YARGITAY KARARI
DAİRE : 10. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/5583
KARAR NO : 2023/5580
KARAR TARİHİ : 18.05.2023
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
HÜKÜM/KARAR : Kısmen Kabul Kısmen Ret
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen tespit ve alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabul, kısmen reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı kurum vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi … tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili, müvekkili şirketin 22.11.2006-21.11.2007 tarihleri arasında İlbank A.Ş. (İller Bankası Genel Müdürlüğü) bünyesinde faaliyet gösterdiğini, şirket bünyesinde çalışan sigortalılara her ay temel ücretin yanı sıra yemek ve yol yardımı adı altında yardımda bulunduğunu, 506 sayılı Kanun’un 77 inci maddesine göre yemek yardımı ve yol yardımının prime esas kazanca dahil edilememesi gerektiği halde Kurumca bu yardımların prime esas kazanca dahil etme işleminin usul, yasa ve yerleşik içtihatlara aykırı olduğu belirterek, fazlaya dair hakları saklı kalmak kaydıyla, müvekkili şirketin 48592010111368210060200000 sicil numarası ile 22.11.2006 – 21.11.2007 tarihleri arasında çalışan sigortalılara ödenen yemek ve yol yardımının 506 sayılı Kanun’un 77/2 maddesi gereğince, sigorta primine esas kazanç niteliğinde olmadığını ve sigorta primine esas kazanca dahil edilmemesi gerektiğinin tespitine, bu tarihler arasında işyerinde çalışan sigortalılara ödenen yemek ve yol yardımı üzerinden ödenmiş ve kurum tarafından yasal dayanağı olmaksızın yanlış ve yersiz olarak alınmış sigorta primleri ile işsizlik sigortası primlerine ilişkin şimdilik 5.000 TL yol yardımı ve 5.000 TL yemek yardımı için toplam 10.000 TL’nin, ıslah dilekçesi ile de 126.194,91 TL’nin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; zamanaşımı, hak düşürücü süre, derdestlik, husumet, görev ve yetki itirazında bulunduklarını, davacının talebi ile ilgili Kurumun yaptığı işlemin doğru olduğunu, herhangi bir eksiklik bulunmadığını bu nedenle davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 03.03.2016 tarih, E.2013/695, K.2016/84 sayılı kararıyla; davacı şirketten, 77 inci maddeye aykırı olarak, yol ve yemek yardımı eklenmek suretiyle prime esas kazançlar üzerinden prim tahsil edilmiş olup, yanlış ve yersiz olarak tahsil edilen primleri ödediği, primleri 506 sayılı Kanun’un değişik 88 inci maddesi kapsamında, Kurum’dan geri alacağı, bilirkişi tarafından davacı şirketin, alındıkları tarihten itibaren 10 yıl geçmeyen primleri hesap edilmiş olup, yersiz ödenen primlerin ödemenin yapıldığı ayı takip eden aybaşından itibaren yasal faizi ile birlikte davalı kurumdan tahsiline karar vermek gerektiği belirtilerek davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. İlk Bozma Kararı
1.İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2.Dairenin 05.03.2019 tarih, E.2016/13602, K.2019/1964 sayılı kararında Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’ndan yemek muafiyet listesi celbi ile işçi ve işveren paylarının bildirilmesi ile işveren hissesi ayrıştırılmak suretiyle; 01.10.2008 öncesi yapılan ödemeler için davalı işveren tarafından bordrolaştırılan ödemelerin yol ve yemek ücretlerinin hangi kalemlerden kaynaklandığının ayrıntılı olarak belirlenmesi, yol ödemelerinin prime tabi olmasa da, yemek ödemeleri bakımından, yıllara göre belirlenmiş olan muafiyet tutarının dikkate alınması gerektiği ve ayrıca muafiyeti aşan kısım bakımından yapılan ödemelerin prime tabi tutulması gereği ile sonucuna göre bir karar verilmesi; 01.10.2008 sonrası dönem için kurumca tutarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek ücretinin prime esas kazanca tabi tutulmayacağı, bu miktarı aşan yemek ücretinin ve yol ücretinin dahi prime esas kazanca tabi tutulacağının gözetilmesi, buna göre miktarlar tespit edilmesi ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerektiği belirtilerek karar bozulmuştur.