YARGITAY KARARI
DAİRE : 9. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2014/26696
KARAR NO : 2014/28669
KARAR TARİHİ : 30.09.2014

MAHKEMESİ : DİYARBAKIR 1. İŞ MAHKEMESİ
TARİHİ : 06/11/2013
NUMARASI : 2013/244-2013/905

DAVA :Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davacı ve davalılardan Diyarbakır İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü avukatları tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

A) Davacı isteminin özeti:
Davacı vekili; müvekkilinin, 07.06.2011 tarihinde davalıya ait kurumda Tarımsal Alt Yapı ve Arazi Değerlendirme Şubesi’nde Ziraat Mühendisi olarak göreve başladığını, 05.02.2013 tarihinde sözlü olarak, haksız ve hukuka aykırı bir şekilde iş akdinin feshedildiğini, davalılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğunu, müvekkilinin baştan itibaren davalı idarenin işçisi olarak çalıştığını ileri sürmüş ve davacının işe iadesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
B)Davalı cevabının özeti:
Davalı idare vekili; Diyarbakır GAP projelerinde çalıştırmak üzere personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım işinin 4734 Sayılı Kanun uyarınca pazarlık usulü ile yapıldığını, alınan personelin niteliği ve uyması gereken kuralların teknik şartname ile belirlendiğini, davacının bu kurallara uymaması nedeni ile hakkında tutanak tutularak diğer davalı tarafından iş akdinin sona erdirildiğini, sözleme ve şartname hükümleri uyarınca idarenin sorumluluğunun bulunmadığını savunarak; davanın reddini istemiştir.
Diğer davalı davaya cevap vermemiştir.
C)Yerel Mahkeme kararının özeti:
Mahkemece, feshin haklı sebebe dayanmadığı ve davalılar arasında alt-asıl işveren ilişkinin bulunduğu gerekçesi ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
Ç)Temyiz:
Karar süresi içinde davacı ve davalı idare tarafından temyiz edilmiştir.
D)Gerekçe:
1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre davalı Diyarbakır İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü’nün tüm davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Uyuşmazlık davalılar arasındaki hukuki ilişkinin asıl-alt işveren ilişkisinin yasal unsurlarını taşıyıp taşımadığı, muvazaalı olup olmadığı ve davacının başlangıçtan beri asıl işveren davalı idarenin işçisi sayılıp sayılmayacağı noktasında toplanmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 2/6 maddesi uyarınca, “Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.” Keza aynı maddenin 7. fıkrasına göre, “Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.”
Asıl alt işveren ilişkisinde ilişkinin muvazaalı veya yasadaki unsurları taşıyıp taşımadığının belirlenmesinde,
Biri asıl diğer hukuksal ve ekonomik bağımsızlık ile ayrı bir iş organizasyonuna sahip iki ayrı işverenin bulunup bulunmadığı,
Alt işveren işçilerinin sadece asıl işverenden alınan iş kapsamında çalıştırılıp çalıştırılmadıkları,
Alt işverene verilen işin, işyerinde asıl işveren tarafından yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin yardımcı işlerinden olup olmadığı, Alt işverene verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olup olmadığı;
Alt işverenin daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kişi olup olmadığı;
Alt işverenin işe uygun yeterli ekipman ile tecrübeye sahip olup olmadığı;
İstihdam edeceği işçilerin niteliklerinin yapılacak işe uygun olup olmadığı;
Alt işverene verilen işte asıl işveren adına koordinasyon ve denetimle görevlendirilenlerden başka asıl işverenin işçisinin çalışıp çalışmadığı;
Yapılan alt işverenlik sözleşmesinin iş hukukunun öngördüğü kamusal yükümlülüklerden kaçınmayı amaçlayıp amaçlamadığı;
Yapılan alt işverenlik sözleşmesinin işçilerin iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi yahut mevzuattan kaynaklanan bireysel veya kolektif haklarını kısıtlamaya ya da ortadan kaldırmaya yönelik yapılıp yapılmadığının araştırılması ve irdelenmesi gerekir.
Bir alt işveren, bir asıl işverenden sözleşme ile üstlendiği mal veya hizmet üretimi için belirli bir organizasyona, uzmanlığa ve hukuksal bağımsızlığa sahip değilse, kısaca üretim ya da hizmet sunumuna ilişkin ekonomik faaliyetin bağımsız yönetimini üstlenmemişse asıl işveren alt işveren ilişkisinden çok olayda, asıl işverene işçi temini söz konusu olacaktır. Bu anlamda alt işverenin üstlendiği hizmetin veya işin faaliyet alanı olması gerekir.
Alt işveren işçilerinin bir kısmının, üstlenilen hizmet dışında asıl veya yardımcı başka işte çalıştırılmaları, asıl-alt işveren arasındaki sözleşmeyi muvazaalı hale getirmez. Sadece başka işte çalıştırılan işçi açısında asıl alt işveren ilişkisinin unsurlarının bulmadığı kabul edilmelidir.
