YARGITAY KARARI
DAİRE : 9. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2015/35741
KARAR NO : 2019/961
KARAR TARİHİ : 15.01.2019
MAHKEMESİ :İŞ MAHKEMESİ
DAVA TÜRÜ : ALACAK
Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
YARGITAY KARARI
A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin 1998 yılından itibaren davalı … bünyesinde çalışmasına rağmen diğer davalı şirkette kadrolu göründüğünü, 31.1.2013 tarihinde emekli olduğunu,… işçileri ile aynı işi yapmakla birlikte onların yararlandığı Toplu İş Sözleşmesinden yararlandırılmadığını, davalılar arasındaki ilişkinin işçi teminine yönelik olduğu hem müfettiş raporlarıyla hem de kesinleşmiş mahkeme kararlarıyla tespit edilmiş olduğunu ileri sürerek, müvekkilinin başından başından beri… işçisi olduğunun ve muvazaanın tespiti ile ücret farkı, ikramiye, sosyal yardım farkı, … farkı, jübile ücreti ve kıdem tazminatı farkı, banka promosyonu, bayram parası, kumanya parası ve farkı mesai ücreti farkı, yemek ücreti farkı alacaklarını istemiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı … vekili cevap dilekçesinde özetle; davalılar arasındaki sözleşmenin muvaazalı olmadığını, davacıya toplu iş sözleşmesi ile belirlenen ücreti ve sosyal haklarının eksiksiz olarak ödendiğini, davacının geçmişe dönük taleplerinin hukukun genel ilkelerine aykırı olduğunu savunarak,davanın reddini istemiştir.
Davalı… vekili cevap dilekçesinde, hizmet alımının yasal zorunluluktan kaynaklandığını, davacının ihaleyi alan farklı şirketlerde çalışmış olmasının işçilik alacaklarında kayba neden olmadığını, tüm işçilik alacaklarını üyesi olduğu sendika ile imzalanan … hükümlerine göre aldığını, davacının geçmişe yönelik olarak doğrudan asıl işverenin taraf olduğu …’den yararlanamayacağını, davacının …’ın taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden yararlandığını, üyesi olduğu sendikanın ayrıca… işyerinde yapılan sözleşmenin de tarafı olmasının davacıya bu sözleşmeden yararlanma hakkı vermeyeceğini, muvazaa iddiasıyla açılan benzer davaların reddedilerek kesinleştiğini savunarak,davanın reddini istemiştir.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece özetle; SGK kayıtları,toplanan delillerin değerlendirilmesinde;taraflar arasındaki uyuşmazlık, davalılar arasındaki ilişkinin geçerli bir alt işverenlik ilişkisi olup olmadığı ve buna bağlı olarak davacının başından itibaren davalı… işçisi sayılması gerekip gerekmediği ile davacının, davalı… nin taraf olduğu toplu iş sözleşmesindeki işçilik haklarından yararlanmasının gerekip gerekmediği olup,davacı hizmet alım sözleşmesinin niteliği gereği… ye ait iş yerinde çalışmakta,bölge çalışma müdürlüğü tarafından iş kanunun 3/2 maddesi gereğince düzenlenen inceleme raporunda, taraflar arasında yapılan işlemin muvaazalı olduğu belirtildiği,bu raporun iptaline yönelik açılan davada … 9 İş Mahkemesinin 2010/1086 esas 2011/425 karar sayılı kararı ile dava red edilmiş ise de; yasal düzenleme nedeni ile kesin nitelikte verilen ve yargıtay incelemesinden geçmeyen söz konusu kararın, diğer mahkemeleri bağlayıcı bir özelliği olmadığı,mahkemenin dosyasındaki işçi ile benzer nitelikte bulunan ve davalıları ile dava konusu aynı olan işçiler tarafından açılan davanın reddine yönelik… 11 iş mahkemesi tarafından verilen 2008/1153 Esas 2009/213 K sayılı ilamı Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin 2009/38391 E-2012/4487 K sayılı ilamı ile onanmak sureti ile kesinleştiği görüldüğü,davacı,Hizmet iş sendikası ile… genel müdürlüğü arasında yapılan toplu iş sözleşmesinden yararlanmak amacı ile bu davayı açmış ise de, davacının üyesi olduğu sendika ile işvereni olan … arasında da davacıyı kapsayan toplu iş sözleşmelerinin yapıldığı, davalı… personelinin sahip olduğu hakların yapılan yada yapılacak olan toplu iş sözleşmeleri ile davacı ve benzer nitelikteki personele sağlanmasının mümkün olduğu, davalı … personeli olan işçinin tarafı bulunmadığı toplu iş sözleşmesine dayanarak davalı… personelinin sahip olduğu haklardan yararlanmasının hukuken mümkün olmadığı anlaşıldığından, davanın reddine karar verilerek yazılı hüküm kurulmuştur.