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin 06.11.2020 gün, E.2019/158, K.2020/212 sayılı kararı ile bozmaya uyularak yapılan yargılama neticesinde davanın, 22.11.2006-21.11.2007 tarihleri arasında İlbank A.Ş. (İller Bankası Genel Müdürlüğü) bünyesinde faaliyet gösteren davacı şirketin Kuruma bildirilen sigortalıların prime esas kazançlarının tespitinde, yol ve yemek yardımlarının prime esas kazancın tespitinde dikkate alınıp alınmayacağı, bu kapsamda davacının fazladan yatan priminin bulunup bulunmadığına ilişkin olduğu, davanın kabulüne ilişkin verilen kararın temyiz üzerine eksik araştırma gerekçesi ile bozulduğu, mahkememizce bozma ilamına uyulduğu, bozma gereğince gerekli yazışmaların yapıldığı, davacı şirket tarafından Kuruma verilen prim bordrolarında, yol ve yemek yardımının da belirtildiği, yemek bedeli yönünden yapılan değerlendirmede, yemek bedellerinin muafiyet kapsamındaki miktar yönünden muafiyet uygulanarak sigorta primine esas kazanç dışında tutulduğu ve yemek yardımlarının asgari ücretin %6sı olarak belirlenen muafiyet tutarını aşan kısmın ise prime esas kazanca dahil edildiği, böylece yemek bedelinden iadesi gereken alınmış prim bulunmadığı, yol yardımı yönünden yapılan değerlendirmede ise, dava konusu dönemde yürürlükte bulunan 506 sayılı Kanun’un 77 inci maddesine aykırı olarak yol yardımı eklenmek suretiyle prime esas kazançlar üzerinden prim tahsil edilmiş olup, yanlış ve yersiz olarak tahsil edilen primlerin iadesi gerektiği kanaati ile yasal yeterli gerekçeyi içerir denetime elverişli bilirkişi raporu benimsenmek sureti ile yol yardımı nedeniyle 106.398,97 TL yönünden davanın kabulüne, ispat edilemeyen fazlaya ilişkin talebin reddi gerektiği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
C. 2’nci Bozma Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı kurum vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
Dairenin 09.06.2021 tarih, E.2021/1279, K.2021/8001 sayılı kararında Mahkemece bozmaya uyulduğuna göre, bozma içeriğinde belirtilen eksikliklerin, temyiz edenin sıfatına göre, kabule konu 22.11.2006-21.11.2007 tarihleri arasında çalışan sigortalılara ödenen yol yardımlarına ilişkin olmak üzere ikmal edilmesi gerektiği, bu kapsamda; davacı tarafından çalıştırıldığı belirtilen sigortalılarına yol yardımları yapılıp yapılmadığı ile yapılmış ise miktarının ve davalı Kurumca bu miktarın prime tabi tutulduğunun yöntemince belirlenmesi ve alacağın ispatının gerektiği, bu kapsamda, Mahkemece, davacı şirketin dosya arasına sunduğu ve Kurumca doğrulanıp doğrulanmadığı anlaşılmayan bordro icmallerinde yer alan tutarlar esas alınarak kurumdan sorulmaksızın hesap yapılmak suretiyle ödendiği belirtilen yol yardımı başlığı altındaki paralar dikkate alınmış olup, yol yardımlarının sigortalılara ödendiğine dair sigortalıların imzalarını içeren aylık ücret hesap pusulaları ve imzalı aylık ücret bordroların incelenmesi, davalı kurumdan gelen belgelerde yol yardımlarının sigorta primine esas kazanç içerisinde değerlendirildiğine dair herhangi bir bilgi bulunmaması karşısında, Mahkemece, davalı Kuruma verilen bordroların celbi ile verildiği esnada 506 sayılı Kanun’un 77 inci maddesi kapsamında prime esas kazançlar dışında ayrıca belirtilen yol yardımına dair tutarların varlığı araştırıldıktan sonra, dava konusu dönem içinde, ödenen sigorta primi ve işsizlik sigortası prim tutarları, ait oldukları dönemler ve ödeme tarihleri üzerinden, konusunda uzman bilirkişi marifetiyle, çalışan her bir sigortalı bazında dava konusu dönem içinde ödenen yol yardımı tutarları tespit edilmeli ve iadesi gereken tutar Kurum verileri ile doğrulandıktan sonra usulünce belirlenmesi, bu bakımdan davalı Kurumun müzekkere gereğini yerine getirmemesi halinde kuruma kesin süre verilip, eksikliklerin ikmal edilmemesi halinde mevcut delillere göre irdeleme yapılacağı hususu ihtar edilmek suretiyle ara karar tesis edilip, oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerektiği belirtilerek karar bozulmuştur.