Muvazaa Borçlar Kanununda düzenlenmiş olup, tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla ve kendi gerçek iradelerine uymayan ve aralarında hüküm ve sonuç meydana getirmesi arzu etmedikleri görünüşte bir anlaşma olarak tanımlanabilir. Üçüncü kişileri aldatmak kastı vardır ve sözleşmedeki gerçek amaç gizlenmektedir. Muvazaanın ispatı genel ispat kurallarına tabidir. İşverenler arasında muvazaalı biçimde asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulmasının önüne geçilmek istenmiş ve 4857 sayılı İş Kanununun 2/7 maddesinde bu konuda bazı muvazaa kriterlerine yer verilmiştir. Bu kriterler, asıl işveren işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi sureti ile haklarının kısıtlanması veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisinin kurulması olarak belirtilmiştir. Asıl işveren ve alt işveren arasındaki sözleşmenin muvazaalı olması halinde, alt işveren işçisi, aynı madde uyarınca başlangıçtan itibaren asıl işveren işçileri sayılacaktır. Böyle bir durumda işe iade isteyen alt işveren işçisinin asıl işveren işyerine işe iadesine karar verilmesi gerekir. Zira alt işveren gerçekte işveren değildir ve işveren sıfatı bulunmamaktadır.
Ayrıca alt-asıl işveren ilişkisinin yasal unsurları taşıyıp taşımadığı veya muvazaalı olup olmadığı resen gözetilmelidir. Asıl işveren ve alt asıl işveren arasındaki sözleşmenin muvazaalı olması halinde ise, asıl işveren başlangıçtan beri gerçek işveren olduğundan, davanın tarafı asıl işveren olmalıdır. Alt işverenin bu anlamda işverenlik sıfatı bulunmadığından, taraf sıfatı olmayacaktır. Ancak, kanuna aykırı ilişki içine giren ve işçinin yanılmasına sebebiyet veren şirket işe iadenin mali sonuçlarından sorumlu tutulacaktır.
Feshin geçersizliği ve işe iade davasının alt ve asıl işveren ilişkisinde, her iki işverene birlikte açılması ve muvazaa bulunmaması halinde ise, davacı işçi alt işveren işçisi olup, iş sözleşmesi alt işveren tarafından feshedildiğinden, feshin geçersizliği ve işe iade yükümlülüğü alt işverenindir. Asıl işverenin iş ilişkisinde sözleşmenin taraf sıfat bulunmadığından, asıl işverenin işe iade yönünde bir yükümlülüğünden sözedilemez. Asıl işverenin işe iade kararı sonrası işçinin işe başlamak için başvurması ve alt işverenin işe almamasından kaynaklanan işe başlatmama tazminatı ile dört aya kadar boşta geçen süre ücretinden yukarda belirtilen hüküm nedeni ile alt işverenle birlikte sorumluluğu vardır (Dairemizin 09.06.2008 gün ve 2007/40942 Esas, 2008/14420 Karar sayılı ilamı).
Dosya içeriğine göre davalı Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nün, Diyarbakır GAP projelerinde çalıştırılmak üzere personel alım işini ihale yolu ile alt işverenlere verdiği anlaşılmaktadır. Davalılar arasındaki hizmet alım sözleşmesi ile teknik şartname incelendiğinde veri hazırlama işinde 12 kişinin çalıştırılmasının kararlaştırıldığı, davacının 07.06.2011-05.02.2013 tarihleri arasında alt işverenler değişmesine karşın davalı idare bünyesinde çalışmaya devam ettiği, sözleşme kapsamı ile hizmet alımından çok işçilik temini yapıldığı, asıl-alt işveren ilişkisinin unsurlarını taşımadığı anlaşıldığından, davacının başlangıçtan beri asıl işveren davalı idarenin işçisi sayılması gerekir. Feshin haklı veya geçerli bir nedene dayanmadığı yönündeki mahkemenin kabulü dosya içeriğine uygun düşmekle birlikte, davacının doğrudan işveren olan davalı İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü iş yerine işe iadesi ve kanuna aykırı ilişki içine giren ve işçinin yanılmasına sebebiyet veren davalı şirketin de işe iadenin mali sonuçlarından sorumlu tutulması gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.Mahkemenin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının asıl işveren İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü iş yerine İŞE İADESİNE,
3.Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen süresi içinde işe başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminatın her iki davalı birlikte sorumlu olmak kaydı ile 4 aylık brüt ücreti tutarında BELİRLENMESİNE,
4.Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsilinin GEREKTİĞİNE,
4.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
5.Davacının yapmış olduğu 96.00 TL yargılama giderinin davalılardan tahsili ile davacıya verilmesine, davalıların yaptığı yargılama giderilerinin üzerlerinde bırakılmasına,
6.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 1.500,-TL ücreti vekaletin davalılardan alınarak davacıya verilmesine,
7. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine,
Kesin olarak 30/09/2014 gününde oybirliği ile karar verildi.