YARGITAY KARARI
DAİRE : 19. Ceza Dairesi
ESAS NO : 2015/4959
KARAR NO : 2015/3031
KARAR TARİHİ : 18.06.2015

Hız sınırım ihlal etmek eyleminden kabahatli … hakkında, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 51/2-B maddesi uyarınca 356,00 Türk lirası idari para cezası uygulanmasına dair … Trf. Den. Şube Müdürlüğünün 09/11/2014 tarihli ve HG-388947 seri-sıra sayılı idari para cezası karar tutanağına yönelik başvurunun kabulüne ilişkin … Sulh Ceza Hâkimliğinin 23/12/2014 tarihli ve 2014/899 değişik iş sayılı kararı aleyhine … Bakanlığından verilen 08/04/2015 gün ve 24952 sayılı kanun yararına bozma istemini içeren dava dosyası Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 17/04/2015 gün ve KYB.2015-128207 sayılı ihbarnamesi ile daireye verilmekle okundu.
Anılan ihbarnamede;
… Ceza Hakimliğince; radar kontrolü yapılan yerde radar işaretinin bulunmadığı ve gerekli yasal uyarıların usulüne uygun şekilde yapılmadan kesilen para cezalarının hukuki dayanaktan yoksun olduğu gerekçesiyle muteriz hakkındaki idari para cezasının iptaline karar verilmiş ise de;
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Hız sınırlan” başlıklı 50. maddesinin 3 ve 4. fıkralarında yer alan, “ (3) En çok ve en az hız sınırlarını gösteren işaret levhaları, gerekli görülen yerlere, ilgili kuruluşlarca konulur. (4) Bu Kanunla yetki verilen kuruluşlar tarafından yönetmelikte belirtilen hız sınırları yol ve trafik durumuna göre azaltılabilir veya çoğaltılabilir. Bu hallerde durum trafik işaretleri ile belirtilir ve uygun vasıtalarla duyurulur.” şeklindeki ve aynı Kanun’un “Hız sınırlarına uyma” başlıklı 51. maddesinin 1 ve 2. fıkralarında yer alan, “(1) Sürücüler, aksine bir karar alınıp işaretlenmemişse yönetmelikte belirtilen hız sınırlarını aşmamak zorundadırlar. (2) (Değişik fıkra: 08/01/2003 – 4785 S.K./4. md.) Hız ölçen teknik cihaz veya çeşitli teknik usullerle yapılan tespit sonucu hız sınırlarını yüzde ondan yüzde otuza (otuz dahil) kadar aşan sürücülere 64 700 000 lira, yüzde otuzdan fazla aşan sürücülere 131 900 000 lira para cezası uygulanır.” şeklindeki düzenlemeler ile yine bu Kanun’a dayanılarak çıkarılan Karayolları Trafik Yönetmeliğinin “Hız sınırları” başlıklı 100. maddesinin 1. fıkrasında yer alan, “(Değişik madde:01.09.2010 – 27689 S.R.G. Yön./ll.mad) Karayolları Trafik Kanununda ve bu Yönetmelikte yazılı kayıt ve şartlar dışında ve aksine bir işaret bulunmadıkça yol durumlarına göre römorksuz araç cinsleri için saatteki asgari ve azami hız sınırları aşağıda gösterilmiştir.” biçimindeki düzenleme ve aynı Yönetmeliğin “Hız sınırlarına uyma ve hızın gerekli şartlara uygunluğunu sağlama” başlıklı 101. maddesinin 1, 2 ve 6. fıkralarında yer alan, “(1) Sürücüler aksine bir karar alınıp işaretlenmemizse bu Yönetmeliğin 100 üncü maddesinde belirtilen hız sınırlarını aşmamak zorundadırlar. (2) Araç sürülürken yapılan hız, radar ve benzeri teknik cihazlarla ölçülebileceği gibi kronometre veya değişik usullerle de ölçülerek tespit edilebilir. (6) Hız tahdidini belirleyen aksine bir işaret bulunmayan yerleşim birimleri içinden veya civarından geçen şehir dışı karayollarının bu kesimlerinde, can ve mal güvenliği açısından, karşıdan karşıya geçişler bir fiziki engelle yasaklanmış veya alt ve üst geçitlerle belirlenmiş ise ve hız yapmak yaya ve taşıt trafiği açısından bir engel teşkil etmiyorsa, taşıt sürücüleri yol ve trafik durumunu dikkate alarak yönetmeliğin kendilerine tayin etmiş olduğu azami hız sınırları içerisinde seyredebilirler.” şeklindeki düzenleme dikkate alındığında, ne 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda ne de Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde radarla hız denetimi yapılacak yerlerde denetim yapıldığına dair ikaz levhası ve işaretleme bulundurulmasına ilişkin her hangi bir hüküm bulunmadığı, yukarıda izah edilmeye çalışıldığı üzere aksine bir karar alınıp işaretleme yapılmadıkça sürücülerin yönetmelikle belirlenen hız sınırlarını aşmamak zorunda oldukları, somut olayda muterizin yerleşim yeri içerisinde otomobil araçlar için belirlenmiş olan 60 km/saat hız sınırını
