YARGITAY KARARI
DAİRE : 11. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2022/7646
KARAR NO : 2023/6723
KARAR TARİHİ : 22.11.2023

MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 16. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1350 Esas, 2022/1803 Karar (Birleşen dava)
HÜKÜM : Asıl davanın kısmen kabulü Karşı davanın açılmamış sayılmasına Birleşen davanın reddine
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul 2.Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2009/22 E., 2017/152 K.

Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen faydalı modelin hükümsüzlüğü, tasarıma ve faydalı modele tecavüzün tespiti, meni, maddi ve manevi tazminat davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; asıl davanın kısmen kabulüne, karşı davanın açılmamış sayılmasına, birleşen davanın reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı asıl davada davalı-birleşen davada davacı … Reklamcılık Ltd. Şti. vekili ve asıl davada davalı …Ş. vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
1-Asıl davada davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin, davalılardan HSBC’nin “kredi kart için müşteri sunum kutusu” hazırlaması talebi üzerine çeşitli sunum kutuları tasarımları hazırladıklarını ve davalı …’nin tüm reklam işlerinin yürüten diğer davalıya ait e-posta yoluyla gönderdiklerini, beğenilmemesi üzerine bu kez TPE nezdinde 2008/04926 başvuru numaralı tasarım ve 2008/6788 numaralı faydalı model başvurularına konu Kredi Kartı Sunum Kutusu hazırladıklarını, bu tasarımların onaylanması sonucu, davalı …’nin 3 parti üretim sipariş ettiğini, ilk 50.000 adetlik parti ve ikinci 70.000 adetlik partinin üretilip davalı …’ye teslim edildiğini, ancak 3. parti üretimin kabul edilmediğini ve davalı …’nin müvekkilinin özgün tasarımlarını diğer davalı ile birlikte taklit etmeye başladığını, uyarılara rağmen davalıların eylemlerine devam ettiklerini, bu eylemlerden dolayı müvekkilinin maddi ve manevi zarar gördüğünü ileri sürerek davalıların eylemlerinin endüstriyel tasarıma ve faydalı modele tecavüz teşkil ettiğinin tespitine, bu tecavüz fiillerinin durdurulmasına, men’ine, bu eylemlerin aynı zamanda haksız rekabet oluşturduğunun tespitine, men’ine, sonuçlarının ortadan kaldırılmasına, taklit ürünlere ve üretim araçlarına tedbiren el konulmasına, üretimin yasaklanmasına, 20.000,00 TL maddi ve 20.000,00 TL manevi tazminatı davalılardan tahsili ile hükmün ilanını talep etmiş, 26.04.2017 tarihli ıslah dilekçesi ile maddi tazminat talebini 51.843,75 TL’ye yükseltmiştir.

2.Karşı davada davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili ile HSBC arasında kredi kartlarının tasarımı, sunumu ve reklamı için anlaşma yapıldığını, ürünlerin tasarımının müvekkili tarafından yapıldığını, baskı için … Grafik ve Matbaacılık şirketiyle anlaşıldığını ve ürünlerin bastırılıp HSBC’ye teslim edildiğini, fiyatın rayiçten çok yüksek oluşu nedeniyle müvekkilinin tasarladığı bu kutuları başka bir firmada daha ucuza bastırdığını, davacının ise 10.09.2008 tarihinde TPE’de 2008/04926 numaralı tasarım başvurusu ve 2008/06788 numaralı faydalı model başvurusu yaptığını, oysa tasarımın müvekkiline ait olduğunu, aslında faydalı model belgesine konu ürünlerin yıllardır yurt içinde ve yurt dışında pek çok firma tarafından üretildiğini ve yenilik unsuru bulunmadığını, ayrıca tasarımın da yeni ve ayırt edici olmadığını, ürünleri kimseye satmadığını, tecavüzün söz konusu olmadığını, davacının kendisine ait olmayan tasarımı kendisininmiş gibi gösterip haksız rekabette bulunduğunu ve müvekkilinin bundan zarar gördüğünü ileri sürerek faydalı model ve tasarım haklarının müvekkiline ait olduğunun tespitine, davalının faydalı model ve tasarım tescillerinin hükümsüzlüğüne, haksız rekabetin tespitine, menine ve 10.000,00 TL maddi tazminatın karşı davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

