YARGITAY KARARI
DAİRE : 6. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/2061
KARAR NO : 2023/2989
KARAR TARİHİ : 27.09.2023

MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 31. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/525 E., 2022/100 K.
HÜKÜM/KARAR : Kabul
İLK DERECE MAHKEMESİ : Eskişehir 3. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2016/582 E., 2021/137 K.

Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulüne karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı iş sahibi vekili tarafından temyiz edilmekle;kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; “Beylikova Cazibe Sulama İnşaatı” işine ilişkin 02/11/2012 tarihinde davalı idare ile müvekkili şirket arasında sözleşme imzalandığını, müvekkilince sözleşmede olmayıp proje değişikliklerinden kaynaklanan fazladan işler yapıldığını, alacakları konusunda uzlaşma taleplerine rağmen bir sonuç alınamadığını ileri sürerek; sözleşmede olmayan revize onaylı proje ile müvekkilinin fazladan yaptığı işlerin CTP borcu çaplarındaki çap büyümesi sonucu kullanılan CTP borular, özel parça, kelebek, elostömar sürgülü vanaların ve demontaj parçalarının fiyatının tespiti ile fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla şimdilik 1.000.000,00 TL alacağın, ilk itiraz tarihi olan 22/10/2013 tarihinden işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan tahsilini talep etmiştir.

Davacı vekili 23.12.2019 tarihli ıslah dilekçesi ile dava değerini 3.553.390,29 TL arttırarak 4.553.390,29 TL alacağın temerrüt tarihi olan 22.10.2013 tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan tahsilini talep etmiştir.

II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; ihaleye çıkılan mevcut kesin projelerde sol sahili sulayacak seddede bulunan dipsavak yapısından mevcut durumda ana boruya su verilemeyeceğinin tespit edildiğini, bu nedenle CTP boru ve kelebek vanalarının da yeni iş kalemi olarak ilavesinin hasıl olduğunu ancak sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 12/4. maddesi gereğince idarenin gerekli değişiklikleri yapmaya yetkili olduğunu, davacı şirket tarafından haksız yere anlaşmazlık çıkartıldığını savunarak, davanın reddini istemiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; Tarım Reformu Genel Müdürlüğü’nce iş mahallinde toplulaştırma çalışması yapılması ve minumum su seviyesi kotunun çıkış borusu eksen kotundan 3,68 daha düşük olması nedeni ile idare tarafından ihaleye çıkılan projede değişiklik yapıldığı, 26/07/2013 tarihinde kesin projelerin onaylandığı, revize projeler ile teklif birim fiyat cetvelinde bulunmayan 1600 mm 4 ve 6 atü CTP boruların, 1400 mm 4 ve 6 atü CTP boruların, 1500 mm 4 ve 6 atü CTP boruların, 1600 mm, 1500 mm, 1400 mm kelebek vanalarının yeni iş kalemi olarak ilave edildiği, revize edilen projeler kapsamında teklif birim fiyat cetvelinde bulunmayan yeni iş kalemlerinin fiyatının tespitinde taraflar arasında anlaşmazlık doğduğu, yeni birim fiyatlarına ilişkin söz konusu bedelin tespitinin 09/12/2019 tarihli bilirkişi