmeden yararlanmayı sürdüren işçilerin, geçiş sonrasında işyerinde hâlihazırda çalışmakta olan işçiler için yürürlüğü devam eden toplu … sözleşmesi kapsamına girmeleri ve bu sözleşmeden yararlanmaları mümkün değildir. Çünkü bu kapsamdaki işçilerin, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23. Maddesi Uyarınca İdarelerce Sürekli İşçi Kadrolarına Geçirilen İşçilerin Ücret ile Diğer Mali ve Sosyal Haklarının Belirlenmesinde Esas Alınacak Toplu … Sözleşmesi Hükümleri’nden 31.10.2020 tarihine kadar yararlanmaları öngörülmüştür. Aynı durum sürekli işçi kadrosuna geçiş tarihinden önce herhangi bir toplu … sözleşmesinden yararlanmayan işçiler için de geçerlidir. Alt işverenin taraf olduğu herhangi bir toplu … sözleşmesinden yararlanmayan işçiler, 02.04.2018 tarihinde kadroya geçtikleri andan itibaren herhangi bir sendika üyelik şartı aranmaksızın 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23. Maddesi Uyarınca İdarelerce Sürekli İşçi Kadrolarına Geçirilen İşçilerin Ücret ile Diğer Mali ve Sosyal Haklarının Belirlenmesinde Esas Alınacak Toplu … Sözleşmesi Hükümleri kapsamına girerler.

6. Somut olayda davacı vekili, kadroya geçişten önce son olarak 2016 yılının Haziran ayında işverence yol ve yemek ücreti ödendiğini, bu tarihten sonraki dönem için herhangi bir ödeme yapılmadığını ileri sürerek yol ve yemek ücreti alacaklarının davalı İdareden tahsilini istemiştir. İlk Derece Mahkemesince hükme esas alınan bilirkişi raporunda yemek ücreti 02.04.2018 tarihine kadar, yol ücreti ise Ağutos 2020 tarihine kadar hesaplanmıştır. Ancak (3) numaralı paragrafta vurgulandığı üzere davacının 02.04.2018 tarihinden önceki döneme ilişkin yol ve yemek ücreti talebi yönünden davalı İdarenin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu döneme ilişkin yol ve yemek ücreti talebinin reddi gerekirken kabulü hatalıdır.

7. Kadroya geçiş tarihinden sonraki döneme ilişkin yol ücreti alacağı talebiyle ilgili bir değerlendirme yapılabilmesi için öncelikle, davacının 375 sayılı KHK kapsamında sürekli işçi kadrosuna geçişten önceki dönemde alt işverenin taraf olduğu ve geçişten sonra da yürürlük süresi devam eden bir toplu … sözleşmesinden yararlanıp yararlanmadığı belirlenmelidir. Davacı vekili, daha önce yol ve yemek yardımı ödendiği hâlde bu ödemenin 2016 yılının Haziran ayından sonra kesildiğini beyan etmekle yetinmiş; bu ödemenin hukuki dayanağı yahut hangi sebeple kesildiği noktasında bir değerlendirme yapılmadan talebin kabulüne karar verilmiştir. 2016 yılının Haziran ayından önceki ödemelerin dayanağı belirlenmeli, uyuşmazlık konusu dönemde alt işverenin taraf olduğu toplu … sözleşmesi olup olmadığı araştırılmalı, varsa davacının yürürlük süresi içinde toplu … sözleşmesinden yararlanıp yararlanamayacağı belirlenmeli ve 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ait ücret bordroları da dâhil olmak üzere tüm ücret bordroları ve banka kayıtları değerlendirilmeli; bundan sonra davacının hak ettiği hâlde ödenmeyen yol ücreti bulunup bulunmadığı tespit edilmelidir. Şayet kadroya geçiş tarihinden önce alt işveren ile sendika arasında imzalanmış ve davacının yararlanmakta olduğu bir toplu … sözleşmesi mevcut değil ise bu hâlde davacının kadroya geçiş tarihinden itibaren KHK gereği 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23. Maddesi Uyarınca İdarelerce Sürekli İşçi Kadrolarına Geçirilen İşçilerin Ücret ile Diğer Mali ve Sosyal Haklarının Belirlenmesinde Esas Alınacak Toplu … Sözleşmesi Hükümleri’ne tâbi olması gerektiği kabul edilmeli ve 31.10.2020 tarihine kadar olan talepler bakımından anılan toplu … sözleşmesi hükümlerine göre değerlendirme yapılmalıdır. İlk Derece Mahkemesince, açıklanan ilke ve esaslar dikkate alınmadan eksik inceleme ile karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.

VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,

2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,

Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

04.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.