YARGITAY KARARI
DAİRE : 11. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2021/4921
KARAR NO : 2023/672
KARAR TARİHİ : 07.02.2023
MAHKEMESİ : … Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
HÜKÜM/KARAR : Esastan ret
Taraflar arasındaki menfi tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı, Yargıtayca duruşma istemli olarak davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildi. Duruşma için belirlenen 07.02.2023 günü tebliğata rağmen gelen olmadığı yoklama ile anlaşıldı, duruşmalı işlerin yoğunluğu ve süre darlığından ötürü işin incelenerek karara bağlanması ileriye bırakıldı. Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin süt ürünleri ile ilgili işletme sahibi olup davalı … …’dan süt aldığını, aralarındaki ticari ilişkiden kaynaklanan güvene dayalı olarak dava konusu çekleri avans olarak verdiğini, ancak … …’ın fetö soruşturmaları kapsamında tutuklanarak avans olarak verilen çeklerin karşılığı sütü vermediğini, verilen avans çeklerden 18.10.2016 tarihli çekin tahsili sonrasında diğer çeklerin … … tarafından cirolamadan diğer davalılara verdiğinin anlaşıldığını, verilen çekleri …’un da ortağı ve yetkilisi olduğu Kurtsan Petrol Ltd. Şti. kaşesi ile imzaladığını, …’un da fetö soruşturması kapsamında tutuklandığını öğrendiklerini belirterek bedelsiz kalan dava konusu çeklerden dolayı borçlu olmadığının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı … ve Kursan Pet. Tar. … Ltd. Şti. kayyım vekili cevap dilekçesinde; davalı …’un da fetö soruşturması kapsamında tutuklandığı şirkete kayyım atandığını, bu kapsamda vadesi gelen kıymetli evraklar için takip başlatıldığını, mevcut kayıtlara göre … …’ın davalı müvekillerine borçlu olduğunu, yine …’un davalı şirkete borçlu olduğunu, dava dilekçesindeki çeklerden sadece 27.10.2016 keşide tarihli, 40.000,00 TL ve 16.11.2016 tarihli, 40.000,00 TL’lik çeklerin … … tarafından borcuna karşılık müvekkillerine verildiğini, bu hususun hüküm kurulurken göz önünde bulundurulmasını, davacı ile … … arasındaki ticari ilişkinin iyi niyetli 3. şahıs olan müvekkillerini bağlamadığını, aralarındaki ilişkiyi müvekkilinin bilme ihtimali olmadığını savunarak müvekkili elinde bulunan 27.10.2016 ve 16.11.2016 keşide tarihli çeklerden dolayı davanın reddini istemiştir.
2. Davalı … Tarım…Ltd. Şti. cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacı tarafından davalı … Tarım Ltd. Şti.’ne verilen 30.000,00 TL bedelli, 87127 nolu çekte bu şirketin kaşe ve imzası bulunsa da davacı vekilinin beyanlarından diğer çeklerde cirosu ve imzası bulunmadığı, kalan 4 adet çekin … Tarım tarafından ciro edilmeksizin davalıya verildiği davacı tarafın ileri sürüldüğünden imzası ve cirosu bulunmayan çeklerden dolayı menfi tespit davasının tarafı olamayacağı, cirosu olmadığından davacının cirosundan istifade edemeyeceği gibi borç altına girme yükümlülüğü de bulunmadığı, bu nedenle 20.12.2016 tarihli, 30.000,00 TL bedelli, 87127 nolu çek dışındaki çekler yönünden dava açmakta hukuki yararı da bulunmadığı, davacı çekte ciranta olduğundan temel ilişkiye dayalı olarak sorumlu tutulamayacağı, kambiyo senedi ilişkisi yönünden ise bedelsizlik (avans) iddiasını yazılı delille kanıtlayamadığı, diğer davalılar yönünden ise geçerli ciro silsilesine göre senedi elinde bulunduran kişinin yetkili hamil sayıldığı, iktisapta kötü niyetli olduğu kanıtlanmadıkça yetkili hamil olduğunun kabulü gerektiği, ticari defterlere göre davalıların kötü niyetli olduğunun kanıtlanamadığı, çeklerin davacı tarafından … Tarım’a verildiği ve bu davalı tarafından diğer davalılara teslim edildiğinin kanıtlanamadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; Mahkemece alınan bilirkişi kök ve ek raporlarında müvekkilinin dava konusu çeklerden dolayı borçlu olmadığını, Kurtsan Ltd. Şti. ve … ile aralarında ticari ilişki olmadığını, davalıların defterlerinin birbirini teyit etmediği belirtildiği hâlde Mahkemece bilirkişi incelemesine gidildikten sonra hakimin raporun aksine karar vermesinin mümkün olmadığını, davalıların çeklerin keşide tarihlerinde tutuklu oldukları sabit olduğuna göre bu çekler karşılığı yükümlendikleri edimlerini yerine getirmelerinin mümkün olmadığını, çeklerin bir kısmında … Tarım Ltd. cirosu olmadığını, ciro silsilesinin kopuk olduğunu, Mahkemenin çeklerin ancak ciro
