YARGITAY KARARI
DAİRE : 10. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/3613
KARAR NO : 2023/4763
KARAR TARİHİ : 03.05.2023
MAHKEMESİ : … Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi
HÜKÜM/KARAR : Kabul
İLK DERECE MAHKEMESİ: Mudurnu Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi
Taraflar arasınd…i tarım Bağ-Kur sigortalılığın tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı Kurum vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılar… yeniden esas h…kında hüküm kurulm… suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi … tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyad…i belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacının Bağ-Kur prim kesintilerini gösterir müstahsil m…buzları ile … Gıda San. Tic. A.Ş isimli firmaya ve … Süt Ürünleri San. Tic. A.Ş isimli firmaya çiğ süt sattığını, … Gıda San. Tic A.Ş. isimli firma tarafından davacıya satmış olduğu sütler karşılığında 31.07.1998 tarihli müstahsil m…buzu ve 31.05.1999 tarihli müstahsil m…buzu verildiğini,… Süt Ürünleri San. Tic. A.Ş isimli firma tarafından ise davacıya satmış olduğu sütler karşılığında 31.08.2000 tarihli müstahsil m…buzu verildiğini, davacı tarafından Şişli Sosyal Güvenlik Merkezine 05.07.2019 tarihinde başvuru yaptığını ve kurum tarafından Bağ-Kur tescil kaydının … Gıda San. Tic. A.Ş unvanlı firma tarafından kesilen tarım kesintilerine işlem yapılabilmesi için alımı yapılmış olan ilgilinin kesintilerini gösteren tevkifat listeleri ve kurum hesabına yatırılması gereken tutarların, banka dekontlarının kurum kayıtlarına intikal etmemiş olması nedeniyle herhangi bir işlem yapılamadığını, davacının Mudurnu Sosyal Güvenlik Merkezine 21.08.2019 tarihinde başvuru yaptığını ve kurum tarafından, müstahsil m…buzlarının incelendiğini, arşiv kayıtlarında adı geçen firmanın 28.02.1999 ve 31.08.2000 yıllarına ait kesinti miktarlarının Kurum hesaplarına yatmadığının tespit edildiğinin bildirildiğini, davacının 2926 sayılı Kanun’un 2 ve 3 üncü maddeleri uyarınca sigortalı sayılac…lar arasında olduğunu belirterek davanın kabulü ile, davacının 01.08.1998 – 31.12.2000 tarihleri arasında Tarım Bağ-Kur sigortalısı olduğunun tespit edilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı Kurum vekili cevap dilekçesinde; davanın süresinde olmadığını, kurumun davalı olar… değil de feri müdahil sıfatıyla davada yer alması gerekirken davalı olar… gösterilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğunu, h…sız ve yersiz olar… açılan davanın usulden ve esastan reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulü ile, davacı …’ün 01.08.1998 – 31.08.2000 tarihleri arasında 2926 sayılı Kanun kapsamında Tarım Bağ-Kur sigortalısı olduğunun tespitine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Kurum vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili istinaf dilekçesinde; kurum kayıtlarının resmi belge niteliğinde olup, davacının tevkifat kesintilerinin müvekkili Kurum hesabına intikal edip etmediği tespit edilemediği halde, Kurum kayıtlarının yetersiz ve hesaplarının karışık olduğu ileri sürülerek, davacının Tarım Bağ-Kur sigortalısı olduğunun tespit edilmesinin mümkün olmadığını, Kurum kayıtlarının …sinin ispatının, anc… aynı güçteki deliller ile mümkün olduğunu, davacının 01.08.1998-31.08.2000 tarihleri arasında Tarım Bağ-Kur sigortalısı olar… kabul edilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğunu, sigortalılık olgusunun varlığı hiçbir dur…samaya yer vermeyecek şekilde açıklığa kavuşturulması gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile mahkemece gerekçeli karar ile hüküm fıkrası arasında çelişki yaratıldığı gibi hüküm fıkrası da kendi içerisinde çelişkili olduğu gerekçesi ile “davalının istinaf başvurusunun kabulüne, HMK’nın 353/1-b.2 gereği, ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına, davanın kabulü ile; davacı …’ün 01.08.1998-31.12.2000 tarihleri arasında 2926 sayılı Kanun kapsamında Tarım Bağ-Kur sigortalısı olduğunun tespitine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Kurum vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı Kurum vekili, istinaf dilekçesi ile benzer sebeplerle eksik incelemeye dayalı kararın bozulmasını istemişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 01.08.1998-31.12.2000 tarihleri arasında tevkifat kesintilerine istinaden davacının 2926 sayılı Kanun’ a göre Tarım Bağ-Kur sigortalısı olduğunun tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muh…emeleri Kanunu’nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri, mülga 2926 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun’un ilgili maddeleri.
3. Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup, özellikle davacının tarımsal faaliyetinin bulunduğuna dair gelen kayıtlar ile dinlenen kamu tanıklarının beyanları ve dosyada yer alan tüm bilgi ve belgelerin incelenmesinde davalı Kurum vekilinin temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
Üye …’ın muhalefetine karşı, Başkan V. … ile Üyeler …, … ve …’ün oyları ve oy çokluğuyla,
03.05.2023 tarihinde karar verildi.
KARŞI OY
Uyuşmazlık; gerçek kişiler ve özel kuruluşlar tarafından tevkifat yoluyla kesilen Bağ-Kur priminin Kurum hesabına intikal etmediği t…dirde sigortalılık tescili ve geçmişe yönelik Tarım Bağ-Kur sigortalılığı tespitinin mümkün olup olmadığı noktasında toplanm…tadır.
Davanın yasal dayanağını oluşturan ve 17.10.1983 tarihinde kabul edilip 20.10.1983 tarihli ve 18197 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanar… yürürlüğe giren 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu (2926 sayılı Kanun)’un 2 inci maddesinin ilk hâlinde kanunla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılar… kurulan sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet …di ile bağlı olm…sızın tarımsal faaliyette bulunan kimselerden 22 yaşını doldurmuş erkeklerle 22 yaşını doldurmuş aile reisi kadınların bu kanuna göre sigortalı sayılacağı belirtilmiş, 15.04.1987 tarihli ve 3350 sayılı Kanun’un 1 inci maddesi ile eklenen fıkra ile de uygulama tarihinde 50 yaşını dolduran kadınlarla 55 yaşını dolduran erkeklerin istekleri hâlinde kapsama alınacağı hükme bağlanmıştır.
2926 sayılı Kanun’un sözü edilen 2 inci maddesi 02.08.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4956 sayılı Kanun’un 48 inci maddesi ile değişikliğe uğramış olup madde;
“Kanunla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılar… kurulan sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet …di ile bağlı olm…sızın 3 üncü maddenin (b) bendinde tanımlanan tarımsal faaliyetlerde bulunanlar, bu Kanuna göre sigortalı sayılırlar.
Yukarıd…i fıkra hükmüne göre sigortalılığın tespit, tescil ve t…ibine ilişkin usul ve esaslar Maliye B…anlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik B…anlığı, Tarım ve Köy İşleri B…anlığı, Çevre ve Orman B…anlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde müştereken çıkarılac… bir yönetmelikle belirlenir.
İlk tescil tarihinde ellisekiz yaşını dolduran kadınlarla, altmış yaşını dolduran erkekler istekleri halinde kapsama alınırlar.” şeklinde yeniden düzenlenmiştir.
2926 sayılı Kanun’un “Tanımlar” başlıklı 3 üncü maddesinin (b) bendinde “Tarımsal Faaliyette Bulunanlar: Kendi mülkünde, ort…lık veya kiralam… suretiyle başkalarının mülkünde, kamuya mahsus mahallerde ekim dikim, b…ım, üretim, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veya doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan ve su ürünlerinin üretimini, avlanmasını, avcılar ve yetiştiriciler tarafından muhafazasını, taşınmasını sağlayanları veya bu ürünlerden sair bir şekilde faydalanm… suretiyle kendi adına ve hesabına faaliyette bulunanlar…” şeklinde tanımlanmıştır.
Sigortalı sayılanlar 2926 sayılı Kanun’un 7 inci maddesi uyarınca sigortalı sayıldıkları tarihten itibaren en geç üç ay içinde Kuruma başvurar… kayıt ve tescillerini yaptırm… zorundadırlar. Bu Kanun’a göre sigortalı sayılanlardan Kanun kapsamına girdikleri tarihten itibaren üç ay içerisinde Kuruma başvurar… kayıt ve tescillerini yaptırmayanların tescil işlemi Kurumca re’sen yapılac… ve Kanun’un 5 inci maddesi hükmü gereğince tescil edildikleri tarihi t…ip eden aybaşından itibaren sigortalı sayılac…lar, h… ve yükümlülükleri ise kayıt ve tescil edildikleri tarihi t…ip eden aybaşından itibaren başlayac…tır.
Tescile esas alınac… kayıtlar 2926 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesinde; valilik, kaym…amlık, özel idare, belediye, muhtarlık ve nüfus idareleri kayıtları ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının, kanunla kurulu meslek kuruluşlarının, tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin, tarım kredi kooperatifleri ve birliklerinin, Pancar Ekicileri İstihsal Kooperatifleri ile Birliği (Pankobirlik), Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi ve tarım kesimine yönelik faaliyette bulunan milli bankaların kayıtlarının olduğu belirtilmiştir. Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere bu kayıtlar tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışmanın yasal karinesidir.
