YARGITAY KARARI
DAİRE : 10. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/3011
KARAR NO : 2023/2668
KARAR TARİHİ : 16.03.2023

İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2016/805 E., 2022/103 K.
DAVACILAR :1-… 2-…
3-… 4-…
5-… 6-…
vekilleri Avukat …
DAVALILAR : 1-… 2- … Otobüs İşletme San. ve Tic. Ltd. Şti.
vekili Avukat …
3- … … Otobüs İşlet. San. ve Tic. A.Ş.
vekili Avukat …
4-Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı
vekili Avukat …
5- … Tur. Petrol İnş. ve San. Tic Ltd.Şti.
vekili Avukat …
DAVA TARİHİ : 25.05.2011
HÜKÜM/KARAR : Davanın Kabulüne

Taraflar arasında görülen hizmet ve iş kazası tespiti davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda Yargıtay 21.Hukuk Dairesince (Kapatılan) Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.

Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.

Mahkeme kararı davacılar vekili, davalılardan … Tur. Otobüs İşl. San. Tic. Ltd. Şti., …. ve Sosyal Güvenlik Kurumu vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi … tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacı …’ın Sarıkamış ilçesi otogarında otogar çıkışçısı olarak sigortasız çalıştığını, Sarıkamış Asliye Hukuk Mahkemesinin 2011/137 Esas sayılı dosyasında iş kazası ve hizmet tespiti davası açıklarını, davanın halen devam ettiğini, müvekkilinin işe davalı … tarafından alındığını beyan ederek davacının davalı işyeri nezdinde 01.03.2006 – 25.12.2010 tarihleri arasında geçen hizmetinin tespiti ile uğramış olduğu kazanın iş kazası olduğunun tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

II. CEVAP
Davalı … Otobüs İşletme San. ve Tic. Ltd. Şti. vekilinin cevap dilekçesinden özetle; müvekkil şirketin davacı tarafı tanımadığını, müvekkili şirkette çalışmadığını, aralarında hizmet sözleşmeside bulunmadığını, bu nedenle davanın husumetten reddinin gerektiğini, davacının başka bir firmaya ait otobüsün manevrası sonucu yaralandığını, kaza olayı ile ilgili olarak davalı şirketin herhangi bir kusurunun olmadığını beyan ederek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı … Firma vekili cevap dilekçesinden özetle; davacının kendiliğinden giriş çıkış bedeli alırken kazanın meydana geldiğini, ne müvekkil şirket ne de diğer firmalar ile aralarında çalışma ilişkisinin yahut hizmet sözleşmesinin olmadığını, bu sebeple müvekkili şirkete herhangi kusur ve sorumluluk atfedilemeyeceğini, ayrıca davacının önceden fiziksel engelli olduğunu, yara ve kırıkların bu kazaya atfedilemeyeceğini beyan ederek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı Doğu … Vekili beyan dilekçesinden özetle; davacının otogar çıkışçısı olduğunu beyan ettiğini, oysa otogar giriş çıkış işlemlerinin belediyenin görev alanında olduğunu ve belediye adına bu işlemi zabıta amirliği ve otogar şefliğinin yürüttüğünü, Doğu … Otobüs işletmesi ve … … Otobüs işletmesinin acentalık sözleşmesi ile Sarıkamış otogarında bulunan acentalara yetki verdiğini, bu anlamda acentalık sözleşmesi ile acentalık sözlşemesi veren firmaların acentanın işçilerine karşı iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmesinden kaynaklı sorumluluğunun bulunmadığını, ayrıca 25.12.2010 tarihli kazanın bir trafik kazası olduğunu, iş kazası olmadığını beyan ederek davanın öncelikle husumetten aksi halde esastan reddine karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı SGK Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle; hizmet tespiti ve iş kazası davalarının farklı yargılama usullerine tabi olduğundan tefrikine karar verilmesi gerektiğini, davacının Otogar Çıkışçısı olarak çalıştığını iddia etmesi karşısında hizmet bildirimlerinden dolayı Sarıkamış Belediyesinin mesul olduğunu, iddia olanan işin niteliği gereği her bir aracın giriş çıkış işleminden belli olmayan meblağlar aldığını, bunun ise hizmet akdi olarak değerlendirilmesinin mümkün olamayacağını, davacının 2003 yılından itibaren Sarıkamış Kaymakamlığından yeşil kart almak suretiyle sigortaya tabi olarak çalışmadığını taahhüt ettiğini beyan ederek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 02.04.2015 tarihli ve 2011/137 Esas ve 2015/253 Karar sayılı kararı ile davanın reddine karar verilmiştir.

IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

2. Yargıtay 21.Hukuk Dairesi’nin (kapatılan) 13.06.2016 tarihli ve 2015/18460 Esas 2016/9815 Karar sayılı kararı ile;

“2.1. Somut olayda; Kurum tarafından olayın iş kazası olduğu kabul edilmekle birlikte Kurum’un bu işlemine dayanak bilgi ve belgeler getirtilmeden, hizmet tespiti yönünden her türlü şüpheden uzak bir şekilde fiili çalışma olgusu ispat edilmeden Mahkemece eksik inceleme ve araştırma neticesi davanın reddine ilişkin kurulan tespit hükmü hatalı olmuştur.

2.2. Yapılacak iş, davacının iş kazası tespiti istemi ile ilgili olarak, Kurum’un trafik kazası olayını iş kazası olarak kabul ettiği işlemine dayanak teşkil eden bilgi ve belgeler getirtilerek davanın açılmasından sonra olayın iş kazası kabul edilmesi nedeniyle davalı Kurum açısından davanın konusunun kalmadığı gerekçesiyle dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar vermek, davacının ihtilaflı döneme ilişkin hizmet tespiti istemi ile ilgili olarak, ilk olarak davacıya hangi işyeri nezdinde çalıştığını açıkça açıklattırmak suretiyle bu işyerine ait kurum tescil dosyası ile tespiti istenen döneme ait ücret bordrolarını, dönem bordrolarını getirtmek, bordrolarda adı geçen çalışanları re’sen belirleyerek bunların beyanlarına müracaat etmek, bordolarda adı geçen kişilerin adreslerinin tespit edilememesi veya beyanları ile yetinilmediği takdirde, Sosyal Güvenlik Kurumu, zabıta, maliye, meslek odası aracılığı ve muhtarlık marifetiyle davalı işyerine komşu işyerlerini tespit edip bu işyerlerinin uyuşmazlık konusu dönemde çalıştığı tespit edilen kayıtlı çalışanları, yoksa işyeri sahipleri araştırılıp tespit edilerek çalışmanın niteliği ile gerçek bir çalışma olup olmadığı yönünde yöntemince beyanlarını almak, trafik kazası sonrası olay ile ilgili olarak hastane polisi tarafından düzenlenmiş tutanak ve diğer belge ve kayıtlar ile ceza soruşturması ve ceza davası( Sarıkamış Sulh Ceza Mahkemesi 2011/452 Esas sayılı) dosyasını eldeki dosyaya getirterek incelemek suretiyle çalışmanın niteliğini ve gerçek çalışma olgusunu somut ve inandırıcı bilgilere dayalı şekilde kanıtladıktan sonra davalı işyeri/işyerleri yönünden iş kazasının tespiti isteminin hizmet tespitine ilişkin varılacak kanaat ile birlikte 5510 sayılı Yasa’nın 13.maddesi hükümleri çerçevesinde tartışarak çıkacak sonuca göre Mahkemece bir karar vermekten ibarettir” denilmek suretiyle eksik inceleme ve araştırma sonucu kurulan hükmün bozulmasına karar verilmiştir.

