YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/510
KARAR NO : 2023/6357
KARAR TARİHİ : 15.06.2023
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı idareler vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın yargı yolu nedeniyle reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkillerinin … ili, … ilçesi, … Mahallesi 1418 parsel sayılı taşınmazda paydaş olduğunu, müvekkillerine ait tapu kaydının taşınmazın bulunduğu bölgede yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamaları kapsamında 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun’un (7143 sayılı Kanun) Geçici 1 inci maddesi uyarınca iptal edildiğini, 7143 sayılı Kanun’un Geçici 1 inci maddesine göre iptal edilen paylara ilişkin öncelikle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 27 nci maddesi uyarınca acele kamulaştırma işleminin yapılması, akabinde aynı Kanun’un 10 uncu maddesi esaslarına göre kamulaştırma işleminin tamamlanması gerektiği halde bu işlemlerin hiçbirinin yapılmadığı belirtilerek kamulaştırma yapılmaksızın el atılan taşınmaz bedelinin davalı idarelerden tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı … vekili cevap dilekçelerinde özetle; … ilçesinde mülkiyet sorununun uzun yıllardır devam ettiğini, bu sorunun çözümlenmesi amacıyla 7143 sayılı Kanun’un Geçici 1 inci maddesinin yürürlüğe girdiğini, davacıların bir kısmının dava konusu taşınmazda pay sahibi oldukları ancak herhangi bir fiili kullanımlarının olmadığının tespit edildiğini, sözü edilen madde uyarınca davacıların bir kısmına ait tapu kayıtlarının dava tarihinden önce 23.05.2018 tarihinde geçici olarak müvekkili idare uhdesine geçtiğini, 7143 sayılı Kanun’un Geçici 1 inci madde uygulaması tamamlandığında geçici olarak yapılan bu işlem karşılığında davacılara hisseleri karşılığında bedelsiz olarak yer verileceği veya yer verilememesi halinde acele kamulaştırma işlemi yapılacağını, bu nedenle kamulaştırmasız el atma fiilinden söz edilemeyeceğinden davanı reddine karar verilmesi gerektiğini, ayrıca davanın açıldığı tarihten önce bir kısım davacılara ait tapu kayıtları iptal edildiğinden davanın açıldığı tarih itibarıyla davacıların hak sahibi olmadıklarını ve müvekkili idare tarafından taşınmaza herhangi bir fiili müdahalede bulunulmadığı için de davanın reddine karar verilmesi gerektiğini talep etmiştir.
2. Davalı Hazine vekilinin cevap dilekçesi sunmadığı görülmüştür.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kısmen kabulüne, el atma tazminatının tespiti ile davalı … Başkanlığından tahsil edilerek davacılara ödenmesine karar verilmiştir.
IV.İSTİNAF
A.İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idareler vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davalı … vekili istinaf dilekçesinde özetle; … ilçesinde mülkiyet sorununun uzun yıllardır devam ettiğini, bu sorunun çözümlenmesi amacıyla 7143 sayılı Kanun’un Geçici 1 inci maddesinin yürürlüğe girdiğini, sözü edilen madde uyarınca davacıların bir kısmına ait tapu kayıtlarının geçici olarak müvekkili idare uhdesine geçtiğini, davanın açıldığı tarihten önce bir kısım davacılara ait tapu kayıtları iptal edildiğinden davanın açıldığı tarih itibarıyla davacıların hak sahibi olmadıklarını ve müvekkili idare tarafından taşınmaza herhangi bir fiili müdahalede bulunulmadığını, kamulaştırmasız el atmanın unsurlarının gerçekleşmediğini için davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, benzer davalarda kangren haline gelmiş mülkiyet sorununun çözümü için yapılan işlemlere davacının katlanma yükümlülüğü olduğu gerekçesiyle keşif yapılmaksızın davanın reddine karar verildiğini, bu kararı inceleyen istinaf mahkemesinin ise tam yargı davası açılabileceği sonucuna vardığını belirterek davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı Hazine vekili istinaf dilekçesinde özetle; müvekkili idare yönünden pasif husumet yokluğu nedeniyle davanın reddine karar verilmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile 18.05.2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7143 sayılı Kanun’un Geçici 1 inci maddesi kapsamında davalı … tarafından idari işlemlerin başlatıldığı hususunda taraflar arasında anlaşmazlık bulunmadığını, yasaya konu idari işlemlerin geç tamamlanmasından kaynaklı zarar talebinin tam yargı davasının konusu olduğunu, yasanın yürürlük tarihi dikkate alındığında hukuki el atmanın fiili el atmaya dönüşmüş sayılmasına dair yargısal içtihat ile belirlenen şartların gerçekleşmiş kabul edilemeyeceği, böylece fiili el atma bulunmadığından davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde kabul kararı verilmesinin doğru görülmediği gerekçesiyle davalı idareler vekillerince yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; müvekkillerine ait tapu kaydının taşınmazın bulunduğu bölgede yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamaları kapsamında 7143 sayılı Kanun’un Geçici 1 inci maddesi uyarınca iptal edildiğini, 7143 sayılı Kanun’un Geçici 1 inci maddesine göre iptal edilen paylara ilişkin öncelikle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 27 nci maddesi uyarınca acele kamulaştırma işleminin yapılması, akabinde aynı Kanun’un 10 uncu maddesi esaslarına göre kamulaştırma işleminin tamamlanması gerektiği halde bu işlemlerin hiçbirinin yapılmadığı belirtilerek kamulaştırma yapılmaksızın el atılan taşınmaz bedelinin davalı idarelerden tahsilini talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı tapu malikleri ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin tahsili hususundadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “… Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3.Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “… Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu’nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına …” karar verilmiştir.
4.7143 sayılı Kanun’un Geçici 1 inci maddesi
3. Değerlendirme
1.Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacılar vekillerinin aşağıdaki paragrafın kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. 7143 sayılı Kanun uyarınca davalı belediyeye devredilen dava konusu taşınmazdaki davacılara ait devir öncesindeki paylar tespit edilerek, davacıların paylarının belirtilen kanun kapsamında idareye geçtiğinin sabit olması halinde dava konusu taşınmazların kadastrosu yapıldı ise kadastro tutanakları ilgili kadastro müdürlüğünden istendikten, kadastro sonrası tescile dair tapu kayıtları ilgili tapu müdürlüğünden getirtildikten, davacılara bu işlemler kapsamında tapu verilip verilmediği ve davacıların yapılan kadastro işlemlerine karşı kadastro tespitine itiraz davası açıp açmadığı araştırıldıktan, adı geçen Kanun’un uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleyen belediye meclisi veya belediye encümeni kararı imar uygulaması belgeleri (davacı payına ilişkin varsa şuyulandırma cetvelleri) getirtildikten sonra davacılara yer verildiyse davacılar payından düzenleme ortaklık payı altında kesinti yapılıp yapılmadığı, pay verilen taşınmazın imar planındaki durumu, kamuya tahsislenip tahsislenmediği sorularak ilgili belgeler temin edilip, ayrıca davacılar tarafından açılmış kadastro tespitine itiraz davası varsa akıbeti araştırılıp yargılamanın geçirdiği süre de gözetilerek, kamulaştırmasız el atma olgusu tartışılmak suretiyle sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken eksik araştırma ile hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davacılar vekilinin temyiz itirazlarının kabulüne, temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Davacılardan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın 6100 sayılı Kanun’un 373 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.06.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.