YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/1815
KARAR NO : 2023/4903
KARAR TARİHİ : 16.05.2023

MAHKEMESİ : … Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi

Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan yapının eski hale getirilmesi olmadığı takdirde bedeli ile yapıya restorasyon işlemlerine hazırlık nedeniyle yapılan masraflar ve restorasyon yapılamaması nedeniyle uğranılan zarar ve yoksun kalınan kira gelirinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.

Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince davacılar vekilinin başvurusunun esastan reddine, davalı idare vekilinin başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda;

Miktar veya her paydaş için değeri kesinlik sınırını geçmeyen davalara ilişkin nihaî kararlar, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 362 nci maddesi uyarınca temyiz edilemez. Temyize konu edilen miktarın her paydaş için değeri kesinlik sınırının altında kalması hâlinde anılan Kanun’un 366 ncı maddesi atfıyla aynı Kanun’un 352 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca temyiz dilekçesinin reddine karar vermek gerekir.

Dosya içeriğine göre; davacılar için hüküm altına alınan ve davalı idare tarafından temyize konu edilen miktar Bölge Adliye Mahkemesinin karar tarihi itibari ile kesinlik sınırı olan 107.090,00 TL nin altında kalmaktadır.

Bu nedenle, reddedilen miktar gözetilerek davalı idare vekilinin temyiz dilekçesinin reddine karar verildikten sonra, davacılar vekilinin gerekli şartları taşıdığı anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçelerinde özetle; müvekkillerinin … ili, … ilçesi, … Mahallesi 389 ada 4 parsel sayılı taşınmaz üzerindeki 2 katlı tarihi eski … evi niteliğindeki binanın malikleri olduğunu, … Belediye Encümeni kararı ile taşınmazın kamulaştırılmasına karar verildiğini, tarihi eser niteliğindeki … evinin müvekkilleri tarafından restorasyonunun yapılması konusunda davalı … ile mutabakata varıldığını, müvekkilleri ile RE Mim. Müh. İnş. Enr.Elek.Tur.San ve Dış Tic. Ltd. Şti. ile 27.03.2012 tarihli 14.000 TL+KDV bedeli bir sözleşme tanzim edildiğini, 389 ada 4 parsele ait röleve, restorasyon uygulama, tesisat ve statik projenin hazırlanmasının sağlandığını, projenin … Belediyesi ve Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından onaylandığını, müvekkillerinin uzlaşmaya güvenerek mevcut kiracılarının tahliyesini sağladıklarını, ruhsat alınması, işçi istihdamı vb işler için yaklaşık 30.000 TL masraf yaptıklarını, davalı belediyenin kamulaştırma nedeniyle bedel tespiti ve tescil davası açması nedeniyle restorasyon çalışmasını durduğunu, mahkemece gidilen keşif tarihinde binanın belediye tarafından yıktırılarak geriye sadece boş arsanın kaldığını, mahkemeye açılan davada belediyece kamulaştırma bedelinin yatırılmaması nedeniyle davanın reddine karar verildiğini, belediye başkanlığına ihtarname gönderilerek müvekkillerine ait evin eski hale getirilmesi, bunun mümkün olmaması halinde bedelin ödenmesinin istenildiğini ancak ödenmediğini belirtilerek davaya konu evin eski hale getirilmesini, bu mümkün olmaz ise bedelinin dava tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte tahsilini, restorasyona hazırlık işlemi nedeniyle yaptıkları masraflar ve uzlaşma kapsamında restorasyonu tamamlansaydı meydana gelecek olan binanın dava tarihindeki değeri üzerinden dava tarihi itibarıyla uğradıkları zarar tutarının yine dava tarihinden yasal faizi ile birlikte tahsilini, yoksun kalınan kira nedeniyle geçmiş beş yıllık kira alacağı bedeli tutarının 08.03.2012 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; davacıların yapıyı yenilemek veya eski … evi olarak restore etmek için bir firma ile anlaştıklarını, davacıların yapıyı yenilemek için RE Mim.Müh.İnş.Enr.Elek.Tur.San ve Dış Tic Ltd Şti ile anlaştıklarını, projeyi onaylatmak için … II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu nezdinde işlemleri başlattıklarını, idarenin ise davacıların somut girişimi karşısında taşınmazı kamulaştırmasının bir amacının kalmadığını, idarenin idari işlem yapmadan binayı yıkmasının mümkün olmadığını, bölgede yapılan kamulaştırma çalışmalarında sıklıkla kamulaştırılmasına karar verilen taşınmazı maliklerinin kendilerinin yıktıklarını, davacıların da eski yapıyı zaten yıkmaları gerektiklerini belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atılan evin bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile hisseleri oranında davacılara verilmesine, davacıların diğer taleplerine yönelik açılan davaların ayrı ayrı reddine karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
1.Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; davalı idare tarafından tarihi eser niteliğindeki evin mimari restorasyon projesinin 07.11.2013 yılında onaylandığını, bir kısmı belgesiz olmakla birlikte 30.000 TL masraf yapıldığını ve inşaata başlama aşamasındayken açılan bedel tespit davası keşfinde evin davalı tarafından yıkıldığının tespit edildiğini, dava sırasında tespit edilen bedelin depo edilmemesi nedeniyle davanın reddine karar verildiğini, yapının nasıl ve ne zaman yıkıldığının, içerisinde kiracı oturduğunun tanık beyanları ile ispatlandığını, davanın diğer talepleri yönlerinden davacının reddine karar verilmesinin hatalı olduğunu, evin yapım yılı ve bakımlı olduğu dikkate alınarak yıpranma payının %30 alınması gerektiğini ileri sürmüştür.

