YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/2836
KARAR NO : 2023/7703
KARAR TARİHİ : 25.09.2023

GİRİŞ
I. İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME BAŞVURUSU VE KONUSU:
Bursa Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulu, 02.02.2023 tarihli ve 2023/1 Esas, 2023/2 Karar sayılı kararı ile Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 04.11.2021 tarihli ve 2020/2022 Esas, 2021/2355 Karar sayılı “resmi veri listesinin oluşmaması sebebiyle endeks uygulanması yapılarak taşınmazın yöre koşullarına uygun gerçek değerine ulaşmasından dolayı bu husus kararın kaldırma gerekçesi yapılmaması gerektiğine” işaret eden kesin nitelikteki kararı ile Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 30.11.2021 tarihli ve 2021/1504 Esas, 2022/2686 Karar sayılı “dava değerlendirme tarihi 2021 yılı olduğundan ve 2021 yılı verileri oluşmuş olduğundan, 2021 yılı ilçe tarım müdürlüğü verilerinin kullanılarak rapor ya da ek rapor aldırılmak suretiyle hüküm tesisinin gerektiğine” işaret eden kesin kararları arasında çelişki bulunduğu gerekçesiyle, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 … maddesi gereğince uyuşmazlığın Dairemizce giderilmesi talep edilmiştir.

ll. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARLARI
Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi 04.11.2021 tarihli ve 2020/2022 Esas, 2021/2355 Karar sayılı kararında, resmi veri listesinin oluşmaması sebebiyle endeks uygulanması yapılarak taşınmazın yöre koşullarına uygun gerçek değerine ulaşmasından dolayı bu hususun kararın kaldırma gerekçesi yapılmaması gerektiğine dair karar vermiştir.

Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi 30.11.2021 tarihli ve 2021/1504 Esas, 2022/2686 Karar sayılı kararında ise, değerlendirme tarihi olan dava tarihi itibariyle resmi verilerin oluştuğundan bu verilerin esas alınması suretiyle rapor ya da ek rapor alınarak hüküm kurulması gerektiğine dair karar vermiştir.

