YARGITAY KARARI
DAİRE : 8. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2013/380
KARAR NO : 2013/6671
KARAR TARİHİ : 07.05.2013

MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : Tapu iptali ve tescil

… ile … … oğlu ölü … mirasçıları, ölü …mirasçıları, ölü …mirasçıları ve ölü … mirasçıları aralarındaki tapu iptali ve tescil davasının reddine dair … 4. Asliye Hukuk Mahkemesi’nden verilen 08.07.2011 gün ve 42/237 sayılı hükmün duruşma yapılması suretiyle Yargıtay’ca incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmiştir. Dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 07.05.2013 Salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü temyiz eden davacı vekili Avukat …Özdemir ve karşı taraftan davalı Hazine vekili Avukat Sema Gülçin Türkucu geldiler. Duruşmaya başlanarak temyiz isteğinin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan ve hazır bulunanların sözlü açıklaması dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek; dosya incelendi, gereği düşünüldü:

K A R A R

Davacı … vekili, dava konusu Çığlık 38 ve 39 numaralı parsellerde davacının 345/1920’şer payı olduğunu ve bu payları aldığı 3.5.1974 tarihinden beri taşınmazların tamamını malik sıfatı ile ekip biçtiğini, önceki yıllarda pamuk, sebze, buğday, kuru bakliyat vs yetiştirirken en son 10 yıl önce nar bahçesi yaptığını, halen de zilyetliğinin devam ettiğini, 1956 yılında yapılan tapulama sırasında bakiye hisselerin tespitinin yapıldığı ölü davalılar ve mirasçılarının köyde ve çevrede bilinen insanlar olmadıklarını, tanınmadıklarını açıklayarak TMK.713/2 maddesi uyarınca hukuki değerini yitiren 38 ve 39 kadastro parsellerinde davalılar adına tapuda kayıtlı hisselerin iptali ile davacı adına tapuya tesciline karar verilmesini istemiştir.
Davalı olarak gösterilen kayıt malikleri … … oğlu ölü … mirasçıları, ölü …mirasçıları, Ölü …Mirasçıları ve ölü … mirasçılarına gazete ile ilanen 21.5.2011 de tebligat yapılmıştır. Karardan sonra sunulan kayyım tayinine ilişkin ilamlar sebebiyle kayıt maliklerinin kayyımı olarak tayin edilen … Defterdarına hüküm tebliğ edilmiş, Yargıtay duruşmasında kayyım defterdar vekille temsil edilmiştir.
Mahkemece, davalılar aleyhine açılan davada MK’nun 713/2 maddesinde ki 20 yıl önce ölmüş ibaresinin Anayasa Mahkemesi’nce iptaline karar verildiği, bu durumda yasada maliki kim olduğu belli olmayan veya 20 yıl önce ölmüş şahıslar adına tespit görmüş taşınmazların senetsizden zilyetlikle kazanımı koşullarında zilyet edenlerin adına tesciline
ilişkin yasa hükmü ortadan kalktığı gerekçesi ile davanın reddine karar verilmesi üzerine hüküm, davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Dava, dosya kapsamı ve açıklamalara göre, kazanmayı sağlayan eklemeli zilyetlik ve TMK’nun 713/2 fıkrasında yer alan; ”…maliki 20 yıl önce ölmüş…” hukuki sebebine dayalı olarak TMK’nun 713/1-2 madde ve fıkraları gereğince açılan mülkiyetin aktarılmasına ilişkin tapu iptali ve tescil davasıdır.
Somut olayda çözümlenmesi gereken öncelikli sorun; eldeki temyiz incelemesinin yapıldığı aşamada TMK’nun 713/2. fıkrasındaki; ”…ölmüş…” sözcüğünün Anayasa Mahkemesi’nce iptaline ilişkin kararı ve bu karar yayımlanana kadar hükmün yürürlüğünün durdurulması kararının eldeki davaya etkisinin ne olacağı hususudur.
