YARGITAY KARARI
DAİRE : 9. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/11545
KARAR NO : 2023/10088
KARAR TARİHİ : 03.07.2023

MAHKEMESİ : … Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1309 E., 2022/2393 K.
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : … 1. … Mahkemesi
SAYISI : 2019/899 E., 2022/95 K.

Taraflar arasındaki işkolu tespitine itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.

Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin talebi üzerine, davalı Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının, 11.09.2019 tarihli ve 30885 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2019/116 sayılı işkolu tespit kararında, davalı … Enerji Üretim Dağıtım Doğalgaz … Metal Taşımacılık San. ve Tic. AŞ’nin (Şirket) asıl işinin elektrik enerjisi üretimi olduğu, işverenliğe ait 1058762.025 Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sicil No.lu işyerinde elektrik enerjisi üretimi işi kapsamında direk süsü, tamir bakım ve üretimi yapıldığı, 1048180.025 SGK sicil No.lu işyerinde işverenliğin asıl işine yardımcı … olarak yönetim faaliyetlerinin yürütüldüğü, işyerlerinde yapılan işlerin büyükşehir belediyelerinin görev yetki ve sorumlulukları kapsamında sayılan işlerden olmadığı, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin (Yönetmelik) 14 sıra numaralı enerji işkolunda yer aldığına dair 2019/116 Karar No.lu işkolu tespit kararının 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu … Sözleşmesi Kanunu’na (6356 sayılı Kanun), 5393 sayılı Belediye Kanunu’na (5393 sayılı Kanun), 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’na (5216 sayılı Kanun), Yönetmelik’e ve Yargıtay yerleşik içtihatlarına aykırı olduğunu, davalı Şirketin belediye hizmetlerini yürütmek üzere … Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından kurulduğunu, Şirketin yönetim ve denetim yetkisinin … Büyükşehir Belediye Başkanlığına ait olduğunu, Şirket işyerinde yürütülen işlerin tamamının niteliği itibarıyla 5393 sayılı Kanun ve 5216 sayılı Kanun’da yer alan düzenlemeler gereğince, Yönetmelik’in 20 No.lu genel işler işkoluna girdiğini beyan ederek davalı Bakanlık tarafından tesis edilen 11.09.2019 tarihli ve 30885 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2019/116 sayılı işkolu tespit kararının iptaline, davalı Şirkete ait işkolu tespitine konu işyerlerinde yapılan işlerin Yönetmelik’in 20 No.lu genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP
1. Davalı Şirket vekili cevap dilekçesinde; davalı Bakanlık tarafından işyerinde inceleme yaptırıldığını, işyeri çalışanlarının beyanının alındığını, işyerinde yapılan işlerin fiilen gözlemlenerek karar verildiğini, davacının iddialarının tamamen soyut ve maddi gerçeklerle örtüşmeyen nitelikte olduğunu, müvekkili Şirketin; … Büyükşehir Belediyesi dışında ayrı bir tüzel kişiliği, bütçesi ve personeli olan, Belediyeden tamamen ayrık faaliyet ve organizasyona sahip bir tüzel kişiliği olduğunu, Şirket ana sözleşmesi incelendiğinde, Şirketin Belediyeden ayrı olarak faaliyet gösterdiğini, kendisine ait bütçesinin bulunduğunu, mali kaynaklarının olduğunu, yönetim ve örgütlenmenin bağımsız olduğunu, Şirketin bağımsız bir işveren olduğunu, müvekkili Şirketin … Büyükşehir Belediyesi ile … bağının hisselerinin bir kısmının Belediyeye ait olması olduğunu, ana sözleşmesinde Şirketin faaliyet alanının elektrik enerjisi üretilmesi, üretilen enerjinin pazarlanması, … ve rüzgar enerjisi santrallerinin ekipmanlarının üretimi olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.

2. Davalı Bakanlık vekili cevap dilekçesinde; davacı Sendikanın 08.11.2018 tarihli yazısı ile Bakanlığa başvurarak davalı Şirketin hizmetlerinin bir bölümünün … Büyükşehir Belediyesi adına Şirket tarafından yürütüldüğünü, bu nedenle yapılan işlerin Yönetmelik’in 20 sıra numaralı genel işler işkolunda yer aldığını beyanla davalı Şirkete ait 1058762.025 ve 1048180.025 SGK sicil No.lu işyerlerinde yapılan işlerin girdiği işkolunun tespitini talep ettiğini, Bakanlık … müfettişleri tarafından işyerinde yapılan inceleme sonucu davalı Şirkete ait 1058762.025 ve 1048180.25 SGK sicil No.lu işyerlerinde yapılan işlerin 5216 sayılı Kanun’a göre büyükşehir belediyelerinin görev, yetki ve sorumlulukları kapsamında sayılan işlerden olmadığı, Şirketin asıl işinin elektrik eneıjisi, üretimi işi olduğu, söz konusu işyerlerinde yapılan işlerin Yönetmelik’in 14 sıra numaralı enerji işkolu kapsamında yer aldığını beyan ederek davanın reddini istemiştir.

