YARGITAY KARARI
DAİRE : 9. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/6542
KARAR NO : 2022/7933
KARAR TARİHİ : 16.06.2022

BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : … 8. Hukuk Dairesi
…
DAVA TÜRÜ : İŞKOLU TESPİTİNE İTİRAZ

İLK DERECE
MAHKEMESİ : Dörtyol 2. İş Mahkemesi

Taraflar arasındaki işkolu tespit kararının iptali davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesinin 25.02.2019 tarihli ve 2018/13 Esas, 2019/34 Karar sayılı kararının Bölge Adliye Mahkemesinin 11.07.2019 tarihli ve 2019/1692 Esas, 2019/1480 Karar sayılı kararı ile kaldırılıp davanın yeniden görülmesi için dosyanın Mahkemesine iadesi sonrasında İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.

Kararın davacı vekili ile fer’î müdahil vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili ile fer’î müdahil vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili Şirketin aynı grup şirket bünyesinde bulunan… Demir ve Çelik A.Ş.’ye (İsdemir) ait fabrikaya bağlı limanda yapılacak olan tahmil tahliye işlerine bağlı operasyonların kontrol ve denetimine yönelik faaliyette bulunduğunu, İsdemir ile müvekkili arasında İsdemir Limanı’nın işletilmesi ile ilgili hizmet alım sözleşmesi imzalandığını, işbu sözleşmenin imzalanması akabinde, müvekkili ile Busserk Liman İşletme ve Lojistik Hizmetleri Ltd. Şti. (Busserk) arasında “İsdemir Limanı Yükleme Boşaltma Hizmetleri Taşeronluk Sözleşmesi” imzalandığını, bu sözleşme uyarınca İsdemir Limanı’nın işletilmesi işinin Busserk tarafından yürütülmeye başlandığını, müvekkili Şirketin İsdemir Limanı’nda yürüttüğü işin yardımcı iş mahiyetinde olduğunu, işyerinde yapılan asıl işin İsdemir tarafından yürütülen demir ve çelik üretimi olup müvekkili Şirketin yaptığı işin yardımcı iş olarak bu üretilen malzemelerin tahmil tahliye işleri ve buna bağlı operasyonların kontrol ve denetimi olduğunu, yardımcı iş niteliğindeki bir işin, asıl işin girdiği işkoluna gireceğinin sabit olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle 24 Ocak 2018 tarihli ve 30311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 2018/7 Karar numaralı işkolu tespit kararının iptaline, müvekkiline ait işyerinin işkolunun, asıl işin işkolu olan 12 sıra numaralı “Metal” başlıklı işkolu olarak tespitine karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP
1. Davalı … vekili cevap dilekçesinde; davanın haksız ve yersiz olduğunu, Oyak Denizcilik ve Liman İşl. A.Ş. isimli işyerine işkolu tespiti yönünden inceleme teftişi yapmak üzere gidildiğini, işçilerin çalıştıkları bütün alanların fiilen gezilerek yapmış oldukları işlerin tespitinin yapıldığını, işyerinde yürütülen faaliyetin limanlar, iskeleler, yükleme ve boşaltma tesisleri, antrepolar ve soğuk hava depoları kurmak ve işletmek ile su yolu taşımacılığını destekleyici olarak liman ve su yollarının işletilmesi olduğunu, işçilerin ağırlıklı olarak liman müdürlüğü bölümünde işin yürütümüne dair denetim ve kontrol görevleri kapsamında operasyon sorumlusu, takım lideri ve bakım sorumlusu görevlerinde çalıştıklarını, işçilerin denetim ve kontrol yetkisi kapsamında operasyon sorumlusu, takım lideri ve bakım sorumlusu olarak çalışıp işin yürütümünün bir başka şirkete devredilmesinin işyerinde yürütülen faaliyetin liman işletmesi olduğunu değiştirmeyeceğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.

2. Davalı Liman İş Sendikası vekili cevap dilekçesinde; liman hizmetlerinin yürütümündeki kontrol ve denetimin davacıda olduğunu, alt yüklenici olan Busserk ve İsdemir ile ilişkisinin olmadığını, bu nedenle davacının itirazının yerinde olmadığını, çelik üretiminin tüzel kişisinin ayrı, liman işini yürüten tüzel kişiliğin ayrı olduğunu, İsdemir’in davacı Şirket için üçüncü bir kişi olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.