3-Birleşen davada davacı vekili dava dilekçesinde;davalı adına tescilli faydalı modelin yenilik kriterinden yoksun olduğunu, faydalı model buluşla ilgili çok sayıda yabancı patent, yayın, katalog bulunduğunu, faydalı modele konu buluşun teknik özelliklerinin ve tasarımının müvekkili tarafından yapıldığını ve bu hususun davalıya gönderilen e-postadan da anlaşıldığını, dava konusu ürünün yeni olmadığının, buluşun müvekkili tarafından yapıldığının Ankara 1. FSHHM’nin 2009/211 E. sayılı dosyasında tespit edildiğini ileri sürerek davalı adına tescilli 2008/06788 numaralı faydalı modelin hükümsüzlüğüne ve faydalı modelin davalıdan önce müvekkili tarafından bulunduğunun tespitine karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP
1-Davalı … Reklamcılık Ltd. Şti. vekili cevap dilekçesinde; müvekkili ile HSBC arasında, kredi kartlarının tasarımı, sunumu ve reklamı için anlaşma yapıldığını, ürünlerin tasarımının müvekkili tarafından yapıldığını, baskı için … Grafik ve Matbaacılık şirketiyle anlaşıldığını ve ürünlerin bastırılıp HSBC’ye teslim edildiğini, fiyatın rayiçten çok yüksek oluşu nedeniyle müvekkilinin tasarladığı bu kutuları başka bir firmada daha ucuza bastırdığını, davacının ise 10.09.2008 tarihinde TPE’de 2008/04926 numaralı tasarım başvurusu ve 2008/06788 numaralı faydalı model başvurusu yaptığını, oysa tasarımın müvekkiline ait olduğunu, davacının müvekkilinin hakkını gasp ettiğini, aslında faydalı model belgesine konu ürünlerin yıllardır yurt içinde ve yurt dışında pek çok firma tarafından üretildiğini, faydalı modelin yenilik unsuru bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.

2.Davalı … vekili cevap dilekçesinde; müvekkili bankanın davalı ile hiçbir ticari bağlantısı bulunmadığından davanın husumetten reddi gerektiğini, müvekkilinin 2007 yılında diğer davalı …şirketi ile bir Reklam Hizmet Sözleşmesi imzaladığını ve kredi kartlarının müşterilere gönderilmesi için bir kutu tasarlamasını istediğini, diğer davalının yaptığı tasarımın beğenilmesi üzerine ürünlerin teslim edildiğini, 30.05.2008 ve 31.07.2008 tarihli faturalarla bedelinin … şirketine ödendiğini, müvekkili bankanın muhatabının … ajans olduğunu, fatura tarihlerinin, davacının tasarım ve faydalı model başvuru tarihlerinden önce olduğunu, bu ürün kutularının … ajans tarafından tasarlandığını, kaldı ki bu ürünlerin mekanizmalarının sıradan mekanizmalar olduğunu, müvekkilinin bu kutuların kullanım dışında üretimin hiçbir aşamasına dahil olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.