raporunda belirlendiği, bilirkişi raporunda Yargıtay 15.Hukuk Dairesinin yerleşik içtihatlarına göre hesaplama yapılarak 5.344.112,85 TL olduğunun belirtildiği, söz konusu raporun denetime olanaklı ve hüküm kurmaya elverişli olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne, davacı tarafın alacağından 1.000.000,00 TL nin 22/10/2013 tarihinden, 4.344.112,85 TL ye ıslah dilekçesi göz önünde bulundurularak ıslah tarihi olan 23/12/2019 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı iş sahibi vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili istinaf başvuru dilekçesinde özetle; sözleşme kapsamında olmayan işlere ait yeni fiyat tutanağının Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22.maddesine uygun olarak yapıldığını, davacının idareye itirazının ve davanın yerinde olmadığını, bilirkişi raporlarında tespit edilen hesaplamaların fahiş ölçüde farklı olduğunu, hükme esas alınan bilirkişi raporunda yapılan hesaplamanın neye göre yapıldığının belli olmadığını, Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22/5.maddesinin dikkate alınmadığını, davalıya harç yükletilmesinin hatalı olduğunu belirterek, mahkeme kararının kaldırılmasını istemiştir.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; 6100 sayılı HMK’nın 26. Maddesine göre hakimin tarafların talep sonuçlarıyla bağlı olup ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremeyeceği, dava dilekçesinde; 1.000.000,00 TL’nin tahsili talep edilmiş, ıslah dilekçesinde ise; dava değeri 3.553.390,29 TL artırılarak, neticeten 4.553.390,29 TL’nin tahsili talep edilmiş olmasına rağmen mahkemece, karara esas alınan bilirkişi raporu doğrultusunda, toplam 5.344.112,85 TL’ye hükmedilmek suretiyle, dava ve ıslahla talep edilen miktarın aşılarak karar verilmesinin doğru olmadığı, mahkeme kararının başlığında, “Orman Genel Müdürlüğü (DSİ Genel Müdürüne izafeten DSİ 3. Bölge Müdürlüğü)” davalı olarak gösterilmiş ise de; dava dosyası kapsamına göre davalının DSİ Genel Müdürlüğü olduğu anlaşıldığından HMK’nun 124/3.maddesi gereğince maddi hatadan kaynaklanan bu durumun düzeltilmesine, ayrıca davalı DSİ Genel Müdürlüğü harçtan muaf olduğu halde; mahkeme kararında harçtan sorumlu tutulmasının hatalı olduğu gerekçesiyle, ilk derece mahkemesi kararı kaldırılarak, davanın kabulü ile 4.553.390,29 TL’nin, 1.000.000,00 TL’sine 22/10/2013 tarihinden, 3.553.390,29 TL’sine ıslah tarihi olan 23/12/2019 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline, davalı harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı iş sahibi vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz dilekçesinde, istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri temyiz nedeni olarak ileri sürmüştür.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, eser sözleşmesinden kaynaklanan, sözleşme dışı imalat bedelinin tahsili istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 369 ncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 nci maddeleri, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 470 vd maddeleri.

