YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/16517
KARAR NO : 2023/5846
KARAR TARİHİ : 06.06.2023

İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasındaki 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 22 inci maddesine göre, idarenin davacıya geri alım hakkını kullandırmaması nedeniyle uğranılan zararın tazmini istemine ilişkin davada verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda Dairece Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.

Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda davanın davalı …Ş. yönünden reddine, davalı T.C. Başbakanlık … yönünden kabulüne karar verilmiştir.

Mahkeme kararı davalı … vekilince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; dava konusu … ili, … ilçesi, 1945 ada 4 parsel sayılı taşınmaza davacı müvekkillerinin miras bırakanı …’nın hissedar olduğu, 42.361,60 m²lik arsanın 14.09.1939 tarihinde faaliyete geçen … sigara fabrikası alanı için o dönemde kamulaştırıldığını, kamulaştırılan bu alanın … sigara fabrikasının kapatılması ile birlikte özelleştirme idaresi başkanlığınca … Tütün Mamülleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ye 24.06.2008 tarihinde ihale yoluyla satıldığını, 2942 sayılı Kanun’un 22 nci maddesine göre kamulaştırmanın ve bedelin kesinleşmesinden sonra taşınmaz malların kamulaştırma amacına veya kamu yararına yönelik herhangi bir ihtiyaca tahsisi lüzumu kalmaması halinde keyfiyet tebligat kanunu uyarınca önceki mal sahibi veya mirasçılarına duyurulması gerektiğini, bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçılarının aldığı kamulaştırma bedelini üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malını geri alabileceğini, ancak dava konusu edilen araziye ilişkin Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca yapılan satışta 2942 sayılı Kanun’un 22 nci maddesi ile getirilen düzenlemelere uyulmadığını, … mirasçıları olan müvekkillerine hiç bir şekilde tebligatın yapılmadığını, taşınmazın ihale kanunu hükümleri uyarınca satıldığını ve ihalenin de kesinleştiğini, bu nedenle taşınmazın mülkiyetinin bedele dönüştürüldüğünü belirterek toplam kamulaştırma bedelinden müvekkillerinin murislerine düşen ve ödenen bedelin Türkiye İstatistik Kurumu fiyat artış endeks verileri dikkate alınarak dava tarihine kadar ki ulaştığı değer ile taşınmazın özelleştirme kapsamında satıldığı satış değerinden yine müvekkillerinin murislerine düşen payın yine Türkiye İstatistik Kurumu fiyat artış endeks verileri dikkate alınarak dava tarihine kadar ki ulaştığı değer arasındaki farkın dava tarihinden itibaren yasal faizi ile davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP
Davalı … vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın taşınmazın özelleştirme sonucunda özel sektöre devredildiğini, davacının miras bırakanına ait olan bir çok taşınmazın 1946 tarihinde kamulaştırıldığını, özel sektöre devredilen taşınmazın bu taşınmazlardan biri olduğunu, özel sektöre devredilmeden önce davacıya geri alım hakkının kullandırılması gerektiğini, ancak bu hakkın kullandırılmaması nedeniyle oluşan zararın tazmini istemine ilişkin davada sorumluluğun müvekkili idareye ait olmadığını, Özelleştirme Yüksel Kurulunun 22.04.2008 tarihli ve 2008/23 sayılı kararı uyarınca … Gayrimenkul A.Ş.’ye ait varlıklar satış ve intifa tesisi yöntemiyle bir bütün halinde … Mamulleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ye 24.06.2008 tarihinde 1.720 milyon ABD doları bedeli üzerinden devredildiğini, müvekkili idarenin söz konusu taşınmazı kamulaştırmadığını, davacı ile müvekkili idarenin kamulaştırma bedelinin ödenmesine yani sözleşme imzalanmasına zorlanamayacağından menfi zararın da ortaya çıkmadığını, bu durumda davacının menfi bir zararı bulunmadığından davanın reddini beyan etmiştir.

III.MAHKEME KARARI
Mahkemenin 30.10.2019 tarihli ve 2015/1010 Esas, 2019/465 Karar sayılı kararı ile davanın kabulü 667.191,9TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte davalılardan alınarak davacılara verilmesine karar verilmiştir.

IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma
1.Mahkemenin 30.10.2019 tarihli ve 2015/1010 Esas, 2019/465 Karar sayılı kararı kararına karşı süresi içinde davalı idareler vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.