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın, 22.11.2006-21.11.2007 tarihleri arasında İlbank A.Ş. (İller Bankası Genel Müdürlüğü) bünyesinde faaliyet gösteren davacı şirketin Kuruma bildirilen sigortalıların prime esas kazançlarının tespitinde, yol ve yemek yardımlarının prime esas kazancın tespitinde dikkate alınıp alınmayacağı, bu kapsamda davacının fazladan yatan priminin bulunup bulunmadığına ilişkin olduğu, en son davanın kısmen kabulüne ilişkin verilen kararın temyiz üzerine özetle eksik araştırma gerekçesi ile bozulduğu, mahkememizce bozma ilamına uyulduğu, bozma gereğince gerekli yazışmaların yapıldığı, kurum yol yemek yardımına ilişkin iptal işlemi yapıldığı ve davacı avukatına ödeme yapıldığını bildirmiş ise de, dayanak evrakların incelenmesinden davalı tarafından ödeme yapılmakla birlikte ödemenin, temyiz üzerine bozulan mahkememiz kararına istinaden yapıldığı, bozma kararı ile hükmün ortadan kalktığı, İİK .m.40 gözetildiğinde bu ödeminin davanın konusuz kalmasına neden olmadığı kanaati ile esas hakkında yapılan değerlendirmede, davacı şirket tarafından Kuruma verilen prim bordrolarında, yol ve yemek yardımının da belirtildiği, yemek bedeli yönünden yapılan değerlendirmede, yemek bedellerinin muafiyet kapsamındaki miktar yönünden muafiyet uygulanarak sigorta primine esas kazanç dışında tutulduğu ve yemek yardımlarının asgari ücretin %6sı olarak belirlenen muafiyet tutarını aşan kısmın ise prime esas kazanca dahil edildiği, böylece yemek bedelinden iadesi gereken alınmış prim bulunmadığı, yol yardımı yönünden yapılan değerlendirmede ise, dava konusu dönemde yürürlükte bulunan 506 sayılı Kanun’un 77 inci maddesine aykırı olarak yol yardımı eklenmek suretiyle prime esas kazançlar üzerinden prim tahsil edilmiş olup, yanlış ve yersiz olarak tahsil edilen primlerin iadesi gerektiği kanaati ile yasal yeterli gerekçeyi içerir denetime elverişli bilirkişi raporu benimsenmek sureti ile yol yardımı nedeniyle 103.252,58 TL davacı alacağının bulunduğu kanaatine varılmış, iade veya mahsup konusunda kuruma müzekkere yazılarak ay kesin süre verildiği cevap verilmemesi halinde iade veya mahsup yapılmadığının kabul edileceği ihtarının kurum iligili birimine tebliğ edildiği, kurum tarafından sorulan soruya cevap verilmeyerek daha önce gönderilen aynı yazının yeniden gönderildiği, böylece usule uygun olarak kesin süre ihtarlı yazıya cevap verilmediğinin kabulü gerektiği, buna göre kurumun iade veya mahsup yapmadığı kabul edilmiş, böylece yol yardımı nedeniyle davacı alacağı 103.252,58 TL yönünden davanın kabulüne, ispat edilemeyen fazlaya ilişkin talebin reddine karar vermek gerektiği belirtilerek davanın kısmen kabul, kısmen reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı vekili, davaya konu ödemelerden sigorta primi kesintisi yapılmak suretiyle yürütülen işlemlerde 506 ve 5510 sayılı Kanun’un yukarıda açıklanan hükümlerine aykırı herhangi bir husus bulunmadığı, Kurumca yapılan işlemlerin usul ve yasaya uygun olup davanın reddine karar verilmesi gerektiğini beyanla İlk Derece Mahkemesince verilen kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 01.10.2008 tarihinden önce ödenen yol-yemek yardımlarının sigorta primine esas kazanca dâhil edilmemesi gerektiğinin tespiti ile yersiz ödenen primlerin yasal faizi ile tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 428 inci maddesinin yedi, sekiz ve dokuzuncu fıkraları ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrası ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 77 inci maddesinin 2 nci fıkrası.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun’un geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 428 inci maddesi ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesinde hukukça imkan bulunmadığı anlaşılmakla; davalı vekilinin temyiz dilekçesi kararın bozmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkeme kararının ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,18.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.