lII. İLGİLİ HUKUK
A. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) “Kamulaştırma bedelinin mahkemece tespiti ve taşınmaz malın idare adına tescili” başlıklı 10 uncu maddesi şöyledir:
“Kamulaştırmanın satın alma usulü ile yapılamaması halinde idare, 7 nci maddeye göre topladığı bilgi ve belgelerle 8 … madde uyarınca yaptırmış olduğu bedel tespiti ve bu husustaki diğer bilgi ve belgeleri bir dilekçeye ekleyerek taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine müracaat eder ve taşınmaz malın kamulaştırma bedelinin tespitiyle, bu bedelin, peşin veya kamulaştırma 3 üncü maddenin ikinci fıkrasına göre yapılmış ise taksitle ödenmesi karşılığında, idare adına tesciline karar verilmesini ister.
Mahkeme, idarenin başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün sonrası için belirlediği duruşma gününü, dava dilekçesi ve idare tarafından verilen belgelerin birer örneği de eklenerek taşınmaz malın malikine meşruhatlı davetiye ile veya idarece yapılan araştırmalar sonucunda adresleri bulunamayanlara, 11.2.1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu’nun 28 … maddesi gereğince ilan yoluyla tebligat suretiyle bildirerek duruşmaya katılmaya çağırır. Duruşma günü idareye de tebliğ olunur.
Mahkemece malike doğrudan çıkarılacak meşruhatlı davetiyede veya ilan yolu ile yapılacak tebligatta;
a)Kamulaştırılacak taşınmaz malın tapuda kayıtlı bulunduğu yer, mevkii, pafta, ada, parsel numarası, vasfı, yüzölçümü.
b)Malik veya maliklerin ad ve soyadları,
c) Kamulaştırmayı yapan idarenin adı,
d) 14 üncü maddede öngörülen süre içerisinde, tebligat veya ilan tarihinden itibaren kamulaştırma işlemine idari yargıda iptal veya adli yargıda maddi hatalara karşı düzeltim davası açabilecekleri,
e) Açılacak davalarda husumetin kime yöneltileceği,
f) 14 üncü maddede öngörülen süre içerisinde, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal davası açanların, dava açtıklarını ve yürütmenin durdurulması kararı aldıklarını belgelendirmedikleri takdirde, kamulaştırma işleminin kesinleşeceği ve mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedeli üzerinden taşınmaz malın kamulaştırma yapan idare adına tescil edileceği,
g) Mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedelinin hak sahibi adına hangi bankaya yatırılacağı,
h) Konuya ve taşınmaz malın değerine ilişkin tüm savunma ve delilleri, tebliğ tarihinden itibaren on gün içinde mahkemeye yazılı olarak bildirmeleri gerektiği,
Belirtilir.
Mahkemece, kamulaştırılacak taşınmaz malın bulunduğu yerde mahalli gazete çıkıyor ise, bu mahalli gazetelerden birisinde ve Türkiye genelinde yayımlanan gazetelerin birisinde kamulaştırmanın ve belgelerin özeti en az bir defa yayımlanır.
Mahkemece belirlenen günde yapılacak duruşmada hakim, taşınmaz malın bedeli konusunda tarafları anlaşmaya davet eder. Tarafların bedelde anlaşması halinde hakim, taraflarca anlaşılan bu bedeli kamulaştırma bedeli olarak kabul eder ve sekizinci fıkrının ikinci ve devamı cümleleri uyarınca işlem yapar.
Mahkemece yapılan duruşmada tarafların bedelde anlaşamamaları halinde hakim, en geç on gün içinde keşif ve otuz gün sonrası için de duruşma günü tayin ederek, 15 … maddede sayılan bilirkişiler marifetiyle ve tüm ilgililerin huzurunda taşınmaz malın değerini tespit için mahallinde keşif yapar. Yapılacak keşifte, taşınmaz malın bulunduğu yerin bağlı olduğu köy veya mahalle muhtarının da hazır bulunması amacıyla, muhtara da davetiye çıkartılır ve keşifte hazır bulunması temin edilerek, muhtarın beyanı da alınır.
Bilirkişiler, taraflar ve diğer ilgililerin beyanını da dikkate alarak, 11 … maddedeki esaslar doğrultusunda taşınmaz malın değerini belirten raporlarını onbeş gün içinde mahkemeye verirler. Mahkeme bu raporu, duruşma günü beklenmeksizin taraflara tebliğ eder. Yapılacak duruşmaya hakim, taraflar veya vekillerini ve bilirkişileri çağırır. Bu duruşmada tarafların bilirkişi raporlarına varsa itirazları dinlenir ve bilirkişilerin bu itirazlara karşı beyanları alınır.
Tarafların bedelde anlaşamamaları halinde gerektiğinde hakim tarafından onbeş gün içinde sonuçlandırılmak üzere yeni bir bilirkişi kurulu tayin edilir ve hakim, tarafların ve bilirkişilerin rapor veya raporları ile beyanlarından yararlanarak … ve hakkaniyete uygun bir kamulaştırma bedeli tespit eder. Mahkemece tespit edilen bu bedel, taşınmaz mal, kaynak veya irtifak hakkının kamulaştırılma bedelidir. Tarafların anlaştığı veya tarafların anlaşamaması halinde hakim tarafından kamulaştırma bedeli olarak tespit edilen miktarın, peşin ve nakit olarak veya kamulaştırma bu Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre yapılmış ise, ilk taksitin yine peşin ve nakit olarak hak sahibi adına, hak sahibi tespit edilememiş ise ileride ortaya çıkacak hak sahibine verilmek üzere 10 uncu maddeye göre mahkemece yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılması ve yatırıldığına dair makbuzun ibraz edilmesi için idareye onbeş gün süre verilir. Gereken hallerde bu süre bir defaya mahsus olmak üzere mahkemece uzatılabilir. İdarece, kamulaştırma bedelinin hak sahibi adına yatırıldığına veya hak sahibinin tespit edilemediği durumlarda, ileride ortaya çıkacak hak sahibine verilmek üzere bloke edildiğine dair makbuzun ibrazı halinde mahkemece, taşınmaz malın idare adına tesciline ve kamulaştırma bedelinin hak sahibine ödenmesine karar verilir ve bu karar, tapu dairesine ve paranın yatırıldığı bankaya bildirilir. Tescil hükmü kesin olup tarafların bedele ilişkin temyiz hakları saklıdır.
Bu maddede öngörülen işlemler, mahkemenin davetine uymayanlar olduğu takdirde ilgilinin yokluğunda yapılır.
Hak sahibinin tespit edilemediği durmlarda mahkemece, kamulaştırma bedelinin üçer aylık vadeli hesaba dönüştürülerek nemalandırılması amacıyla gerekli tedbirler alınır.
Kamulaştırılması yapılan taşınmaz mal, tahsis edildiği kamu hizmeti itibariyle sicile kaydı gerekmeyen bir niteliğe dönüşmüş ise, istek halinde mahkemece sicil kaydının terkinine karar verilir.
Bu tescil ve terkin işlemi sırasında mal sahiplerinin bu taşınmaz mal nedeniyle vergi ilişiksi aranmaz. Ancak, tapu dairesi durumu ilgili vergi dairesine bildirir.
14 üncü maddede belirtilen süre içinde, kamulaştırma işlemine karşı hak sahipleri tarafından idari yargıda iptal davası açılması ve idari yargı mahkemelerince de yürütmenin durdurulması kararı verilmesi halinde mahkemece, idari yargıda açılan dava bekletici mesele kabul edilerek bunun sonucuna göre işlem yapılır.
Kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal veya maddi hatalara karşı adli mahkemelerde açılacak düzeltim davalarında hangi idareye husumet yöneltileceğinin davetiye ve ilanda açıkça belirtilmemiş veya yanlış gösterilmiş olması nedeniyle davada husumet yanlış yöneltilmiş ise, gerçek hasma tebligat yapılmak suretiyle davaya devam olunur.”

