YARGITAY KARARI
DAİRE : 11. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/2480
KARAR NO : 2023/4454
KARAR TARİHİ : 13.07.2023
MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi
SAYISI : 2019/376-2019/1091
HÜKÜM : Asıl dava ret, birleşen dava kısmen kabul
birleşen davada davacı-asıl davada davalı şirket vekili
BİRLEŞEN DAVA : İstanbul 14. Asliye Ticaret Mahkemesinin 2011/254 E.
Taraflar arasında Mahkemede görülen ve istinaf incelemesinden geçen istirdat ve alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Mahkeme kararının kaldırılmasına ve Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya direnme kararı verilmiştir
Mahkemenin direnme kararı asıl davada davacı-birleşen davada davalı şirket; birleşen davada davacı-asıl davada davalı vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1.Davacı vekili asıl davada dava dilekçesinde; taraflar arasındaki bayilik sözleşmesinin Rekabet Kurulu kararıyla 18.09.2010 tarihinde sona erdiğini, bu sözleşme nedeniyle davalının elinde bulunan 400.000,00 TL ve 300.000,00 TL bedelli iki adet teminat mektubunu haksız olarak nakde dönüştürdüğünü ileri sürerek tahsil edilen teminat mektupları tutarı toplamından şimdilik 10.000,00 TL’nin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
2.Asıl davada davacı vekili ıslah ile talebini 451.382,53TL’ye yükseltmiştir.
3.Birleşen davada davacı vekili dava dilekçesinde; davacı ile davalılardan …, …, …ve …’a ait taşınmaz üzerinde davacı lehine on iki yıl süreli intifa hakkı tesis edildiğini, davalılardan AS Servis Petrol A.Ş. ile davacı arasında on iki yıllık bayilik sözleşmesi kurulduğunu, Rekabet Kurulu Kararı uyarınca sona eren sözleşmenin kullanılmayan kısmına yönelik borcun ödenmesi için çektiği ihtara davalının itiraz ettiğini, bu nedenle davalı şirkete ait teminat mektuplarının nakde çevrilerek 700.000,00 TL’lik kısmının tahsil edildiğini, bu miktarın tenzili ile işletme yardım bedeli ile sabit yatırım bedeli olarak bakiye 510.527,22 TL’nin avans faiziyle davalı şirketten, taşınmaz maliklerine ödenen ve intifa süresi bakiyesi olarak 29.646,80 TL’nin gerçek kişi diğer davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı vekili asıl davada cevap dilekçesinde; taraflar arasındaki bayilik sözleşmesinin ve intifa hakkının süresinden önce sona ermesi nedeniyle müvekkilinin kullanılmayan sürelere ilişkin olarak davacıdan intifa bedeli yatırım bedeli ve işletme yardım bedeli ile sair ödemelerin kullanılmayan kısmının iadesini talep etme hakkı bulunduğunu, çekilen ihtara davacı taraf itiraz ettiğinden davacıya ait teminat mektuplarının nakde çevrilmesinin hukuka uygun olduğunu belirterek davanın reddini savunmuştur.
2. Davalılar vekili birleşen davada cevap dilekçesinde davaya konu taşınmazın … ve …’a ait olduğunu, diğer davalıların malik olmadığını, Şişli-Büyükdere Caddesindeki bir taşınmaz için on iki yıllığına 20.000USD üzerinden intifa kurulmayacağının belli olduğunu, bayilik sözleşmesinin 11 inci maddesine göre sözleşmenin sona ermesi hâlinde davalının OPET bayisi olarak faaliyet gösterdiği her ay için 3.000USD’nin davacı tarafından ödenen 450.000USD’den mahsup edileceğinin yazılı olduğu on iki yıllık intifa bedelinin ise 450.000USD olduğunu, davacının 430.000Dolardan başka ödediği bir bedel bulunmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 08.12.2016 tarih, 2016/946 E. ve 2016/848 K. sayılı karar ile; asıl davanın reddine, birleşen davanın kısmen kabulü ile; 4.416,95 TL’nin 18.09.2010 temerrüt tarihinden itibaren avans faizi ile birlikte birleşen dosya davalısı AS Servis Petrol İstasyonu ve Turizm Yatırımları İşletme A.