B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile uyulan bozma kararı doğrultusunda yapılan inceleme ve araştırma neticesi “somut olaya gelince; tüm dosya kapsamı ve toplanan deliller birlikte değerlendirildiğinde, taraflarca ibraz edilen belgelerden, toplanan delillerden ve dinlenen tüm bordro ve taraf tanık beyanlarından davacının çalışmasına ve çalışma süersine ilişkin olarak davacı tanık beyanları dışında somut bir bilgi veya belge yer almamakta ve dosyada dinlenen bordro tanıkları davacının çalışma iddiasını doğrulamamakta ise de davacının olay günü davalı … firmasından otogar giriş-çıkış ücretini aldığı ve bu sırada kazanın gerçekleştiği sabit olduğundan ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından da davacının 25.12.2010 tarihinde geçirdiği kazanın iş kazası olduğu kabul edilerek davacıya sürekli iş göremezlik aylığı bağlandığından davacının Mart 2016 tarihinden kaza tarihi olan 25.12.2010 tarihleri arasında davalılar … … Group San. Tic. Ltd. Şti. ( … Otobüs İşl. San. ve Tic. A.Ş.) ve …Tur. Petrol Doğu İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. bünyesinde toplam çalışma süresinin 1735 gün olduğunun tespiti ile davanın kabulüne dair aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur” gerekçesine dayalı olarak ;

1-Davanın kabulü ile,
2- 25.12.2010 tarihinde yaşanan kazanın iş kazası olduğunun tespitine,
3-Müteveffa …’ın … Group San. Tic. Ltd. Şti. ( … Otobüs İşl. San. ve Tic. A.Ş.) ve … Tur. Petrol Doğu İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. isimli iş yerlerinde,
-2006 yılında 300 gün,
-2007 yılında 360 gün,
-2008 yılında 360 gün,
-2009 yılında 360 gün,
-2010 yılında 355 gün, olmak üzere toplam 1735 gün süre çalıştığının tespitine,
4-Yargılama devam ederken yaşanan kazanın iş kazası olduğu tespit edildiğinden davalı Sosyal Güvenlik Kurumu açısından Karar Verilmesine Yer Olmadığına,