2926 sayılı Kanun’un “Primlerin Ödenmesi” başlıklı 36 ıncı maddesi “Sigortalı, 31. maddede belirtilen prim borcunu ait olduğu yıl içinde b…anlar kurulunca tespit edilen dönemlerde ödemek zorundadır. Kurumun prim alac…ları; B…anlar Kurulu kararı ile ürün bedellerinden tevkif suretiyle de tahsil edilebilir.” düzenlemesine yer verilmiştir. Bu durumda 2 inci madde kapsamına girenlerin belirtilen şekilde prim borçlarının ürün bedellerinden tevkifat suretiyle kesilerek Kuruma ödenmesi durumunda kayıt ve tescil için Kuruma başvuru olmasa dâhi bahse konu biçimde prim ödenmesi suretiyle kayıt ve tescil konusund…i iradelerini ortaya koydukları, Kurumun prim ödenmesine rağmen, sigortalıyı re’sen kayıt ve tescil etmemesi kanunun kendisine yüklediği re’sen tescil mükellefiyetine aykırılık teşkil ettiği belirgindir.
Sigortalıların ödeyecekleri primlerin ürün bedellerinden tevkif suretiyle tahsil edilmesine ilişkin olm… üzere 01.04.1994 tarihinde uygulanmaya başlanılan 03.04.1993 tarihli ve 93/4384 sayılı B…anlar Kurulu Kararnamesi ve eki 13.05.1993 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. 08.01.1994 tarihli ve 94/5173 sayılı B…anlar Kurulu Kararnamesi ile de tevkifat oranı %1’e indirilmiştir. 2926 sayılı Kanun ve kararnameler kapsamında konuyu değerlendiren Çalışma ve Sosyal Güvenlik B…anlığı tarafından 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu 4 Seri Nolu Uygulama Tebliği (Tebliğ) düzenlenerek 26.03.1994 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmış ve 01.04.1994 tarihinden itibaren tarım sigortalılarının prim borçlarının teslim ettiği ürün bedellerinden tevkif suretiyle tahsili ile yersiz olar… alınan tutarların ilgililere geri verilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Tebliğin (D) bendinde çiftçilerden ürün alımı sırasında tevkifat yapm… zorunda olan gerçek ve tüzel kişilerin söz konusu satın alma işlemleri nedeniyle mevzuat gereği düzenlemek zorunda oldukları belgelerin uygun bir yerine (gerek kendilerinde kalac…, gerek çiftçiye verecekleri örneklerde) çiftçinin ad ve soyadını, adresini, yaptıkları tevkifat tutarını, Bağ-Kur numarasını, bu numara yoksa veya bilinmiyorsa ayrıca çiftçinin baba adını, doğum tarihi ve yerini kaydetmek zorunda oldukları; çiftçilerin de Bağ-Kur primlerinin sattıkları ürün bedellerinden tevkif suretiyle ödendiğini ispatlayabilmelerinin kendilerine verilen belgeleri muhafaza etmelerine bağlı olduğu belirtilmiştir. Çiftçilerin sattıkları ürün bedellerinden prim borçlarına mahsuben yapılan tevkifatların, tevkifatın Kurum hesaplarına intikal etmesi koşuluyla tevkifatın gerçekleştiği tarih itibariyle cari ve geçmiş dönem prim borçları ile iadenin talep edileceği dönemin sonuna kadar tah…kuk ettirilecek prim borçlarına mahsup edileceği, Kurum hesaplarına intikal etmeyen tevkifatların mahsup işlemine esas alınmayacağı ise Tebliğin (F) bendinde düzenlenmiştir.
Tebliğinin “Prim Tevkifatı Nedeniyle Tescil ve Sigortalılığın Başlangıcı” başlıklı (I) bendinde ise, “2926 sayılı Kanun’un 2 inci maddesine göre sigortalı sayıldıkları halde, Kanunun 7 nci maddesinde öngörülen üç aylık süre içinde Kuruma kayıt ve tescilini yaptırmayan sigortalıların tescil işlemleri, Kanunun 9 uncu maddesine göre Kurumca re’sen yapılm…ta ve sigortalıların h… ve yükümlülükleri de kayıt ve tescil edildikleri tarihi t…ip eden aybaşından itibaren başlam…tadır.
Anc… Kanunun 2 nci maddesine göre sigortalı olmaları gerektiği halde, Kuruma kayıt ve tescilleri yapılmamış çiftçilerin, tevkifatın yapıldığını gösteren belgeleri de eklemek suretiyle yazılı talepte bulunmaları halinde, söz konusu talepleri tescil için irade beyanı olar… değerlendirilecek ve tevkifat tutarının Kurum hesaplarına, bildirimin ise Kurum kayıtlarına intikal etmesi koşuluyla, sigortalılıkları tevkifatın yapıldığı tarihi t…ip eden aybaşı itibariyle başlatılac…tır.
