YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/2756
KARAR NO : 2023/8553
KARAR TARİHİ : 09.10.2023

MAHKEMESİ : Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/693 Esas, 2022/1397 Karar
KARAR : Düzeltilerek yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : … Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/133 Esas, 2019/520 Karar

Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun’la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkini davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davacı idare vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davacı idare vekilince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı idare ve davalılar … vd. vekili tarafından temyiz edilmekle; temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, davalılar … vd. vekilinin Bölge Adliye Mahkemesince aleyhe düzeltilen kısımlara ilişkin olarak temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; Diyarbakır ili, … ilçesi, … Mahallesinde tapuya kayıtlı 234 ada 14 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkinini talep etmiştir.

II. CEVAP
1. Davalılar … vd. vekili cevap dilekçesinde özetle; davacı kurum tarafından dava konusu taşınmaz hakkında kamulaştırma kararı alındığını, bu karar doğrultusunda oluşturulmuş değer tespit komisyonunun tespit ettiği bedelin uzlaşmak amacıyla davalılara sunulduğunu; ancak davalıların tespit edelin bedelin taşınmaz üzerinde bulunan mütemim cüzlerinin eksik, yanlış ve hiç yazılmaması nedeniyle uzlaşma davetine icabet etmediğini, yine davacı idare dava dilekçesinde kamulaştırma kararının son ilan tarihi 04.10.2013 tarihinden sonra yapılmış olan yapı, ev, ağaç ve benzeri ürünlerin tespit edilerek bedelinin ödenmemesini dava ve talep ettiğini, bu şekilde bir kısıtlamanın mülkiyet hakkının mutlak olarak kısıtlanması ve davalının adı geçen tarihten itibaren taşınmazını istediği gibi tasarruf edememe tehlikesini doğuran hak kaybedici bir durum ortaya çıkardığını, mahkemece yapılacak tespitte dava konusu taşınmazların sulu araziler olduğunu, üzerinde bulunan mütemim cüzlerinin de davalıya gelir getirdiğini ve davalının bütün geçim kaynağının bunlar olduğunun görüleceğini, yapılacak keşif sonunda tespit edilecek bilirkişi raporu doğrultusunda dava konusu taşınmazların ve üzerinden bulunan mütemim cüzlerinin değerinin tespitinin gerektiğini beyan etmiştir.

2. Diğer davalı cevap dilekçesi sunmamıştır.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalılara hisseleri oranında ödenmesine, dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile baraj gölü sahası içerisinde kalması sebebiyle davacı idare lehine tapudan terkinine karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; hükme esas alınan bilirkişi raporunda kullanılan … İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü verilerinin Tarım ve Orman Bakanlığının Tarımsal Maliyet Sistemi (TAMSİS) veri tabanında yer almayan denetimden geçmemiş veriler olması nedeniyle mevzuat hükümlerine aykırı olduğunu, bu veriler ortalama değerleri içermediğinden yapılan hesaplama ile kamulaştırma bedelinin taşınmaz değerinden daha fazla hesaplandığını, 2016 yılı … İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü verilerinin geriye dönük son 5 yılın verilerinin ortalama üç kat üzerinde olduğunu, dava konusu taşınmaz büyük bir arazi olduğundan tamamında sebze ürünlerinin üretilmesi mümkün olmadığı gibi 500 metre kareden büyük arazilerde sebze münavebesinin uygulanabilmesi için hal faturalarının bulunması gerektiğini, taşınmazın kuru tarla vasfında olduğunu, bağ, badem ve dut gibi ürünler için sulu ve kuru olmak üzere iki farklı maliyet cetveli oluşturulması gerekirken, bu yönde herhangi bir ayrıma gidilmediğini, net gelir analizinde esas alınan verimlerde en az son üç ya da beş yılın ortalamasının alınması gerektiğini, kapitalizasyon faiz oranının % 8 alınması gerektiğini, kamu yararı kararının son ilan tarihindeki uydu fotoğraflarında görülmeyen ürün ve mütemmim cüzler için bilirkişilerce hesaplama yapıldığını, taşınmaz üzerindeki omca henüz verime yatma döneminde olduğundan, verim verme yaşına gelmeyen ağaçların değerlendirilmesinde kullanılan maliyet yönteminin kullanılması gerektiğini, yapı bedellerinin yüksek olduğunu, dava konusu taşınmazın tamamı ekili olmadığı halde tamamının bağ ve bahçe olarak kabul edilmesinin bilimsel verilere ve mevzuat hükümlerine aykırı olduğunu belirtmiştir.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarihli ve sayısı belirtilen kararı ile sulu arazi niteliğindeki taşınmaza 2942 sayılı Kanun’un 11 nci maddesinin birinci fıkrasının arazilere ilişkin (f) bendi uyarınca net geliri esas alınarak değer biçilmesinde yöntem olarak bir isabetsizlik görülmediği ancak davacı idare tarafından fazla yatırılan kamulaştırma bedelinin iadesine, tespit edilen bedele işleyecek yasal faizin bir kısmının davacı idarece yargılama sırasında depo edildiği gözetildiğinde, mükerrer faiz ödemesine sebebiyet verilmemesi için bankaya bloke edilen faizin ödeme sırasında dikkate alınmasına ilişkin hükümler yönünden İlk Derece Mahkemesinin kararı kaldırılmak suretiyle düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare ve bir kısım davalılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü hususları tekrar etmiştir.