D) Temyiz:
Kararı davacı temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
Taraflar arasındaki uyuşmazlık, davalılar arasındaki ilişkinin geçerli bir alt işverenlik ilişkisi olup olmadığı ve buna bağlı olarak davacının başından itibaren davalı… işçisi sayılmasının gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 2. maddesinde, “…Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez…” denilerek alt işverenlik ilişkisinde muvazaaya bağlanan hukuki sonuç açıklanmıştır.
Aynı Kanun’un 3. maddesinin 2. fıkrasında ise, “Bu Kanunun 2. maddesinin 6.fıkrasına göre iş alan alt işveren; kendi işyerinin tescili için asıl işverenden aldığı yazılı alt işverenlik sözleşmesi ve gerekli belgelerle birlikte, birinci fıkra hükmüne göre bildirim yapmakla yükümlüdür. Bölge müdürlüğünce tescili yapılan bu işyerine ait belgeler gerektiğinde iş müfettişlerince incelenir. İnceleme sonucunda muvazaalı işlemin tespiti halinde, bu tespite ilişkin gerekçeli müfettiş raporu işverenlere tebliğ edilir. Bu rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren altı işgünü içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir. Rapora altı iş günü içinde itiraz edilmemiş veya mahkeme muvazaalı işlemin tespitini onamış ise tescil işlemi iptal edilir ve alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılır.” düzenlemesi yer almıştır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 26. maddesinde ise, “Büyükşehir belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir, ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 08.09.1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Yine Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 28. maddesinde, “Belediye Kanunu ve diğer ilgili Kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümleri ilgisine göre büyükşehir, büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediyeleri hakkında da uygulanır.” hükmü getirilerek söz konusu kanunda kural bulunmayan hallerde uygulanacak kanunlara ilişkin atıf kuralına yer verilmiştir.
Diğer taraftan 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 67. maddesinde, Belediyede belediye meclisinin, belediyeye bağlı kuruluşlarda yetkili organın kararı ile toplu ulaşım ve taşıma hizmetlerinin süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altıncı ayın sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebileceği hüküm altına alınmıştır.
…,… Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı genel müdürlük şeklinde örgütlenen bir kamu tüzelkişisi olup 3645 sayılı …Tic. A.Ş. ise Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26. maddesine göre kurulmuş olan… Büyükşehir Belediyesi iştiraki olup sermayesinin %99… Büyükşehir Belediyesi’ne kalan %1’i ise… Büyükşehir Belediyesinin diğer iştiraklerine aittir.
Davalıların yapıları ortaya konulduktan sonra davalılar arasındaki şoför ve bakım personeli hizmet alımı sözleşmeleriyle hukuken geçerli bir alt işverenlik ilişkisi kurulup kurulmadığının, kurulmuş ise söz konusu ilişkinin muvazaalı olup olmadığının tespit edilmesi gereklidir.