5-Davalılar … ve Doğu … Otobüs İşletme San. ve Tic. Ltd. Şti açısından davanın reddine, şeklinde karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili, davalılardan … Tur. Otobüs İşl. San.Tic.Ltd.Şti., …. ve Sosyal Güvenlik Kurumu vekilleri temyiz başvurusunda bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili sunmuş olduğu temyiz dilekçesi ile; Mahkeme kararını davalılar … ve … Otobüs İşletme San. ve Tic. Ltd. Şti. yönünden temyiz ettiklerini, gerekçeli kararda iki davalı için davanın reddine karar verilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğunu, tanık anlatımları ve olaydan da anlaşılacağı üzere davacı müteveffayı hem temsilcisi olduğu şirket adına hem kendi adına hem de diğer davalı firmaların işleri ve otobüs giriş çıkış iş ve işlemleri için işe alanın … olduğunu, öte yandan davacı müteveffanın … Otobüs İşletme San. ve Tic. Ltd. Şti. nin de işlerinde de müteveffa çalıştığını,beyan ederek kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı … Tur. Otobüs İşl. San.Tic. Ltd. Şti vekili sunmuş olduğu temyiz dilekçesi ile davacı müteveffanın davalı şirketin çalışanı olmadığını, beş yıllık süresi içerisinde açılmayan davanın reddinin gerektiğini, dosyada iddialarını doğrulayan tanık beyanlarının bulunmasına rağmen bilirkişi tarafından sadece davacı tanıklarının beyanlarının esas alınmasının hatalı olduğunu, davacı müteveffanın Yargıtay içtihatlarında belirtilen işçi ve işveren ilişkisini belirleyen şartlardan hiçbirisini sağlamadığını, eylemli ve fiili çalışmanın varlığının ispat edilememesi nedeniyle davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulmasının usul ve yasaya aykırı olduğunu beyan ederek kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı …. vekili sunmuş olduğu temyiz dilekçesi ile beş yıllık süresi içerisinde açılmayan davanın reddinin gerektiğini, davacı müteveffanın davalı şirketin işçisi olduğu yönünde dosyada herhangi bir bilgi ve belgenin bulunmadığını, delil olarak gösterilen ve beyanlarına başvurulan tanıkların hiç birinin net olarak davacının davalı şirketin çalışanı olduğuna dair bir beyanda bulunmadığını, iki nedenden davanın davalı şirket yönünden husumetten reddine karar verilmesi gerektiğini, birinci olarak davacı müteveffanın dilekçesinde ve beyanında otogara giriş çıkışlar için bilet kestiğini beyan ettiğini, otogara giriş ve çıkışlardan sorumluluğun otogarda firma acentesi bulunan işletmeler (firmalar)a değil, belediyeye ait olduğunu, davacı müteveffanın kendi nam ve hesabına böyle bir iş yapıyor ise; bundan sorumluluğun ise kendisine ait olduğunu, ikinci olarak davacı ile davalı şirket arasında herhangi bir iş akdi ilişkisinin olmamasından kaynaklandığını, dosya içerisinde bulunan bilgi ve belgelerden de anlaşılacağı üzere; davacının davalı şirketlerde çalıştığına dair herhangi bir sigorta girişinin olmadığı gibi, davalı şirketten kendisine bir maaş ödemesinin de yapıldığına dair bir beyanının bulunmadığını, meydana gelen kazanın iş kazası olduğunun kabulü için; öncelikle davacı ile birlikte aynı işyerinde çalışan bordro tanığı yahut komşu işyerlerini çalışan yada ilgilerinin beyanlarının alınmasının gerektiğini, en yakın komşu işyerlerinin çalışan ve sahiplerinin beyanlarının alındığını, bu beyanlara dikkat edildiğinde davacının davalıya ait şirkette çalışmadığı, şirketin çalışanı olmadığının açık ve net bir şekilde ortaya çıktığını, davacı müteveffanın 2003 yılından kazanın gerçekleştiği tarih olan 2010 yılına kadar Sarıkamış Kaymakamlığından yeşil kart almak suretiyle sigortaya tabi olarak çalışmadığını beyan ve taahhüt ettiğini, bu belgenin dosya içerisinde yer aldığını beyan ederek kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı Kurum vekili sunmuş olduğu temyiz dilekçesi ile; davanın hak düşürücü süre nedeniyle reddinin gerektiğini, davacı müteveffanın dava dilekçesinde davalı işverenlerin iştigal konusunun otobüs işletmeleri ile uğraşan şirketler olduğunu ve Sarıkamış Belediyesine ait Otagarda giriş ve çıkış işlemleri nedeniyle şoförlerden bir miktar para aldığını belirttiğini, davacı müteveffa ile davalı işverenler aralarında hizmet akdi ilişkisinin olmadığını, hizmet akdi ilişkisinde, işyeri, zaman, bağımlılık ve ücret şartlarının bir arada gerçekleşmesi gerektiğini, Mahkemece dosya kapsamında toplanan delillerden işçi ve işveren ilişkisini gösteren şartların gerçekleşmediğinin tespit edilmesine rağmen yazılı şekilde hüküm kurulmasının usul ve yasaya aykırı olduğunu, Mahkemece eksik inceleme ve araştırma neticesi hükmün kurulduğunu beyan ederek kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık hizmet ve iş kazası tespitine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri,

2. 506 sayılı Kanun’un 4 ve 79/10 uncu ve 5510 sayılı Kanun’un 12 ve 86/9 uncu maddeleri,

3. 5510 sayılı Kanun’un 13 üncü maddesi,

4. 6100 sayılı Kanun’un 124 üncü maddesi hükümleridir.

