YARGITAY KARARI
DAİRE : 10. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/6832
KARAR NO : 2023/7528
KARAR TARİHİ : 05.07.2023
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2020/92 E., 2021/259 K.
DAVA TARİHİ : 08.07.2013
HÜKÜM/KARAR : Kabul
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen rücuan tazminat davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Yargıtay 10. Hukuk Dairesince İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince, bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı … Elektrik Makine Taah. Tic. Ltd. Şti. tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi … tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Kurum sigortalısı… in 12.05.2008 tarihinde geçirdiği iş kazası sonucu %21,2 oranında meslekte kazanma gücünü kaybederek malül kadığını, kurumca kazazedeye 14.261,80 TL hastane masrafı yapıldığını, 3.426,17 TL iş göremezlik ödeneği ödendiğini, 22.992,14 TL peşin sermaye değerli gelir bağlandığını, davalı işveren…’in iş kazasının meydana gelmesinde %80 oranında,üçünçü kişi konumındaki davalı …’ın ise %20 oranında kusurlu olduğunu,iş kazasının meydana gelmesinde kusurlu görülen davalı … hakkında … 3.Ağır Ceza Mahkemesinin 2008/249 esasına kayden ceza davası açıldığından bahisle,fazlaya dair hakları saklı kalmak kaydı ile;meydan gelen kurum zararına ilişkin olarak hastane ve tedavi giderini oluşturan 3.565,45 TL.’nin sarf ve ödeme tarihinden itibaren, geçici işgöremezlik ödeneğini oluşturan 856,54 TL.’nin ödeme tarihlerinden itibaren,bağlanan peşin sermaye değerli gelir oluşturan 5.748,10 TL.’nin ise tahsis onay tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsilini talep ve dava etmiştir.
II. CEVAP
Davalı … Elektrik Makine Taah. Tic. Ltd. Şti. vekili meydana gelen olayda kusurlarının bulunmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 22.11.2014 tarihli ve 2013/56 Esas, 2014/531 Karar sayılı kararıyla; asıl işveren dahili davalı … Limited Şirketinin,alt işveren … Dekorasyon Yalıtım İnşaat firması sahibi davalı …’ın ve olay tarihinde şantiye şefi olan… ile iş güvenliği mühendisi …’ ün toplamda %90 oranında kusurlu oldukları (ancak bu kusurun %40’nın asıl işveren dahili davalı… Limited Şirketine, %5’nin işyerinde gözetim ve denetimde yetersiz kalan ve ciddi bir iş disiplinli kurmayan davalı …’a, %2’sinin şantiye şefi …e, %3’nün iş güvenliği mühendisi …’e ait bulunduğu ) % 40 oranındaki kusurun davalı …’ a ait olduğu, vinç operatörü davalı …’ ın ise %10 oranında kusurlu olduğu, kazazede… in ise kusursuz olduğunu kabul ile ıslah doğrultusunda; Davanın kabulü ile;
a)21.746,69 TL rücuan tazminatın 15/07/2009 tahsis onay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar ve dahili davalıdan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
b)3.426,17 TL rücuan tazminatın 1.119,65 TL’sinin 29/07/2008, 1.090,90 TL’sinin 20/10/2008 ödeme tarihinden 434,15 TL’sinin 16/01/2009 ödeme tarihinden ve 781,47 TL’sinin 30/07/2009 ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar ve dahili davalıdan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
c)14.261,80 TL rücuan tazminatın 12/05/2008 sarf ve ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar ve dahili davalıdan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılardan davalı… Elektrik Makine Taah. ve Tic. Ltd. Şti. vekili vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 26/05/2016 tarih ve 2015/6011 Esas, 2016/8705 Karar sayılı ilamı ile “ davacının yaralanması ve sürekli işgöremez duruma gelmesi ile sonuçlanan iş kazası ile ilgili davacı ve olayda yaralanan/hayatını kaybeden diğer sigortalılar ile ilgili hak sahipliği ve rücu davaları olup olmadığı araştırılıp, saptanan maddi olgulara göre olayın oluşu tereddütsüz belirlenip, tüm delillerle birlikte değerlendirilerek, alanında uzman bilirkişilerden oluşa ve mevzuata uygun, raporlar arasındaki kusur oran ve aidiyetleri ve işverenlik sıfatları konusunda oluşan çelişkiler giderecek şekilde yeniden rapor alınıp, irdelenerek, varılacak sonucuna göre karar verilmesi gerekir.