Dosya kapsamına göre, davalı…’nin merkezi yönetimin sınırlı kadro uygulaması sebebiyle şoför ve yardımcı personel ihtiyacını önce… Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan… Ulaşım A.Ş.’den sonra yine Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan … İst. Konut İmar Planı Ulaşım Turizm San. ve Tic. A.Ş.’den hizmet alım yoluyla sağladığı konusunda taraflar arasında bir uyuşmazlık bulunmamaktadır….. Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde toplu taşıma işini yapmakta olup şoför ve bakım işçisi ihtiyacını … İst. Konut İmar Planı Ulaşım Turizm San. ve Tic. A.Ş. ile aralarındaki hizmet alım sözleşmeleri uyarınca bu şirket üzerinden gidermektedir. Öte yandan işçilerin işe alınmalarında, işin yapılmasında ve işin yönetiminde… söz sahibi olup işveren yetkileri… tarafından kullanılmaktadır. Ayrıca… işçileri ile … İst. Konut İmar Planı Ulaşım Turizm San. ve Tic. A.Ş. işçilerinin aynı organizasyon kapsamında aynı işi,… tarafından sağlanan malzeme ve araçlarla yaptıkları anlaşılmaktadır.
Alt işveren, bir işyerinde yürütülen mal ve hizmet üretimine ilişkin asıl işin bir bölümünde veya yardımcı işlerde, işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren alanlarda iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini, sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren olarak tanımlanabilir. Alt işverenin iş aldığı işveren ise asıl işveren olarak adlandırılabilir. Bu tanımlamalara göre asıl işveren – alt işveren ilişkisinin varlığından söz edebilmek için iki ayrı işverenin olması, mal veya hizmet üretimine dair bir işin varlığı, işçilerin sadece asıl işverenden alınan iş kapsamında çalıştırılması ve tarafların muvazaalı bir ilişki içine girmemeleri gerekmektedir.
Somut uyuşmazlıkda, davalılar arasında işçi temine yönelik bir ilişki söz konusu olup geçerli bir alt işverenlik ilişkisi mevcut değildir. Diğer taraftan Belediye Kanunu’nun 67. maddesi anlamında toplu taşıma işinin alt işverene verilmesi de söz konusu değildir. Çünkü alt işverenin de işveren sıfatını taşıması ve kendi organizasyonunun bulunması gereklidir. Oysa işin yapılması için gerekli bütün donanım ve organizasyon diğer davalı…’ye aittir. Yine 4857 sayılı İş Kanunu’na 5538 sayılı Kanunla eklenen fıkralar muvazaayı dışlayıp geçersiz bir alt işverenlik ilişkisini geçerli kabul etmeyi sağlayacak içeriğe de sahip değildir. Bu düzenlemelerde hukuka uygun bir alt işverenlik ilişkisinin kamu kurumları açısından bazı sonuçları özel olarak düzenlenmiştir.
Ayrıca davalılar arasında hukuka uygun bir alt işverenlik ilişkisi olmadığına dair iki adet iş müfettişi raporu mevcut olup, bu raporlara karşı yapılan itirazlar mahkemeler tarafından kesin olarak reddedilmiştir (…1. İş Mahkemesi, 2010/1115 esas, 2012/695 karar ve… 9. İş Mahkemesi, 2010/1086 esas, 2011/425 karar sayılı kararlar). Bu şekilde iş müfettişi raporundaki belirlemeler ile söz konusu dava dosyaları kuvvetli delil niteliği taşımaktadır.
Sonuç olarak, davalılar arasında geçerli bir alt işverenlik ilişkisi bulunmaması kayden ve … işçisi olarak gözüken davacının, başından itibaren…. işçisi olması karşısında muvazaanın olmadığına dair yazılı gerekçeyle davanın reddine karar verilmesi isabetsizdir.
Dairemizin 25.02.2014 tarih ve 2012/38150 Esas 2014/5814 Karar sayılı bozma, 09.11.2015 tarih ve 2015/29133 Esas 2015/31688 Karar sayılı onama ilamları ile davalılar arasındaki hukuki ilişkinin muvazaalı olduğu hüküm altına alınmıştır.
Mahkemece davacının başından beri…’nin işçisi olduğu kabul edilerek, davacının davalı….’nin taraf olduğu toplu iş sözleşmelerinden yararlanması için gerekli diğer şartların mevcut olup olmadığı ile talep ettiği alacaklara hak kazanıp kazanmadığı ayrıca değerlendirildikten sonra sonucuna göre davacının talepleri hakkında karar verilmesi gerekirken mahkemece davanın reddine karar verilmesi hatalıdır.
F) Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 15/01/2019 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.