3. Davalı … Sendikası vekili cevap dilekçesinde; Bakanlıkça gerçekleştirilen tespitte hukuka ve gerçeğe aykırı bir durum bulunmadığını, işveren tarafından müfettişliğe sunulan kayıtlardan işyerinde yürütülen faaliyetin limanlar, iskeleler, yükleme ve boşaltma tesisleri, antrepolar ve soğuk hava depoları kurmak, su yolu taşımacılığını destekleyici olarak liman ve su yollarının işletilmesi (limanların, iskelelerin, rıhtımların, su yolu havuzlarının, deniz terminallerinin v.b.) olduğunu, işçilerin ağırlıklı olarak liman müdürlüğü bölümünde işin yürütülmesine dair denetim ve kontrol görevleri kapsamında operasyon sorumlusu, takım lideri ve bakım sorumlusu görevlerinde çalıştıklarını, Bakanlık tarafından gerçekleştirilen tespitin hukuka ve usule uygun olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“… Davalı bakanlığın 2018/7 sayılı kararının iptali talebine ilişkin mahallinde yapılan 24.10.2018 tarihli keşif ve akabinde 15.01.2019 havale tarihli bilirkişi raporlarında davacı şirketin asıl iş kolu olan İş kolları yönetmeliği’nin 16 nolu “Gemi yapımı ve taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk” kolu olduğu, davacının alt işverenlik sözleşmesi yapmak süretiyle İsdemir Limanı’ndaki işlerin bir kısmını ihbar olunan Buss-erk şirketine devrettiği anlaşılmakla, liman bölgesinde yer alan İSDEMİR şirketinden bağımsız olarak limanın işletildiği bu yönüyle İSDEMİR şirketinin yardımcı işi olarak değerlendirilemeyeceği kanaatine varılarak, söz konusu iş kolunda kurulu tüm sendikaların davaya dahil edilmesi sağlandıktan ve tüm deliller toplandıktan sonra; davalı bakanlığın 2018/7 sayılı iş kolu tespit kararının yerinde olduğu anlaşılmış …” gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili ile fer’î müdahil vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı vekili istinaf dilekçesinde; müvekkili Şirketin işkolu tespit talebine konu edilemeyeceğini, zira işkolu tespiti istenen işin Busserk tarfından yapıldığını, müvekkili Şirketin yürüttüğü işin yardımcı iş niteliğinde olduğunu, dava dışı İsdemir’in asıl iş niteliğindeki demir çelik üretimini sürdürmekte olup yardımcı iş niteliğindeki işleri ise hizmet alım sözleşmesine istinaden İsdemir adına ve onun emir/talimat/gözetimi altında müvekkili Şirketin yürüttüğünü, mevzuat gereği bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin, asıl işin girdiği işkolundan sayılacağını, Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunun yetersiz olduğunu ve denetime elverişli olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.

2. Fer’î müdahil Busserk Liman İşletme ve Lojistik Hizmetleri Ltd. Şti. vekili istinaf dilekçesinde; 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 4 üncü maddesinin ikinci fıkrası ile İşkolları Yönetmeliği’nin 3 üncü maddesinde aynen “Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.” şeklinde düzenlenleme bulunduğunu, buna göre müvekkili Şirketin asıl işveren OYAK Denizcilik ve Liman İşletmeleri A.Ş.’nin tabi olduğu işkoluna, OYAK Denizcilik ve Liman İşletmeleri A.Ş.’nin ise hizmet alım sözleşmesi akdettiği İsdemir’in tabi olduğu işkoluna gireceğini, bahse konu işyerlerinin tabi olduğu işkollarının birbirlerinden ayrı mütalaa edilmesinin hukuken mümkün olmadığını, bu çerçevede bir değerlendirme yapıldığında İsdemir’in İşkolları Yönetmeliği’nin ekinde yer alan işkolları listesinin 12 sıra numaralı “Metal” işkoluna tabi olduğu, böylelikle gerek müvekkili Şirketin ve gerekse OYAK Denizcilik ve Liman İşletmeleri A.Ş.’nin de metal işkoluna tabi olması gerektiğinin açık olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile ;
“…… Demir ve Çelik A.Ş ile Oyak Denizcilik ve Liman İşletmeleri A.Ş arasında düzenlenmiş olan İSDEMİR Limanı işletilmesi ile ilgili hizmet alım sözleşmesinin incelenmesi sonucunda; İsdemir’in asıl işveren Oyak Denizcilik firmasının ise işletmeci olduğu, asıl işverenin işinin demir ve çelik üretimi, Oyak Denizcilik firmasına verilen işin ise yardımcı iş mahiyetinde bulunan liman işletmesi işi olduğu, Oyak Denizcilik işletmesi tarafından… Demir ve Çelik A.Ş’ne ait olan limanın işletildiği, işletmenin işin yürütümüne dair kontrol ve denetim yetkisiyle gerçekleştiği, işin yürütümünün Oyak Denizcilik Liman İşletmeleri A.Ş ile … arasında düzenlenen “İSDEMİR Limanı Yükleme Boşaltma Hizmetleri Taşrenoluk Sözleşmesine” istinaden Busserk Liman İşletme ve Lojistik Hizmetleri Ltd. Şti. tarafından yürütüldüğü, Oyak Denizcilik Liman İşletmeleri A.Ş işçilerinin liman işletmesine özgü tekniker, sorumlu, takım İideri ve operasyon sorumlusu olarak çalıştıkları, denetim ve kontrol dışında işin yürütülmesinde görev almadıkları, bir işyerinde yardımcı işin alt işveren tarafından yürütülmesi halinde bu işin asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemeyeceği, bu işlerin alt işveren yönünden asıl iş kabul edilip buna göre işkolunun belirleneceği, bu itibarla; Oyak Denizcilik Liman İşletmeleri A.Ş tarafından İsdemir limanında yürütülen işlerin 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun ekinde bulunan 1 sayılı cetveldeki 16 sıra numaralı “Gemi Yapımı Ve Deniz Taşımacılığı, Ardiye Ve Antrepoculuk” iş koluna girdiği yönündeki davalı Bakanlığın 2018/7 sayılı İş Kolu tespit kararının yerinde olduğu…” gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili ile fer’î müdahil vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili ile fer’i müdahil vekili, istinaf başvurularındaki sebepler ile kararın bozulmasını talep etmiştir.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun’un 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1. 6356 sayılı Kanun’un “Kuruluş serbestisi” kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“ (1) … Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.
…”

2. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”

3. 6356 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu iş artık asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl iş kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir.”

4. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.

(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.”
5.19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin (Yönetmelik) 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“(1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”

3. Değerlendirme
1. İşkolu, toplu iş hukukumuzun en önemli kavramlarındandır. 6356 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince, sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. Bu anlamda toplu iş hukukumuzda işkolu esasına göre sendikalaşma ilkesinin kabul edildiği ve işkolu kavramı ile sendikaların hukuki olarak faaliyet sınırının belirlendiği ifade edilebilir. 6356 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre, işkolları, Kanun’a ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.

2. İşkolu kavramı ile çalışma yaşamında benzer nitelikte olan faaliyet türleri gruplandırılmak suretiyle tasnif edilmektedir. Hukukumuzda, bu suretle oluşturulan işkolu sayısı yirmi olarak belirlenmiştir. İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 2 nci maddesinin gerekçesinde, işyeri, teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında “işyerine bağlı yerler” ile “eklentiler” ve “araçların” bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması hâlinde bunların tek işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda amaçta birlik, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile yönetimde birlik, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.

3. İşyeri kavramının unsurları da nazara alındığında, teknik amaç doğrultusunda yapılan işin niteliğine göre işkolunun belirlenmesi gerektiği ifade edilebilir. Bununla birlikte, aynı işyerinde farklı nitelikte mal veya hizmet üretimlerinin söz konusu olması durumunda, birden fazla teknik amaç mevcut olabilir. Bu ihtimalde, işyerinde yürütülen faaliyet kapsamındaki ağırlıklı işin niteliğine göre işkolunun tespit edilmesi gerekmektedir (Fevzi Şahlanan, Toplu İş Hukuku, …, 2020, s.50; Aziz Can Tuncay/Burcu Savaş Kutsal, Toplu İş Hukuku, …, 2019, s.50).

4. İşkolu tespit davalarında, her işverenin işyerinin bağımsız işyeri olarak kabul edilip, o işyerinde yapılan işlerin niteliği itibarıyle işkolu tespiti gerekir. Alt işverenin işkolu tespiti asıl işverenin yaptığı işe göre belirlenmez. Alt işverenin işkolu tespiti, asıl işverenden ayrı olarak yapılması gerektiği gibi alt işverene ait işyerinde yapılan işlerin, asıl işverene ait işyerinde yapılan işlere yardımcı iş olarak değerlendirilmesi de doğru olmaz. 6356 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılacağı kuralı, bir işyeri sınırları ve organizasyonu içerisinde yürütülen işler için önem taşır. Yoksa birbirinden ayrı işyerlerinde farklı işkoluna giren işler yapılıyorsa asıl iş yardımcı iş kavramı geçerli olmaz. Alt işveren işçileri ise alt işverene ait bağımsız işyeri çalışanları olduklarından, bağlı bulundukları işkolunun asıl işverenden ayrı olarak belirlenmesi gerekir. Nitekim 6356 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin gerekçesinde bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi hâlinde, bu işin artık asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemeyeceği açık olarak belirtilmiştir.

5. Somut uyuşmazlıkta … tarafından 24.01.2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 2018/7 sayılı işkolu tespit kararına göre “Oyak Denizcilik ve Liman İşletmeleri A.Ş.’de Bakanlığımızca yapılan incelemede;… Demir ve Çelik A.Ş. ile düzenlenmiş olan sözleşmeye istinaden İSDEMİR limanının işletildiği, işçilerin de ağırlığının denetim ve kontrol yetkisi kapsamında operasyon sorumlusu, takım lideri, planlama sorumlusu ve bakım sorumlusu görevlerinde çalıştıkları, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliğinin 16 sıra numaralı “Gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk” işkolunda yer aldığı…” belirlenmiştir.

6. Dosya kapsamındaki bilgi ve belgeler, hizmet alım sözleşmesinin içeriği, iş müfettişinin mahallinde yapmış olduğu tespitler, bilirkişi raporunda yer alan tespitler dikkate alındığında; somut olayda tespit konusu işyerinde hizmet alım sözleşmesi ile alt işveren olarak faaliyet yürütüldüğü ve buna göre asıl işveren işyerinden bağımsız şekilde işkolunun tespit edilmesi gerektiğinin anlaşılmasına göre, işyerinde yürütülen faaliyet ve ağırlıklı işin niteliği gözetildiğinde İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmesi ve Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmamaktadır.

VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre yerinde bulunmayan temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

16.06.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.