2.Davalı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; yapının idare tarafından yıkıldığının ispatlanamadığını ve bu yönüyle davanın reddi gerektiğini, yapının tescilli eski eser niteliğinde olmadığını, bu nedenle 5/D yapı gurubunda değerlendirilmesinin hatalı olduğunu, evin emlak vergi beyannamesinde alanının 80 m² olarak gösterildiği halde 171 m² alanlı olduğunun kabulü ile fazla bedel belirlendiğini ileri sürülmüştür.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu evin üzerinde bulunduğu, davacıların hissedarı olduğu 389 ada 4 parsel sayılı taşınmazın kentsel sit alanı içerisinde kaldığı, 28.06.2015 tarihli ve 29400 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bakanlar Kurulunun 22.06.2015 tarihli ve 2015/7872 sayılı kararı ile belirlenen … Tarihi Kent Merkezi … Alanı sınırı dışında kalan alana yönelik … II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 27.07.2015 tarihli ve 1484 sayılı kararı ile Geçiş dönemi Koruma Esasları ve Kullanma Şartlarının belirlendiği, davalı idare tarafından bu kapsamda alınan kamulaştırma kararı uyarınca açılan kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın idare adına tescili istemli davanın yapılan keşfinde yapının yıkılmış olduğunun tespit edildiği, alınan rapor ve hakimin belirlediği bedeller üzerinden verilen bloke kararının yerine getirilmemesi nedeniyle davanın reddine karar verildiği, iş bu kararın temyiz edilmeksizin kesinleştiği, … İlçesi, İnönü Mahallesi sınırları içerisinde bulunan taşınmaz üzerinde davacılara ait tapuda vasfının “ahşap ev” olarak nitelendirilen yapının bulunduğu ve dinlenen tanık beyanlarından davalı idare tarafından yıkıldığının tespit edildiği, davacıların diğer taleplerini ispatlayamadıkları, evin davacılar tarafından onaylı proje gereği yerine getirilmek üzere idarenin zorlaması olmadan boşaltıldığı ve yapı bedeli dışındaki taleplerinin yerinde olmadığı anlaşılmış olup, resmi birim fiyatları esas alınıp yıpranma payı da düşülmek suretiyle yapıya değer biçilmiş ise de, tapu kaydında yapıla ilişkin tarihi eser şerhinin bulunmadığı, ahşap ev vasfıyla tescilli olduğu, … II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun taşınmazın sit alanında kalması nedeniyle hazırlanan mimari projenin onaylanmasına ilişkin 31.01.2013 tarihli ve 324 sayılı kararda yapının tescilsiz olduğunun açıkça belirtildiği dikkate alınarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yayınlanan Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında cetvel göz önüne alınarak yapının 3/A yapı sınıfında olduğunun kabulü ile yapı bedelinin buna göre belirlenmesi için bilirkişi kurulundan ek rapor alınmış, alınan raporda yeniden yapılan değerlendirme sonucunda yapı bedelinin 35.797,90 TL olduğunun bildirildiği, tüm bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde, davacılar vekilinin istinaf itirazlarının reddine, davalı idare vekilinin ise bedele yönelik istinaf itirazlarının kabulü ile davanın Dairemizce alınan ek rapordaki bedel üzerinden kısmen kabulüyle İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; davalı idare tarafından tarihi eser niteliğindeki evin mimari restorasyon projesinin 07.11.2013 yılında onaylandığını, bir kısmı belgesiz olmakla birlikte 30.000 TL masraf yapıldığını ve inşaata başlama aşamasındayken açılan bedel tespit davası keşfinde evin davalı tarafından yıkıldığının tespit edildiğini, dava sırasında tespit edilen bedelin depo edilmemesi nedeniyle davanın reddine karar verildiğini, yapının nasıl ve ne zaman yıkıldığının, içerisinde kiracı oturduğunun tanık beyanları ile ispatlandığını, davanın diğer talepleri yönlerinden reddine karar verilmesinin hatalı olduğunu, evin yapım yılı ve bakımlı olduğu dikkate alınarak yıpranma payının %30 alınması ve dosya içindeki bilgi ve belgelere göre; tarihi eser niteliğindeki iki katlı evin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yayınlanan Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkındaki cetvele göre V. Sınıf yapılardan olduğunun sabit olmasına rağmen 3/A sınıfında olduğunun kabulü ile eksik bedele hükmedildiğini ileri sürerek temyiz yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, yapının eski hale getirilmesi mümkün olmaması halinde kamulaştırmasız el atılan yapıya değerinin biçilmesi ve bedelinin idareden tahsili istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Kanun’un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.

2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “… Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”

3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “… Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu’nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına …” karar verilmiştir.

4.2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 11 inci maddesi.

3. Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

2.Dava konusu iki katlı ahşap eve 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yayımlanan Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkındaki cetvele göre sınıfının 3/A olarak kabulü ile resmi birim fiyatının esas alınıp %70 yıpranma payı düşülmek suretiyle değer biçilmesinde ve bedelinin davalı idareden tahsiline karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.

3.Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukukî ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
A.Davalı İdare Vekilinin Temyizi Yönünden
Davalı vekilinin temyiz dilekçesinin REDDİNE,

B.Davacılar Vekilinin Temyizi Yönünden
Davacılar vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,

Davacılardan peşin alınan temyiz harcının Hazineye irat kaydedilmesine, davalı idareden peşin alınan harcın istek hâlinde iadesine,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

16.05.2023 oy birliğiyle karar verildi.