%30 dan daha fazla aşmak suretiyle 83 km/saat hızla gittiğinin radar cihazı ile tespit edilmiş olunması karşısında, itirazın reddi yerine, yazılı gerekçeyle kabulüne karar verilmesinde isabet görülmediği gerekçesiyle 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309.maddesi uyarınca anılan kararın kanun yararına bozulması isteminde bulunulmakla gereği görüşülüp düşünüldü;
Dairemizce de benimsenen Yargıtay 7. Ceza Dairesinin 08/07/2014 tarih ve 2014/2954-14281 E.K sayılı kararında da belirtildiği üzere;
Anayasamızın 2’nci maddesi hükmüne göre “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.” Anayasa Mahkemesinin yerleşmiş içtihatlarına göre (örneğin 27.03.1986-E:85/31-K:86/111, 08.11.1991-E:91/9-K:91/36 tarihli ve sayılı kararlar) “Hukuk devleti her eylem ve işlemi hukuka uygun, insan haklarına saygı gösteren, her alanda adaletli bir düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasaya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına hakim kılan, Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayıp yargı denetimine açık olan, yasaların üstünde yasa koyucunun da bozamayacağı temel hukuk ilkeleri ve Anayasa bulunduğu bilincinden uzaklaştığında geçersiz kalacağını bilen bir devlettir.”
Kısaca, hukuk devleti “faaliyetlerinde hukuk kurallarına bağlı olan, vatandaşlarına hukukî güvenlik sağlayan devlet” demektir.
Hukuk devleti, hukuka bağlı olan devlet demek olduğuna göre, devletin üç erkinden biri olan yürütme organının da hukuk kurallarıyla bağlı bulunduğu kuşkusuzdur.
Yürütme organı bakımından, idarî faaliyetlerinin belirliliği ve önceden bilinebilirliği zorunludur. Hukuk devletinde idarenin eylem ve işlemlerinin idare edilenler tarafından önceden tahmin edilebilir olması gerekir. İdari işlem ve eylemlerde idare bu yetkisini tüzük ve yönetmelik gibi genel kurallarla düzenlemek ve bu düzenlemelere uymak zorundadır. Buna “düzenli idare ilkesi” denir. Keza, yine idarî faaliyetlerin belirliliği ilkesi nedeniyle idarenin, istikrar kazanmış uygulamalarından vazgeçmemesi gerekir.
Yine hukuk devleti ilkesi, devletin “kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, kamu sağlığını ve çevreyi, ekonomik düzeni, toplum barışını ve düzenini, genel ahlâka ilişkin kuralları ihlal eden eylemleri yani suç ve kabahatleri, ulusal ve evrensel hukuk çerçevesinde, ödetme görev ve yükümlülüğü bulunmaktadır. Ancak Devletin, esasen ve öncelikle bu kuralların ihlalini önleme görevi bulunduğunun kabulü gerekir. Başka bir deyişle, hukuk devletinin bir erki olan idarenin görevi, öncelikle bireylerin kuralları ihlal etmesini bekleyip cezalandırma yoluna gitmesi değil, kurallara uygun davranma düzeyini ve alışkanlığını geliştirmek olmalıdır. Bu husus “iyi idare ilkelerinin” de bir gereğidir. Keza idarenin (Yürütmenin) iyi idare ilkeleriyle bağlı olması da hukuk devletinin bir gereğidir. Nitekim ülkemizin de üyesi olduğu Avrupa Konseyinin Bakanlar Komitesinin 20 Haziran 2007 tarihli ve 999 sayılı Bakan Temsilcileri toplantısında, “İYİ İDARE KONUSUNDA ÜYE DEVLETLERE CM/REC(2007)7 SAYILI TAVSİYE KARARI” kabul edilmiştir.
Mezkur Tavsiye Kararının “Açıklık İlkesi” başlıklı 10 uncu maddesinde;
“1.İdare açıklık ilkesine uygun faaliyette bulunur.
2. İdare, karar ve işlemlerinden özel kişileri, resmi belgelerin yayınlanması da dahil olabilecek şekilde uygun araçlarla haberdar eder.
