YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/15598
KARAR NO : 2023/5510
KARAR TARİHİ : 30.05.2023
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 39. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine davada davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; 18.15.2018 tarihli ve Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 11.05.2018 tarihli ve 7143 sayılı Kanun’un (7143 sayılı Kanun) Geçici Madde 1 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ”26.09.2011 tarihli ve 2011/2266 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli kroki ile sınırları gösterilen alana bulunan ve iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamaları kapsamında bulunan taşınmazların bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamaları yapılarak fiili kullanıcılara devredilmek üzere, talebi halinde tapuda ayni ve şahsi haklar ile temlik hakkını kısıtlayan veya yasaklayan şerhe ilişkin muvafakat aranmaksızın … Belediyesi adına tescil edilir” hükmündeki kamu yararı maksadına uygun olarak 25.06.2018 tarihli ve 5964 yevmiye ile … Belediyesi adına resen tescil edilen, davacı şirketin İstanbul ili, … ilçesi/Çiftlik (ve 1322 parselde Tavşantepe) mevkiinde, tapuda muhtelif hisselerle maliki olduğunu, 16-17 pafta 1561 parselde 27.915,39 m², 18 pafta 1415 parselde 5.404,80 m², 18 pafta 1332 parselde 1.095,97 m², 17 pafta 1337 parselde 602.60 m², 16 pafta 1328 parselde 126.35m², 16 pafta 1422 parselde 43.35 m², 14 pafta 1322 parselde 48.60 m², 16 pafta 1326 parselde 145.79 m², 16 pafta 1420 parselde 931.42 m², 16-17 pafta 1410 parselde 2.552.20 m² olmak üzere toplam 38.866,47 m² alanlı arsa nitelikli taşınmaz karşılığı olarak 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 11 inci maddesindeki “kamulaştırma bedelinin tespiti esasları” kıyasen uygulanarak içinde yer aldığı çevreye göre takdir edilecek dava tarihindeki gerçek değeri karşılığı talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı … vekili cevap dilekçelerinde özetle; davacı şirketin tapu kayıtlarında hak sahibi olmaması, müvekkili olan belediyenin el atma şeklinde herhangi bir fiili müdahale bulunmaması ve kanunun uygulama aşaması tamamlandığında davacı şirketin mülkiyet hakkı iade edileceğinden ya da bu hakkın karşılığı acele kamulaştırma yapılmak suretiyle kendisine ödeneceğinden davanın esastan reddine, talep etmiştir.
2. Davalı Hazine vekili cevap dilekçesinde; davaya konu taşınmazdaki davacı adına kayıtlı hisselerin … Belediyesi adına tescil edildiğinin anlaşıldığını ve bu nedenle husumet ve esas yönünden davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atma durumu olmadığından davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; 7143 sayılı Kanun sebebiyle, talebi üzerine tapulu taşınmazların devredildiği ve halen maliki olan … Belediye Başkanlığının davalı sıfatına sahip olduğunu, ayrıca, dava konusu taşınmazların da içinde yer aldığı koordinatları belli listede yer alan taşınmazlar yönünden 26.09.2011 tarih ve 2011/2266 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2942 sayılı Kanun hükümlerine göre kamulaştırma yapmakla yetkilendirilen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının da yasal hasım olduğu belirterek dava dilekçesini tekrarla T.C. Anayasası’nın “kamulaştırmayı” düzenleyen 46 ncı maddesi gereği Devlet ve kamu tüzelkişilerinin kamu yararının gerektirdiği hallerde, karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkili olduğunu, peşin karşılığın ödenmesi şartının gerçekleşmediğini, koordinat listesinde gösterilen taşınmazların kamulaştırılması için 26.09.2011 tarihli ve 2011/2266 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kamulaştırma için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yetkilendirildiği halde, davada her hangi bir kamulaştırma işlemi yapılmadan, 18.05.2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 11.05.2018 tarihli ve 7143 sayılı Kanun ile taşınmazların mülkiyetinin talebi halinde … Belediye Başkanlığına geçeceğinin düzenlendiğini ve adı geçen belediyenin müracaatı ile 25.06.2018 tarihli ve 5964 yevmiye sayılı işlemle taşınmazların belediyeye devri ile davacının mülkiyet hakkının sona erdiğini, bu durumun mutlak müsadere niteliğinde olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davalı … adına tescil işleminin Kanun hükmünden kaynaklandığı ve geçici nitelik taşıdığı, yasa koyucunun anılan madde ile bölgedeki mülkiyet probleminin çözüme kavuşturulmasını amaçladığı, ilgili maddenin uygulanması ile görevlendirilen belediyenin belirlediği şeklinde uygulama çalışmalarının devam ettiği, bu çalışmaların sadece davacının hissesinin bulunduğu taşınmazları kapsamayıp, çok sayıda taşınmazı içerdiği, taşınmazlara fiilen veya hukuken el atılmadığı gibi dava tarihi itibariyle makul süre içinde bahsi geçen madde uyarınca işlem tesis edilmediğinden bahsedilemeyeceği, süreç içinde davalı belediyenin tüm işlemlerine karşı yargı yoluna başvurulabileceği, anlaşılmakla, belirtilerek istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin bir numaralı alt bendi gereğince esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçelerinde ileri sürdükleri sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını istemişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu maliki ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun’un 369 uncu, 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “… Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “… Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu’nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına …” karar verilmiştir.
4. 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun’un (7143 sayılı Kanun) Geçici 1 inci maddesi
3. Değerlendirme
1. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.7143 sayılı Kanun gereği davalı belediyeye devredilen ve tapu kayıtlarında devir sebebi “resen kamulaştırmasız el atma” olarak gösterilen dava konusu taşınmazlarda davacının devri öncesinde hangi parselde, ne kadar alanda, hangi oranda payı bulunduğu tespit edilerek, davacının paylarının belirtilen kanun kapsamında idareye geçtiğinin sabit olması halinde dava konusu taşınmazların kadastrosu yapıldı ise kadastro tutanakları ilgili kadastro müdürlüğünden istendikten, kadastro sonrası tescile dair tapu kayıtları ilgili tapu müdürlüğünden getirtildikten, davacıya bu işlemler kapsamında tapu verilip verilmediği ve davacının yapılan kadastro işlemlerine karşı kadastro tespitine itiraz davası açıp açmadığı araştırıldıktan, davalı idarece iddia edildiği gibi davacı tarafından sahip olduğu mülkiyet hakkının noterde resmi suretle (alacağın temliki, gayrimenkul satış vaadi vb) üçüncü kişilere devredilip devredilmediği taraflardan sorulup dayanak belgeler dosya içine alındıktan, adı geçen Kanun’un uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleyen belediye meclisi veya belediye encümeni kararı imar uygulaması belgeleri (davacı payına ilişkin varsa şuyulandırma cetvelleri) getirtildikten, sonra davacıya yer verildiyse yer verilirken davacı payından düzenleme ortaklık payı altında kesinti yapılıp yapılmadığı, pay verilen taşınmazın imardaki durumu, kamuya tahsislenip tahsislenmediği sorulup ilgili belgeler temin edilip, ayrıca davacı tarafından açılmış kadastro tespitine itiraz davası varsa akıbeti araştırılıp yargılamanın geçirdiği sürede gözetilerek, kamulaştırmasız el atma olgusu tartışılarak sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken eksik araştırma ile hüküm kurulması bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
1. Davacı vekilinin temyiz itirazının kabulüne, temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Davacıdan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
30.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.