2. Davalılar … vd. vekili temyiz dilekçesinde özetle; … İlçe Müdürlüğünün 2016 yılı itibariyle dekar başına ortalama verimini, üretim giderlerini ve kilogram başına toptan satış fiyatlarını gösterir ilçe genelinde geçerli olan veri cetvelinin esas alınması gerekirken, bilirkişi kurulunca ilçe verileri ile çelişen Tamsis (Diyarbakır) veri cetveli ve kilogram başına toptan satış fiyatlarını esas alınarak hesaplama yapılması doğru olmadığı, üretim masraflarının brüt gelirin 1/3’ünü geçemeyeceğini, hükme esas alınan bilirkişi raporunda taşınmaz üzerinde bulunan ağaç sayıları ile idarenin kıymet takdir raporu ve dosyadaki tespit raporundaki ağaç sayısında farklılıklar olduğunu, ağaç sayısı, cins ve yaşlarının net olarak tespit edilmesi gerektiğini, kesin olarak yapılacak tespit sonrasında ise taşınmazın kapama meyve bahçesi olarak bedel tespiti yapılıp resmi verilere uygunluğunun denetlenmesini, dava konusu taşınmazın konumu dikkate alınarak, taşınmazın belirlenen m² birim bedeline objektif değer artışı uygulanıp uygulanmayacağı konusunda bilirkişiden ek rapor alınması gerektiğini beyan etmiştir.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu malikleri arasındaki kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.

2. 2942 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası, 11 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları ve 12 nci maddesinin birinci ve üçüncü fıkraları

3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

2. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre; bir kısım davalılar vekilinin ve davacı idare vekilinin aşağıdaki paragrafın kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.

3. Davacı idare tarafından fazla depo edilen bedelin miktarı ve faiz bitiş tarihi hükümde hatalı gösterilmiştir.

4.Dava konusu taşınmazın tapu kaydında yer alan ipoteğin hükmedilen bedele yansıtılmasına karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi bozmayı gerektirir.

Ne var ki bu hataların giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca kararın düzeltilerek onanması gerekir.

VI. KARAR
1. Davacı idare vekilinin ve kısım davalılar vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,

2. Davacı idare ve davalılar vekilinin Bölge Adliye Mahkemesi kararına yönelik temyiz itirazının kısmen kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının (II) inci bendinin 2 nci alt bendinin b fıkrasında yer alan ”23.09.2017” tarihinin hükümden çıkartılmasına, yerine ”22.09.2017” tarihinin yazılmasına, 2 nci alt bendinin c fıkrasının tümüyle hükümden çıkartılmasına, 3 üncü alt bendinin tümüyle hükümden çıkartılması yerine davacı kurum tarafından depo edilen 113.153,09 TL bedelden kamulaştırma bedeli olan 98.583,82 TL’nin mahsubu ile fazla yatırıldığı anlaşılan 14569,27 TL’nin davalı tarafından ilgili bankadan çekilmişse çekilme tarihine kadar varsa işlemiş nemasıyla birlikte davalılardan hisseleri oranında alınarak davacı idareye verilmesine, çekilmemişse davacı idareye iadesine”, cümlesinin yazılmasına, ayrıca gerekçeli kararın hüküm fıkrasına ayrı bir bent olarak” Taşınmazın tapu kaydında yer alan takyidatların hükmedilen bedele yansıtılmasına” cümlesinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,

Davalılar … vd. peşin alınan temyiz harcının istenildiğinde iadesine,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
09.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.