YARGITAY KARARI
DAİRE : 3. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/484
KARAR NO : 2023/1496
KARAR TARİHİ : 17.05.2023
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 36. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2019/1484 E., 2021/1921 K.
DAVA TARİHİ : 19.12.2016
KARAR : Davanın kabulü
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul 16. Sulh Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2016/754 E., 2018/816 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalılar vekilince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalılar vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı; davalı Porser Porselen şirketi ile imzalanan 30.04.2014 tarihli araç kiralama sözleşmeleri ile 5 adet aracın teslim edildiğini, ilerleyen süreçte Porser Porselen şirketinin talebi doğrultusunda dava konusu araçların … Ev Gereçleri şirketine devredileceğine ilişkin devir sözleşmeleri imzalandığını, … Ev Gereçleri şirketi ile imzalanan devir protokolüne garantör sıfatıyla davalı Porser Porselen şirketi ile davalı …’un iştirak ettiğini, sözleşmeler devam ederken … Ev Gereçleri şirketi tarafından Bakırköy 27. Noterliğinin 19.10.2016 tarihli 23299 yevmiye numaralı ihtarnamesi ile sözleşmenin 11/c maddesine dayanılarak ülke genelindeki OHAL uygulamasının uzatılması gerekçe gösterilerek kira sözleşmelerinin tek taraflı olarak feshedildiğini ileri sürerek, tek taraflı ve haksız fesih nedeniyle sözleşmede kararlaştırılan dönme cezası karşılığı 117.853,67 TL’nin tahsilini istemiştir.
II. CEVAP
1. Davalı … şirketi; yapılan devir protokolleri ile bağlantılı araç kira sözleşmesini devir aldığını ancak yaşanan ”Askeri Darbe Girişimi” ve sonrasında 20.07.2016 tarihinde ilan edilen ve 3 ay süreli uzatıldığı açıklanan OHAL kararı sonrası şirketinin çalışma şekil ve şartlarında değişiklik yapmak zorunda kalındığını, araç kiralama sözleşmesinin 11 inci maddesinin (c) fıkrası gereğince haklı nedenlerle ve derhal fesih hakkını kullanarak sözleşmeyi feshettiğini savunarak, davanın reddini istemiştir.
2. Davalı Porser Porselen şirketi; devir sözleşmesinde belirtilen ”bildirim şartı” gerçekleşmeden aleyhinde açılan davanın, dava şartı yokluğundan reddine karar verilmesi gerektiğini, aksi halde kiracının OHAL sebebiyle öngörülemeyecek zararlara uğradığından feshin haklı olduğunu savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; basiretli tacir olan kiracı şirketin ülke genelindeki OHAL uygulamasının uzatılmasına dayanarak sözleşmenin 11/c maddesini gerekçe gösterip sözleşmeyi tek taraflı olarak feshetmesinin dürüstlük kuralına uygun olmadığı, davalıların fesih tarihinden sonraki bakiye kira bedellerinin tamamından birlikte sorumlu olacakları gerekçesiyle, davanın kabulü ile 117.853,67 TL dönme cezasının davalılardan tahsiline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalılar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı … San. Tic. Ltd. Şti. ve şirket yetkilisi … vekili istinaf dilekçesinde; ülkede 15.07.2016 tarihinde yaşanan ‘‘Askeri Darbe Girişimi’’ sonrasında ilan edilen OHAL’e bağlı olarak zorlaşan ekonomik koşullar sebebiyle davacıdan kiralanan araçları kullanan satış müdürlerinin iş sözleşmelerine son verilmek zorunda kalındığını, fesih koşullarının oluşması nedeniyle haklı nedenle sözleşmenin feshedildiğini, Mahkemece makul kiralama süresi konusunda araştırma ve tespit yapılmadığını ileri sürerek, kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı Porser Porselen şirketi vekili istinaf dilekçesinde; Porser firmasına açılan davanın devir sözleşmesinde belirtilen “bildirim şartı” yerine getirilmeden açıldığını, bildirim yapılmadan araç kiralama sözleşmesini sürdürme hakkının kötü niyetli olarak elinden alındığını, dava şartı yokluğundan davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, diğer davalı … şirketinin OHAL sebebiyle haklı olarak sözleşmeyi feshettiğini, bildirilen sebebin haklı neden olarak görülmemesi halinde Yargıtayın içtihatları doğrultusunda kiracının sorumluluğunun kiralananın kira sözleşmesindeki bedel ve koşullarda yeniden kiraya verilebileceği süre kadar olması gerektiğini ileri sürerek; Mahkeme kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; askeri darbe girişimi sonrası yaşanan olaylar nedeniyle dava konusu kiralananın direkt olarak etkilenmesinin söz konusu olmadığı, sözleşmeye bağlılık (Ahde Vefa) ilkesi gereğince sözleşme koşulları borçlu için sonradan ağırlaşmış, kararlaştırılan edimler dengesi sonradan çıkan olaylar nedeniyle değişmiş olsa bile borçlunun sözleşmedeki edimini aynen ifa etmesi gerekeceği, davalı tarafça ileri sürülen olayların sonucu dava konusu kira sözleşmesindeki edimlerin yerine getirilmesinde aşırı ifa güçlüğü oluşturacak nitelikte olmadığı gerekçesiyle, davalıların istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalılar vekilince temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı … San. Tic. Ltd. Şti. ve şirket yetkilisi … vekili temyiz dilekçesinde; istinaf dilekçesinde bildirdiği sebepleri tekrar ederek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı Porser Porselen şirketi vekili temyiz dilekçesinde; istinaf dilekçesinde bildirdiği sebepleri tekrar ederek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, araç kira sözleşmesinin erken feshinden kaynaklı cezai şart alacağı istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (6098 sayılı Kanun) aşırı ifa güçlüğü başlıklı 138 inci maddesi; “Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır.” şeklinde düzenlenmiştir.
2. Aynı Kanun’un 179 uncu ve devamı maddelerinde düzenlenen cezai şart; geçerli bir borcun yerine getirilmemesi veya eksik yerine getirilmesi ya da belli bir yerde belirli bir zamandan yerine getirilmemesi durumunda, borçlunun ödemesi gereken bir edimdir. Taraflarca sözleşmede cezai şart kararlaştırılmış olması halinde, alacaklı hiçbir zarara uğramamış olsa bile aynı Kanun’un 180 inci maddesi gereğince kararlaştırılan cezanın ifasını talep edebilir.
3. 6098 sayılı Kanun’un “Üçüncü kişinin fiilini üstlenme” başlıklı 128 inci maddesi; “Üçüncü bir kişinin fiilini başkasına karşı üstlenen, bu fiilin gerçekleşmemesinden doğan zararı gidermekle yükümlüdür.” şeklinde düzenlenmiştir.
3. Değerlendirme
Temyizen incelenen kararda belirtilen gerekçeler ile davalı kiracı şirket tarafından haklı fesih olarak ileri sürülen sebeplerin, doğrudan kiralananın kullanımına ilişkin olmadığının anlaşılmasına göre, davalılar vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz karar harçlarının temyiz eden davalılara yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
17.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.