Davaya dayanak oluşturan TMK’nun 713/2. fıkrasında yer alan ”…ölmüş…” sözcüğünün ”Anayasa Mahkemesi’nin 17.03.2011 gün ve 2009/58 Esas, 2011/52 Karar sayılı kararıyla iptaline, bu sözcüğün uygulanmasından doğacak sonradan giderilmesi güç veya olanaksız durum ve zararların önlenmesi ve iptal kararının sonuçsuz kalmaması için kararın Resmi Gazetede yayımlanacağı güne kadar yürürlüğünün durdurulmasına 17.03.2011 tarihinde karar verilmiştir.
Anayasa Mahkemesi Kararları’nın Özelliği ve Geriye Yürümezliği ilkesinin irdelenmesi;
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 153/2 fıkrasında; Anayasa Mahkemesi’nin; bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin tamamını veya bir bölümünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemeyeceğini vurguladıktan sonra aynı maddenin 5. fıkrasında da ”iptal kararlarının geriye yürümeyeceği” açıklanmıştır.
Anayasa Mahkemesi’nin verdiği iptal kararları, İdari Yargıda verilen iptal kararlarından farklı bir özelliğe sahiptir. İdari Yargıda asıl olan iptal kararlarının geriye yürümesi yani iptal edilen idari işlemin doğduğu andan itibaren yok sayılması esas alınmasına karşın, Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarının geriye yürümemesi asıldır. Bu bakımdan İdari yargıdaki iptal kararları beyan edici, açıklayıcı nitelikte olduğu halde Türk Anayasa Yargısı’ndaki iptal kararları genelde kurucu ( inşai-yenilik doğurucu) niteliktedir.
Türk Anayasa sisteminde benimsenen iptal kararlarının geriye yürümezliği kuralının getiriliş amacı, kazanılmış hakları ve hukuksal güvenliği ortadan kaldırıcı Ya da toplumun adalet anlayışını zedeleyici sonuçlar doğurmasından kaygı duyulmasını önlemek, Devlete olan güven duygularını sarsmamak, Devlet yaşamında hukuk kargaşasına neden olmamak, hukuk güvenliğini ve istikrarını sağlamak olarak özetlenebilir.
Bu bakımdan iptal kararlarının geriye yürümezliği ilkesi, kabul edilen önemli bir ilkedir. Nitekim Anayasa Mahkemesi; 12.12.1989 gün ve 1989/11 Esas,1989/ 48 Karar sayılı kararında, “Türk Anayasa Sisteminde Devlete güven ilkesini sarsmamak ve ayrıca Devlet yaşamında bir karmaşaya neden olmamak için iptal kararlarının geriye yürümezliği kuralı kabul edilmiştir. Böylece hukuksal ve nesnel alanda sonuçlarını doğurmuş bulunan durumların iptal kararlarının yürürlüğe gireceği güne kadar ki dönem için geçerli sayılması sağlanmıştır.”denilmek suretiyle konunun önemi vurgulanmıştır.
Esasen bir hukuk kuralının yürürlüğü sırasında, bu kurala uygun biçimde, tüm sonuçları ile kesin olarak edinilmiş hakların (kazanılmış hakların) korunması Hukuk Devletinin bir gereğidir. O nedenle hukuksal ve maddi alanda etkisini göstermiş hukuk kuralları uyarınca tamamlanmış ve sonuçlarını doğurmuş bulunan kazanılmış haklara Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün geriye yürümeyeceğinin (ceza mahkûmiyetlerinde durum farklıdır) kabulü kaçınılmazdır.
Bu durumda kazanılmış haklar kavramı Hukuk Devleti kavramının temelini oluşturan unsurlardan biri olarak kabul edilmektedir.
Kazanılmış hakları ortadan kaldırıcı nitelikte sonuçlara yol açan yorumlar, Anayasa’nın 2. maddesinde ifadesini bulan ”Türkiye Cumhuriyeti Sosyal bir Hukuk Devletidir” hükmüne aykırılık oluşturacağı gibi toplumsal kararlılığı, hukuksal güvenceyi ortadan kaldırır, belirsizlik ortamına neden olur ve bu nedenle kabul edilemez.