O hâlde, davalı… Elektrik Makine Taah. ve Tic. Ltd. Şti. vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul olunmalı ve hüküm, “kararı temyiz etmeyen davalıların varlığı sebebiyle davacı Kurum yararına oluşan usuli kazanılmış hak durumu da gözetilerek” bozulmalıdır.” gerekçesi ile ilk derece mahkemesi kararı bozulmuştur.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin 19/01/2019 tarihli ve 2016/573 Esas, 2019/7 Karar sayılı kararıyla; Aynı kaza olayı nedeniyle açılan dava dosyalarında alınan bilirkişi raporlarının büyük çoğunluğunda; davalı… Şirketi asıl işveren olarak, davalı … alt işveren olarak ve davalı … Yıldız vinç operatörü işçi olarak kusurlu bulunmuşlar ve toplam kusurları %100 olarak belirlenmiştir. Söz konusu kusur dağılımının davalıların kendi aralarındaki rücu ilişkisini ilgilendirdiği, davacı kuruma karşı %100 kusur oranından teselsül hükümleri uyarınca müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları kabul ile davanın kabulüne,
1-)21.746,69 TL peşin sermaye değerli gelirin onay tarihi olan 15.07.2009 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar ve dahili davalıdan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
2-)3.426,17 TL geçici iş göremezlik ödeneğinin; 1.119,65 TL’sine ödeme tarihi olan 29/07/2008 tarihinden, 1.090,90 TL’sine ödeme tarihi olan 20.10.2008 tarihinden, 434,15 TL’sine ödeme tarihi olan 16/01/2009 tarihinden, 781,47 TL’sine ödeme tarihi olan 30/07/2009 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizleri ile birlikte davalılar ve dahili davalıdan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
3-)14.261,80 TL tedavi masrafının ödeme tarihi olan 12.05.2008 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar ve dahili davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, karar verilmiştir.
C.Bozma Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılardan davalı… Elektrik Makine Taah. ve Tic. Ltd. Şti. vekili vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 14.01.2020 tarih ve 2019/1833 Esas, 2020/88 Karar sayılı ilamı ile “1-Eldeki davada ise; … Büyükşehir Belediyesinden ihale yolu ve anahtar teslimi suretiyle alınan, … fuar inşaatı içerisinde yapılacak otel inşaatı işi nedeniyle tüm organizasyon aşaması değerlendirilmeli ve projede yer alan tüm şirketlerin kusur durumları ile birlikte davalı… Elektrik Makine Taah. ve Tic. Ltd. Şti.’nin olayda işverenlik sıfatının varlığı ile davalılardan…’in de diğer davalı… Elektrik Makine Taah. ve Tic. Ltd. Şti.’nin taşeronu olması nedeniyle 506 sayılı Yasanın 87’nci maddesi kapsamında sorumluluğunu irdeleyen soyut ifadelere dayanmayan, iş güvenliği mevzuatına göre hangi önlemlerin alınması gerekeceği, bu önlemlerin işverence alınıp alınmadığı ve alınmış önlemlere sigortalı işçinin uyup uymadığı ve dayanağı mevzuat hükümleri ayrıntılarıyla irdelenerek, iş kazasının olduğu meslek kolu ile iş ve işçi güvenliği konusunda uzman bilirkişi kurulundan alınacak kusur raporu ile sonuca gidilerek karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde yanlış değerlendirme ile hüküm kurulması isabetsizdir.
2-Eldeki davada ise meydana gelen olayla ilgili olarak açılan bir ceza davasının varlığı anlaşılmakta olup, maddi olgunun belirlenebilmesi bakımından, bu davanın sonucunun araştırılması ve kesinleşmesi halinde ceza davasında mahkûm olan kişilere de kusur izafesinin gerektiği hususları dikkate alınmak suretiyle bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
Mahkemece, sigortalının açtığı tazminat davası ve bu davanın kesinleşmesi halinde kesin delil oluşturmasa da güçlü delil teşkil edeceği dikkate alınarak, ceza davasında belirlenen maddi olgulara göre, yukarıda açıklanan ilkelere uygun şekilde davalı şirket ile davalı … dışında tüm organizasyon içerisinde yer alan kişileri ve konumlarını dikkate alan, soyut ifadelere dayanmayan, iş güvenliği mevzuatına göre hangi önlemlerin alınması gerekeceği, bu önlemlerin işverence alınıp alınmadığı ve alınmış önlemlere sigortalı işçinin uyup uymadığı ve dayanağı mevzuat hükümleri ayrıntılarıyla irdelenerek, iş kazasının olduğu meslek kolu ile iş ve işçi güvenliği konusunda uzman bilirkişi kurulundan alınacak kusur raporu ile sonuca gidilerek karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsizdir.” gerekçeleri ile ilk derece mahkemesi kararı bozulmuştur.
D. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin 24/03/2021 tarihli ve 2020/92 Esas, 2021/259 Karar sayılı kararıyla; Alt işveren … Dek. Isı Ses Yal. San. Ve Tic. Ltd. Şti’nin %70 Kusurlu olduğu, Asıl İşveren… İnş. Ele. Mak. Taah. Tic. Ltd. Şti.’nin %20 kusurunun bulunduğu, vinç Operatörü …’ın, %10 kusurunun bulunduğu, … Dek. Isı Ses Yal. San. ve Tic. Ltd. Şti’nin sahibi …’ın kusurunun şirket kusuru içinde değerlendirilmesi gerektiği ve şirkete ait %70 kusurun %30’nun şirket sahibine ait olduğu; kazazedenin ve başkaca kimsenin kusurları bulunmadığını bildiren raporu hükme esas alarak; davanın kabulüne,
1-)21.746,69 TL peşin sermaye değerli gelirin onay tarihi olan 15.07.2009 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar ve dahili davalıdan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
2-)3.426,17 TL geçici iş göremezlik ödeneğinin; 1.119,65 TL’sine ödeme tarihi olan 29/07/2008 tarihinden, 1.090,90 TL’sine ödeme tarihi olan 20/10/2008 tarihinden, 434,15 TL’sine ödeme tarihi olan 16/01/2009 tarihinden, 781,47 TL’sine ödeme tarihi olan 30/07/2009 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizleri ile birlikte davalılar ve dahili davalıdan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
3-)14.261,80-TL tedavi masrafının ödeme tarihi olan 12/05/2008 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar ve dahili davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı… Elektrik Makine Taah. ve Tic. Ltd. Şti. vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı… İnş. Ele. Mak. Taah. Tic. Ltd. Şti. Temyiz dilekçesinde; Olaya herhangi bir kusurlarının bulunmadığını,işin anahtar teslim … ve çalışanlarının sorumlu olduğunu,ceza dosyasında da durumun ortaya çıktığını ve sorumluluklarının bulunmadığını belirterek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, Rücuan tazminat istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri ile 506 sayılı Kanunun 26 ıncı maddesi hükümleridir.
3. Değerlendirme
1-Dava, 12.05.2008 tarihinde meydana gelen iş kazasında yaralanan sigortalıya bağlanan gelirler, geçici iş göremezlik ödemesi ve tedavi yardımı nedeniyle oluşan kurum zararının, davalılardan 506 sayılı Kanun’un 26 ıncı maddesi gereğince müştereken ve müteselsilen tahsili istemine ilişkindir.
2-Mahkemenin, Yargıtay Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda, kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine, o kararda belirtilen hukuki esaslar gereğince hüküm verme yükümlülüğü doğar. “Usuli kazanılmış hak” olarak tanımlayacağımız bu olgu; mahkemeye, hükmüne uyduğu Yargıtay bozma kararında belirtilen çerçevede işlem yapma ve hüküm kurma zorunluluğu getirdiği gibi, mahkemenin kararını bozmuş olan Yargıtay Hukuk Dairesince; sonradan, ilk bozma kararı ile benimsemiş olduğu esaslara usuli kazanılmış hakka aykırı bir şekilde, ikinci bir bozma kararı verilememektedir (09.05.1960 gün ve 21/9 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı, Hukuk Genel Kurulu’nun 12.07.2006 gün, 2006/9-508 E., 2006/521 sayılı kararı).
Mahkemenin, Yargıtay’ın bozma kararına uyması ile bozma kararı lehine olan taraf yararına bir usuli kazanılmış hak doğabileceği gibi, bazı konuların bozma kararı kapsamı dışında kalması yolu ile de usuli kazanılmış hak gerçekleşebilir. (Prof. Dr. Baki KURU, Usuli Müktesep Hak (Usule İlişkin Kazanılmış Hak) Dr. A. Recai Seçkin’e Armağan, … Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No. 351 …, 1974, sayfa 395 vd.)