3. Kişisel verilerin korumasına ilişkin kurallara uygun olarak resmi belgelere erişim hakkını tanır.
4. Açıklık ilkesi, yasayla korunmuş gizliliğe zarar veremez.”
Hükmü bulunmaktadır.
Bu arada Avrupa Konseyinin Bakanlar Komitesi kararlarının hukuki niteliğini de izah etme gereği bulunmaktadır: Avrupa Konseyinin hukuksal etkinliği, sözleşmeler ve tavsiye kararları biçiminde ortaya çıkmaktadır. “Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı” Bakanlar Komitesinin, Avrupa Konseyi Statüsünün 15/b hükmüne dayanan, ulusal yasa koyuculara ve idarelere ölçü getiren, üye devletlerin hükümetlerine yönelik kararıdır.
Bağlayıcı olmamakla birlikte, kararların uzlaşma ile alınması ve Komite’nin hükümetleri “tavsiyeler doğrultusunda karar alıp almadıklarını bildirmeye” davet etmesi yöntemi tavsiyelerin dikkate alınmasını sağlamaktadır. Zaman zaman Danıştay, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tavsiyelerini, kararlarında gerekçeyi desteklemek için kullanmaktadır. Örneğin, bir gazetecinin sarı basın kartı istemi idarece gerekçesiz bir işlemle reddedilmiştir. Danıştay, ret kararının gerekçeli olması zorunluluğunu kabul ederken diğer nedenlerle birlikte Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin tavsiye kararına da atıf yapmıştır. (DİDDGK, E:1995/769-K:1997/525, 17.10.1997, DD, 95, 1998, s.87). (Kaynak: Onur KARAHANOĞLULLARI, İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler, 2. Bası, Ankara 2012, Turhan Kitabevi, s.107, 395)
Konumuza ilişkin iç hukuk düzenlemesi şöyledir :
3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi hükmüyle “Karayollarında trafik düzenini sağlamak ve denetlemek” görevi İçişleri Bakanlığına tevdi edilmiştir. Aynı Kanunun 33 üncü maddesi hükmüyle de İçişleri Bakanlığı“kanunla yerine getirmekle yükümlü oldukları hizmetleri; tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve diğer idari metinlerle düzenlemek” ile görevli ve yetkili kılınmıştır.
İçişleri Bakanlığının bu “düzenleme görev ve yetkisi” dahilinde, Trafik Denetimlerinde ve Trafik Kazalarında Alınacak Önlemlere İlişkin Yönerge hazırlanarak 31.10.2011 tarihli Bakan onayıyla yürürlüğe konulmuştur. “Trafik denetimlerinde; denetim öncesi, denetim anı ve sonrasında, trafik kazalarında ise; kaza mahalline intikal ve sonrasında yapılacak iş ve işlemlerin usul ve esasları ile trafiği yönetme ve düzenleme hareketlerini belirlemek” amacıyla çıkarılmıştır.
Anılan Yönergenin;
“Radarla hız denetiminde dikkat edilecek hususlar” başlıklı 34. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinde “Sabit denetim yapılması durumunda radar aracı, karayolunun her iki yönünden kolayca görülebilecek ve trafiği tehlikeye düşürmeyecek şekilde konuşlandırılır.” kuralına yer verilmiş iken, 15/09/2014 tarihli Bakan onayı ile yapılan değişiklik ile “… karayolunun her iki yönünden kolayca görülebilecek ve…” ibaresi metinden çıkartılmıştır.
“Yol kullanıcılarının bilgilendirilmesi” başlıklı 47 nci maddesinde ise;
“(1)Trafik kurallarına uyma düzeyini arttırmak, trafik güvenliğini sağlamak ve yol kullanıcılarını bilgilendirip, bilinçlendirmek amacıyla, denetimin karayolunun hangi kesimlerinde, hangi sürelerde yapılacağı ve hangi konularda yoğunlaştırılacağı ve bunlarla ilgili risk bilgileri, neden-sonuç ilişkileri ve denetim sonuçlarının açıklanmasında ulusal ve yerel medya ile diğer iletişim araçlarından azami ölçüde faydalanılır.” şeklinde yer alan hükümde, 15/09/2014 tarihli Bakan onayı ile yapılan değişiklik ile”…denetimin karayolunun hangi kesimlerinde, hangi sürelerde yapılacağı ve hangi konularda yoğunlaştırılacağı…” ibaresi çıkarılarak; “(1)Trafik kurallarına uyma düzeyini arttırmak, trafik güvenliğini sağlamak ve yol kullanıcılarını bilgilendirip, bilinçlendirmek amacıyla, karayolu güzergahındaki araç, yol, hava ve çevresel unsurlardan kaynaklanabilecek risk faktörü bilgileri, trafik kazalarının neden-sonuç ilişkileri ve yapılan denetim sonuçlarının açıklanmasında ulusal ve yerel medya ile diğer iletişim araçlarından azami ölçüde faydalanılır.” şeklinde yeniden düzenlenmiştir.
