YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/518
KARAR NO : 2023/7123
KARAR TARİHİ : 12.09.2023

MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2022/272 Esas, 2022/466 Karar
KARAR : Kabul

Taraflar arasındaki 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 22 inci maddesine göre idarenin davacıya geri alım hakkını kullandırmaması nedeniyle uğranılan zararın tazmini istemine ilişkin davada verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucu, Dairece Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.

Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda, davalı …yönünden davanın reddine, davalı … yönünden davanın kabulüne karar verilmiştir.

Mahkeme kararı davalı … vekilince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkillerinin miras bırakanı …’ya ait olan Malatya ili, … ilçesi, … Mahallesi 22 ada 2 parsel sayılı 422 m² yüzölçümlü taşınmazın, 22 ada 3 parsel sayılı 847 m² yüzölçümlü taşınmazın, 22 ada 4 parsel sayılı 979 m² yüzölçümlü taşınmazın, 297 ada 37 parsel sayılı 197 m² yüzölçümlü taşınmazın sırasıyla, 25.07.1946, 26.09.1946 ve yine 26.09.1946 tarihlerinde kamulaştırıldığını, mevcut tekel sigara fabrikası adına kullanılmak üzere yapılan müştemilat inşaatlarının tamamlanmasına kadar ilk olarak Maliye Hazinesi adına tescil edilmiş olup söz konusu inşaatların bitirilmesi ile dava konusu taşınmazların tümünün 26.05.1950 tarihinde tekel idaresinin kullanımına tahsis edilerek bu değişikliğin tapuya dercedildiğini, Malatya tekel sigara fabrikasının 24.06.2008 tarihinde … tarafından diğer tüm sigara fabrikaları ile birlikte blok olarak British American Tobacco şirketine 1.720.000.000 $ bedelle satıldığını, 2942 sayılı Kanun’un 22 nci maddesine göre kamulaştırmanın ve bedelin kesinleşmesinden sonra taşınmaz malların kamulaştırma amacına veya kamu yararına yönelik herhangi bir ihtiyaca tahsisi lüzumu kalmaması hâlinde, keyfiyet idarece mal sahibi veya mirasçılarına 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre duyurulduğunu, bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçılarının aldığı kamulaştırma bedelini üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malını geri alabileceğini; ancak dava konusu arsaların mirasçısı konumundaki müvekkillerine geri alım haklarını kullanmaları amacıyla tebligatta bulunulması gerekirken Gayrimenkul A.Ş. tarafından herhangi bir duyuruda bulunulmadığını, müvekkilinin kanundan doğan haklarını hiçe sayarak yabancı bir şirkete satıldığını belirterek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla 10.000 TL tazminatın satışın gerçekleştiği tarih olan 24.06.2008 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP
Davalı … vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazların özelleştirme sonucunda özel sektöre devredildiğini, davacının miras bırakanına ait olan birçok taşınmazın 1946 tarihinde kamulaştırıldığını, özel sektöre devredilen taşınmazların bu taşınmazlardan biri olduğunu, özel sektöre devredilmeden önce davacıya geri alım hakkının kullandırılması gerektiğini; ancak bu hakkın kullandırılmaması nedeniyle menfi zararın tazmini istemi olduğunu, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 22.04.2008 tarihli ve 2008/23 sayılı kararı uyarınca Tekel Gayrimenkul A.Ş.’ye ait varlıklar satış ve intifa tesisi yöntemiyle bir bütün halinde Bat Tütün Mamulleri Sanayi ve Ticaret A.Ş’ye 24.06.2008 tarihinde 1.720 milyon ABD doları bedeli üzerinden devredildiğini, müvekkili idarenin söz konusu taşınmazı kamulaştırmadığını, davacı ile müvekkili idarenin kamulaştırma bedelinin ödenmesine yani sözleşme imzalanmasına zorlanamayacağından menfi zararında ortaya çıkmadığını, bu durumda davacının menfi bir zararı bulunmadığından davanın reddini beyan etmiştir.

III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 30.01.2020 tarihli ve 2018/130 Esas, 2020/50 Karar sayılı kararı ile davanın kabulüne 187.776,07 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte davalı … Holdig A.Ş’den alınarak davacı …’ya verilmesine, diğer davacılar tarafından davalı aleyhine açılmış usulüne uygun bir dava olmadığından alacak talepleri bakımından karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Mahkemenin 30.01.2020 tarihli ve 2020/130 Esas, 2020/50 Karar sayılı kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.

2.Dairemizin 01.06.2021 tarihli ve 2020/6044 Esas, 2021/8103 Karar sayılı ilamı ile dava konusu taşınmazların da içinde bulunduğu 6 adet sigara fabrikası Sigara İşletmeleri ve Ticaret A.Ş.’nin tütün mamulleri üretimine ait bütün varlıklarıyla birlikte 24.04.2008 tarihli ve 26826 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Özelleştirme Yüksek Kurulunun 02.04.2008 tarihli ve 2008/23 sayılı kararı ile satış ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi yöntemi ile 24.06.2008 tarihinde dava dışı şirkete satıldığı ve tebliğe göre söz konusu satışta her türlü yükümlülüğün Özelleştirme İdaresi Başkanlığına ait olduğu belirtildiğinden, davalı … hakkında davanın husumetten reddi ile … hakkında hüküm kurulması gerektiğinden bahisle kararın bozulmasına karar verilmiştir.

B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne, davacı … tarafından davalı … aleyhine açılan alacak davasının kabulü ile 187.776,07 TL alacağın dava tarihi olan 09.08.2012 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı … İdaresinden tahsili ile davacıya verilmesine, davalı …Ş. aleyhine açılan davanın reddine, diğer davacılar tarafından davalılar aleyhine açılmış usulüne uygun bir dava olmadığından alacak talepleri bakımından karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı … vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davalı … vekili temyiz dilekçesinde özetle; 2942 sayılı Kanun’un 22 nci maddesi koşullarının somut davada oluşmadığını, kamulaştırma işleminden vazgeçilmediğini aksine kamu yararı ve kamulaştırma amacına hizmet edilmesi amacıyla özelleştirme kararı alındığını, daha öncesinde devlet eliyle gördürülen iş/hizmetlerin özel sektör eliyle gerçekleştirilmesi için Tekel tarafından sigara fabrikası olarak kullanılan bina ve taşınmazların aynı amaç doğrultusunda BAT’a devredildiğini ve bu nedenle kamulaştırma amacına hizmet edilmediğinden bahsedilemeyeceğinden müvekkil idare tarafından maliklere kullandırılması gereken herhangi bir geri alım hakkı bulunmadığından davanın reddine karar verilmesi gerektiğinini ileri sürerek temyiz itirazında bulunmuştur.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, 2942 sayılı Kanun’un 22 nci maddesine göre, idarenin davacıya geri alım hakkını kullandırmaması nedeniyle uğranılan zararın tazmini istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (1086 sayılı Kanun) 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 439 uncu maddeleri.

2. 2942 sayılı Kanun’un 22 ve 23 üncü maddesi (dava tarihi olan 31.01.2013 tarihinde yürürlükte bulunan)

3. 11.09.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6552 sayılı Kanun’un 101 inci maddesi ile eklenen geçici 9 uncu maddesi Anayasa Mahkemesinin 11.06.2015 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 14.05.2015 tarihli ve 2014/177 Esas, 2015/49 Karar sayılı kararı ile iptal edilmiştir.

3. Değerlendirme
1. Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Kanun’un 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikten önceki 428 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

2. Temyizen incelenen mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davalı … vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA

Davalı idare harçtan muaf olduğundan harç alınmamasına,12.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.