3. Davalı … Eneji Su ve … İşleri Sendikası vekili cevap dilekçesinde; davalı Bakanlığın 2019/116 sayılı işkolu tespit kararı ile davalı Şirkete ait 1058762.025 SGK sicil No.lu işyerinde elektrik enerjisi üretim işi kapsamında direk süs tamir- bakım ve üretimi yapıldığını, 1048180.025 sicil No.lu işyerinde ise asıl işe yardımcı … olarak yönetim faaliyetlerinin yürütüldüğünü, bu işlerin Büyükşehir Belediyesinin görev yetki ve sorumlulukları kapsamında sayılan işlerden olmadığını, bu nedenle davalı Bakanlığın işkolu tespit kararının haklı, yerinde ve hukuka uygun olması nedeniyle davanın reddini istemiştir.

4. Diğer davalılar cevap dilekçesi sunmamıştır.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; taraflar arasında uyuşmazlığın davalı Şirkete ait işyerinin Yönetmelik’in 20 sıra numaralı genel işler işkolunda mı yoksa 14 sıra numaralı enerji işkolunda mı olduğu noktasında olduğu, alınan bilirkişi raporunda davalı Şirketin asıl faaliyetinin ağırlıklı olarak enerji sektöründe faaliyet göstermek üzere elektrik üretimi yapmak ve bunun satışını gerçekleştirmek, bu amaca yönelik olarak diğer metal işlerine yönelik imalat, bakım ve tamir işlerini yapmak olduğunun tespit edildiği, bilirkişi raporuna göre de davalı Şirketin ağırlıklı olarak yaptığı işin enerji üzerine olduğu, Bakanlık müfettiş raporunda da bu durumun tespit edildiği, davalı Şirketin asıl işinin Yönetmelik’in 14 sıra numaralı enerji işkolunda yer aldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; işyerinde keşif yapılmaksızın … bilirkişiden alınan rapora göre verilen kararın eksik araştırmaya dayandığını, gerekçeli kararda çelişkili ifadeler olduğunu, davalı Şirketin Belediyenin Şirketi olduğu ve ulaşımın sağlanması görevinin belediyenin görev ve sorumlulukları arasında yer aldığı belirtilmesine rağmen yapılan değerlendirmenin yerinde olmadığını, Şirketin Belediye hizmetlerini yürütmek üzere kurulmuş olduğunu, Belediye ile Şirket arasında ekonomik, faaliyet ve yönetim birlikteliği bulunduğunu, davalı Şirket işyerinde yapılan asıl ve yardımcı işlerin 5393 sayılı Kanun’da yer aldığını, Şirket tarafından … Büyükşehir Belediye Başkanlığı adına faaliyet yürütüldüğü nazara alınarak işkolunun tespit edilmesi gerektiğini, yerleşik Yargıtay içtihatlarının da bu yönde olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre ve özellikle; davalı Şirketin ana sözleşmesinde elektrik enerjisi üretilmesi, üretilen enerjinin pazarlanması, … ve rüzgar enerjisi santrallerinin ekipmanlarının üretimi vb. amacıyla kurulduğunun belirtilmesi ve Bakanlık müfettiş raporunda da elektrik enerjisi asıl işinin yapıldığının tespit edilmesi, dosyada işyerine ait tüm belgeler incelendiğinde Şirketin 5393 sayılı Kanun’da belirtilen işlerden “ulaşım hizmetinin sağlanması” işiyle de iştigal ettiği anlaşılmakta ise de asıl işin Yönetmelik’in 14 sıra numaralı enerji işkolu kapsamında yapıldığının anlaşılması karşısında davanın reddine dair İlk Derece Mahkemesi kararında usul ve kanuna aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; dava ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun’un 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.

2. 6356 sayılı Kanun’un “Kuruluş serbestisi” kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“… Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.”

3. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”

4. 6356 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“…Bir işyerinin girdiği işkolu bu işyerinde yürütülen asıl işe göre belirlenir. İşyerindeki yardımcı işler de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılır. Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu … artık asıl işveren yönünden yardımcı … olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl … kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir. …”

5. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu … sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu … sözleşmesini etkilemez.”

6. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yönetmelik’in 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu … Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”

7. Belediye şirketlerine ait işyerlerinin dâhil olduğu işkolunun açıklandığı Dairemizin 13.10.2022 tarihli ve 2022/12975 Esas, 2022/12276 Karar sayılı kararının ilgili kısmı şöyledir:
“…
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 70 inci maddesi ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26 ncı maddesine göre belediye şirketleri, kendi görev ve hizmetlerini yerine getirmek amacıyla belediyeler ile büyükşehir belediyeleri tarafından kurulmaktadır. Diğer taraftan İşkolları Yönetmeliği’ne göre de Belediye hizmetleri, 20 sıra numaralı Genel işler işkoluna dahildir. Açıklanan düzenlemeler karşısında belirtmek gerekir ki, belediyeler ile büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerlerinin gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin Genel işler işkolunda yer aldığının kabulü gerekmektedir.
…”

3. Değerlendirme
1. İşkolu, toplu … hukukumuzun en önemli kavramlarındandır. 6356 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince, sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. Bu anlamda toplu … hukukumuzda işkolu esasına göre sendikalaşma ilkesinin kabul edildiği ve işkolu kavramı ile sendikaların hukuki olarak faaliyet sınırının belirlendiği ifade edilebilir. 6356 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre işkolları, Kanun’a ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.