3. Değerlendirme
1.İncelenen dava dosyasında, davacı müteveffa tarafından tespiti talep edilen hizmet süreleri 2006/03 uncu ayından kaza tarihi 25.12.2010 tarihler arası dönem olup ihtilaf konusu bu dönem yönünden gerçek işverenin ve fiili çalışmanın her türlü şüpheden uzak bir biçimde belirlendiği söylenemez. Öncelikle davacı müteveffanın taraf olduğu hizmet akdinin hangi işverenler tarafından düzenlenmiş olduğu tespit edilip hizmet ve iş kazası tespitine yönelik davanın, anılan Kanun’un 79/10 uncu maddesine göre sigortalıyı fiilen çalıştıran işveren/işverenlere yöneltilmesi gerekmektedir.

2. Mahkemece yapılması gereken iş, davacı müteveffanın ihtilaf konusu dönem içerisinde otogar içerisinde otobüs giriş-çıkış fişlerini kestiği belirtildiğinden ihtilaf konusu dönem içerisinde Belediye’den otogarın dönemsel olarak sırasıyla kimlere kiraya verildiğini, kimler tarafından işletildiğini, otogarda faaliyet gösteren otobüs firmalarını, Belediye tarafından otobüslerin giriş-çıkışlarına ilişkin makbuz kesilmesine dair uygulamanın hangi tarihler arasında gerçekleştildiğini, uygulama ile ilgili olarak kimlerin görevlendirildiğini sormak, genel olarak otogarın denetlenmesinde görev alan zabıta personellerini sormak, uygulamaya dayanak tüm belediye kararları ile ilgili kayıt ve belgeleri (kira sözleşmeleri, giriş-çıkış makbuzlarının kesilmesine dayanak kararlar, firmalar adına fiş karşılığı kesilen para tutarının kim/kimler tarafından Belediye hesabına yatırıldığına dair kayıt ve belgeler vb. gibi ) getirtmek, Otogar Müdürlüğünden ihtilaf konusu dönem içerisinde, otogarda dönemsel olarak sırasıyla faaliyet gösteren otobüs firmalarının ve çalışanlarının bilgilerini istemek, gerektiğinde Sosyal Güvenlik Kurumu, zabıta, maliye marifetiyle bu firmaları ve çalışanlarını tespit etmek, getirtilen belge ve kayıtlar değerlendirilerek gerçek işvereni ya da işverenleri tespit etmek, bu işveren/işverenlerin davada taraf olmaması halinde HMK nin 124 üncü maddesi kapsamında işveren/işverenlere usulüne uygun husumet yöneltilerek davaya katılımlarını sağlamak, gerçek işverenlerin ihtilaf konusu tüm dönem bordrolarını getirtmek suretiyle öncelikli olarak bordrolu tanıkların beyanlarına başvurmak, bordrolu tanıkların tespit edilememesi, tanıklara ulaşılamaması ya da tanık beyanlarının yetersiz kalması halinde otogarda faaliyet gösteren firma çalışanları ile Belediyenin otogarı denetlemekle görevli zabıta personeli ile belirlenen komşu işyeri çalışanlarının çalışmanın niteliği ile gerçek bir çalışma olup olmadığı, çalışma süreleri yönünden yöntemince beyanlarını almak, gerektiğinde araştırmayı genişletmek, toplanan tüm delilleri birlikte değerlendirerek, uyuşmazlık konusu hizmet ve iş kazası tespiti istemi yönünden gerçek işveren ve çalışma sürelerini somut ve inandırıcı bilgilere dayalı şekilde ortaya koyduktan sonra bir karar vermekten ibarettir.

O halde, davacılar vekili, davalılardan … Tur. Otobüs İşl. San.Tic.Ltd.Şti., …. ve Sosyal Güvenlik Kurumu vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.

VI. KARAR
Açıklanan nedenlerle,
Temyiz olunan Mahkeme kararının BOZULMASINA,

Dosyanın Mahkemesine gönderilmesine,

Temyiz harcının istek halinde ilgililere iadesine,

16.03.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.

…