Sigortalının bu yönde bir talebinin olmaması halinde, sigortalılık Kurumca re’sen tescil işleminin yapıldığı ayı t…ip eden aybaşından itibaren başlatılac…tır.” yönünde düzenleme bulunm…ta iken bu bent 21.03.2002 tarihli ve 24702 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4 seri nolu Tebliğ ile yürürlükten kaldırılmış ise de daha sonra 22.5.2007 tarihli ve 26529 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7 seri nolu Tebliğ ile yeniden düzenlenerek tekrar yürürlüğe konulmuştur.
Konu son olar… 01.03.2013 tarihli ve 28574 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanar… 01.04.2013 tarihinde yürürlüğe giren Tarımsal Faaliyette Bulunanların Prim Borçlarının Sattıkları Tarımsal Ürün Bedellerinden Kesinti Yapılm… Suretiyle Tahsil Edilmesine Dair Tebliğ ile 26.03.1994 tarihli Tebliğ yürürlükten kaldırılmış, Tebliğ’in 11. maddesinde de konu aynı şekilde düzenlenmiş ve 2926 sayılı Kanun’un 2 inci maddesine göre sigortalı sayıldıkları hâlde Kuruma kayıt ve tescilleri yapılmamış ve sattıkları ürün bedellerinden 01.04.1994 tarihinden itibaren kesinti yapılan tarımsal faaliyette bulunanların, kesintinin yapıldığını gösteren belgeleri de eklemek suretiyle Kuruma yazılı talepte bulunmaları hâlinde kesinti tutarının Kurum hesaplarına intikal etmesi şartıyla kesinti yapılan tarihi t…ip eden aybaşından itibaren 4 Seri Nolu 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu Uygulama Tebliği uyarınca sigortalılıklarının başlatılacağı belirtilmiştir.
Yukarıda değinilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanlar için 2926 sayılı Kanunda, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 79 uncu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86 ıncı maddelerinde düzenlenen bildirilmeyen hizmetlerin tespiti davasına benzer bir düzenlemeye yer verilmediği görülmektedir. Kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyeti bulunan kişilerin h… ve yükümlülükleri anc… kayıt ve tescil edildikleri tarihi t…ip eden aybaşından itibaren başlayac…tır. Sigortalılık tescili bulunmayan üreticinin teslim ettiği ürün bedelinden tevkifat yoluyla Bağ-Kur priminin kesilmesi, kesilen primin Kurumun hesabına intikal etmesine karşın Kurumun primleri iade etmeyip üreticiyi de sigortalı olar… re’sen kayıt ve tescilini yapmaması halinde, kesinti yapılan tarihi t…ip eden aybaşından kişinin sigortalı olar… tescil edileceği tartışmasızdır. Yerleşik yargı kararlarında kamu kurum ve kuruluşları tarafından tevkifat yoluyla kesilen Bağ-Kur priminin, kamu kurumunun hesabına girmiş olması ve kamuya olan güven ilkesi gereği Sosyal Güvenlik Kurumunun hesabına intikali ayrıca aranmamıştır. Buna karşın gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisinin, teslim edilen ürünün bedelinden tevkifat yoluyla prim tahsil edip, bu primleri Kurum kayıtlarına intikal ettirmemesi durumunda, Kurumun ürün teslim eden kişilerle ilgili olar… bir yükümlülüğü bulunduğunun kabulü mümkün değildir. Ayrıca Kurumun ürün teslim alan kişileri denetleme gibi bir görevinin de bulunduğunun kabulüne olan… bulunmadığı gözetildiğinde Kurum hesabına intikal etmeyen tutar için geçmişe dönük sigortalılık süresi verme yükümlülüğünden de söz etme olanağı bulunmam…tadır.
Hukuk Genel Kurulunun 22.09.2010 tarihli 2010/10-380 E., 2010/420 K., 08.02.2017 tarihli ve 2016/10-1906 E., 2017/215 K., 18.01.2022 tarihli ve 2019/(21)10-594 E., 2022/9 K., 08.11.2022 tarihli 2021/(21)10-343 E., 2022/1459 K., 19.04.2022 tarihli 2019/(21) 10-406 E., 2022/572 K., 31.05.2022 tarihli ve 2019/(21)10-596 E., 2022/793 K., 27.10.2022 tarihli ve 2020/10-607 E., 2022/1396 K. sayılı kararlarında da belirtildiği üzere, teslim edilen ürün bedellerinden gerçek kişiler ve özel kuruluşlar tarafından tevkifat yoluyla kesilen Bağ-Kur priminin Kurum hesabına intikal etmemesi halinde, bu m…buzlara istinaden tevkifata dayalı geriye dönük tescil imkanına sahip olmayan davacının Tarım Bağ-Kur sigortalısı sayılması olanağı bulunmadığından sayın çoğunluğun …si yöndeki kararına katılmam…tayım.