YARGITAY KARARI
DAİRE : 9. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/16866
KARAR NO : 2022/17203
KARAR TARİHİ : 20.12.2022
BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARLARI ARASINDAKİ
UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE DAİR
I. BAŞVURU
Başvurucu vekili dilekçesinde; aynı seri içerisinde olan dosyalarda … Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri tarafından yapılan incelemeler neticesinde aylık brüt ücretin tespit ve değerlendirilmesinde farklı yöntemler benimsendiğinden farklı kararlar verildiğini, bir dosyada davacı işçilerin ücreti; net ücret kabul edilerek işçi sanki yurt içinde çalışıyormuş gibi ücret brütleştirildiğini, bir dosyada aylık brüt ücret tespitinde %95 üzerinden hukuka aykırı bir şekilde yapılan brütleştirme sonucu bulunan ücretten eklenmediği hâlde gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılarak karar verildiğini, bir dosyada işçilerin net ücreti brüt ücrete eşit kabul edilerek sadece %95 brütleştirme yapıldığını, bir dosyada ise davalının hiçbir savunması olmamasına rağmen uyuşmazlığa 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un uygulanması gerektiğinden bahisle yeniden yargılama, değerlendirme ve araştırma yapılarak karar verilmek üzere dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderildiğini, aynı uyuşmazlık konusu üzerinde … Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin içtihatlarında birlik olmadığını ve belirsizlik ortaya çıktığını, öngörülemeyen uygulama nedeniyle davacıların adil yargılanma hakklarının zedelendiğini, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu gereğince sosyal güvenlik anlaşması imzalamamış ülkelerde çalışmak için yurt dışına götürülen … işçilerin kısa vadeli sigorta ve genel sağlık sigortası primlerinin işverenleri tarafından ödenmesi gerektiğini, davacıların ücretlerinin …’de ödendiğini ve gelir vergisine tabi olduğunu, net ücret brüte çevrilirken gelir vergisi, damga vergisi ve genel sağlık sigortası primlerinin eklenmesi gerektiğini belirterek uyuşmazlığın giderilmesini talep etmiştir.
II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI
… Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 04.11.2022 tarihli ve 2022/72 Esas sayılı kararında; uyuşmazlık konusu … Bölge Adliye Mahkemesi 51. Hukuk Dairesi kararının davanın esasına yönelik kesin bir karar olmadığını, yargılamasının hâlen devam ettiğini, bu dosya yönünden uyuşmazlık bulunmadığını, başvuru konusu … Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesi, 29. Hukuk Dairesi ve 47. Hukuk Dairesi kararları değerlendirilerek dava konusu dosyalarda davacı işçilerin net ve brüt ücret hesaplamalarında yurt içinde çalışan işçiler gibi gelir vergisi, sosyal güvenlik primi ve damga vergisi kesintilerinin uygulanıp uygulanmayacağı veya 4426 sayılı … Cumhuriyeti Hükümeti İle Rusya Federasyonu Hükümeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’un (4426 sayılı Kanun) 15 inci maddesi üçüncü fıkrası gereğince inşaat işlerinde çalışanların elde ettiği gelirin diğer devlette vergilendirilemeyeceği hükmü gereği ücretten %5 oranında genel sağlık sigortası primi kesintisi dışında kesinti uygulanıp uygulanamayacağı hususlarında uyuşmazlık bulunduğunu kabulle başvuru konusu uyuşmazlığın … Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesinin görüşü benimsenerek dosyanın Dairemize gönderilmesine oy çokluğu ile karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. … Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesinin 22.09.2022 Tarihli ve 2019/2211 Esas, 2022/1462 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“..Davacının SGK kayıtlarında 21 kodlu belge ile … işveren tarafından Sosyal Güvenlik Sözleşmesi imzalanmayan Rusya Federasyonuna götürülerek çalıştırılan … işçisi olduğu konusunda ihtilaf bulunmamaktadır. SGK mevzuatına göre bu tarz çalıştırılan işçilerin gelirinden %5 oranında genel sağlık sigortası primi kesilecektir. Eldeki dosya kapsamında bulunan bordroların incelenmesinde brüt 5,35 USD/ saat ücreti ile hesaplanan ücretten %5 oranında genel sağlık sigortası primi kesilerek ödenecek net tutar bulunmuştur. Davacı beyan dilekçelerinde İsteğe Bağlı Sigorta veya Topluluk Sigortası talebinin bulunmadığını beyan etmiştir. Davalının da herhangi bir vergi kesintisi yapmadığı yönünde beyanı bulunmaktadır. Davacının ücretinden %5 oranında Genel Sağlık Sigortası Primi kesintisi dışında vergilendirmeyi gerektirecek bir husus taraflarca ispatlanamamıştır. Davacı vekili her ne kadar ücretin net olduğunu, gelir vergisi ve damga vergisi ilavesi ile hesaplama yapılması gerektiğini ileri sürmüş ise de … ile Rusya arasında Çifte Vergilendirmenin Önlenmesine Dair Anlaşmanın 15/3 maddesi gereğince inşaat işlerinde çalışanların elde ettiği gelirin diğer devlette vergilendirilemeyeceği kabul edildiğinden davacının dava dilekçesindeki talebi ile de bağlı kalınarak 5,35 USD/ saat ücretinden sadece %5 oranında Genel Sağlık Sigortası Primi kesintisi yapılarak net ücrete ulaşılmak sureti ile dairemizce yeniden hesaplama yapıldığı…” gerekçe gösterilerek 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi gereğince davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında verilen hükümde davanın kısmen kabulüne kesin olarak karar verilmiştir.