yoluyla devredilebileceği gerçeğini göz ardı ettiğini, bilirkişi raporunda müvekkili ile … Tarım arasında yazılı bir sözleşme olduğu belirtildiği hâlde Mahkemece sözleşmenin dikkate alınmadığını, beyan ve delilleri tekrar ederek usul ve kanuna aykırı bulduğu İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılıp davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacı iddiasına göre 87127 nolu çek dışındaki çeklerde … Tarım Ltd. Şti.’nin cirosu ve imzası bulunmadığından diğer çeklere yönelik olarak menfi tespit davasının tarafı olamayacağı, 87127 nolu, 30.000,00 TL bedelli çeke ilişkin olarak ise ispat yükü davacıda olup davacı çekin avans olarak verildiği iddiasını usulüne uygun yazılı delille kanıtlayamadığı, diğer davalılar Kurtsan Petrol Ltd. Şti. ve … yönünden ise bedelsizlik def’i, kişisel def’i niteliğinde olduğundan bu davalılara karşı ileri sürülemeyeceği, bu davalılar çekleri elinde bulunduran hamil olup çekleri iktisapta kötü niyetli ve ağır kusurlu olduklarının ispatı gerektiği, ancak davacı tarafından bu durumun ispatlanamadığı gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde özetle; 27.10.2016 keşide tarihli, 40.000,00 TL bedelli çeki, Telligözoğlu Süt Ürünleri (Bayram Telligözoğlu) – … Tarım Ltd. Şti. – Kursan Petrol Ltd. Şti. – Kurt Ticaret (…) – Anadolu Bank A.Ş., 16.11.2016 keşide tarihli, 40.000,00 TL bedelli çeki, Telligözoğlu Süt Ürünleri (Bayram Telligözoğlu) – Kurt Ticaret (…) – Anadolu Bank A.Ş., 29.11.2016 keşide tarihli , 40.000,00 TL bedelli çeki, Telligözoğlu Süt Ürünleri (Bayram Telligözoğlu) – … Tarım Ltd. Şti., 20.12.2016 keşide tarihli, 30.000,00 TL bedelli çeki, Telligözoğlu Süt Ürünleri (Bayram Telligözoğlu) – … Tarım Ltd. Şti., 29.12.2016 keşide tarihli, 30.000,00 TL bedelli çeki, Telligözoğlu Süt Ürünleri (…) – … Tarım Ltd. Şti. olarak düzenlendiğini, dosyadaki bilirkişi raporuyla da davalı … Tarım Ltd. Şti.’ne fazla ödeme yapıldığının açık olduğunu, davalılardan … ve Kursan Petrol Ltd. Şti. ile ticari ilişkilerinin bulunmadığını, davalıların zaten çek keşide tarihleri itibariyle tutuklu bulunduklarından üzerine düşen edimi yerine getirmediklerinin açık olduğunu, davalı … Tarım Ltd. Şti.’nin malı teslim ettiğini ispatlayamadığını, davacı ticari defterlerinin lehine delil olacağını, davalı …’un Kursan Petrol Ltd. Şti.’nin ortağı ve yetkilisi olması sebebiyle aralarında herhangi borç ilişkisi olmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, davalı …’un çekleri borcuna karşılık aldığına ilişkin iddiasını da ispatlayamadığını ve çekleri iktisapta ağır kusurlu ve kötü niyetli olduklarını, delilleri arasında yemin delili olduğu hâlde Mahkemece dava konusu çeklerin avans olarak verildiği konusunda davalı tarafa yemin teklif etme hakları bulunduğu dahi hatırlatılmaksızın verilen kararın açıkça usul ve yasaya aykırı olduğunu ileri sürmüştür.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava, davacının davalılardan … Tarım Ltd. Şti.’ne avans verdiği çeklerin malın gönderilmemesi nedeniyle bedelsiz kaldığı iddiasına dayalı çeklerden dolayı borçlu bulunmadığının tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun (2004 sayılı Kanun) 72 nci maddesi.
3. Değerlendirme
1.Kural olarak, çek, mevcut bir borcun ifası niteliğindedir. Davacının incelenen ticari defter kayıtlarına göre ciro edilerek verilen çekler kadar mal teslim alınmadığı ve bu nedenle borçlu olmadığının tespitini istemiştir.
2.Bu durumda Mahkemece öncelikle davalı … Tarım Ltd. Şti. yönünden çeklerin bedelsiz kalıp kalmadığı hususunda inceleme yaptırılarak müteakiben ciro yoluyla hamil olan diğer davalıların kötü niyetli hamil olup olmadıkları, başka bir deyişle davacı ile davalı … Tarım Ltd. Şti. arasındaki çeklerin kısmi veya tamamen bedelsiz hâle geldiğini bilerek temlik alıp almadıkları araştırılmadan ayrıca uyuşmazlıkla ilgili ihtilaf konusu edilen çekler belirlenip çek aslı veya suretleri celp edilmeden eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru olmayıp kararın bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1.Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
07.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.