2.Karşı davada davalı …vekili cevap dilekçesinde; davalı karşı davacının, tasarım ve faydalı modelin yeni olmadığını ispatlar herhangi bir belge sunmadığını, tasarımın kendileri tarafından yaratıldığı iddiasının doğru olmadığını, tasarımın müvekkili tarafından yapıldığını, davalının sahip olduğu tek tasarımın lokum kutusu tasarımı olduğunu, hatta davalı … Ltd. Şti. firmasının önce bu lokum kutusu görselini göndererek maket-fiyat istendiğini, ancak müvekkilinin kendi tasarımını yaptığını, fiyatın değiştiğini çünkü artık davalı-karşı davacının lokum kutusuna benzeyen tasarımının değil, müvekkilinin yeni ve ayırt edici tasarımının üretiminin söz konusu olduğunu, 23.05.2008’de 50.000 kutunun, 16.06.2008’de 70.000 kutunun başarıyla yapılıp teslim edildiğini, 11.09.2008’de tekrar 70.000 kutu için fiyat istendiğini, müvekkilinin aynı fiyatı verdiğini, 18 Eylül 2008’de kutuların HSBC tarafından başka bir matbaada üretildiğinin tespit edilmesi üzerine … Ltd. Şti. firmasına bir uyarı e-mail’i gönderdiklerini, daha sonra da bu davanın açıldığını, müvekkilinin tasarımının, farklı ve özgün bir tasarım olduğunu, karşı davanın mesnetsiz olduğunu, tasarımın ve faydalı modelin henüz tescil edilmediğini ve başvuru aşamasında olduğunu, ayrıca hükümsüzlük taleplerine dayanak gösterilen tasarımın da müvekkilinin tasarım ve faydalı modeli ile benzer olmadığını, faydalı modelin yeni ve tescil edilebilir olduğunu, tasarımın da yeni ve ayırt edici olduğunu savunarak karşı davanın reddini istemiştir.

3-Birleşen davada davalı … Grafik ve Matbaacılık Tic. ve San. Ltd. Şti. vekili cevap dilekçesinde; kredi kartı kutusunun dava dışı HSBC Bank’ın talebi üzerine hazırlanıp bankanın reklam ajansı olan davacı firmaya gönderildiğini, faydalı model konusu buluşun ve tasarımının müvekkiline ait olduğunu, davalı tarafından örnek gösterilen kutu ile müvekkilinin geliştirdiği kredi kartı sunum kutusunun birbirinden farklı olduğunu, taraflar arasındaki e-posta yazışmaları incelendiğinde görüleceği üzere gerçek hak sahipliğinin müvekkiline ait olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 04.07.2017 tarih, 2009/22 E. ve 2017/152 K. sayılı kararıyla; asıl davada, davacı … Grafik … Ltd. Şti. tarafından davalılar aleyhine açılan davanın kısmen kabulü ile davalıların dava konusu kredi kartı sunum kutusu yönünden davacı faydalı model hakkına tecavüzünün ve haksız rekabetinin tespiti, durdurulması, önlenmesi ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına, davacının endüstriyel tasarım hakkına yönelik taleplerinin tasarımın Ankara 1. FSHHM tarafından tasarımın hükümsüz kılınması nedeniyle taleplerinin reddine, davaya konu taklit ürünlere el konularak imhasına, davacının yoksun kaldığı kazanca ilişkin asıl ve ıslah edilen davada 51.843,75 TL’nin 22.10.2008 tarihinden itibaren yürütülecek değişen oranlarda avans faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, davalıların tecavüzüne yönelik somut olayın özelliğine göre takdiren 20.000,00 TL manevi tazminatın 22.10.2008 tarihinden itibaren yürütülecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, hükmün ilanına; karşı davada davacı Greyworld Wide Ltd. Şti. tarafından davalı … Grafik Ltd. Şti. aleyhine açılan faydalı model ve endüstriyel tasarımda hak sahipliğinin tespiti, faydalı model ve endüstriyel tasarımın hükümsüzlüğü ve tazminat talepli davanın davacı tarafından takip edilmemesi nedeniyle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 150 nci maddesi uyarınca açılmamış sayılmasına, birleşen davanın reddine karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı … vekili ve davalı … Ltd. Şti. vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 19.10.2020 tarih, 2017/5632 E. ve 2020/1745 K. sayılı kararıyla; dava tarihinde davacı adına tescilli faydalı model belgesinin geçerli olduğu, yargılama sırasında 12.05.2016 tarihi itibarıyla yıllık ücreti ödenmediğinden geçersiz olduğunun sabit olduğu, ilk derece mahkemesinin gerekçeli kararında faydalı model belgesinin yargılama sırasında geçersiz olduğu açıklanmasına rağmen birleşen davada, davanın konusuz kalması nedeniyle davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerekirken hükümsüzlük kararı verilmesinin yerinde olmadığı, her ne kadar yargılama sırasında faydalı model belgesi müddet dolmuşsa da, dava tarihinde geçerli tescili olduğundan ve tescilden kaynaklanan hukuki korumadan yararlanacağından tecavüz iddiası ve tazminat taleplerinin haklı olup olmadığının tespiti yönünden hükümsüzlük incelemesinin yapılması gerektiği, davalının sunduğu delillerin faydalı model belgesinin yeniliğini ortadan kaldırmayacağının bilirkişi raporuyla tespit edildiği, davacı vekilinin dava dilekçesinde hem patentten, hem de tasarımdan doğan haklarına tecavüz edildiğini ileri sürdüğü ve maddi manevi tazminat talep ettiği, aynı ürünün birden fazla tescil belgesinin koruma kapsamında kalması halinde hakların telahuku (yarışmasının) söz konusu olacağı ve tek bir ihlal eyleminden dolayı ancak bir kez tazminata hükmedilebileceği gerekçesiyle mahkeme kararının kaldırılmasına, asıl davada davacı … Grafik … Ltd. Şti. tarafından davalılar aleyhine açılan davanın kısmen kabulü ile davalıların dava konusu kredi kartı sunum kutusu yönünden davacı faydalı model hakkına tecavüzünün ve haksız rekabetinin tespiti, durdurulması, önlenmesi, ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına, davacının endüstriyel tasarım hakkına yönelik taleplerinin tasarımın Ankara 1. FSHHM tarafından tasarımın hükümsüz kılınması nedeniyle taleplerinin reddine, davaya konu taklit ürünlere el konularak imhasına, davacının yoksun kaldığı kazanca ilişkin asıl ve ıslah edilen davada 51.843,75 TL’nin 22.10.2008 tarihinden itibaren yürütülecek değişen oranlarda avans faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, davalıların tecavüzüne yönelik somut olayın özelliğine göre takdiren 20.000,00 TL manevi tazminatın 22.10.2008 tarihinden itibaren yürütülecek yasal faizi ile birlikte davalılardan tahsiline, hükmün ilanına; karşı davanın 6100 Kanunu’nun 150 nci maddesi uyarınca açılmamış sayılmasına, birleşen davada dava konusuz kaldığından esas hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı …Ş. vekili ve Greyworld Wide Ltd. Şti. vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