Anayasa Mahkemesi’nin 19.12.1989 gün ve 1989/ 14 Esas, 1989/ 49 karar sayılı kararında aynen; ”bir hukuk kuralının yürürlüğü sırasında, bu kurala uygun biçimde tüm sonuçları ile kesin olarak edinilmiş hakların korunması Hukuk Devletinin gereği olduğunu” vurgulamaktadır.
Bu karara paralel olarak Danıştay’da 16.12.1966 tarih ve 1963/ 386 Esas, 1966/ 1642 Karar sayılı kararında; ”iptal kararları geriye yürümez” kuralının kazanılmış hakları saklı tutmak, hukuk kararlılığı ve dolayısı ile kamu düzenini korumak amacıyla getirildiği görüşü benimsenmiştir.
Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararları; kural olarak Resmi Gazete’de yayımlandıkları tarihten itibaren geleceğe dönük olarak hukuki sonuçlar doğurmaktadır. Bu nedenledir ki, Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararından önce iptal edilen yasa kuralına dayanılarak verilen ve kesinleşmiş Mahkeme kararlarının Anayasa Mahkemesi kararından etkilenmeyeceği açıktır. Yani Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarının, iptal edilen yasa kuralına dayanılarak daha önce verilip kesinleşmiş olan hükme etkili olması olanaklı değildir.
Saptanan bu olgular karşısında Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarının ya da kanunların geriye yürümezliği ilkesinin istisnalarını kamu düzeni, genel ahlak kuralları ile kazanılmış hak ilkesi oluşturmaktadır. Kazanılmış (müktesep) hakkın söz konusu olduğu durumlarda Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarının uygulanmayacağı kabul edilmektedir.
Eldeki dosyada söz konusu somut olaya gelince; TMK’nun 713/2. fıkrasında açıklanan üç ayrı hukuki sebepten biri olan ”…ölmüş…” sözcüğünün Anayasa Mahkemesi’nce iptalinden sonra elde bulunan veya açılacak olan davalara etkisinin ne olacağı üzerinde durulması gerekmektedir. TMK’nun 713/1. fıkrasında; Tapu kütüğünde kayıtlı olmayan bir taşınmazı davasız ve aralıksız olarak 20 yıl süreyle malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kişi, o taşınmazın tamamı, bir parçası veya bir payı üzerindeki mülkiyet hakkının tapu kütüğüne tesciline karar verilmesini isteyebilir:” denilmiştir.
Aynı maddenin 2. fıkrasında ise; ” aynı koşullar altında, maliki tapu kütüğünden anlaşılamayan veya 20 yıl önce ölmüş ya da hakkında gaiplik kararı verilmiş bir kimse adına kayıtlı bulunan taşınmazın tamamının veya bölünmesinde sakınca olmayan bir parçasının zilyedi de, o taşınmazın tamamı, bir parçası veya bir payı üzerindeki mülkiyet hakkının tapu kütüğüne tesciline karar verilmesini isteyebilir” amir hükmüne yer verilmiştir.
Görüldüğü gibi TMK’nun 713/2. fıkrasına dayalı olarak açılan davaların başarıya ulaşması; bu fıkrada belirtilen koşullar yanında aynı zamanda 713/1 fıkrasındaki koşulların da gerçekleşmiş bulunmasına bağlıdır. Çünkü 2. fıkrada ‘ aynı koşullar altında…” denilmek suretiyle aynı maddenin 1. fıkrasına atıfta bulunulduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle 1. fıkradaki koşulların araştırılıp belirlenmesi gerekir.
TMK’nun 713/5 fıkrasının son cümlesinde ise; ”Mülkiyet, birinci fıkrada öngörülen koşulların gerçekleştiği anda kazanılmış olur.” ilkesi getirilmiştir. Bu ilke 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Kanunla fıkraya eklenmiştir.
