YARGITAY KARARI
DAİRE : 7. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/3718
KARAR NO : 2023/6072
KARAR TARİHİ : 07.12.2023
MAHKEMESİ : Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/841 E., 2022/556 K.
KARAR : Esastan red
İLK DERECE MAHKEMESİ : Kemer 1. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2017/413 E. 2020/211 K.
Taraflar arasındaki üst hakkından kaynaklanan alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Antalya ili, … ilçesi, … Mahallesinde bulunan Hazine adına kayıtlı 878 parsel sayılı 180.009 m2 yüzölçümlü taşınmazın turizm kompleksi yapılmak üzere 19.12.2005 tarihinde düzenlenen irtifak hakkı sözleşmesi uyarınca Tapu Müdürlüğünün 19.12.2005 tarih ve 3779 yevmiye numaralı resmi senet ile davalı şirket lehine kesin tahsis yapıldığını, Antalya Defterdarlığı’nın 05.11.2012 tarih ve 3388 sayılı yazılarında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 19.10.2012 tarih ve 24093 sayılı yazısında taşınmaz üzerinde gerçekleştirilecek tesis türünün turizm kompleksinden tesis alanına dönüştürülmesinin ve taşınmaz üzerinde gerçekleştirilecek tesis tür sınıf ve kapasitesinin 1000 yatak kapasiteli, 5 yıldızlı tatil köyü olmasının 20.10.2011 tarihinde uygun görüldüğünü ve 20.10.2011 tarihi itibariyle 237.425,00 TL yeni üst hakkı bedeli hesaplandığını ve yeni üst hakkının davalı şirket tarafından ödeneceğinin kabul ve taahhüt edildiğine dair noter onaylı yönetim kurulu kararının gönderildiğini, söz konusu değişiklikler nedeniyle tapuda 11.03.2015 tarih ve 800 yevmiye numaralı resmi senedin düzenlendiğini, Antalya Defterdarlığı’ndan alınan 17/07/2013 tarih ve 2274 sayılı yazı ekinde gönderilen Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan alınan 02/07/2013 tarihli ve 129218 sayılı yazıda ise, …. Tur. Tic. A.Ş. adına kesin tahsis işlemi yapılan 878 parsel numaralı taşınmazın 18,626 m2’lik kısmının 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı içerisinde kalması nedeniyle tahsis alanının tahsis süresinin Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmeliğin 17. maddesinin 7. fıkrası uyarınca söz konusu alandaki planlama çalışmaları durduruluncaya kadar 24/05/2013 tarihinden itibaren dondurulması uygun bulunduğunu, Antalya Defterdarlığının 08/07/2015 tarih ve 21664 sayılı yazısı ekinde gönderilen Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan 23/06/2015 tarihli ve 122700 sayılı yazıda özetle; Bakanlıklarınca yapılan değerlendirmede Orman ve Su İşleri Bakanlığının 11/05/2005 tarihli ve 684 sayılı Makam Oluru ile Antalya 1. İdare Mahkemesinin 2014/1800 Esasında açılan davada verilen “yürütmenin durdurulması” kararı uyarınca … Tur. Tic. A.Ş. adına Bakanlıklarınca tahsis edilen 180.009.0 m2 yüzölçümlü taşınmazın tasarruf hakkının Bakanlıklarına verilmesine ilişkin 29/07/2005 tarihli ve 25 sayılı Bakanlık Makam Olurunun iptal edilmesi nedeniyle Bakanlıklarınca şirket adına yapılan tahsis işleminin dayanağının kalmaması hususları göz önünde bulundurularak ….. Tur. Tic. A.Ş. adına yapılan tahsis işleminin iptal edildiğinin bildirildiğini, resmi senedin üst hakkının bedelin başlıklı 7. maddesi A. maddesinde üst hakkı bedelinin belirlendiğini, davalı şirketin 2013-2014, 2014- 2015, 2015-2016 ve 2016-2017 yıllarına ait irtifak (üst) hakkı bedeli 1.277.161,02 TL anapara ile bu irtifak haklarına vade tarihinden 09/10/2017 tarihine kadar 6183 sayılı kanunun 51. maddesine göre hesaplanan 517.544,51-TL gecikme zammı olmak üzere toplam 1.794.705,53-TL bedeli ödenmediğinin tespit edildiğini belirterek, mülkiyeti Hâzineye ait 878 parsel numaralı taşınmaz üzerinde, …. Tur.Tic. A.