Ş.’den tahsili ile birleşen dosya davacısına ödenmesine; ekonomik ömrünü tamamlayan yer altı yakıt tankının birleşen dosya davalısından alınarak birleşen dosya davacısına verilmesine, fazlaya ilişkin istemin reddine, birleşen dosyada davalılar …, …, …ve … adına açılan davaların adı geçenlerin malik olması ve her ne kadar intifa bedeli ödemesi adı geçenlere yapılmış ise de dosyada mübrez 12.11.2010 tarihli 14045 nolu akit tablosunun yapılan tetkikinde davacı yanın malikler lehine intifa hakkından akit tablosunda belirlenen bedelle (418 ada, 118 parsel için 2.327.100,00 TL, 119 parsel için 2.471.000,00TL) feragat ettiği anlaşıldığından ayrıca ilave talepte bulunamayacağı, bu sebeple sebepsiz zenginleşme iddiasının intifa ödemesi nedeniyle adı geçen davalılara karşı ileri sürülemeyeceği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1.Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde asıl davada davacı-birleşen davada davalı şirket; birleşen davada davacı-asıl davada davalı vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesinin 05.02.2019 tarih, 2018/1370 E. ve 2019/596 K. sayılı kararı ile;“…OPET ile As Petrol A.Ş. arasındaki bayilik sözleşmesinin sona ermesi üzerine OPET, As Servis A.Ş.den bayilik hizmet bedeli, sabit yatırım bedeli, intifa bedeli, verdiği borcun bakiyesinin ödenmesi için talepte bulunmuş, ödeme yapılmadığı için bayi tarafından teslim edilen toplam 700.000,00TL’lik teminat mektubu nakte çevrilmiştir. OPET’in iddia ettiği sabit yatırımların As Servis A.Ş. istasyonunun bulunduğu taşınmazın değerinde bir artış/fayda sağlaması, As Servis A.Ş.nin kalıcı nitelikteki bu yatırımları kullanarak ticari faaliyetinin devam ettiğinin sabit olmasına bağlıdır. İstasyonun faaliyete geçmesi için zaruri olmayan giderlerin geri istenmesi mümkün değildir. Ne var ki, istasyonun işletilmesi için zorunlu olup halen davalıya fayda sağlayan (akaryakıt tankı, tank havuzu, hizmet binası, kanopi-tonoz, vb.) sabit yatırım bedelleri OPET tarafından talep edilebilir. Dairemizin istikrar kazanmış uygulaması bu yöndedir. Bu durumda mahkemece öncelikle, taşınmaz üzerinde keşif yapılarak davacı tarafından yapılan yatırımların (bina gibi) neler olduğu ve bu yatırımların kullanılmaya devam edilip edilmediği ile ayrıca taşınmaza değer katıp katmadığı yönünde, konusunda uzman bilirkişi aracılığı ile inceleme yapılarak sabit yatırımlardan As Servis A.Ş.nin ekonomik fayda sağlayıp sağlamadığının tespiti gerekir. Bunun dışında OPET tarafından bayiye 430.000,00 USD borç verilmiştir. Sözleşme uyarınca sözleşme sona erince bu borcun bayinin OPET bayisi olarak faaliyet gösterdiği her ay için 3.000,00 USD mahsup edildikten sonra kalanının OPET’e iadesi gerekmektedir. Bu durumda iade edilmesi gereken borç miktarı ile yapılacak keşifle istasyondaki sabit yatırımların bakiye ekonomik katkıları saptanırsa bu ekonomik katkı miktarı toplandıktan sonra OPET’in bayisini bu borcun ödenmesi için temerrüde düşürüp düşürmediği araştırılarak, bayinin borcuna temerrüt tarihinden teminat mektuplarının nakde çevrildiği tarihe kadar faiz işletilerek teminat mektuplarının bu borcu karşılayıp karşılamadığının üzerinde durulup, nakde çevrilen teminat mektubu tutarı fazla ise fazla için asıl davanın kabul edilmesi, nakde çevrilen teminat mektubu tutarı bayinin borcunu karşılamadığı takdirde asıl davanın reddi ile teminat mektubunun karşılamadığı tutarın birleşen davada OPET lehine hüküm altına alınması gerekir. Birleşen davada OPET’in bakiye intifa bedeli talebinin değerlendirilmesine gelince, intifanın 12 yıl için 32.500,00 TL bedel karşılığında kurulduğu ve daha sonra terkin edildiği anlaşılmaktadır. İntifa bedeli 12 yıl için ödenmiştir. OPET, bu bedelin intifa süresinin kullanılmayan bölümüne ilişkin kısmını herhangi bir güncelleme yapılmaksızın üzerinde intifa kurulan taşınmazın yeni malikleri … ve …’den ve bayilik sözleşmesinde intifa bedelinin geri ödenmesi açısından bayinin kefaleti söz konusu ise bayiden talep edebilir. Birleşen davanın davalılar …, …ile ilgisi saptanamamıştır. Mahkemece yukarıda açıklanan şekilde tahkikat ve inceleme yapılarak sonuca gidilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş hükmün bozulması gerekmiştir,…” gerekçesiyle karar taraflar yararına bozulmuştur.
