YARGITAY KARARI
DAİRE : 10. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2018/2123
KARAR NO : 2019/2417
KARAR TARİHİ : 14.03.2019

Mahkemesi : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi

Dava, itibari hizmet süresinin tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı davalılar vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi … tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı, davalı şirkete ait basım işyerinde geçen 01.10.2008 tarihi öncesi döneme ilişkin çalışmaların, itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektirir koşullarda geçtiğinin tespitine karar verilmesi talep edilmiştir.
II-CEVAP
Davalı şirket vekili, davanın hakdüşürücü süre geçtikten sonra açıldığını; işyerinin, 506 sayılı Yasa’nın Ek 5. maddesindeki koşullara sahip olmadığını; işyerinde yapılan ölçümler sonucu düzenlenen raporlarda da, işyeri koşullarının itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektirir durumda olmadığının tespit edildiğini beyanla; maddenin aradığı etkenlere maruziyetin bulunmadığı işyeri ortamındaki çalışmaya ilişkin istemin reddi gereğini savunmuştur.
… vekili, basım ve gazetecilik işyerinde geçen çalışmaya dayalı talep yönünden, 506 sayılı Yasa’nın Ek 5. maddesi koşullarının davacı yönünden gerçekleşmediğini; davanın niteliğine ve benzer dosyalarda Yargıtay içtihatlarıyla ortaya konulan yönteme uygun inceleme ve araştırma yapılması gerektiğini beyanla; davanın reddi gereğini savunmuştur.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
Mahkemece yapılan yargılama sonucunda”1-Davanın kabulü ile, davacı …’ın yaptığı işin 506 sayılı Yasanın ek 5/2 fıkra olarak 2098 sayılı Yasa ile eklenen ve 3395-13 maddesi ile kapsamı genişletilen madde kapsamında bulunduğu, davalı işyerinde 05.12.1994 – 13.03.2003 tarihinleri arasında gecen ve 1/A olarak davalı …’ya bildirilen 2938 günlük fiili çalışma süresinin 3/A olarak değerlendirilerek 2938 günlük sürenin %25’inin itibari hizmet süresi olarak tespiti ve salt sigortalılık süresine eklenmesi gerektiğinin TESPİTİNE” karar verilmiştir.
B-BAM KARARI
İzmir Bölge Adliye Mahkemesi, davacının çalışmasının, itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektirir koşullarda gerçekleştiği gerekçesiyle esastan reddine karar vermiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
… Ambalaj San. A.Ş. vekili; Kararın usul ve yasaya uygun olmadığını; 6552 sayılı Yasa ile öngörülen Kuruma başvuru yönündeki dava şartının yargılama sürecinde giderilmesinin mümkün olmadığını; çalışması nedeniyle sağlık sorunu yaşamayan ve işe girişte koşulları kabul eden davacının iddiasına değer verilemeyeceğini; davacının sigara içip içmediğinin araştırılmadığını; itibari hizmet süresinde yararlanmayı gerektirir koşullar gerçekleşmediği halde davanın kabulüne yönelik olarak verilen kararın, re’sen gözetilecek nedenler de dikkate alınarak kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
… vekili, 506 sayılı Yasanın Ek 5. Maddesi koşullarının davacı yönünden gerçekleştiğinin kanıtlanmadığı, kanıtlar toplanmadan eksik incelemeye dayalı olarak hüküm kurulduğunu beyanla, ilk derece mahkemesi kararı kaldırılarak, davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Dosyadaki kayıt ve belgelerden; davacının davalı işyerinde 05.12.1994 – 13.3.2003 tarihleri arasında elektrik ve mekanik bakım ustası olarak çalıştığı, işyerinin ambalaj malzemeleri basımı mahiyeti ile kanun kapsamında olduğu, mahkemece keşif yapıldığı,bilirkişi raporunda, işyerinde 506 sayılı Yasanın Ek 5.maddesinin II.bendinde yer alan basım işleri yapıldığı, solunum ve cilt yolu ile vücuda geçen gaz,toz veya diğer zehirli maddelerle çalışılan işyeri olduğu kanaatinin belirtildiği anlaşılmıştır.
Uyuşmazlık, davalı iş yerinin basım işi niteliğinde olup olmadığı ve davacının davalı iş yerinde geçen çalışmaları yönünden itibari hizmetten yararlanıp yararlanamayacağı noktasında toplanmaktadır.
İtibari hizmet süresi, ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanların erken yıpranmaları nedeniyle daha erken emekli olabilmeleri için kanun koyucu tarafından belirlenmiş erken emeklilik sağlayan düzenlemelerden biridir. İtibari hizmet süresi fiilen olmayan ancak kanun koyucu tarafından verilen imkân nedeniyle varsayılan bir sürenin sigortalılık süresine eklenmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun’un Ek 5’inci maddesi:
“506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların, aşağıda sayılan görevlerde geçen sigortalılık sürelerine, bu sürelerin her tam yılı için, hizalarında gösterilen süreler, sigortalılık süresi olarak eklenir.
Sigortalılar Hizmetin Geçtiği Yer Eklenecek Süre
I-a) 212 sayılı Kanunla değiştirilen 5953 sayılı basın mesleğinde çalışanlarla çalıştıranlar arasındaki münasebetleri düzenliyen kanun kapsamına tabi olarak çalışan sigortalılar.