04.12.1998 tarih ve 1996/4 Esas, 1998/3 Karar sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu Kararı’ndan önce 743 sayılı TKM’nin 639 (TMK 713). maddesine dayalı olarak açılan davalarda mülkiyetin hangi tarihte doğacağı ve kazanılacağı konusu
gerek uygulamada gerekse de doktrinde oldukça tartışmalı idi. 04.02.1998 tarih ve 1996/ 4 Esas, 1998/3 Karar sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu Kararı ile; “kazandırıcı zamanaşımı yoluyla tapusuz taşınmazların edinilmesine ilişkin TKM’nun 639/1 maddesine göre verilen tescil kararları İnşai-ihdasi (yapıcı-kurucu- yenilik doğurucu) nitelikli kararlardır. Mülkiyet hakkı bu kararların kesinleştiği anda kazanılır.” görüşü benimsenmişti. Daha sonra 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı TMK’nun 713/5. fıkrasının son cümlesi ile aynı maddenin 1. ve 2. fıkralarını kapsayacak biçimde, mülkiyetin 1. fıkrada öngörülen koşulların oluşmasıyla kazanılacağı kabul edilmiştir.
İşte TMK’nun 713/5. fıkrasında mülkiyet 1. fıkrada öngörülen koşulların gerçekleştiği anda kazanılmış olur ibaresi TMK’nun 713/1 ve 2. fıkralarına dayalı olarak açılan davalar açısından kazanılmış (müktesep) hak” olarak kabul edilip edilemeyeceği sorunu karşımıza çıkmaktadır. Sözü edilen ibare ile 1. ve 2. fıkralarında yer alan tüm koşulların gerçekleşmesi yanında aynı maddenin 1. fıkrasında açıklanan 20 yıllık kazanma süresinin dolduğu anda mülkiyetin kazanılacağı kastedilmektedir. Şu halde; Anayasa Mahkemesi’nce yürürlüğün durdurulması kararının verildiği 17.03.2011 tarihinden önce dava açanlar (eldeki davalar) ile açmayanlar bakımından 20 yıllık kazanma süresi ve 2. fıkrada açıklanan maliki 20 yıl önce ölmüş olan kişi bakımından söz konusu süreler dolmuş ise bunlar açısından kazanılmış (müktesep) hakkın kabul edilip edilmeyeceğinin değerlendirilmesi gerekir.
TMK’nun 713/ 5. fıkrasına eklenen ibare ile mülkiyet hakkının tüm kazanma koşullarının oluşması ile 20 yıllık kazanma süresinin dolduğu anda kazanılacağı açıklandığına ve bu konuda hiçbir duraksama söz konusu olmayacağına göre az önce açıklanan durumlar bakımından kazanılmış hakkın varlığının kabulü gerekmektedir. Yukarıda yapılan tüm açıklamalar da bunu doğrulamaktadır. 4721 sayılı Kanunla getirilen ve TMK’nun 713/5 fıkrasının son cümlesi için gösterilen gerekçede de şu ifade yer almaktadır; ”Gerçekten, mülkiyet hakkının hangi anda kazanılmış olacağı sorusunu cevaplayan bu yeni hükme göre, mülkiyet 1. fıkrada öngörülmüş olan bütün şartların gerçekleştiği anda kazanılmış olacak, yani hakimin vereceği tescil kararı geriye dönük (makable şamil) sonuç doğuracaktır” denilmektedir.
