YARGITAY KARARI
DAİRE : 10. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2023/1357
KARAR NO : 2023/3438
KARAR TARİHİ : 30.03.2023

MAHKEMESİ :Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi
SAYISI : 2021/389 E., 2022/483 K.
DAVALILAR : 1- … Denizcilik Makina ve Tic. A.Ş. vekili Avukat …
2- … Havacılık Denizcilik Temizlik Gıda Tic. A.Ş.
3- … Enerji Tesis Temizlik Peyzaj Medikal İnş. Orman Ürn. Denizcilik Gıda Oto. Turz. Petr. Teks. Eml. Taah. Tic. San. A.Ş.
FER’Î MÜDAHİL : Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı vekili Avukat …
…
KARAR : Kısmen kabul

Taraflar arasındaki davalı işveren nezdinde “gemi adamı” olarak geçen çalışmaların 506 sayılı Kanun’un ek 5 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerektiğinin tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda mahkemesince bozmaya uyularak davanın kısmen kabulüne kısmen reddine karar verilmiştir.

Mahkeme kararı davalılardan SGK Başkanlığı ve… Denizcilik A.Ş. vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi … tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacılar vekili, müvekkilinin davalı işverenler nezdinde gemi adamı olarak geçen ve 09.06.1995 tarihinden 23.07.2013 ( dava tarihi) tarihine kadar bildirilen çalışmalarına itibari hizmet süresi ve fiili hizmet süresi zammı verilmesini talep ve dava etmiştir.

II. CEVAP
Davalı Kurum vekili, davanın 5 yıllık hak düşürücü süre yönünden reddini, davanın birden çok iş yerine karşı açıldığını, bu işyerleri arasında zorunlu yada ihtiyari dava arkadaşlığı bulunmadığını, davanın birden çok işyerine karşı açılmış olması sebebiyle davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı … Denizcilik Makina ve Ticaret A.Ş. vekili, öncelikle hak düşürücü süre yönünden ve zaman aşımı nedeni ile davanın reddini, davacının müvekkil şirket ile 31.12.1997 tarihinde imzalamış olduğu ibraname ile müvekkil şirketten hiçbir hak ve alacağı kalmadığını açıkça belirterek ayrıldığını belirttiğini, bu nedenlerle davacının haksız ve mesnetsiz olan davasının reddine karar verilmesini talep etmiştir.

III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 14.06.2016 tarih 2013/166 Esas 2016/289 Karar sayılı kararı ile davanın kısmen kabul kısmen reddine dair verilen kararın davalı… Denizcilik Makina ve Tic. A.Ş. vekili ile davalı Sosyal Güvenlik Kurumu vekili tarafından temyizi üzerine, … Havacılık ve Denizcilik A.Ş.’ nin 31.07.2013 tarihinde ticaret sicilinden terkin edildiği, taraf ehliyet olmayan şirket aleyhine karar verildiği, dava açıldıktan sonra terkin olduğu anlaşılan şirketin ihya edilerek usulüne uygun şekilde taraf teşkilinin sağlanması gerektiğine işaret edilerek bozulmuştur.

IV. BOZMA SONRASI YARGILAMA VE MAHKEME KARARI
Mahkemesince bozmaya uyularak yapılan yargılama sonunda; davanın kısmen kabul kısmen reddi ile davacının 15.08.1995 – 01.04.2008 tarihleri arasında çalışılan ve sigorta primleri ödenmiş günleri x 0,25 formülü ile hesaplanan; … Denizcilik Ltd. Şti’de 107 gün, Tasfiye Halinde … Havacılık, Denizcilik, Temizlik ve Gıda’ da 86 gün, … Enerji Tesis Temizlik Peyzaj … İnşaat Orman Ürünleri Denizcilik Gıda otomotiv Turizm Petrol Tekstil Emlak Taahhüt Tic. San. A.Ş.’de 356 gün, süre ile gemi adamı (2. Kaptan) olarak itibari hizmet süresinin olduğuna ve bu sürenin davacıya ait sigortalılık süresinin itibari hizmet süresi olarak eklenmesi gerektiğinin tespitine, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiştir.

V.TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı… Denizcilik Makine Tic. A.Ş. ve davalı … vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davalı Kurum ve davalı… vekilleri, kararın eksik araştırma ve inceleme sonucu verildiğini belirterek temyiz başvurusunda bulunmuşlardır.

C.Gerekçe
1.Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davalı işveren nezdinde “gemi adamı” olarak geçen çalışmalarına itibair hizmet süresi ve fiili hizmet süresi zammı tespiti istemine ilişkindir.