2.Dairemizin 01.06.2021 tarihli ve 2020/3584 Esas, 2021/8102 Karar sayılı ilamı ile dava konusu taşınmazın da içinde bulunduğu 6 adet sigara fabrikası Sigara İşletmeleri ve Ticaret A.Ş.’nin tütün mamulleri üretimine ait bütün varlıklarıyla birlikte 24.04.2008 tarihli ve 26826 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Özelleştirme Yüksek Kurulunun 02.04.2008 tarihli ve 2008/23 sayılı kararı ile satış ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi yöntemi ile 24.06.2008 tarihinde dava dışı şirkete satıldığı ve tebliğe göre söz konusu satışta her türlü yükümlülüğün Özelleştirme İdaresi Başkanlığına ait olduğu belirtildiğinden, davalı … hakkında davanın husumetten reddi ile … hakkında hüküm kurulması gerekirken, yazılı şekilde karar verildiği, dosya içerisinde, dava konusu 9 parsel sayılı taşınmazın ifrazından oluşan 48 parsel sayılı taşınmaza ilişkin tapu kaydı olmamasına rağmen, denetime imkan vermeyecek şekilde davacılar murisi Sarıcı oğlu Abdulkadir’in payı davacıların kamulaştırılan alandaki payına dahil edildiği, dava konusu 9 parselden ifraz olan 48 parsele ilişkin kıymet takdirinde belirlenen 4.568-TL bedelin davacılar murisi Sarıcı oğlu Abdulkadir payı karşılığı olan kamulaştırma bedeline eklenmeyerek ve gerekçesi de gösterilmeden kamulaştırma bedelinin eksik tespiti, dosya içerisinde dava konusu 23 parselin ifrazından oluşan 93 parsel, 35 parselin ifrazından oluşan 98 parsel, 34 parselin ifrazından oluşan 95 parsel sayılı taşınmazların dosya içerisindeki tapu kaydına göre davacılar murisi Sarıcıoğlu Abdulkadir tarafından dava dışı şahıslara 20.03.1953 tarihinde satıldığı ve sonraki bir tarihte … idaresi tarafından kamulaştırıldığı ve bu parsellere ilişkin idarece düzenlenen kıymet takdirlerine de rastlanılmadığı halde gerekçesi gösterilmeden iş bu parsellerdeki davacılar murisi payının kamulaştırılan alandaki payına eklendiği, dava konusu 41 parselin ifrazından oluşan 102 parselin dosya içerisindeki tapu kaydına göre yüzölçümü 459 m² olduğu ve dosya içerisindeki kıymet takdir raporlarına göre, davalı idarece de 41 parselin ifrazından oluşan 101 parselde sadece 1 m²lik kısmın kamulaştırıldığı anlaşıldığından, arta kalan 409 m²lik kısıma ilişkin tapu kaydındaki yüzölçümleri tutmadığından, bu husustaki çelişki de giderilmeden ve davacılar murisinin 102 parselde kamulaştırma tarihinde payı olup olmadığı araştırılmadan eksik inceleme ile hüküm kurulduğu gerekçeleriyle Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.

B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne 932.344,64 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı … Başkanlığından alınarak davacılara payları oranında ödenmesine, davalı … Holdig A.Ş hakkındaki davanın reddine karar verilmiştir.

V.TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı T.C. Başbakanlık … vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davalı … vekili temyiz dilekçesinde özetle; 2942 sayılı Kanun’un 22 nci maddesi koşullarının somut davada oluşmadığını, kamulaştırma işleminden vazgeçilmediğini aksine kamu yararı ve kamulaştırma amacına hizmet edilmesi amacıyla özelleştirme kararı alındığını, daha öncesinde devlet eliyle gördürülen iş/hizmetlerin özel sektör eliyle gerçekleştirilmesi için … tarafından sigara fabrikası olarak kullanılan bina ve taşınmazların aynı amaç doğrultusunda BAT’a devredildiğini ve bu nedenle kamulaştırma amacına hizmet edilmediğinden bahsedilemeyeceğinden müvekkil idare tarafından maliklere kullandırılması gereken herhangi bir geri alım hakkının da bulunmadığını, davanın reddine karar verilmesi gerektiğini ileri sürerek temyiz itirazında bulunmuştur.

C.Gerekçe
1.Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, 2942 sayılı Kanun’un 22 nci maddesine göre, idarenin davacıya geri alım hakkını kullandırmaması nedeniyle uğranılan zararın tazmini istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (1086 sayılı Kanun) 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 439 uncu maddeleri.

2.2942 sayılı Kanun’un 22 ve 23 üncü maddesi (dava tarihi olan 31.01.2013 tarihinde yürürlükte bulunan)

3.2942 sayılı Kanun’un 22 ve 23 üncü maddesine 11.09.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6552 sayılı Kanun’un 101 inci maddesi ile eklenen geçici 9 uncu maddesi (Anayasa Mahkemesinin 11.06.2015 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 14.05.2015 tarihli ve 2014/177 Esas, 2015/49 Karar sayılı kararı ile iptal edilmiştir.)

3.Değerlendirme
1.Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Kanun’un 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikten önceki 426 nci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

2.Temyizen incelenen mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davalı idare vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen diğer nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

2.Dairemiz bozma ilamı öncesi mahkemece verilen ilk kararda, 667.191,90 TL bedele hükmedildiği ve ilk kararın yalnızca davalı idareler tarafından temyiz edildiği anlaşıldığı halde; bozma ilamı sonrası davalı idare lehine oluşan usuli kazanılmış hak ilkesi ihlal edilerek fazla bedele hükmedilmesi bozmayı gerektirir.

VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davalı … vekilinin temyiz itirazları yerine görüldüğünden hükmün açıklanan gerekçelerle BOZULMASINA,

06.06.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.