YARGITAY KARARI
DAİRE : 11. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2021/7216
KARAR NO : 2023/1880
KARAR TARİHİ : 28.03.2023
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 20. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2019/1494 Esas, 2021/805 Karar
DAVA TARİHİ : 07.07.2017
HÜKÜM : Kısmen kabul
İLK DERECE MAHKEMESİ : Eskişehir 3. Asliye Hukuk Mahkemesi(Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesi Sıfatıyla)
SAYISI : 2017/293 E., 2019/512 K.
Taraflar arasındaki maddi-manevi tazminat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı … vekili ve davalı … vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili ve davalı … vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacının, davalı üniversitede öğretim üyesi olarak görev yaptığı dönemde, Açıköğretim Fakültesi için hazırlanan “Enerji Tasarrufu ve Çevre” isimli 8 üniteden oluşan kitabın “Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat” isimli 4 üncü ünitesini yazdığını, bu kitabın 2012 yılında genişletilerek ikiye bölündüğünü ve “Enerji Tasarrufu” isimli kitapta yine davacı tarafından yazılan 4 üncü üniteye yer verildiğini, Mart 2016 tarihinde “Enerji Tasarrufu” isimli bu kitabın yeni bir editör ve yeni yazarlarla, sanki yeni bir kitapmış gibi basıldığını ve davacıya ait 4 üncü üniteye yer verildiği halde davacının adının belirtilmediğini ve davacıdan izin alınmadığını, bu ünitenin yazarının davalılardan Prof. Dr. … olarak gösterildiğini, daha sonra aynı kitabın intihal olgusunun anlaşılmaması için ilki hiç yokmuş gibi 1 inci baskı olarak tekrar yayımlandığını ileri sürerek, davacıdan izin alınmaksızın “Enerji Tasarrufu” isimli kitabın yeniden yapılan baskılarında gerçekleştirilen iktibasın tespitine, tecavüzün ref’i ve men’i ile bu kapsamda iktibas teşkil eden eserin toplatılmasına, basım, yayım ve çoğaltılmasının önlenmesine ve durdurulmasına, iktibas teşkil eden fiilleri bizzat gerçekleştiren davalı Prof. Dr. …’un akademik CV’sinden iktibas teşkil eden eserin çıkarılmasına, şimdilik 5.000,00 TL maddi ve 10.000,00 TL manevi tazminatın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı … vekili cevap dilekçesinde; uzaktan öğretim kitap yazım basım dağıtım Koordinatörlüğü görevinin 24.03.2017 tarihinde sona erdiğini, iddia edilen işlem ve eylemde iştirakinin bulunmasının söz konusu olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir
2.Davalı … vekili cevap dilekçesinde; kitabın her ünitesinin son kısmında bulunan “Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar” listesinde, 2013 yılında basılan kitaba atıfta bulunulduğunu ve kaynak olarak gösterildiğini, kitabın tüm telif haklarının şimdiki editör ve yazarlarında bulunduğunu, daha önceki editör ve yazarlar tarafından telif haklarının Anadolu Üniversitesine devredildiğini, bu nedenle izin alınması gerekenin ünite yazarı değil, Anadolu Üniversitesi olduğunu, 4 üncü ünitenin ikinci baskısı arasında %6 oranında benzerlik bulunduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
3.Davalı … vekili cevap dilekçesinde; davanın süresinde açılmadığını, kitabın basıldığı Mart 2016 tarihinden itibaren 1 yıl içinde bu davanın açılmasının gerektiğini, Anadolu Üniversitesinin Açıköğretim Hizmetleri Yayın ve Uygulama Yönetmeliği uyarınca kitapların yazarlarından telif devirlerinin alındığını, idarenin haklarını devraldığı eseri uzaktan eğitimin gereklerine göre işledikten sonra, çoğaltma ve yayma yükümünün yerine getirildiğini, davacının iddia ettiği gibi ortada 2 ayrı kitap bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
4.Davalı … vekili cevap dilekçesinde; Uzaktan Öğretim Tasarım Birimi Genel Koordinatör Yardımcısı sıfatıyla iddia edilen işlem ve eylemde iştirakinin bulunmasının söz konusu olmadığını, görevinin ders kitabının içeriğinin yazarlar ve editör tarafından öğretim tasarımı ilkelerine bağlı kalınarak, biçimsel olarak hazırlanmasını ve belirlenen son tarihe kadar dizgi birimine ulaştırılmasını sağlamak olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