2.İlgili Hukuk
Davanın yasal dayanağı olan mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Ek 5 inci maddesinin 3395 sayılı Kanunla değişik biçiminde bir gemi adamı, gemi ateşçisi, kömürcü ve dalgıcın itibari hizmetten yararlanılabilmesi için çalışmalarının “denizde” geçirilmesinin koşul olduğu hükme bağlanmıştır.

Kanunda öngörülen denizde geçirilmesi gereken hizmetten amaç ise, geminin denizde seyir veya seferde olduğu süreler ile bunun uzantısı geminin limanda bulunduğu sırada, fiilen gemide görevli olarak geçirilen ve denizle bağlantının kopmadığı çalışmalardır. (HGK 07.02.2001 t., 2001/21-20 E., 2001/110 K., 23.10.2013 t. 2013/10-176 E., 2013/1477 K.) Aksinin kabulü, gemide çalışanların koşulsuz olarak itibari hizmetten yararlanabileceği sonucunu doğurur ki, bu durum kanunun açık metnine ve kanun koyucunun iradesine aykırıdır. Geminin seferde veya limanda beklediği sürede denizde geçen eylemli çalışma süresinin; gemi ve liman kayıtları, işveren nezdindeki belgeler, işveren tarafından denizde yürütülen faaliyetin kapsam ve kapasitesi de gözetilerek, sunulan kanıtların değerlendirilmesi sonucunda, çelişkiden uzak olarak belirlenmelidir.

3.Değerlendirme
1-Öncelikle eldeki dava hizmet tespiti davası olmadığından karar başlığında Sosyal Güvenlik Kurumu fer’i müdahil değil ” Davalı ” olarak gösterilmeli ve hüküm buna göre tesis edilmelidir.

2-İnceleme konusu davada, davacı 09.06.1995 tarihinden davanın açıldığı 23.07.2013 tarihine kadar davalılar nezdinde gemi adamı olarak çalıştığını, bildirilen tüm hizmetleri için itibari hizmet süresi verilmesini talep etmiş, mahkemece bozmaya uyularak yapılan yargılama sonunda dosyaya alınan bilirkişi raporu doğrultusunda 15.08.1995-01.04.2008 tarihleri arasında bildirilen hizmetlerin yarısının denizde geçtiği kabul edilerek belirlenen 428 gün için hesaplanan itibari hizmet süresinin tespitine karar verilmiştir. Karar eksik araştırma ve incelemeye dayalıdır.

Bu açıklamalar ışığında, dava konusu olayda, mahkemece, davacının davaya konu yaptığı sürenin tamamı bakımından, bakıma giren deniz araçlarının kayıtlarının tutulduğu defter ve belgeler, liman kayıtları, davacının işyerindeki çalışmasına ilişkin bilgileri içeren şahsi sicil dosyası, çalışmaların kayıt altına alındığı belgeler celbedilmeli, bu işleri kayıt altına alan kişi/kişilerin beyanları, sigortalının görevlendirmesini yapan yetkilinin beyanları alınmalı, varsa puantaj listeleri ve diğer kayıtlar da dikkate alınmak suretiyle ayrıntılı araştırma yapılmalı, ihtilaf konusu dönemde, geminin seferde veya limanda bulunduğu sırada, ne kadar süre gemide görev yaptığı veya fiili olarak çalıştığı, ne kadar sürenin ise gemi dışında, sosyal tesis veya başka bir yerde geçirildiğinin belirlenmesi için, liman başkanlığı idari sınırları içerisinde kaç adet liman bulunduğu, tüm limanların davalı işverene ait olup olmadığı, davalı işverene ait limana gelen ve davacının çalıştığı işverenin römorkörlük hizmetlerini gerçekleştirdiği gemi sayıları liman başkanlığından belirlenerek, bu konuda resmi bir kaydın bulunmaması durumunda, liman başkanlığından ihtilaf konusu dönemde günde, ayda ya da yılda ortalama kaç geminin davalı işverenin işlettiği ve davacının görev yaptığı liman yada limanlara geldiği sorularak, davalı işverenden de bu hizmetlerin ihtilaf konusu dönemde kaç römorkör ve gemi adamı ile gerçekleştirdiği sorularak, ortalama gemi adamı başına gemide geçirilen süreler bilirkişi incelemesi sonucu tespit edilerek, şüpheli durumlarda sigortalı lehine yoruma gidilemeyeceği de gözetilerek, varılacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, eksik araştırma ve hatalı değerlendirme sonucu, yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.

VI.KARAR
Açıklanan sebeplerle;

Davalılar SGK ve … Denizcilik A.Ş. vekillerinin temyiz istemlerinin kabulü ile

Mahkeme kararının BOZULMASINA,

Peşin alınan temyiz karar harcının istek halinde ilgiliye iadesine,

Dosyanın Mahkemesine gönderilmesine,

30.03.2023 gününde oybirliğiyle karar verildi.

…