YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/16736
KARAR NO : 2023/4884
KARAR TARİHİ : 15.05.2023
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki davalı idare lehine tesis edilen irtifak hakkının enerji nakil hattının deplase edilmesi nedeniyle tapudan terkini istemi davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince dava şartı yokluğu nedeniyle davanın usulden reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge adliye Mahkemesi kararı davalı idare vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; … ili, … ilçesi, … Köyü, 203 parsel sayılı taşınmazın, 22.04.1976 tarihinde davacı tarafından satın alındığı, imar uygulaması ile 8160 ada 7 parsel ve 8168 ada, 8 parsel olarak ifraz edildiğini, taşınmaz üzerinde Kartal Asliye Hukuk Mahkemesinin 1975/335 Esas, 1975/400 Karar sayılı kararı gereği tapuda 28.07.1975 tarih, 4634 yevmiye numarası ile daimi irtifak tesis edildiğini ve davacının sonradan bilgisinin olduğunu, kamulaştırmanın davacının taşınmazı alımından önce olduğunu ve bedelin eski sahibine ödenip ödenmediğinin bilinmediğini, elektrik tellerinin kaldırıldığını ve tesis edilen irtifak hakkının bedel alınmadan terkinini idareden talep edildiğini, 15 KV lik … II. … E.İ. Hattının demontajının yapıldığını, uzlaşmanın sağlanamadığını, bedelsiz terkinin mümkün olmadığını bildirilerek fahiş bedel talep edildiğini, taşınmazlar üzerinde irtifak hakkının kurulduğu zaman ödenen bedelin ödenerek tapudan terkinini, yargılama giderleri ve vekâlet ücretinin karşı tarafa bırakılmasını talep ve dava ettiğini öncelikle bedelsiz terkine, aksi halde ödenen bedelin iadesi ile terkin kararı verilmesini beyan etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazdan geçen 154 … 2. E.İ Hattı ile ilgili 13.04.2017 tarih ve 12-165 … iletişim A.Ş Yönetim Kurulu kararı gereğince hattın 1-26 direkleri arasının yer altına alınması nedeniyle havai hattın demotajının yapıldığını, 2942 sayılı Kanun’un 8 inci maddesi gereği Kıymet Takdir Komisyonu vasıtasıyla tespit edilen irtifak hakkı güncel değerinin taşınmazın maliklerine veya mirasçılarına tebliğ edilerek bedelin 3 ay içinde ödenmesi halinde irtifak hakkının terkin edileceğini bildirmesi, maliklerin teklifi kabul edilerek tespit edilen bedeli süresi içinde ödemesi halinde tapu işlemlerinin yürütülebileceğini, irtifak hakkının Kartal Asliye Hukuk Mahkemesinin 1975/335 Esas, 1975/400 Karar sayılı numarası ile eski 203 parsel üzerinde 1.125 m² olarak 281,25 TL bedel karşılığında kurulduğunu, davacının irtifak hakkının mahkeme kararı ile tescil edildikten sonra malik olduğunu, 2942 sayılı Kanun gereği bedeli mukabili irtifak hakkının terkininin kabul edilebileceğini, bedel tespit edilirken kamulaştırmasız el atma davalarında gerekse de kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davalarında olduğu gibi dava tarihi esas alınarak bedelin tespit edilmesi gerektiğini, değer biçmeye ilişkin 11 inci maddenin hükümlerinin kıyasen uygulanarak belirlenmesi gerektiğini, Yargıtay kararında ayrıntısıyla açıklanan yöntem izlenerek dava tarihindeki değerinin bedelinin tespiti ve irtifak hakkının terkini karşılığı depo edilmesiyle söz konusu olabileceğini, davanın reddini, vekâlet ücreti ile yargılama masraflarının karşı tarafa bırakılmasını talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kararıyla; dava şartı yokluğu nedeniyle davanın usulden reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; mahkemenin dayandığı ret gerekçesinin yanlış olduğunu, davanın icap ve kabul olmadığı, yani taraflar anlaşamadığı için bu bedelin, mahkeme arcılığıyla tespiti için dava açıldığını, dolayısıyla icap ve kabulün tarafı olmayan Yerel Mahkemenin davada icap ve kabul varmış gibi bilirkişi raporundan, irtifak bedelinin rayiç değer & irtifak oranı denkleştirmesi sonucu 2942 sayılı Kanun’un değer biçmeye iliskin 11 inci maddesinin hükümlerinin kıyasen uygulanması sonucunda belirlenen en yüksek bedeli esas almasının hatalı olduğunu, hükme esas alınan 04.02.2021 tarihli rapor ile tespit edilen bedelin müvekkilin taşınmazları için belirlenen bedelin 1/3’ü oranına tekabül ettiğini, irtifak hakkının 18.07.1975 tarihinde tesis edildiğini ve bunca zaman tapu kaydında idare lehine yararını sürdürmüş bulunduğundan, idare ödediğinin karşılığını fazlasıyla almış olduğunu, iki parsel için toplam 851.721,78 TL’nin depo edilmesinin istenilmesinin davalı idareyi müvekkilin taşınmazına