2. İşkolu kavramı ile çalışma yaşamında benzer nitelikte olan faaliyet türleri gruplandırılmak suretiyle tasnif edilmektedir. Hukukumuzda, bu suretle oluşturulan işkolu sayısı yirmi olarak belirlenmiştir. İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı … Kanunu’nun 2 nci maddesinin gerekçesinde, işyeri, teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında işyerine bağlı yerler ile eklentiler ve araçların bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması hâlinde, bunların … işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda amaçta birlik, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile yönetimde birlik, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.

3. İşyeri kavramının unsurları da nazara alındığında, teknik amaç doğrultusunda yapılan işin niteliğine göre işkolunun belirlenmesi gerektiği ifade edilebilir. Bununla birlikte, aynı işyerinde farklı nitelikte mal veya hizmet üretimlerinin söz konusu olması durumunda, birden fazla teknik amaç mevcut olabilir. Bu ihtimalde, işyerinde yürütülen faaliyet kapsamındaki ağırlıklı işin niteliğine göre işkolunun tespit edilmesi gerekmektedir (Fevzi Şahlanan, Toplu … Hukuku, …, 2020, s.50; Aziz Can …, … … …, Toplu … Hukuku, …, 2019, s.50).

4. Somut uyuşmazlıkta; … tarafından 11.09.2019 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 2019/116 sayılı karar ile; “… Enerji Üretim Dağıtım Doğalgaz … Metal Taşımacılık San. ve Tic. A.Ş.nin asıl işinin elektrik enerjisi üretimi olduğu, işverenliğe ait 1058762.025 SGK sicil no’lu işyerinde elektrik enerisi üretimi işi kapsamında direk süsü tamir, bakım ve üretimi yapıldığı, 1048180.025 SGK sicil no’lu işyerinde işverenliğin asıl işine yardımcı … olarak yönetim faaliyetlerinin yürütüldüğü, işyerlerinde yapılan işlerin Büyükşehirlerin görev, yetki ve sorumlulukları kapsamında sayılan işlerden olmadığı, bu nedenle yapılan. işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 14 sıra numaralı ‘Enerji’ işkolunda yer aldığı”na dair işkolu tespit kararı verildiği, dava konusu 1058762.025 ve 1048180.025 SGK sicil No.lu işyerlerinin belediye şirketi niteliğinde olan … Enerji Üretim Dağıtım Doğalgaz … Metal Taşımacılık San. ve Tic AŞ işverenine ait olduğu anlaşılmaktadır.

5. 5393 sayılı Kanun’un 70 inci maddesi ile 5216 sayılı Kanun’un 26 ncı maddesine göre belediye şirketleri, kendi görev ve hizmetlerini yerine getirmek amacıyla belediyeler ile büyükşehir belediyeleri tarafından kurulmaktadır. Diğer taraftan Yönetmelik’e göre de belediye hizmetleri, 20 sıra numaralı genel işler işkoluna dâhildir. Açıklanan düzenlemeler karşısında belirtmek gerekir ki, belediyeler ile büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerlerinin gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin genel işler işkolunda yer aldığının kabulü gerekmektedir.

6. Dosya kapsamında mevcut deliller, bilirkişi raporu ve … müfettişi raporundaki tespitlere göre, enerji işkolunda yer aldığına karar verilen 1058762.025 ve 1048180.025 sicil numaralı işyerlerinde belediyelerin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütüldüğü açıktır. Bu itibarla belirtilen işyerlerinin genel işler işkolunda yer aldığı tartışmasızdır. Belirtilen sebeplerle, 6356 sayılı Kanun’un 5 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca hükümlerin bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.

VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Yukarıda tarih ve sayısı belirtilen İlk Derece Mahkemesi kararı ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,

2. Davanın KABULÜ ile … tarafından 11.09.2019 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 2019/116 sayılı işkolu tespit kararının İPTALİNE,

3. … Enerji Üretim Dağıtım Doğalgaz … Metal Taşımacılık San. ve Tic. AŞ işverenine ait 1058762.025 ve 1048180.025 SGK sicil No.lu işyerlerinin İşkolları Yönetmeliği’nin 20 sıra numaralı “Genel işler” işkolunda yer aldığının TESPİTİNE,

4. Karar tarihi itibarıyla alınması gerekli 80,70 TL harçtan, peşin alınan 44,40 TL harcın mahsubuyla bakiye 36,30 TL harcın davalı … harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak hazineye gelir kaydına,

5. Davacının yatırmış olduğu 44,40 TL peşin harcın davalı … harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,

6. Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 9.200,00 TL vekâlet ücretinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine,

7. Davacı tarafından yapılan 1.594,00 yargılama giderinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine, davalıların yaptıkları yargılama giderlerinin üzerlerine bırakılmasına,

8. Yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili tarafa iadesine,

Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde davacıya iadesine,

Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

03.07.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.