5.Davalı … vekili cevap dilekçesinde; 27.03.2017 tarihinde bırakmış olduğu Uzaktan Öğretim Tasarım Birimi Genel Koordinatörü sıfatıyla iddia edilen işlem ve eylemde iştirakinin bulunmasının söz konusu olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile somut olayda intihal yapıldığının sabit olduğu, davalı Üniversite ve …’ un bu intihalden sorumlu bulunduğu, diğer davalıların kitabın içeriği ile ilgili takip etme, intihal yapılıp yapılmadığını sorgulama gibi bir görevlerinin ve imkanlarının olmadığı gerekçesiyle davalı … ve …’ a açılan davanın kısmen kabulüne, 25.312,50 TL maddi ve 8.000,00 TL manevi tazminatın, anılan davalılardan dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, Anadolu Üniversitesi yayınlarından baskı tarihi Mart 2016 olan “Enerji Tasarrufu ve Çevre” adlı editoryal yayının, “Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat” başlıklı 4. ünitesi ile baskı tarihi Mart 2016 olan “Enerji Tasarrufu” adlı editoryal yayının “Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat” başlıklı 4 üncü ünitesinin, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (5846 sayılı Kanun) 66 ve 69 uncu maddeleri uyarınca toplatılmasına, basım, yayım ve çoğaltılmasının önlenmesine ve durdurulmasına, davacının eserine yapılan tecavüzün men’ine, davalı …’un akademik CV’sinden iktibas teşkil eden dava konusu eserin (Anadolu Üniversitesi yayınlarından baskı tarihi Mart 2016 olan “Enerji Tasarrufu ve Çevre “adlı editoryal yayının “Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat” başlıklı 4 üncü ünitesi ile baskı tarihi Mart 2016 olan “Enerji Tasarrufu ” adlı editoryal yayının “Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat” başlıklı 4 üncü ünitesinin) çıkarılmasına, hüküm özetinin ilanına, diğer davalılar hakkında açılan davanın husumet yokluğundan reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı … vekili ve davalı … vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davalı … vekili istinaf dilekçesinde özetle; davaya konu eser üzerindeki mali hakların davacı tarafından Anadolu Üniversitesine devredildiğinden, mali haklar bakımından huzurdaki davanın aktif husumet yokluğu sebebiyle reddine karar verilmesinin gerektiğini, aynı nedenle davalı tarafından yapılan alıntının, davaya konu 4 üncü ünitenin “Kaynakça” kısmında, davacı tarafın eserinin bulunduğu editoryal yayının künye bilgilerine yer verilmek suretiyle usulüne uygun şekilde yapıldığını, incelemeye ve iddialara konu tek bir kitap olmasına rağmen, maddi tazminat bakımından daha önce 3. ve 4 üncü kitap olarak değerlendirilen iki kitap bakımından ayrı ayrı 3 katı oranında telif bedeli hesaplandığını, Mart 2016 tarihinde basılan ve bilirkişi raporunda 4 üncü Kitap olarak belirtilen, müvekkili Prof. Dr. …’un 3, 4 ve 5 inci ünitelerini yazdığı kitabın, kendi kendine öğrenme ilkeleri ve eğitim teknolojileri dikkate alınarak, açıköğretim yöntemiyle hazırlandığını, dolayısıyla söz konusu bölümün konu itibariyle ve terminoloji/literatürden kaynaklı olarak “Enerji Tasarrufu” konusunda yazılmış bir çok kitap ile benzer gibi görünmesinin doğal olduğunu, 4 üncü ünitenin 2 nci baskısı arasında %6 oranında benzerlik bulunduğu savunmasının mahkemece incelenmediğini, davalı … Rektörlüğünün Yönetim Kurulu Kararları ile internet satış ekran görüntüsünde de sabit olduğu üzere, kitabın resmi ve gerçek satış fıyatının 10,00 TL olduğunu, 12.03.2019 tarihli raporda neye dayanıldığı anlaşılmadan belirlenmiş bir 25,00 TL’lik ortalama satış fiyatı üzerinden hesaplama yapıldığını, maddi tazminatın mutlaka telif tazminatının 3 katı olmasının da hakkaniyet anlayışı ile çeliştiğini ileri sürerek, yerel mahkemenin kararının istinaf incelemesi yapılarak kaldırılmasını ve davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
2.Davalı … vekili istinaf dilekçesinde özetle; davanın süresinde açılmadığını, kitabın basıldığı Mart 2016 tarihinden itibaren 1 yıl içinde bu davanın açılmasının gerektiğini, Anadolu Üniversitesinin Açıköğretim Hizmetleri Yayın ve Uygulama Yönetmeliği uyarınca kitapların yazarlarından telif devirlerinin alındığını, idarenin haklarını devraldığı eseri uzaktan eğitimin gereklerine göre işledikten sonra, çoğaltma ve yayma yükümünün yerine getirildiğini, kitabın resmi ve gerçek satış fıyatının 10,00 TL olduğunu, 12.03.2019 tarihli raporda neye dayanıldığı anlaşılmadan belirlenmiş bir 25,00 TL’lik ortalama satış fiyatı üzerinden hesaplama yapıldığını, ayrıca ortada 2 ayrı kitabın bulunmadığını ileri sürerek, yerel mahkemenin kararının istinaf incelemesi yapılarak kaldırılmasını ve davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu eser üzerindeki mali haklarını 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (5846 sayılı Kanun) 48 ve devamındaki maddelerine uygun şekilde davalı Üniversiteye devir ettiği anlaşılan davacının, davalılardan maddi tazminat talep etmesinin mümkün olmadığı, eser sahibinin manevi haklarının ihlali halinde 5846 sayılı Kanun’ un 70 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca manevi tazminat talep edebileceği, davacının 5846 sayılı Kanun’ un 14. maddesinde düzenlenen “umuma arz”, 15 inci maddesinde düzenlenen “adın belirtilmesi”, 16 ncı maddesinin birinci fıkrasında düzenlenen “eserde değişiklik yapılmasını men” şeklindeki manevi haklarının davalılar Üniversite ve … tarafından ihlal edildiği, davacının her ne kadar mali haklarını devretse de davalı Üniversite ve davalı …’ dan manevi tazminat talep hakkı bulunduğu, davacı yararına mahkemece takdir edilen manevi tazminat tutarının makul olduğu gerekçesiyle davalılar … vekili ile … vekilinin istinaf başvurularının kabulü ile, İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına, davalı … ve … aleyhine açılan davanın kısmen kabulüne, 8.000,00 TL manevi tazminatın davalılar … ve …’ dan dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin maddi ve manevi tazminat talebinin reddine, Anadolu Üniversitesi yayınlarından baskı tarihi Mart 2016 olan “Enerji Tasarrufu ve Çevre” adlı editoryal yayının Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat başlıklı 4. ünitesi ile baskı tarihi Mart 2016 olan “Enerji Tasarrufu” adlı editoryal yayının Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat başlıklı 4 üncü ünitesinin 5846 sayılı Kanun m. 66 ve 69 uyarınca toplatılmasına, basım, yayım ve çoğaltılmasının önlenmesine ve durdurulmasına, davacının eserine yapılan tecavüzün men’ine, davalı …’ un akademik cv sinden iktibas teşkil eden dava konusu eserin (Anadolu Üniversitesi yayınlarından baskı tarihi Mart 2016 olan “Enerji Tasarrufu ve Çevre” adlı editoryal yayının Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat başlıklı 4 üncü ünitesi ile baskı tarihi Mart 2016 olan “Enerji Tasarrufu” adlı editoryal yayının Çevreye Duyarlı Enerji Etkin Bina ve Tesisat başlıklı 4 üncü ünitesinin) çıkarılmasına, kararın kesinleşmesini müteakip hüküm özetinin, masrafı davalılar … ve …’a ait olmak üzere, tüm Türkiye’de yayımlanan gazatelerden birinde bir defa ilanına, davalılar … Bozkaya, … ve … aleyhine açılan davanın husumet yokluğundan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili ve davalı … vekili tarafından temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davacı vekili temyiz dilekçesinde özetle; dava konusu intihal olgusunu ve davacının mali ve manevi haklarının ihlal edildiğinin tartışmasız olduğunu, davacı ile davalı … arasında imzalanan Telif Sözleşmesi gereğince, davacının dava konusu eserden kaynaklanan mali haklarını devretmesi nedeniyle maddi tazminat talebinde bulunamayacağının kabulü halinde dürüstlük kuralına aykırı bir sonucun ortaya çıkacağını, davacı ile davalı Üniversite arasında imzalanan Telif Sözleşmesi uyarınca bir an için davacının maddi tazminat talebinde bulunamayacağı kabul edilse dahi, davacının davalı …’dan dahi maddi tazminat talep edemeyeceği yönündeki istinaf kararının sözleşmelerin nispiliği ilkesine de aykırı olduğunu, davacının mali haklarını devrettiği gerekçesiyle davalılardan maddi tazminat talebinde bulunamayacağı yönündeki hukuka aykırı kararın bozulması gerektiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2.Davalı … vekili temyiz dilekçesinde özetle; intihal ve iktibas unsurlarına ilişkin yapılan değerlendirmelerin hatalı olduğunu, intihal yapılmadığına dair ileri sürülen delillerinin tartışılmadığını, davacı lehine hükmedilen manevi tazminatın hakkaniyete aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 5846 sayılı Kanun’a dayalı tecavüzün tespiti, ref’i, men’i ile maddi ve manevi tazminat istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 5846 sayılı Kanun’un 14 üncü, 15 inci, 16 ncı, 48 inci ve 70 nci maddeleri.
3. Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davacı vekilince ve davalı … vekilince dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz edenlere ayrı ayrı yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 28.03.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.