Ş. lehine kurulan irtifak (üst) hakkı nedeniyle ödenmesi gereken 2013-2014, 2014-2015, 2015-2016 ve 2016-2017 yıllarına ait irtifak (üst) hakkı bedeli 1.277.161,02 TL anapara ile vade tarihinden 09/10/2017 tarihine kadar 6183 sayılı Kanunun 51. maddesine göre hesaplanan 517.544,51 TL gecikme zammı olmak üzere toplam 1.794.705,53 TL alacağın, anaparaya dava tarihinden itibaren 6183 sayılı Yasa’nın 51. maddesi gereğince işleyecek aylık gecikme faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davanın belirsiz alacak davası şeklinde açılamayacağını, davanın usulden reddi gerektiğini, Kültür ve Turizm Bakanlığının 02.07.2013 tarih ve 129218 sayılı yazısı ile Bakanlıklarınca yapılan değerlendirme neticesinde; ana tahsis alanının tahsis süresinin Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmeliğin 17 inci maddesinin 7 inci fıkrası uyarınca, ek alan olarak ön izinli 89.066,59 m2’lik alanın ön izin süresinin ise Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmeliğin 16. maddesinin 9. fıkrası uyarınca, 24.05.2013 tarihinden itibaren dondurulmasının uygun bulunduğunun belirtildiğini, davalı Şirketin, Bakanlığın ilgili yazısında istemiş olduğu; 06.03.2013 tarihi ile ek alan ön izin süresinin 24.05.2013 tarihi itibariyle dondurulduğu tarih arasında geçen 2 ay 18 gün için hesaplanan 3.929,62 TL tutarındaki ön izin bedelini, 16.08.2013 tarihinde ilgili defterdarlığa ödediğini ve makbuzunu kendilerine ilettiğini, ana tahsis alanı için dondurulan kesin tahsis süresinin başlatılacağı tarih itibariyle, o yıl için belirlenen birim maliyetler esas alınarak tespit edilecek turistik tesislerin birim maliyetlerine göre hesaplanacak proje bedelinin %05i oranında belirlenecek yeni bedelin, o yılkı üst hakkı bedeli sayılmak üzere ödeneceğine ilişkin noter onaylı yönetim kurulu kararını bakanlığa iletildiğini, tahsis ve ek alan ön izin işlemlerinin dayanağının kalmaması sebebiyle tahsis ve ön izin işlemlerinin iptal edildiğinin belirtildiğini, müvekkilinin 2005 yılından 2013 yılına kadar tahakkuk etmiş irtifak hakkı bedeli ve gecikme zamlarını idareye eksiksiz ödediğini, üst hakkına ilişkin sözleşmenin batıl olduğu tarihe kadar ödemenin eksiksiz yapıldığını ve bu tarihten sonra geçerli olmayan bir sözleşmeye ilişkin üst hakkı bedeli ve ferilerinin talep edilemeyeceğini, davacının, tapu müdürlüğünden üst hakkın terkinini sağlanabilecekken, idari yaptırım kararının tescili talebinde bulunmadığını, Bakanlık kararı ile iptal edilen üst hakkı neticesinde, üst hakkına ilişkin taraflar arasındaki sözleşmenin batıl olduğunu, bu sözleşme dolayısıyla irtifak/üst hakkı bedeli talep edilemeyeceğini, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından gönderilen iptal bildirimlerinden itibaren de ilgili taşınmazlar üzerinde herhangi bir fiili kullanımı, tasarrufu ve de hak sahipliğinin söz konusu olmadığını davalı şirketin herhangi bir kusur veya ihmali olmadığı, sözleşmeye/resmi senede aykırı davranışı bulunmadığı sabit iken iptale ve idari karara ilişkin işlemin yürürlüğe koyulmasından yine idarenin sorumlu olacağını, üst hakkına ilişkin iptal kararının Bakanlık vesilesi ile verilmesi neticesinde batıl olan üst hakkı sözleşmesi/resmi senet dolayısıyla karar tarihi olan 2013 yılından itibaren söz konusu taşınmazda tasarruf hakkı bulunmayan davalı şirkete karşı davanın açılması ve 2013 yılı itibari ile üst hakkına ilişkin bedel talep edilmesinin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğunu belirterek, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile, davacı idarenin üst hakkı bedeli talep edebilmesi için öncelikli olarak mevcut ve geçerli bir üst hakkının bulunması gerektiğini, idare tarafından tek taraflı işlemle davanın dayanağı olan üst hakkının dondurulmuş olduğu ve daha sonra Antalya 1. İdare Mahkemesi’nin 2014/1800 E. sayılı dosyası ile üst hakkının dayanağı olan işlemin tamamen iptal edildiğinin anlaşıldığı, bu durumda davacının 24.05.2013 tarihinden itibaren davalıya karşı olan edimini yerine getirmediği sonucuna varıldığı, alacaklının karşı taraftan edimini ifa etmesini isteyebilmesi için öncelikle kendi edimini yerine getirmesi veya yerine getirmeye hazır olduğunu bildirmesi gerektiğini, bu nedenle davacı tarafın üst hakkı bedelini istemesi mümkün olmadığından davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde; dava dilekçesindeki iddialarını tekrar ederek,
