YARGITAY KARARI
DAİRE : 21. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2010/12131
KARAR NO : 2011/690
KARAR TARİHİ : 07.02.2011
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
Davacı, murisinin, … tarım sigortalılığına göre 219 gün ve TCDD ‘de geçen 28 günlük çalışmasının geçerli sayılmasına, askerlik borçlanmasının kabulüne ve ölüm aylığı almaya hak kazandığının tesbitine karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme ilamında belirtildiği şekilde, isteğin kabulüne karar vermiştir.
Hükmün davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit edildi.
K A R A R
1-Dosyadaki yazılara,kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici nedenlere göre davalı Kurum vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazlarının reddine,
2-Davacı, murisi …’in 2926 sayılı Yasa kapsamında … sigortalılık başlangıç tarihinin 15.04.1994 olduğunun ve 506 sayılı Yasa kapsamında zorunlu SSK lı çalışmaları, askerlik borçlanması da dikkate alınarak davacıya ölüm aylığı bağlanması gerektiğinin tespitini istemiştir.
Mahkemece, istemin kabulü ile davacının murisi …’in 15.04.1994-25.11.1994 tarihleri arasında 2926 sayılı Yasaya tabi … sigortalısı olduğunun ve davacıya askerlik borçlanmasını yaptığı 24.06.2010 tarihini takip eden ay başı olan 01.07.2010 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanması gerektiğinin tespitine karar verilmiştir.
Davacının murisi …’in şahsi sicil dosyasının incelenmesinden, Teslim ettiği ürün bedellerinden ilk prim tevkifatının 18.04.1994 tarihinde 99,999 TL,(0,99 TL) 15.05.1995 tarihinde 826,210 TL (0,82 TL) TL olduğu Kurum tarafından 1.8.1994 -25.11.1994 tarihleri arasında 3 ay 24 gün, 2926 sayılı Yasa kapsamında Tarım … sigortalısı olarak Kurum tarafından kabul edildiği, ayrıca 1961 yılı ile 1968 yılları arasında 150 gün 506 sayılı Yasa kapsamında zorunlu sigortalı olarak çalışmasının bulunduğu, 1966 yılından itibaren malatya pancar Ekicileri Kooperatifine ortak olduğu, 05.10.1959-09.10.1961 tarihleri arasında askerlik görevini tamamladığı, 25.11.1994 tarihinde hayatını kaybettiği, davaca tarafından Kurum hesabına askerlik borçlanma bedeli olarak 5.600,00 TL ödeme yapıldığı anlaşılmaktadır.
2926 sayılı Yasa’da 506 sayılı Yasa’nın 79.maddesine koşut geçmiş tarım … hizmetlerinin tespitine ilişkin bir düzenleme mevcut değildir. 2926 sayılı Yasa’nın 7. maddesi hükmüne göre, bu yasaya göre sigortalı sayılanlar, sigortalı sayıldıkları tarihten itibaren en geç üç ay içinde Kurum’a başvurarak kayıt ve tescillerini yaptırmak zorundadırlar. Anılan Yasa’nın 5. maddesi ile 7. madde de belirtilen süre içinde kayıt ve tescillerini yaptırmayan sigortalıların hak ve yükümlülüklerinin kayıt ve tescil edildikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren başlayacağı hükmü getirilmiştir. 2926 sayılı Yasa’nın 2. ve 3. maddeleri kapsamında, kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanlardan yasanın uygulanma tarihinde 50 yaşını dolduran kadınlarla, 55 yaşını dolduran erkekler dışındakiler bakımından Tarım … sigortalılığı zorunlu sigortalılık niteliğinde bulunmaktadır. Başka bir ifade ile sigortalı olmak hak ve yükümlülüğünden vazgeçip kaçınmak mümkün değildir. Diğer yandan resen tescil başlığını taşıyan 9.maddeye göre bu yasa kapsamında sigortalı sayılanların sigortalılıklarının başladığı tarihten itibaren 3 ay içinde Kuruma kayıt ve tescilini yaptırmayanların tescil işlemlerinin Kurumca resen yapılması gerekmektedir. 2926 sayılı Yasa’nın 36.maddesi kapsamında Kurumun prim alacaklarını Bakanlar Kurulu Kararı ile ürün bedellerinden tevkifat suretiyle tahsil etmesi mümkündür. Bu bağlamda 2.madde kapsamına girenlerin belirtilen şekilde prim borçlarının ürün bedellerinden tevkifat suretiyle kesilerek …’a ödenmesi halinde kayıt ve tescil için Kuruma başvuru olmasa dahi bahse konu biçim de prim ödenmesi suretiyle kayıt ve tescil konusundaki iradelerini ortaya koydukları tartışmasızdır. …’un iş bu prim ödenmesine rağmen, sigortalıyı re’sen kayıt ve tescil etmemesi yasanın kendisine yüklediği resen tescil mükellefiyetine aykırılık teşkil etmektedir. 2926 sayılı Yasa’nın 10.maddesine göre kayıt ve tescil işlemlerinde Valilik, Kaymakamlık, Özel İdare, Belediye, Muhtarlık ve Nüfus İdareleri kayıtları ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının, kanunla kurulu meslek kuruluşlarının, Tarım Satış Kooperatifler Kanununa göre kurulan … Kooperatifleri ile Birliği, T.Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi ve tarım kesimine yönelik faaliyette bulunan milli bankaların kayıtlarının esas alınacağı bildirilmiştir. Bu kayıtların tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışmanın yasal karinesi olduğu ortadadır.