Görüldüğü gibi İçişleri Bakanlığı bu Yönerge hükmüyle “trafik kurallarına uyma düzeyini arttırmak, trafik güvenliğini sağlamak ve yol kullanıcılarını bilgilendirip, bilinçlendirmek” amacıyla trafik denetimleri ile ilgili olarak;
Karayolu güzergahındaki araç, yol, hava ve çevresel unsurlardan kaynaklanabilecek risk faktörü bilgilerinin topluma iletilmesi hususunda ulusal ve yerel medya ile diğer iletişim araçlarından azami ölçüde faydalanılmasını öngörmüştür.
Böylece, İçişleri Bakanlığı tarafından tesis edilmiş olan bir düzenleyici idari işlemle “trafik denetimlerinin Karayolu güzergahındaki araç, yol, hava ve çevresel unsurlardan kaynaklanabilecek risk faktörü bilgileri hususlarında ulusal ve yerel medya ile diğer iletişim araçlarından da azami ölçüde faydalanılmak suretiyle yol kullanıcılarının (özellikle sürücülerin) bilgilendirilmesine” ilişkin bir düzenleme ihdas ettiği görülmektedir.
Sözü edilen bu düzenlemelerin, Avrupa Konseyinin Bakanlar Komitesinin Bakan Temsilcileri toplantısında kabul ettiği yukarıda gün ve sayısı yazılı “iyi idare konusundaki” tavsiye kararının 10. maddesinin 1. ve 2. fıkra hükümlerine uygun bulunmaktadır.
Yönergenin 3152 sayılı Kanunun 29 uncu maddesi hükmüne göre İçişleri Bakanlığının bağlı kuruluşları olan ve mahsus kanunları uyarınca da bu Bakanlığın sevk ve idaresi altında bulunan genel kolluk kuvvetleri içinde yer alan trafik zabıtasını bağladığı da tartışmasızdır.
Bu açıklamalar ışığında somut olayın değerlendirilmesine gelince:
Yönergenin 34/1-ç ve 47 nci maddesinde 15/09/2014 tarihli bakan onayı ile yapılan değişiklikler, yukarıda belirtilen ilkeler doğrultusunda “radarla hız denetiminin karayolunun hangi kesiminde ve hangi sürelerde yapılacağı” hususunda yol kullanıcılarının bilgilendirilmesi zorunluluğunu ortadan kaldırmayacaktır. Zira bu husus aynı zamanda Avrupa Konseyinin Bakanlar Komitesinin Bakan Temsilcileri tarafından kabul edilen tavsiye kararının iyi idare ilkelerinden olarak kabul edilen “açıklık ve uygun araçlarla haberdar etme” ilkelerinin de bir gereğidir.
Yönergenin 47 nci maddesi hükmüne göre, idarenin “yol kullanıcılarını her koşulda bilgilendirmek” ile yükümlü tutulduğu, bu amaçla “ulusal ve yerel medya ile diğer iletişim araçlarında da azami ölçüde yararlanma cihetine gidebileceği sonucuna varılması gerekmektedir. İdare öncelikle kendi mutat vasıta ve yöntemleriyle bilgilendirme yapacaktır. Zira “karayolundan yararlananlara, yol, trafik durumu ve yakın çevre ile ilgili gerekli bilgileri vermek, yasaklama ve kısıtlamaları bildirmek suretiyle trafik düzen ve güvenliğini sağlamak amacına yönelik olarak karayollarında uygulanacak trafik işaretlerinin, standart, anlam, nicelik ve nitelikleri ile diğer esaslar”, 19.06.1985 tarihli ve 18789 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Trafik İşaretleri Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Dolayısıyla, Trafik Denetimlerinde ve Trafik Kazalarında Alınacak Önlemlere İlişkin Yönergenin 47 nci maddesi kapsamındaki bilgilendirmenin, bu Yönetmelikteki usul ve esaslara göre konulacak “trafik işaret levhaları” ile yapılması gerekmektedir. Bu yöntem dışında gerekiyorsa medya ve diğer iletişim araçlarından da yararlanacaktır. Dolayısıyla, bahse konu Yönerge hükmü uyarınca, “radarla hız denetiminin karayolunun hangi kesiminde ve hangi sürelerde yapılacağı” konularında sürücülerin, her şeyden önce trafik işaret levhalarıyla bilgilendirilmesi zorunludur.