B. 2942 sayılı Kanun’un “Bilirkişiler” başlıklı 15 … maddesinin on birinci fıkrası şöyledir:
“Bilirkişilerce yapılan değer tespitinde, idarece belgelerin mahkemeye verildiği gün esas tutulur.”

C. 5235 sayılı Kanun’un “Başkanlar kurulunun görevleri” kenar başlıklı 35 … maddesi şöyledir:
“Bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulu kendi aralarında toplanır ve aşağıdaki görevleri yaparlar:
1. Daireler arasında çıkan iş bölümü uyuşmazlıklarını karara bağlamak,
2. (Mülga)
3. Re’sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma … bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek.
4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.”

IV. GÖRÜŞ VE GEREKÇE :
A. 2942 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesi uyarınca açılan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın idare adına tesciline ilişkin davalar hem tespit hem de tescil davası niteliğinde olup bu davalarda esas amaç haklı veya tarafı tespit etmekten ziyade kamulaştırma bedelinin amaca uygun olarak gerçek karşılığının belirlenmesidir. Davanın her iki tarafı da kamulaştırmaya konu taşınmazın gerçek değerinin tespitini istemektedir. Bu bağlamda tarafların veya vekillerinin yargılama yargılamadaki faaliyetleri de gerçek kamulaştırma bedelinin belirlenmesine katkı sağlamaktan ibaret olup kendine özü yapısı olan bu dava türünde haklı veya haksız çıkan taraf yoktur. Mahkemece, tespit edilen bedelin peşin ve nakit olarak mal sahibi adına bir bankaya yatırılması halinde taşınmaz malın idare adına tesciline ve kamulaştırma bedelinin davalı tarafa ödenmesine karar verilir.

B. Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tesciline ilişkin davaların kendisine özgü niteliği gereği kamulaştırma bedelinin amacına uygun gerçek karşılığı belirlenirken, idarenin, 2942 sayılı Kanun’un 7 nci maddesine göre topladığı bilgi ve belgelerle, aynı Kanun’un 8 … maddesine göre yaptırmış olduğu bedel tespiti ve bu husustaki diğer bilgi ve belgeleri mahkemeye verdiği gün, yani dava tarihinde dava konusu taşınmazın gerçek karşılığı tespit edilecektir. Böylelikle dava tarihinde dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin amacına uygun gerçek karşılığı belirlenmiş olacaktır. Nitekim kanun koyucu da bu hususu 2942 sayılı Kanun’un 15 … maddesinde bilirkişilerce yapılan değer tespitinde idarece belgelerin mahkemeye verildiği günün esas tutulacağı belirtilmiştir.

C. Dosya kapsamından, uyuşmazlığa konu Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin kararı incelendiğinde, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından Kınalı-Tekirdağ-…-Savaştepe otoyolu projesinin Malkara-… kesiminin yol emniyet ve inşaat sahasının kamulaştırılması için 2942 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesi uyarınca açılan bedelinin tespiti ve tescili istemine ilişkin olduğu, ilk derece mahkemesince tarım arazisi niteliğinde dava konusu taşınmaza değerlendirme tarihi olan 2019 verilerinin oluşmamasından dolayı bir önceki yıl olan 2018 verilerinin değerlendirme tarihine endekslenmesi sonucu m2 birim bedelini tespit eden bilirkişi raporunun hükme esas alındığı, kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi sonucunda Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesince “2942 sayılı Kanun’un 15 … maddesinin son fıkrasına göre değerlendirme yapılırken dava tarihinin esas alınması gerekirse de; resmi veri listesinin oluşmaması sebebiyle endeks uygulanması yapılarak taşınmazın yöre koşullarına uygun gerçek değerine ulaşmasından dolayı bu husus kararın kaldırma gerekçesi yapılmamalıdır. Tarafların bu hususlara değinen tüm itirazları reddolunmalıdır.” gerekçesiyle buna ilişkin istinaf itirazlarını reddettiği anlaşılmaktadır.

D. Yapılan incelemede, söz konusu otoyolu projesi için yörede yapılan kamulaştırmalar nedeniyle Dairemize intikal eden ve taraf temyizinin bulunduğu dosyalarda, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi’nin endeks uygulamasını kaldırma gerekçesi yapmadığı dosyaların “dava konusu taşınmaza dava tarihi olan 2019 yılı verileri esas alınmak suretiyle değer biçilmesi gerekirken, bu husus gözetilmeden 2018 yılı resmi verilerine göre tespit edilen metrakare birim fiyatına endeks uygulanmak suretiyle değer biçen bilirkişi kurulu raporuna göre hüküm kurulması” gerekçesiyle bozulmasına karar verildiği anlaşılmaktadır. (Dairemizin 21.06.2023 Tarihli ve 2023/171 Esas 2023/6692 Karar sayılı, 21.06.2023 Tarihli ve 2023/170 Esas 2023/6691 Karar sayılı, 07.06.2023 Tarihli ve 2022/16764 Esas 2023/5914 Karar sayılı, 25.05.2023 Tarihli ve 2022/15201 Esas 2023/5308 Karar sayılı, 23.06.2022 Tarihli ve 2021/13316 Esas 2022/11568 Karar sayılı, 23.06.2022 Tarihli ve 2021/13166 Esas 2022/11563 Karar sayılı kararları)

SONUÇ: 2942 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesi uyarınca açılan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın idare adına tescili istemine ilişkin yargılamada; dava konusu taşınmaza dava tarihine ait Tarım ve Orman Müdürlüğü verileri esas alınmak suretiyle değer biçilmesi gerektiği, 5235 sayılı Kanun’un, “Başkanlar kurulunun görevleri” kenar başlıklı 35 … maddesi gereğince; Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi ve Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin kesin nitelikte kararları arasındaki UYUŞMAZLIĞIN BU ŞEKİLDE GİDERİLMESİNE,

25.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.