B. … Bölge Adliye Mahkemesi 29. Hukuk Dairesinin 21.10.2022 Tarihli ve 2018/3073 Esas, 2022/1999 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“…Dava dosyası içerisine alınan usul ve yöntemine uygun hazırlanmış dosya kapsamına uygun olduğu dairemizce de kabul edilen 21/07/2022 tarihli uzman bilirkişi raporu içeriğinde belirtilen miktarlar dikkate alınarak karar verilmesi gerektiği kanaatine varılmış, davalı vekilinin davacının brüt ücret hesaplanmasında yurt dışında çalışmış bir işçi olduğunun dikkate alınmasının gerektiğine yönelik istinaf taleplerinin kısmen kabulüne oybirliği ile karar verildiği…” gerekçe gösterilerek 6100 sayılı Kanun’un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi gereğince davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında verilen hükümde davanın kısmen kabulüne kesin olarak karar verilmiştir.
C. … Bölge Adliye Mahkemesi 47. Hukuk Dairesinin 29.09.2022 Tarihli ve 2020/2970 Esas, 2022/1826 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“…5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu gereğince Sosyal Güvenlik Anlaşması imzalamamış ülkelerde çalışmak için … işverenlerce götürülen … işçilerin kısa vadeli sigorta ve genel sağlık sigortası primlerinin işverenleri tarafından …’ye ödenmesi gerekmektedir. …-Rusya Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmasının 15/c maddesinde “Ödeme, işverenin diğer akit Devlette sahip olduğu bir işyerinden veya sabit bir yerden yapılmazsa yalnızca ilk bahsedilen Devlet vergilendirilecektir” yönünde düzenleme bulunmaktadır. Somut uyuşmazlıkta, davacının ücretlerinin …’de ödendiği sabittir. Ücret gelir vergisine tabi olduğundan net ücretin brüte çevrilmesinde isabetsizlik…” olmadığı gerekçe gösterilerek 6100 sayılı Kanun’un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi gereğince davacı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında verilen hükümde davacının davalı Şirket yanındaki işine iadesine dair kesin olarak karar verilmiştir.
D. … Bölge Adliye Mahkemesi 51. Hukuk Dairesinin 27.04.2022 Tarihli ve 2021/636 Esas, 2022/662 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“…Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 2/1 mad. uyarınca hâkim tarafından … kanunlar ihtilâfı kuralları ve yetkili olan yabancı hukuk re’sen uygulanacağından ve aynı yasanın 27/1 mad. uyarınca, taraflar arasında bir hukuk seçimi anlaşması bulunduğundan davacının Rusya ülkesi Anadyr Şehri Konut İnşaatı işinde çalışması nedeniyle olayda öncelikle çalışılan Rusya ülkesi mevzuatı, Rusya ülkesinde konuya ilişkin hukuki düzenleme bulunmaması halinde 4857 sayılı … Kanununun hükümlerinin uygulanması gerekmektedir. Yukarıda yazılı emsal mahiyetteki Yargıtay kararında belirtildiği şekilde Rusya hukukunda uzman bir bilirkişiden rapor alınmak suretiyle, dava konusu uyuşmazlık bakımından değerlendirme yapılması ve dosya kapsamındaki delil durumu birlikte değerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerekmekte olup hatalı şekilde verilen yerel mahkeme kararının kaldırılması gerekmiştir. …” gerekçesi ile 6100 sayılı Kanun’un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (6) ncı alt bendi uyarınca İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Başvuru konusu Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin kararları arasında brüt ücretin hesaplanması noktasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yer alan düzenlemeye göre; “Re’sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek” bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
3. 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre ise; “(3) numaralı bende göre yapılacak istemler, ceza davalarında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hukuk davalarında ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı uyuşmazlık bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak dairece bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.”
4. 4426 sayılı Kanun’un 15 inci maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendinde yer alan düzenleme şu şekildedir:
“Ödeme, işverenin diğer Âkit Devlette sahip olduğu bir işyerinden veya sabit yerden yapılmazsa yalnızca ilk bahsedilen Devlette vergilendirilecektir.”