Anayasa Mahkemesi’nin verdiği iptal kararıyla birlikte 17.03.2011 tarihinde aynı zamanda; ”…kararın Resmi Gazete’de yayımlanacağı güne kadar yürürlüğünün durdurulmasına” karar verilmiştir. Şu halde yürürlüğün durdurulması kararının verildiği 17.02.2011 tarihinden önce açılmış bulunan davalar bakımından maliki 20 yıl önce ölmüş ve o tarihten dava tarihine veya kayıt maliki adına bulunan tapu kaydının intikal gördüğü tarihe kadar diğer kazanma koşullarının yanında 20 yıllık kazanma süresi de dolmuş ise, bu tür davalar bakımından kazanılmış (müktesep) hakkın kabulü gerekir. Uyuşmazlığa konu yapılan tapu kaydı; malikin ölüm tarihinden itibaren 20 yıllık kazanma süresi geçtikten sonra intikal görmüş ise bu tür intikal gören kayıt hukuken bir değer taşımaz ve intikal maliklerine herhangi bir hak bahşetmez. Yine dava açmamış ancak; Anayasa Mahkemesi’nin verdiği yürürlüğün durdurulması karar tarihi olan 17.02.2011 tarihinden önce hak sahipleri yararına kazanma koşulları oluşmuş, malik 20 yıl önce ölmüş ve 20 yıllık kazanma süresi de dolmuş ise, bu tür hak sahiplerinin de dava açma yönünden kazanılmış haklarının olduğunun kabulü gerekmektedir. Bu gibi hak sahiplerinin 17.02.2011 tarihinden önce veya sonra dava açmalarının bir önemi bulunmamaktadır.
Yukarıdaki açıklamalar karşısında somut olaya dönülecek olursa mahkemece, Anayasa Mahkemesinin iptal kararından hareketle davanın reddine karar verilmiş olması doğru olmamıştır. Bu tür davalarda öncelikle tapu kayıtlarında baba ve anne adları belirtilmek
suretiyle “…mirasçıları…” denildiğinden kayıt maliklerinin ve mirasçılarının belirlenmesi, hasımlı veraset belgesinin alınması için (Hazine hasım gösterilecek) davacı tarafa süre ve imkan tanınması, husumetin belirlenecek kayıt malikleri veya mirasçılarına yöneltilerek taraf teşkilinin sağlanması, kayıt maliklerinin mirasçı bırakmadan ölmüş olmaları halinde TMK’nun 501. maddesi gereğince terekesinin Devlete kalacağı gözetilmelidir. Bu halde mahkemece taraf teşkilinin sağlanabilmesi için öncelikle kayıt malikleri olarak görülen … … oğlu ölü … mirasçıları, Ölü …mirasçıları, Ölü …mirasçıları ve Ölü … mirasçılarının Hazine de hasım gösterilmek suretiyle veraset ilamlarının temin edilmesi amacıyla davacıya süre ve imkan tanınması, mirasçılarının tespiti halinde davanın mirasçılara yöneltilmesi, kayıt maliklerinin mirasçılarının bulunmadığının tespiti halinde TMK’nun 501. maddesi gereğince tereke Devlete kalacağından davanın reddine karar verilmesi, kayıt malikinin mirasçılarının tespiti halinde, davanın veraset ilamında ismi geçen mirasçılara yöneltilmesi, mirasçıların açık adresleri belirlenemezse ilan yoluyla tebligat yapılması, davanın niteliği gereği ölü kayıt malikleri veya mirasçılarının davada kayyım vasıtasıyla temsil edilemeyeceği dikkate alınarak tarafların bildireceği …ller toplandıktan sonra sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, taraf teşkili sağlanmadan eksik araştırma ve inceleme ile yazılı şekilde hatalı gerekçe ile karar verilmiş olması doğru değildir.
Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazları yerinde görüldüğünden kabulüyle, Yerel Mahkeme hükmünün 6100 sayılı HMK’nun Geçici 3. maddesi yollaması ile halen yürürlükte bulunan 1086 sayılı HUMK’nun 428. maddesi uyarınca BOZULMASINA, sair hususların şimdilik incelenmesine yer olmadığına, taraflarca HUMK’nun 388/4. (HMK m.297/ç) ve HUMK’nun 440/I maddeleri gereğince Yargıtay Daire ilamının tebliğinden itibaren ilama karşı 15 gün içinde karar düzeltme isteğinde bulunulabileceğine ve 21,15 TL peşin harcın istek halinde temyiz eden davalıya iadesine 07.05.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.