Trafik denetimlerinin öncelikle, kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak amacıyla yapılması gerekmekte olup, bilgilendirme yapmadan yol kullanıcılarının kural ihlali yapmasını beklemek, trafik kurallarının konuluş amacına uygun olmadığı gibi çağdaş hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmaz ve kabul edilemez.
Bu nedenlerle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kanun yararına bozma isteği yerinde görülmediğinden REDDİNE, 18.06.2015 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

Muhalefet Şehri

Kabahatli hakkında radarla yapılan hız kontrolü sonucunda hız sınırlarının aşıldığı tespit edilerek uygulanan idari para cezasının, mahkemece “radar işaretinin bulunmadığı ve gerekli yasal uyarıların usulünce yapılmadığı” gerekçesiyle iptal edilmesine konu olayla ilgili gelinen kanun yararına bozma isteğinin reddine karar verilmesine ilişkin dairemizin sayın çoğunluğunun görüşüne aşağıda gösterilen gerekçelerle katılmıyorum.
Karayollarında güvenli olarak trafiğin akışı için, sürücü ve yayalarla trafikte yer alan diğer unsurların uymaları gereken kurallar 2918 sayılı Kanunda ve ilgili yönetmelikte düzenlenmiştir.
Trafik güvenliğinin sağlanmasında belkide en önemli unsur, sürücülerin hız kurallarına uymasıdır.
Araçların türüne göre uymaları gereken hız limitleri yasada gösterilmiştir. Araç sürücüsü olabilmek için zorunlu olan sürücü belgesinin alanların, şehiriçi, çift şeritli karayolu, otoyol gibi yerlerde hangi hızla gitmeleri gerektiğini bilmeleri gerekir. Bu kurallara uymak tüm sürücüler için zorunluluktur.
Genel düzenlemeler dışında, belli kesimlerde genel hız limitlerinin dışında bir hız belirlenmişse elbette idarece bu kısımlarda bir uyarı levhası vb. konularak durumun sürücülerle bildirilmesi gerekecektir.
2918 sayılı Yasada ve ilgili yönetmelikte, kabahat tarihi itibarıyla radar uygulaması yapılacak yerde uyarı levhası bulunması gerektiğine ilişkin hüküm bulunmadığı gibi, esasen kontrolden önce uyarı konulması, sürücülerin kontrol bölgesinde yasal hızda seyretmeleri, kontrol alanını geçtikten sonra diledikleri hızda araç kullanmaları sonucunu doğuracak, yol güvenliği hızlı-aşırı hızlı araç kullanan sürücüler nedeniyle tehlikeye düşecektir. Her sürücü yolda seyrederken her an denetlenebileceğini varsayarak hareket ettiğinde elbette kurallara daha çok uyulacak, tüm karayolu kullanıcıları için daha güvenli bir ortam sağlanmış olacaktır.
Öte yandan, Dairemiz karar gerekçesinde gösterilen iyi idare ilkesi ve bu ilkeye dayalı olarak üye devletlere tavsiye kararının açıklık ilkesi başlıklı 10. maddesinde belirtilen,
-İdare açıklık ilkesine uygun faaliyette bulunur.
-İdare, karar ve işlemlerinden özel kişileri, resmi belgelerin yayınlanması da dahil olabilecek şekilde uygun araçlarla haberdar eder,
-Kişisel verilerin korunmasına ilişkin kurlallara uygun olarak resmi belgelere erişim hakkı tanır,
-Açıklık ilkesi yasayla korunmuş gizliliğe zarar veremez,
Şeklindeki hükümlerin idarenin iş ve işlemlerindeki uyması gereken genel prensipleri belirlediği, uyarı işareti konulmadan radarla denetim yapılmasının bu hükümlerden hiç biriyle çelişen bir halin bulunmadığı ve idarece yapılacak radar uygulamasından sürücülere önceden haber verilmesinin gerekliliğine ilişkin doğrudan sonuç çıkarmak mümkün değildir düşüncesindeyim.
Çoğunluk görüşünün kabulu halinde, örneğin idarenin orman sahasında av mevsiminin yasak olduğu dönemde, kaçak avlanmaların kontrolü içinde aynı şekilde uyarı yapılması gerekliliğinin kabulüne götürür ki, bu durumda kamu düzeninin olumsuz etkileneceği açıktır.
Belirtilen sebeplerle sayın çoğunluğun kanun yararına bozma isteğinin kabulüne karar verilmesi gerekirken, reddine ilişkin kararına muhalifim.