1. Üst hakkının tapudan terkin edileceği tarihe kadar hesaplanacak olan üst hakkı bedelleri ile gecikme zamlarının ve cari yıl üst hakkı bedeli kadar tazminatın tahsilinin sağlanması amacıyla yasal yollara başvurulması Bakanlık Makamı’nın 26/08/2015 tarih 21766 sayılı Olurları ile uygun görüldüğünün bildirildiğini, Kemer Mal Müdürlüğü’nün 12/08/2016 tarih 2334 sayılı yazıları ile davalı şirkete bu konuda tebligat yapılarak süre verildiğini, davalı şirket, rızaen terkin için idareye müracaat etmediğinden 19.01.2017 tarihinde açılan dava sonucu Kemer 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 25.04.2019 tarih 2017/25 E. 2019/278 K. sayılı Kararı ile Tekirova 878 parsel sayılı taşınmazın kaydında davalı şirket lehine tesis edilen üst hakkının iptali ile tapudan terkinine karar verilerek Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi’nin 24/10/2019 tarih ve 2019/1137 E., 2019/1098 K. sayılı Kararı ile davalının istinaf başvurusunun esastan reddedildiğini,
2. Resmi senedin üst hakkının bedeli başlıklı 7. maddesinde üst hakkı bedelinin ne şekilde belirleneceğinin kararlaştırıldığını, müvekkili idarece dosyasında yapılan inceleme neticesinde; 14/10/2013 vadeli 2013-2014 dönemi için ödenmesi gereken 285.838,37 tutarındaki irtifak hakkı bedelinin, 14/10/2014 vadeli 2014-2015 dönemi için ödenmesi gereken 313.964,87 TL tutarındaki irtifak hakkı bedelinin, 14/10/2015 vadeli 2015-2016 dönemi için ödenmesi gereken 335.691,24 tutarındaki irtifak hakkı bedelinin ve 14/10/2016 vadeli 2016-2017 dönemi için ödenmesi gereken 341.666,54 TL tutarındaki irtifak hakkı bedelinin ödenmediğinin anlaşıldığını, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 117/ıı. maddesi uyarınca, borcun ifa edileceği gün birlikte belirlenmişse, bu günün geçmesiyle borçlunun temerrüde düşmüş olacağını, eksik ödendiği tespit edilen miktarların ödenmesi için 12/08/2016 tarihli yazının davalı şirkete 04/11/2016 günü tebliğ edildiğini, yapılan tebligata rağmen belirtilen irtifak (üst) hakkı bedelleri ödenmediğinden bu davanın açıldığını,
3. Re’sen gözetilecek sebeplerle de kararın kaldırılmasını ve davanın kabulüne karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmeliğin 17 inci maddesinin 7 inci fıkrası uyarınca planlama çalışmaları sonuçlandırılıncaya kadar 24.05.2013 tarihinden itibaren dondurularak sonrasında tahsis işlemi iptal edilerek irtifak hakkının terkinine karar verildiği, davacının talebine konu dönem itibariyle irtifak hakkından kaynaklanan bir alacağı bulunmadığı anlaşıldığından, davacı vekilinin başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; dava dilekçesindeki iddialarını tekrar ederek,
1. Hak lehdarı davalı şirket rızaen tapuda terkin yapmadığından Kemer 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2017/25 E. sayılı dosyasında üst hakkının tapudan terkinine karar verildiğini ve kararın kesinleştiğini,
2. Davalı şirket üst hakkı tapudan terkin edilmediği sürece bundan faydalandığını ve bankalardan kullandığı kredilere ipotek teminatı olarak gösterildiğini,
3. Üst hakkı resmi senet ile kurulmuş olup ancak tarafların ortak iradeleri veya mahkeme kararı ile terkin edilebileceğini ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, üst hakkından kaynaklanan alacak istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri
2. Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmeliğin 17 inci maddesinin 7 inci bendi
3. Değerlendirme
1. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davacı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davacı kurum harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,07.12.2023 tarihinde kesin olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.