B. Mahkemece Verilen Direnme Kararı
Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile önceki karar gerekçesi yanında, mahkeme kararının Özel Daire bozma ilamında belirtilen ve bozma gerekçesi yapılan hususları karşılamakta olduğu, başka bir deyişle bozma kararında ifade olunan doğrultuda tahkikat gerçekleştirilerek işlem tesis edildiği, mahkemece bu kapsamda mahallinde sabit yatırımlar ve sebepsiz zenginleşme noktasında inceleme yapıldığı, faiz hesabının bilirkişi raporundan istifade edilerek hesaplamanın mahkemece re’sen yapılarak toplam alacak miktarından nakde tahvil edilen teminat mektubu mahsup edilmek suretiyle teminat mektuplarının asıl dosya davalısı-birleşen dosya davacısı Opet alacağını karşılamaya yetmediğinden asıl davanın reddedildiği; bakiye Opet alacağının birleşen davada hüküm altına alındığı, mahkemece kurulan hükmün kararı usul ve yasaya uygun nitelik taşıdığı, bozma ilamında şahıs davalılar yönünden “… ve … yönünden bayilik sözleşmesinde intifa bedelinin geri ödenmesi açısından bayinin kefaleti söz konusu ise talep edilebileceği, davalılar … ve …’in dava ile ilgisinin bulunmadığı” bozma gerekçesi yapılmış ise de; mahkemenin bozmaya konu kararında şahıs davalılar yönünden intifa bedeli alacağından akit tablosu gereği feragat edildiğinden davanın reddine karar verildiği, bozma kararında mahkemenin ret gerekçesine değinilmediği, mahkeme gerekçesi doğrultusunda … ve …’den tahsili talebinin yerinde olmadığından tüm şahıs davalılar yönünden davanın reddine karar verildiği, davalılar … ve …yönünden aksi düşünülse ve dava ile ilgili olmadıkları kabul edilse dahi mahkemenin “davanın reddi” kararının sonuç itibariyle doğru bir karar olduğu, salt bu sebeple bozmaya uyulmasının maddi hukuk ve usul hukuku kurallarına uygun olmadığı gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen direnme kararına karşı süresi içinde asıl davada davacı-birleşen davada davalı şirket; birleşen davada davacı-asıl davada davalı vekilleri tarafından temyiz isteminde bulunulmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Asıl davada davacı-birleşen davada davalı şirket vekili temyiz dilekçesinde özetle; bilirkişi raporları arasında çelişki olduğunu, hesaplamanın mahkemece yapıldığını, sabit yatırım giderinin iadesine ilişkin gerekçe bulunmadığını, raporların aksine teknik değerlendirme yapıldığını, yatırımların ekonomik ömürlerinin dolduğunu, taleple bağlılık ilkesine aykırı hüküm tesis edildiğini belirterek bu ve re’sen nazara alınacak sebeplerle kararın bozulmasını istemiştir.
2. Birleşen davada davacı-asıl davada davalı şirket vekili temyiz dilekçesinde özetle; müvekkilinin alacağının az hesaplandığını, protokol ve sözleşme hükümlerinin birlikte değerlendirildiğini, gerçek kişi davalıların taşınmazının intifa yükünden kurtulduğunu ve değerinin arttığını ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Asıl dava, bayilik sözleşmesi gereğince davalıya verilen banka teminat mektubunun haksız nakde çevrildiği iddiasına dayalı istirdat, birleşen dava ise bayiilik sözleşmesinin Rekabet Kurulu kararı sebebiyle sona ermesi üzerine, yapılan ödemelerden kullanılmayan kısma tekabül eden kısmın iadesi istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. 6100 sayılı Kanun’un 373 üncü maddesinin beşinci fıkrası gereğince Dairemizce yeniden yapılan incelemede;
3. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup asıl davada davacı-birleşen davada davalı şirket; birleşen davada davacı-asıl davada davalı vekillerinin temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Mahkemesi kararının ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz eden …ye yükletilmesine,Aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz eden Opet Petrolcülük A.Ş.’ye yükletilmesine,
Dosyanın kararı veren Mahkemeye gönderilmesine,13.07.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.