5953 sayılı Kanunu Değiştiren 212 sayılı Kanunun birinci maddesi kapsamıma giren, 90 gün,
b) Basın kartı yönetmeliğine göre basın kartına sahip olmak suretiyle gazetecilik yaparken, kamu kurumlarına giren ve bu kurumlarda meslekleriyle ilgili görevlerde istihdam edilen sigortalılar.
Basın müşavirlikleri
II – (Değişik bent: 20/06/1987 – 3395/13 md.)
Basım ve gazetecilik işyerlerinden 1475 sayılı Kanun ve değişikliklerine göre çalışan sigortalılar,
a) Solunum ve cilt yoluyla vücuda geçen gaz veya diğer zehirleyici maddelerle çalışılan iş yerleri,
b) Fazla gürültü ve ihtizaz yapıcı makine ve aletlerle çalışarak iş yapılan işyerleri,
c) Doğrudan doğruya yüksek hararete maruz bulunarak çalışılan işyerleri,
d) Fazla ve devamlı adali gayret sarf edilerek iş yapılan işyerleri,
e) Tabii ışığın hiç olmadığı ve münhasıran suni ışık altında çalışılan işyerleri,
f) Günlük mesainin yarıdan fazlası saat 20.00’den sonra çalışılarak yapılan işyerleri
III – (Ek bent: 20/06/1987 – 3395/13 md.) Denizde Gemi adamları, gemi ateşçileri, kömürcüler, dalgıçlar.
IV – (Ek bent: 20/06/1987 – 3395/13 md.)
1. Çelik, demir ve tunç döküm,
(…)*, fabrika,
2. Zehirli, boğucu, yakıcı, öldürücü atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz da çalışanlar, maskesi ile çalışmayı gerektiren işlerde,
3. Patlayıcı maddeler yapılmasında,
4. Kaynak işlerinde çalışanlarda,
Kesirlerin hesaplanmasında tam yıl 360 gün olarak alınır. Fiilen çalışılmış güne eklenecek itibari hizmet günü sayısının bulunmasında (Çalışılan gün sayısı x 0,25) formülü uygulanır.”
Düzenlemesini içermektedir.
Bu yönüyle davanın yasal dayanağı, 506 sayılı Kanunun Ek 5’inci maddesidir. Anılan maddeye göre, sigortalıların itibari hizmetten yararlanabilmesi için iki koşulun birlikte gerçekleşmesi gerekir. Birinci koşul sigortalının Basım ve gazetecilik iş yerlerinde çalışması, ikinci koşul ise; II. bendin (a-f) alt bendlerinde yazılı fiziksel dış etkenlerin ve olumsuz çalışma koşullarının olayda ayrıca gerçekleşmesidir.
Mahkemece, öncelikle, davalı işveren ile arasında aynı konuda dava bulunmayan bordro tanıkları belirlenerek, işyerinde itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektirir koşullarda bildirimi yapılan sigortalılar bulunup bulunmadığı araştırılarak, varlığı halinde, çalışma ortamı yönünden beyanlarına başvurulması gereği üzerinde durularak, işyeri özlük dosyaları davalı işverenden celp edilerek, davalı işverene ait işyerinin bölümlerden oluştuğu ve davacınında elektrik ve mekanik bakım teknisyesi olduğu gözetildiğinde, davacının hangi bölümde çalıştığı, arıza ve bakımın ne sıklıkta oluştuğu, bakım olmadığı zaman nerede bulunduğu ayrı bir odası olup olmadığı, bölümler arası geçişi sağlayan kapıların konum ve büyüklükleri çalışma esnasında anılan kapıların kapalı olup olmadığı ve kapatılmış ise hangi tarihten itibaren kapatıldığı belirlenerek, işyerinin kapsamı, çalışma düzeni ve koşulları ile bölümleri ve bu bölümlerin taşıdıkları özellikler, hangi bölümlerdeki çalışmalarda anılan yasada sayılan fiziksel dış etkenlere maruz kalındığı ve buna bağlı olarak itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektirir işlerden olup olmadığı yönleri incelenip davacının çalışmasının işyerinin hangi bölümlerinde geçtiği, yapılan işin niteliği, özellikleri ve buna bağlı olarak hangi olumsuz dış etkenlere maruz kalındığı; gürültü ve ihtizaz yapıcı makine ve aletlerdeki çalışma düzeniyle, çalışmanın gerçekleştiği saatler, gürültü düzeyi ve kullanılan maddelerin, insan sağlığı için tehlike düzeyinin belirlenmesi amacıyla, tanıkların, aynı işyerinde çalışma ve işyeri koşullarına ilişkin beyanlarının gerçekliği, dönem bordroları veya tanıklara ait sigorta kayıtlarından denetlenerek, dosyaya katılan tüm bilgi ve kanıtlar ışığındaki değerlendirme sonucunda bir hüküm kurulması gereği gözetilmeksizin, soyut düzeydeki tanık anlatımları ve bilirkişi raporuna dayalı olarak hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
Yukarıda belirtilen açıklamalar ve benimsenen ilkeler kapsamında, uyuşmazlık konusu husus yeniden usulunce incelenip, yapılacak değerlendirme sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ve hatalı değerlendirme ile yazılı şekilde karar tesisi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, davalılar vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 10. Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davalılardan … Ambalaj San. ve Tic A.Ş.’ye iadesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemes’ne, dosyanın kararı veren İlk derece Mahkemesine gönderilmesine, 14/03/2019 gününde oybirliğiyle karar verildi.