Yargıtay tarafından bozulan bir hükmün bozma kararının kapsamı dışında kalmış olan kısımları kesinleşir. Bozma kararına uymuş olan mahkeme kesinleşen bu kısımlar hakkında yeniden inceleme yaparak karar veremez. Bir başka anlatımla, kesinleşmiş bu kısımlar, lehine olan taraf yararına usuli kazanılmış hak oluşturur. (04.02.1959 gün ve 13/5 sayılı YİBK).
3-Tarafları ve konusu farklı olan sigortalının açtığı tazminat dosyasında verilen karar, rücuan tazminat davalarında kesin hüküm teşkil etmez. Dolayısıyla o dosyada alınan kusur raporu da eldeki davada kesin delil teşkil etmeyecektir. Şayet, kesinleşmiş ise ancak, güçlü delil teşkil edebilir. Nitekim bu husus, Yargıtay’ın yerleşmiş ve kökleşmiş görüşleri ile de kabul edilmiş bulunmaktadır.
4- Rücu davaları kusur sorumluluğuna dayanmakta olup, iş kazasında kusuru olanlar davacı Kurumun rücu alacağından kusurları karşılığında sorumludur. Kusurun belirlenmesinde ise; zararlandırıcı sigorta olayının ne şekilde oluştuğunun, dosya içeriğindeki tüm deliller taktir olunarak belirlenmeli ve kabul edilen maddi olgular doğrultusunda, konusunda uzman bilirkişi heyetinden, aynı olay nedeni ile daha önce açılmış ve kesinleşmiş tazminat ve ceza davaları varsa, bu davalardaki kusur raporları ile çelişki oluşturmayacak şekilde kusur oran ve aidiyeti konusunda rapor alınması gereklidir. Kusur durumu saptanırken, iş güvenliği mevzuatına göre hangi önlemlerin alınması gerektiğinin, bu önlemlerin işverence alınıp alınmadığının ve alınmış önlemlere sigortalı işçinin uyup uymadığı değerlendirilerek belirlenmesi gerekir.
5.mahkemece bozma ilamına uyulmuş ise de bozma ilamı gerekleri yerine getirilmemiştir. Mahkemenin, kusur oran ve aidiyetinin belirlenmediği bozma sonrası aldığı kusur raporu da dikkate alınarak, bozma öncesi alınan kusur raporundaki oran ve adiyetler üzerinden karar verilmesi hatalıdır.
6-Mahkemece, Dairemiz önceki bozma kararı çerçevesinde kusur oran ve aidiyetlerini gösteren rapor alınmalı, bu kapsamda kazada yaralanan sigortalının ve vefat eden sigortalı hak sahiplerinin açtığı tazminat davalarının ve bu davaların kesinleşmesi halinde kesin delil oluşturmasa da güçlü delil teşkil edeceği dikkate alınarak ayrıca kesinleşen … 3. Ağır Ceza Mahkemesinin 2013/440 Esas, 2016/351 Karar sayılı ceza davasında belirlenen maddi olgulara göre, yukarıda açıklanan ilkelere uygun şekilde davalı şirket ile davalı … dışında tüm organizasyon içerisinde yer alan kişileri ve konumlarını dikkate alan, soyut ifadelere dayanmayan, iş güvenliği mevzuatına göre hangi önlemlerin alınması gerekeceği, bu önlemlerin işverence alınıp alınmadığı ve alınmış önlemlere sigortalı işçinin uyup uymadığı ve dayanağı mevzuat hükümleri ayrıntılarıyla irdelenerek, iş kazasının olduğu meslek kolu ile iş ve işçi güvenliği konusunda uzman bilirkişi kurulundan alınacak kusur raporu ile sonuca gidilerek karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsizdir.
7. İlk Derece Mahkemesinin alınan kusur raporlarında ve gerekçesinde, davalı olarak “… Dek. Isı Ses Yal. San. Ve Tic. Ltd. Şti” nin isminin geçtiği, oysa … Dekorasyon yalıtım İnşaat’ın…a ait şahıs firması olduğun ve bunun gözetilmemesi de ayrıca hatalı olmuştur.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz eden ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, gönderilmesine,
05.07.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.