3. Değerlendirme
3.1.Taraflar arasında 02/11/2012 günlü “Eskişehir İli ,Beylikova Cazibe Sulama İnşaatı İşi” yapımına ilişkin 10.209.167,00 TL bedel ve birim fiyat üzerinden sözleşme imzalanmıştır. Yanlar arasında “eser” sözleşmesi ilişkisi bulunduğu anlaşılmaktadır. Davacı yüklenici, davalı iş sahibidir.

Uyuşmazlığa konu sözleşme birim fiyatla yapılmış olup; sözleşmenin 8. maddesinde sözleşmenin ekleri sayılmış, ihale dokümanını oluşturan Yapım İşleri Genel Şartnamesi, sözleşmenin eki olarak kabul edilmiştir. Yapım İşleri Genel Şartnamesi 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 193. maddesi uyarınca delil sözleşmesi niteliğinde olup, taraflarca ileri sürülmese dahi mahkemece ve Yargıtayca re’sen gözetilmesi gerekir.

Yanlar arasında imzalanan sözleşmenin eki Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 21. ve 22. maddelerinde sözleşme dışı imalât ya da iş değişikliği halinde sözleşmenin birim fiyatlı ya da götürü bedelli olmasına göre fazla imalâtın hesaplanma yöntemi belirlenmiştir. Davacı yüklenicinin sözleşme dışı ilave iş bedeli alacağının sözleşme tarihinde yürürlükte bulunan Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin (YİGŞ) 21. ve 22. maddelerine göre hesaplanması gerekir. Sözleşmenin eki Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 21. maddesinde “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlığı altında sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin şartları sıralanmıştır. Buna göre, sözleşme dışı ilave işlerin, sözleşme ve eklerindeki hükümler çerçevesinde yaptırılabilmesi için,
a-Yapım sözleşmelerinde öngörülmeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması,
b-Artışa konu olan işin, sözleşmeye esas projenin içinde kalması,
c-İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik ve ekonomik olarak mümkün olmaması,
d-İlave işlerin, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin %10’u, birim fiyat teklif alınarak ihale edilen yapım sözleşmelerinde ise %20’si kapsamında kalması şarttır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22. maddesi uyarınca şartnamenin 21. maddesinde anlamını bulan sözleşme dışı ilave işlerin bedelleri, 22. maddede gösterilen usuller dairesinde belirlenecektir. Bunun yanında, aynı düzenleme ile 21. maddede gösterilen şartları sağlamasa bile işin yürütülmesi sırasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği işlerin bedellerinin de 22. maddede gösterilen usullere göre hesaplanması gerektiği kabul edilmiştir. Buna göre, sözleşmenin eki Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22. maddesi uyarınca, gerek 21. madde kapsamında kalan ve bu hükümde gösterilen şartları sağlayan sözleşme dışı ilave işler bedelinin belirlenmesinde, gerekse bu hükümde gösterilen şartları sağlamayan ancak işin yürütülmesi sırasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği işlerin bedellerinin hesaplanmasında sırasıyla,
a-Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifinin ekinde idareye verdiği ve yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kalemlerine ait analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler,
b-İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine benzerlik gösteren iş kalemlerine ait analizler,
c-Yeni iş kaleminin yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları ile işçi ve makinaların çalışma saatleri esas alınarak oluşturulacak analizler uygulanacaktır.

Bu analizlerin belirlenmesinde ise, yine sırasıyla;
a-Yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçleri
b-İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler,
c-İdarece kabul edilmek şartıyla uygulama ayına ait Ticaret ve Sanayi Odalarınca onaylanmış mahalli rayiçler kullanılacaktır.

Somut olayda, yukarıda sözü edilen Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 21. ve 22. maddelerinin dikkate alınması, yukarıda açıklanan ilkeler doğrultusunda sözleşme dışı imalâtların bedellerinin şartnamenin 21. ve 22. maddesi hükümlerine göre hesaplanması zorunludur. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda yukarıda açıklanan ilkeler doğrultusunda sözleşme dışı ilave imalâtların bedellerinin hesabında şartnamenin 21. ve 22. madde hükümlerinin değerlendirilmesi zorunlu olduğu halde, ihale ve sözleşme harici gerçekleştirilen imalat bedelinin tespitinde idarede bulunan rayiçlere göre yüklenicinin birim fiyatlarının uygun olduğu, yüklenicinin kabulünde olmasına rağmen yeni birim fiyatında tenzilat yapılmasına gerek olmadığı ancak yüklenici karı ve genel giderden tenzilat uygulanabileceği belirtilerek yapılan hesaplamanın YİGŞ’nin 21. ve 22. maddesine uygun olduğundan söz edilemeyeceğinden, hüküm tesisine elverişli olmayan rapora göre verilen karar doğru olmamış, bozulması gerekmiştir.

O halde mahkemece yapılacak iş, gerekçeli ve Yargıtay denetimine elverişli olacak biçimde tarafların teknik itirazlarını da karşılamak suretiyle ek rapor alınarak dava konusu sözleşme dışı imalâtların bedelinin şartnamenin 22. maddesindeki tespit yöntemi kullanılarak, işin yapıldığı yılın birim fiyatları ile iş bedelini belirlemek, yüklenicinin dosya kapsamındaki bilirkişi raporlarına beyan dilekçelerinde kabulünde olan %15 tenzilat da uygulanarak hesaplanacak bedelden, idarenin belirlediği birim fiyatlardan yaptığı hak ediş ödemeleri de dikkate alınarak karar vermekten ibarettir. Mahkemece eksik inceleme ve yetersiz bilirkişi raporuna dayanılarak yazılı şekilde davanın kabulü doğru olmamıştır.

Açıklanan nedenlerle kararın bozulması uygun bulunmuştur.

VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;

Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,

Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,27.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.