YARGITAY KARARI
DAİRE : 3. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2012/19729
KARAR NO : 2012/26399
KARAR TARİHİ : 20.12.2012
MAHKEMESİ:ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ
Dava dilekçesinde taraflar arasındaki 16.01.1969 tarihli rodevans sözleşmesinin 4 ve 11. maddelerindeki 5 TL’nin 30 TL’ye, 3 TL’nin 18 TL’ye, 6. maddesindeki 35.000 TL’nin 350.000 TL’ye yükselterek bu şekilde uyarlanması istenilmiştir. Mahkemece davanın kısmen reddine dair verilen hükmün temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılması taraf vekilleri tarafından istenilmekle; taraflara yapılan tebligat üzerine duruşma için tayin olunan günde temyiz eden davacı vek.Av…. geldi. Aleyhine temyiz olunan davalı vekilleri Av…. ve Av…. geldi. Gelen vekillerin sözlü açıklamaları dinlendikten sonra işin incelenerek karara bağlanması için 20.12.2012 gününe bırakılması uygun görüldüğünden, belli günde dosyadaki bütün kağıtlar okunarak, tetkik hakiminin açıklamaları dinlenip, gereği düşünüldü.
Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı vekili dilekçesinde, müvekkili ile davalı arasında 16.01.1969 tarihli rödavans sözleşmesi akdedildiğini bu sözleşmeye göre … İli, … İlçesi … Bucağı, …, … ve … köyleri dahilindeki maden sahalarının davalıya peşin avans ve rödavans karşılığında devrinin kararlaştırıldığını ve buna dayalı olarak sözleşmenin 4.maddesine göre davalı şirketin bu sahalardan istihsal edeceği ve satacağı demir cevherinin beher kuru metrik tonu için 5,00 (yalnız beş lira) TL, 11.maddesinde de davalı tarafından istihsal edilecek toz cevherler ve demir tenoru %45 (yüzde kırkbeş)’den aşağı parça satıldığı takdirde davalı (şirket) beher kuru metrik ton için 5,00 TL (beş lira) rödavans yerine davacıya 3,00 TL (üç lira) rödavans ödeyeceğinin kararlaştırıldığını, ayrıca sözleşmenin 6.maddesine göre de yıllık 35.000 TL (yalnız otuzbeşbin) rödavans ödeyeceğinin kararlaştırıldığını, ancak geçen zaman içerisinde ekonomik koşullardaki değişim nedeniyle edimler arasındaki dengenin bozulduğunu, işlemin temelinden çöktüğünü, sözleşmede belitilen miktarların günün koşullarına göre uyarlanması şartlarının oluştuğunu ileri sürerek sözleşmedeki 4.maddede belirtilen miktarın 5 TL’den 30 TL’ye, 11.maddesinde belirtilen 3 TL’nin 18 TL’ye, 6.maddesinde belirtilen 35.000 TL’nin 350.000 TL’ye uyarlanmasını talep ve dava etmiştir.
Davalı davanın reddini dilemişitir.Mahkemece; hukukçu ve teknik maden mühendisi bilirkişi raporu doğrultusunda davanın kısmen kabulü ile sözleşmenin 4.madedesinde belirtilen 5.00 TL (eski TL) rödavansın dava tarihi itibariyle 7.00 TL (yeni Türk Lirası)’ye sözleşmenin 11.maddesinde belirtilen 3.00 TL (eski TL)’nın dava tarihi itibariyle 3.00 TL (yeni Türk Lirası)’ye uyarlanmasına, sözleşmenin 6.maddesindeki uyarlama talebinin ise, bu miktarın ilk yıla mahsus olarak düzenlendiğinden buna ilişkin talebin reddine karar verilmiş, hüküm taraf vekilleri tarafından temyiz edilmiştir.Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, dava konusu demir madeni cevherinin demirçelik fabrikalarınca ton başının ocak başı satış fiyatına göre belirlenen bu fiyatın (somut olayda % 45 üstü tenörün 70 TL, % 45 altı tenerön 30 TL) genel olarak 1/10’unun rödavans bedeli olduğu belirtilmiştir. Bu rapor, soyut ve genel ifadeli olup, hüküm kurmaya elverişli değildir. Zira demir cevherinin ocak başı ton fiyatı yerel ticaret odalarından sorularak tespit edilmeden, rödavans bedelinin maden mevzuatına göre nasıl belirlendiği, ocak başı ton fiyatının 1/10’unun rödavans bedeli olup olmadığına ilişkin teammül olup olmadığı vs. hususları araştırılıp tespit edilmeden değerlendirme yapılmış böylece eksik inceleme ve araştırma ile hüküm kurulmuştur. Bu şekilde hüküm kurulmuş olması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
O halde mahkemece yapılacak iş, demir cevherinin (madenin) ocak başı ton fiyatının yerel ticaret odalarından sorulmalı, rödovans bedelinin belirlenmesinde (satış fiyatının %10’nun rödovans bedeli olup olmadığı) yerleşmiş uygulama ve teammül bulunup bulunmadığı araştırılıp tespit edilmeli, tüm deliller tam ve sağlıklı olarak toplanmalı, maden mevzuvatında uzman 3 kişilik bilirkişi heyetinden (gerekirse Maden Tetkik Arama Ensitüsü’nden de bu konularda uzman bilirkişiler de seçilerek) tarafların iddia ve savunmalarını karşılayıcı somut rapor alınarak sonucuna göre karar verilmelidir.
Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK.nun 428. maddesi gereğince BOZULMASINA, Yargıtay duruşmasında vekille temsil edilen davacı taraf için duruşma tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi hükümlerine göre takdir edilen 900 TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine, yine Yargıtay duruşmasında vekille temsil edilen davalı taraf için duruşma tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi hükümlerine göre takdir edilen 900 TL vekalet ücretinin davacıdan alınıp davalıya verilmesine, ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 20.12.2012 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.