YARGITAY KARARI
DAİRE : 5. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/15529
KARAR NO : 2023/3664
KARAR TARİHİ : 10.04.2023
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : … Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun’la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun davacı idare yönünden esastan reddine, davalı yönünden kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekilleri tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; … ili, … ilçesi,… Mahallesi 235 ada 4 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ile kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı cevap dilekçesinde özetle; idare tarafından teklif edilen bedelin taşınmazın gerçek değerinden düşük olduğunu, taşınmazın bedeli tespit edilirken çevre teşekkülü, merkezlere olan mesafesi, sosyal alanlara yakınlığı, altyapı ve belediye hizmetlerinden yararlanma, cephe durumu, çevredeki yapılaşma durumu ve ayrıca bölgeye olan talepler ve bu taleplerle oluşan serbest alım ve şartları göz önünde bulundurularak emsal taşınmazların ayrı ayrı mukayese edilmesi ve irdelemesinin yapılması gerektiğini ve taşınmaz üzerinde bulunan yapı ve muhdesatların bedellerinin hesaplanıp kamulaştırma bedeline eklenerek taşınmazın gerçek değerinin işbu kriterler göz önünde tutularak belirlenmesi gerektiğini, bu nedenlerle müvekkiline ait taşınmazın kamulaştırma bedelinin beyan edilen tüm hususlar göz önünde bulundurularak hesaplanmasını talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalıya ödenmesine, dava konusu taşınmazın davalı adına olan tapu kaydının iptali ile davacı idare adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; bilirkişi raporunun hatalı ve eksik olduğunu, yapılan hesaplamanın bilimsel yönteme uygun olmadığını, kamulaştırma bedelinin tekrar hesaplanması gerektiğini, raporda net gelir hesaplanırken kullanılan münavebe planında bulunan kavun ürününün maliyet cetveli olarak … İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün maliyet cetveli kullanılmayıp net geliri artıracak şekilde Manisa İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün maliyet cetveli kullanılmasının kabul edilemeyeceğini, haksız zenginleşmeye neden olduğunu, bilirkişi raporunda iki yıllık münavebede üç ürün kullanıldığını, ancak bu durumun sulu arazi koşulları için mümkün olabileceğini bölgede kuru arazi koşullarında yılda iki ürün yetiştirmeye teknik olarak imkan olmadığını ileri sürmüştür.
2.Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; taşınmazın bedelinin gerçek değerinin çok altında kaldığını, objektif değer artış oranının %20 olarak tespit edilmesinin mevzuat ve müvekkilinin mülkiyet hakkının ihlaline yol açtığını, dava konusu taşınmazın bulunduğu bölgede objektif değer artışının %350 olabileceğine ilişkin kararlar bulunduğunu, taşınmazın vasfının nitelendirilmesinde hataya düşüldüğünü, taşınmazın arsa olarak değerlendirilmesi gerektiğini ,taşınmazın tamamının kapama zeytin bahçesi olarak değerlendirmesi gerektiğini, taşınmazın özelliklerine göre kuru tarım arazisi olduğu gözetilerek %5 kapitalizasyon faiz oranı belirlenmesinin hatalı olduğunu, bu oranın en fazla %3 olması gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmaza tarım arazisi niteliği itibarıyla % 5 oranında kapitalizasyon faiz oranı uygulanması suretiyle net gelir yöntemine göre değer biçilmesinin yerinde olduğu belirtilerek, objektif değer artış oranının bilirkişi raporunda belirlenen özellikleri dikkate alınarak % 300 oranında uygulanması gerektiği, ekonomik tarım ilkesi gereği üretim masraflarının brüt gelirin 1/3’ünün altında kalamayacağı ve bu miktarı da geçemeyeceği kabul edilerek ve kavun ürünü için … İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünde maliyet cetveli hazırlanmadığından … İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün 2019 kavun (kuru) maliyet cetveli dikkate alınarak yeniden yapılan hesaplama sonucu tespit edilen fark bedelin depo ettirilmesi sağlanarak davalı tarafa ödenmesine ilişkin yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; gerekçesi gösterilmeden objektif değer artışı çok yüksek alındığından bedelin çok yüksek belirlendiğini, yapılan hesaplamanın bilimsellikten uzak olduğunu, masrafların ve kapitalizasyon faiz oranının düşük alındığını, ilçe tarım verilerinin maliyet cetvellerinin esas alınması gerektiğini, istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepler ile resen belirlenecek nedenlerle temyiz isteminde bulunmuştur.
2.Davalı vekili temyiz dilekçesinde özetle; objektif değer artışının düşük alındığını, taşınmazın gerçek değerinin çok altında belirlendiğini, istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepler ile resen belirlenecek nedenlerle temyiz isteminde bulunmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2.2942 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası, 11 inci maddesi ile 12 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arazi niteliğindeki … ili, … ilçesi, … Mahallesi 235 ada 4 parsel sayılı taşınmaza 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelir esas alınarak değer biçilmesi yerindedir.
3.Dairemize aynı bölgeden intikal eden ve dava konusu taşınmaz ile aynı niteliklere sahip olduğu anlaşılan taşınmazlarda uygulanan objektif değer artış oranları nazara alındığında, objektif değer artışı yönünden hükmün düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmesi de isabetlidir.
4.Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre taraf vekillerinin aşağıdaki paragrafın kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
5.Dava konusu taşınmazın mülkiyet kamulaştırması talep edildiği, kamulaştırma bedelinin mülkiyet bedeli üzerinden belirlendiği anlaşıldığından Bölge Adliye Mahkemesince verilen kararın hüküm fıkrasında irtifak bedeline hükmedildiğinin belirtilmesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu hatanın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca mahkeme kararının düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1.Taraf vekillerinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Taraf vekillerinin temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının (3), (4) ve (4-a) bentlerinde yer alan “İrtifak hakkı” kelimelerinin çıkarılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Davalıdan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
10.04.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.