2. Dairemizin 20.06.2022 tarih, 2020/8504 E. ve 2022/5046 K. sayılı kararıyla asıl davanın tasarım ve faydalı model belgesine tecavüzün tespiti, men’i, ref’i ile maddi ve manevi tazminat, birleşen davanın ise asıl davada dayanılan faydalı model belgesinin hükümsüzlüğü istemine ilişkin olduğu, olaya uygulanacak 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin (551 sayılı KHK) 166 ve 130 uncu maddesinin ikinci fıkrasındaki düzenleme uyarınca, faydalı modelin hükümsüzlüğü davasının koruma süresi içinde veya en geç hakkın sona ermesini izleyen beş yıl içinde açılması gerektiği, somut olayda birleşen davanın 25.03.2015 tarihinde açıldığı, hükümsüzlüğü istenilen faydalı model belgesinin ise yıllık yenileme ücretinin yatırılmaması sebebiyle 12.05.2016 tarihinde hükümden düştüğü, anılan düzenleme uyarınca faydalı model belgesinin hükümsüzlüğü yönünden işin esasına girilerek bir değerlendirme yapılması gerekirken bölge adliye mahkemesince hatalı gerekçe ile bu hususta karar verilmesine yer olmadığına kararı verilmesinin doğru olmadığı, öncelikle faydalı model belgesinin hükümsüzlüğü istemi yönünden uyuşmazlık karara bağlanmadan faydalı model belgesine tecavüzün tespiti davası yönünden işin esasına girilerek karar verilmesinin de doğru olmadığı, davalıların asıl davaya yönelik temyiz itirazlarının ise bozma sebebine göre şimdilik incelenmesine gerek görülmediği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.