adeta ortak etmek ve müvekkilin anayasal hakkı olan mülkiyet hakkının ihlal edilmesi anlamına geldiğini, dosyaya sunulu 04.02.2021 tarihli heyet raporunda demonte edildiği tespit edilen havai hat ile ilgili irtifak hakkının terkini amacıyla dava konusu edilen 281,25 TL tutarındaki irtifak bedeli için Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkeme kararları ışığında 3 alternatifli hesaplama yapıldığını, bilirkişiler tarafından üçüncü alternatif olarak irtifak hakkının terkini için Yargıtay kararına atıfta bulunarak ödenen bedelin yasal faiz ile güncellenmesi ile hesap yapılmış olup, hak ve nesafet kurallarına da uygun bir hesaplama olduğunu, istinaf talebinin kabulü ile İstanbul Anadolu 9. Asliye Hukuk Mahkemesinin 12.11.2021 tarihli ve 2019/305 Esas, 2021/637 Karar sayılı kararının kaldırılmasına ve irtifak hakkının öncelikle bedel ödemeden terkinine, bedel ödenecek ise dava tarihi itibarıyla yasal faiz ile güncelleme neticesinde hesap edilen 2.866,02 TL ödenerek irtifak hakkının terkinine, karar verilmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazın üzerinde tesis edilen ve terkini istenilen irtifak hakkının tesisi için kayıt malikine kamulaştırma işlemleri namına ödeme yapılmadığı anlaşılmakla, davanın kabulü ile şerhin bedelsiz terkinine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde ret kararı verilmesi doğru olmadığından, davacı vekilinin istinaf itirazlarının kabulü ile hüküm kaldırılarak davanın kabulü ile şerhin terki yönünden 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin iki numaralı alt bendi uyarınca hüküm düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın kamulaştırma yapıldığı tarihteki malikine tebligat çıkarıldığı ve ödeme yapıldığını, … 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1975/335 Esas, 1975/400 sayılı kararı ile kamulaştırma işleminin tamalanarak tescilin gerçekleştiğini, davacının taşınmazı 1976 yılında satın aldığını, davacı satın almadan önce tapu kaydında şerhin bulunduğunu, tellerin kaldırıldığını, yapılan işlemlerin usul ve kanuna uygun olduğundan davanın reddine karar verilmesi gerektiğini ileri sürerek temyiz isteminde bulunmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Taşınmazın tapu kaydına konulan irtifak hakkının tesisine ilişkin şerhin terkini istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Kanun’un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. … ili, … ilçesi, v Köyü, 203 parsel sayılı 1900,00 m² yüzölçümlü taşınmazı Fatma Karabacak’dan 22.04.1976 tarihinde satın aldığı, imar uygulaması ile dava konusu taşınmazın 8160 ada 7 parsel ve 8168 ada 8 parsel olarak ifraz gördüğü, Kartal Asliye Hukuk Mahkemesinin 1975/335 Esas, 1975/400 sayılı kararı gereği 28.07.1975 tarih, 4634 yevmiye numarası ile taşınmazın tapu kaydına daimi irtifak tesis edildiği, 154 KV-Kartal-Adapazarı 2. E.İ Hattı ile ilgili 13.04.2017 tarihli ve 12-165 TEK iletişim A.Ş Yönetim Kurulu kararı gereğince hattın 1-26 direkleri arasının yer altına alınması nedeniyle havai hattın demotajının yapıldığı, davacının davalıya tapu kaydında bulunan irtifak şerhinin kaldırılması için başvuruda bulunduğu, davacı idare ile bedelde uzlaşma sağlanamadığı anlaşılmıştır.
3. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı idare vekilinin aşağıdaki paragrafın kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
4. Taşınmazın tapu kaydında 28.07.1975 tarih, 4634 yevmiye numaralı TEİAŞ lehine irtifak şerhi bulunduğu, bu hattın daha sonradan deplase edildiği, söz konusu irtifak hakkının bedeli karşılığında terkini gerektiğinden irtifak hakkı bedelinin; 2942 sayılı Kanun’un değer biçmeye ilişkin 11 inci maddesinin hükümleri kıyasen uygulanarak arsa niteliğindeki dava konusu taşınmazın emsal incelemesi yapılarak değeri belirlendikten sonra dava konusu taşınmazın tamamının yüzölçümü, geometrik durumu ve enerji nakil hattının taşınmazdan geçiş güzergahı dikkate alınıp söz konusu enerji nakil hakkı nedeniyle taşınmazın tamamında meydana gelecek olan değer düşüklüğüne göre adil ve hakkaniyete uygun bedel hesaplayan rapor hüküm kurulması gerekirken bedelsiz olarak terkinine karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davalı idare vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca BOZULMASINA,
Davalı idareden peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın 6100 sayılı Kanun’un 373 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.