Davacının murisi olan …’in prim tevkifatı ve Kooperatif kaydına göre 15.04.1994 tarihini takip eden ay başı olan 01.05.1994 tarihi ile 25.11.1994 tarihleri arasında tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışması sabit olduğundan mahkemece 1.5.1994 tarihinden itibaren tespit kararı verilmesi gerekirken prim kesintisinin yapıldığı 15.04.1994 tarihinden itibaren tespit kararı verilmesi isabetsiz olmuştur.
Davacının ölüm aylığı koşullarını taşıyıp taşımadığı konusuna gelince;
1479 sayılı Yasa’nın 41. maddesindeki 3 tam yıl sigorta primi ödeme koşulunu 619 sayılı K.H.K. 5 yıla çıkarmış ise de, anılan bu K.H.K.’de Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı ile yürürlükten kalkmıştır. Ne var ki, 4956 sayılı Yasa’nın 21.maddesi ile 1479 sayılı Yasa’nın 41. maddesindeki ölüm aylığı bağlanabilmesi için gerekli sigorta primi ödeme süresi 5 yıla çıkarılmıştır. Yine aynı yasanın 57/b maddesinde bu değişikliğin 619 sayılı K.H.K.’nin yürürlükten kalkma tarihi olan 08.08.2001 tarihinden itibaren geçerli olacağı belirtilmiştir. Ancak, 1479 sayılı Yasa’nın 4956 sayılı Yasa ile değişik 41.maddesinin (a) bendinin yürürlüğe giriş maddesi olan 4956 sayılı Yasa’nın 57/b maddesinin iptali için 11.03.2004 tarihinde Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusunda bulunulmuş, Anayasa Mahkemesi’nin 24.06.2004 gün ve E:2004/18, K:2004/89 sayılı Kararı ile 4956 sayılı Yasa’nın 57. maddesinin (b) bendinin, 1479 sayılı Yasa’nın 41. maddesinin birinci fıkrasının 4956 sayılı Yasa’nın 21. maddesi ile değiştirilen (a) bendi yönünden Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmiştir. 02.07.2005 tarih ve 5389 sayılı Yasa’nın 4.maddesi ile 4956 sayılı Yasa’nın 57.maddesinin (a) benine “1479 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin ikinci fıkrası, 19,” ibaresinden sonra gelmek üzere “21” ibaresi eklenmiş ve aynı Yasa’nın 5/b maddesi uyarınca 4.maddesinin 2.8.2003 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.
Bu durumda 1479 sayılı Yasa’nın 41.maddesinde 4956 sayılı Yasa’nın 21. maddesiyle 24.7.2003 tarihinde yapılan değişiklikle 3 tam yıl prim ödeme koşulunu 5 tam yıla çıkaran düzenlemenin yürürlük tarihi 02.08.2003 olarak değiştirildiğinden ,bu tarihten önce ölen sigortalıların hak sahipleri için 3 tam yıl sigorta primi ödeme koşulu aranacaktır.
Somut olayda, davacı murisinin …’in 1961 yılı ile 1968 yılları arasında 150 gün 506 sayılı Yasa kapsamında zorunlu sigortalı olarak çalışması bulunduğu 01.05.1994 tarihinden itibaren ölüm tarihi olan 25.11.1994 tarihine kadar 6 ay 24 gün (204 gün) 2926 sayılı Yasa kapsamında Tarım … sigortalısı olduğu, 2 yıllık (720 gün) askerlik borçlanması ile birlikte toplam 2 yıl 11 ay 28 gün (1078 gün) sigortalılık süresi bulunup, tespit kararı verilen döneme ait prim borzlarının ödenip ödenmediği dosya kapsamından anlaşılamamaktadır. Ayrıca Kurum tarafından davacı murisi …’in 01.08.1994-25.11.1994 tarihleri arasında 2926 sayılı Yasa kapsamında Tarım … sigortalısı olduğu kabul edildiğine göre bu dönem için tespit kararı verilmesinde davacının hukuki yararı bulunmadığı halde tespit kararı verilmesi de doğru olmamıştır.
Yapılacak iş; Davacının murisi …’in ilk prim kesintisinin yapıldığı 18.4.1994 tarihini takip eden ay başı olan 1.5.1994 tarihinden itibaren 1.8.1994 tarihine kadar 2926 sayılı Yasa kapsamında Tarım … sigortalı olduğunun tespitine, tespit kararı verilmesinde hukuki yararı bulunmadığından 1.8.1994-25.11.1994 tarihleri arasındaki döneme ilişkin istemin reddine karar vermek, bu süreye ait prim borçlarını ödeyip ödemediği ve 24.06.1010 tarihinde Kuruma hesabına askerlik borçlanması olarak yapılan 5.600,00 TL lik ödemenin 01.05.1994-25.11.1994 tarihleri arasındaki süreye ait prim borçlarını da içerip içermediğini sormak prim borçlarının ödendiğinin anlaşılması halinde şimdiki gibi karar vermek, aksi takdirde prim borçlarını ödemesi için davacıya önel verip ödeme tarihini takip eden ay başından itibaren ölüm aylığı bağlanması gerektiğinin tespitine karar vermekten ibarettir.
Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular dikkate alınmadan eksik araştırma ve incelemeye dayalı olarak yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, 07.02.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.