B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile asıl davada davacı … Grafik … Ltd. Şti. tarafından davalılar aleyhine açılan davanın kısmen kabulü ile davalıların dava konusu kredi kartı sunum kutusu yönünden davacı faydalı model hakkına tecavüzünün ve haksız rekabetinin tespiti, durdurulması, önlenmesi ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına, davacının endüstriyel tasarım hakkına yönelik taleplerinin tasarımın Ankara 1. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi tarafından tasarımın hükümsüz kılınması nedeniyle reddine, davaya konu taklit ürünlere el konularak imhasına, davacının yoksun kaldığı kazanca ilişkin asıl ve ıslah edilen davada 51.843,75 TL’nin 22.10.2008 tarihinden itibaren yürütülecek değişen oranlarda avans faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, 20.000,00 TL manevi tazminatın 22.10.2008 tarihinden itibaren yürütülecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline, hükmün ilanına, karşı davanın 6100 sayılı Kanun’un 150 nci maddesi uyarınca açılmamış sayılmasına, birleşen faydalı modelin hükümsüzlüğü talepli davanın reddine karar verilmiştir.

VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde asıl davada davalı-birleşen davada davacı … Reklamcılık Ltd. Şti. vekili ve asıl davada davalı …Ş. vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
1.Asıl davada davalı-birleşen davada davacı … Reklamcılık Ltd. Şti. vekili temyiz dilekçesinde özetle; dava dilekçesinde faiz talebinde bulunulmadığını, ıslah edilen tutarın ve faiz talebinin zamanaşımına uğradığını, davacının seçimlik hakkını kullanarak tasarım için tazminat talebinde bulunduğunu, faydalı modele ilişkin tazminata hükmedilmesinin ve talep edilen 20.000,00 TL manevi tazminatın tamamına karar verilmesinin hatalı olduğunu, faydalı modele konu ürün ile tasarıma konu ürünün aynı olduğunu, aynı ürün için hem tasarım hem de faydalı model belgesi alındığını, tasarımın başka bir mahkemece hükümsüz kılınmasına rağmen mahkemece faydalı modelin yeni ve ayırt edici olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmesinin hakkaniyete aykırı olduğunu, taraflar arasındaki mail yazışmalarının dikkate alınmadığını, bilirkişi raporunun eksik inceleme ile hazırlandığını, faydalı modele konu kartlığın çok daha önceden kamuya sunulduğunu ve kullanıldığını, yeni olmadığını belirterek asıl davada verilen kısmen kabul kararının ve birleşen davada verilen ret kararının bozulmasını istemiştir.

2-Asıl davada davalı …Ş. vekili temyiz dilekçesinde özetle; eksik inceleme ile karar verildiğini, dava konusu faydalı modelin karar tarihinde geçerli bir tescilinin bulunmadığını, manevi tazminatın neden kabul edildiğine dair gerekçeye yer verilmediğini, davacı adına kayıtlı tasarımın yeni olmaması nedeniyle hükümsüzlüğüne karar verilmişken mahkemece bu hususun değerlendirilmediğini, hükme esas alınan bilirkişi raporunun eksik ve hatalı olduğunu, tecavüz fiilinin gerçekleşmediğini, tazminat hesabının ve faizin hatalı olduğunu, talebin zamanaşımına uğradığını belirterek kararın bozulmasını istemiştir.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Asıl dava, tasarım ve faydalı model belgesine tecavüzün tespiti, men’i, ref’i ile maddi ve manevi tazminat; birleşen dava, asıl davada dayanılan faydalı model belgesinin hükümsüzlüğü istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.

2.551 sayılı KHK’nın 166, 130 ve 140 ıncı maddeleri.

3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

2. Temyizen incelenen Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Asıl davada davalı-birleşen davada davacı … Reklamcılık Ltd. Şti. vekili ve asıl davada davalı …Ş. vekili yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,

Aşağıda yazılı temyiz giderlerinin temyiz edenlere yükletilmesine,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

22.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.