5. 4426 sayılı Kanun’un 15 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan düzenleme ise şu şekildedir:
“1 inci ve 2 nci fıkra hükümlerine bakılmaksızın, bir Âkit Devlet mukimince diğer Âkit Devlette icra edilen bir çalışma karşılığında elde edilen ücret ve diğer gelirler, ifa edilen bu hizmet eğer:
a) Bu Anlaşmanın 5 inci maddesinin 3 üncü fıkrasının (a)bendine ilişkin bir inşaat şantiyesi, yapım, montaj veya kurma projesi ile ilgili, ve
b) Bir Âkit Devlet mukimi olan bir teşebbüs tarafından uluslararası trafikte işletilen bir gemi, uçak veya kara nakil vasıtasında icra edilen işlere ilgili ise bu diğer Devlette vergilendirilmez.”
6. 6100 sayılı Kanun’un 198 inci maddesi.
C. Değerlendirme
1.Yukarıdaki açıklamalar ışığında öncelikle belirtmek gerekir ki uyuşmazlığın giderilmesi yoluna başvurulabilmesi için bölge adliye mahkemesi kararlarının kesin hükümle sonuçlanmış olması gerekmektedir. Başvurucunun talebine konu kararlar incelendiğinde, uyuşmazlığın giderilmesi istemine konu … Bölge Adliye Mahkemesi 51. Hukuk Dairesinin kararına ilişkin dosyanın başvuru tarihi itibarıyla derdest olduğu tespit edilmektedir. Bu karar bakımından uyuşmazlığın giderilmesi imkânı bulunmamaktadır.
2. Başvuru konusu … Bölge Adliye Mahkemesi 28, 29 ve 47. Hukuk Dairelerinin kararları yönünden Bölge Adliye Mahkemesi ilgili hukuk dairelerince uyuşmazlığın esası hakkında kesin olmak üzere karar verildiği anlaşıldığından bu kararlar arasındaki uyuşmazlığın 5235 sayılı Kanunun 35 inci maddesi bağlamında giderilmesinin istenmesi mümkündür. Ancak 5235 sayılı Kanun ile bu Kanun’da sayılan kişi ve kurumlara tanınan uyuşmazlığın giderilmesini talep etme hakkı, mutlak biçimde her uyuşmazlığın esasına yönelik … geliştirilmesine imkân vermez. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi bir kanun yolu olmayıp, böyle bir talebin varlığı hâlinde Yargıtayca temyiz incelemesine benzer bir inceleme yapılması da mümkün değildir.
3. Başvuru konusu davalarda, işçilerin tespit edilen net ücretlerinin brütleştirilmesi hususu uyuşmazlık konusudur. … Bölge Adliye Mahkemesi 29. Hukuk Dairesi kararına konu dosyada; davacının hangi ülkede çalıştığı belirtilmeksizin yurt dışında çalıştığından hareketle davacının ücretinin brütleştirildiği, … Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesi kararına konu dosyada; davacının Rusya’da çalıştığından hareketle 4426 sayılı Kanun’la uygun bulunan çifte vergilendirmenin önlenmesine ilişkin anlaşmanın 15 inci maddesinin üçüncü fıkrasına atfen hesaplama yapıldığı, … Bölge Adliye Mahkemesi 47. Hukuk Dairesi kararına konu dosyada ise; davacının Rusya’da çalıştığından hareketle 4426 sayılı Kanun’la uygun bulunan çifte vergilendirmenin önlenmesine ilişkin anlaşmanın 15 inci maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendine atfen hesaplama yapıldığı görülmüştür. Söz konusu farklılık, mahkemelerce delillerin değerlendirilmesinden kaynaklanmaktadır. Ücretin ispatı ve brütleştirilmesi yönünden her üç dosyada sunulan deliller farklı olup Mahkemelerce dosyadaki delil durumu ve ispat durumu dikkate alınarak karar verildiği anlaşılmaktadır. 6100 sayılı Kanun’un 198 inci maddesine göre, kanuni istisnalar dışında hâkim delilleri serbestçe değerlendirir. Uyuşmazlığın giderilmesi istemine konu davalarda ilk derece mahkemesi kararlarına karşı istinaf kanun yoluna müracaat edilmesi sonrasında bölge adliye mahkemelerince dosya kapsamında yer alan deliller ile somut olayın koşulları gözetilerek hüküm tesis edilmiştir. Bu hâlde, başvurucunun dilekçesinde belirtmiş olduğu Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasında 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesi kapsamında bir uyuşmazlık söz konusu değildir.
4. Tüm bu hususlar karşısında, mevcut başvuru yönünden uyuşmazlığın giderilmesine yer olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
V. KARAR
1…. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulu tarafından iletilen mevcut talep yönünden uyuşmazlığın giderilmesine yer olmadığına,
2. Dosyanın … Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,
20.12.2022 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.