YARGITAY KARARI
DAİRE : 10. Hukuk Dairesi
ESAS NO : 2018/1964
KARAR NO : 2018/10929
KARAR TARİHİ : 20.12.2018

Mahkemesi :İş Mahkemesi

Dava, rucüan tazminat istemine ilişkindir.
Mahkemece, bozma ilamına uyularak, ilamında belirtildiği şekilde davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, taraf vekillerince temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi … tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Davacı Kurum, 01.03.2010 tarihinde meydana gelen iş kazası sonucunda geçici iş göremezlik durumuna giren sigortalıya bağlanan gelirler ile masraf ve ödemelerden oluşan Kurum zararının davalılardan tahsilini talep etmiş olup, mahkemece … Enerji Elektrik Üretim A.Ş. hakkında açılan davanın reddine, diğer davalılar yönünden kabulüne dair verilen ilk karar Dairemizce, davalılar arasında, asıl işveren taşeron ilişkisi bulunup bulunmadığının ve … Enerji Elektrik Üretim A.Ş.’nin hukuki statüsünün yeterince araştırılmaması nedeniyle bozulmuş, bozma ilamına uyularak verilen ikinci kararda davalılardan … Enerji Elektrik Üretim A.Ş.’nin asıl işveren, Tek Yapı İnş. ve Tic. AŞ’ nin yüklenici-birinci alt işveren ve … Tesisat İmal. …. San. Tic. Ltd. Şti.’ nin taşeron-ikinci alt işveren olduğunun tespiti ile davanın kabulüne karar verilmiş ise de bozma gereklerinin tam olarak yerine getirilmediği eksik araştırma ile hüküm tesis edildiği anlaşılmıştır.
Davanın yasal dayanağı olay tarihinde yürürlükte bulunan 5510 sayılı … ve … Sigortası Kanunudur.
Bozma ilamında da belirtildiği gibi, 5510 sayılı Kanunun 12. maddesinin 1. fıkrası işvereni; “4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar” şeklinde tanımlamıştır. Anılan Kanunun belirtilen maddesinin son fıkrası ise alt işvereni “bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişi” olarak tanımlamıştır.
Asıl işveren taşeron ilişkisinin varlığı için, öncelikle, işin başka bir işverenden alınmış olması, bir başka ifade ile asıl işverenin işverenlik sıfatına sahip olması, asıl işyeri ya da işyerinden sayılan yerlerde kendi adına işçi çalıştırıyor olması gerekir.
İşin belirli bir bölümünde değil de, tamamının bir bütün halinde, ya da bölümlere ayrılarak başkalarına devredildiği, işten bu yolla tamamen el çekildiği, sigortalı çalıştırılmadığı için işveren sıfatının haiz olunmadığı durumda ise, bunları devralan kişiler alt işveren, devredenler de asıl işveren olarak nitelendirilemeyecektir.
Aracı sıfatının kazanılmasında diğer koşullar ise, asıl işverenden istenilen işin, asıl iş, ya da işyeriyle ilgili işin bir bölümünde veya işyeri eklentilerinde alınmış olması ve bu işte işi alanın kendi işçilerinin çalıştırılması ve bu nedenle de işveren sıfatına sahip olunmasıdır.
İşin bütünü başka bir işverene bırakıldığında, madde anlamında bir alt işverenlik, dolayısıyla dayanışmalı sorumluluk söz konusu olmayacaktır. Benzer şekilde, işveren kendisi sigortalı çalıştırmaksızın işi bölerek, ihale suretiyle farklı kişilere vermişse, iş sahibi (ihale makamı), asıl işveren olmayacağından, alt – asıl işveren ilişkisi de bulunmayacaktır. Burada önemli olan yön “devir” olgusudur. Devirden amaçlanan, yapılmakta olan işin, bölüm ve eklentilerinden tamamen bağımsız bir sonuç elde etmeye yönelik, işi alana bağımsız bir işveren kimliği kazandıracak bir işin devridir. Diğer iş yerlerinde sigortalı çalıştırması nedeniyle “işveren” sıfatına sahip olan kişi, devredilen iş dolayısıyla işverenlik sıfatına sahip olmadığı için asıl işveren olarak sorumlu tutulamayacaktır. Aynı şekilde, işi alan kişinin de işverenlik sıfatını, alınan işte ve o iş nedeniyle sigortalı çalıştırması sonucunda kazanmış olması aranacaktır. Alınan işte sigortalı çalıştırmayıp, tek başına işi yürüten kişi alt işveren olarak nitelendirilemeyecektir. Bu kimsenin diğer bir takım iş yerlerinde çalıştırdığı sigortalılar nedeniyle kazandığı işverenlik sıfatının sonuca etkisi ise bulunmamaktadır.
Öte yandan, alınan iş, işverenin asıl işinin bölüm ve eklentilerindeki işin bir kesimi veya yardımcı işler kapsamında bulunmalıdır. Diğer bir anlatımla, bir işverene ait iş yerindeki üretim sürecine, başka bir işverenin dahil olması durumunda “aracıdan” söz edilebilecektir. Asıl işverenden alınan iş, onun sigortalı çalıştırdığı işe göre ayrı ve bağımsız bir nitelik taşımaktaysa, işi alan kimse alt işveren değil, bağımsız işveren sayılacaktır. Bu noktada belirleyici yön; yapılan işin, diğerinin yardımcı parçası olup olmadığıdır. İş yerindeki üretimle ilgili olmayan ve asıl işin tamamlayıcı niteliğinde bulunmayan bir işin üstlenilmesi durumunda aracıdan söz etme olanağı kalmayacak ve ortada iki bağımsız işveren bulunacaktır.
İşin bütünü başka bir işverene bırakıldığında, iş anahtar teslimi verildiğinde veya işveren kendi iştigal konusu olmayan bir işi kendisi sigortalı çalıştırmaksızın bölerek ihale suretiyle farklı kişilere vermişse, iş sahibi (ihale makamı) Yasanın tanımladığı anlamda asıl işveren olmayacağından, bir alt-üst işveren ilişkisi bulunmayacaktır.
Dosya kapsamından, olay nedeni ile … Güvenlik Kurumu Kontrol Memuru tarafından hazırlanan 04.04.2011 tarihli Soruşturma Raporunda; “… … İl Müdürlüğünde …43255.067.06 … Tesisat İmalat …taj San. ve Tic. Ltd.Şti. adına işlem gören …adresinde kurulu … Madencilik San. Tic.AŞ taşeronu olarak ( … Enerji içinde 6 adet Köpük Kulesi Tesisi” işi işyeriyle ilgili olarak …sigorta sicil numaralı kazalı …’ ın 01.03.2010 tarihli maruz kaldığı” kazanın incelendiğinin belirtildiği,
Kurum tarafından mahkemeye gönderilen 09.11.2015 tarihli müzekkere cevabında; “… isimli sigortalının iş kazası geçirdiği 01.03.2010 tarihinde çalıştığı … Tesisat İmalat …taj San. ve Tic. Ltd.Şti.’ nin …adresinde … Madencilik San. Tic.AŞ ünvanlı işyerinin taşeronu olarak çalıştığı ve Tek Yapı İnşaat ve Tic. AŞ. nin ise …adresinde … Elektrik Üretim AŞ’ nin taşeronu olarak çalıştığı tespit edilmiştir” denildiği görülmekle,
Dava dışı … AŞ’ nin davalılar ile olan ilişkisi ve şirketlerin santral yapımında üstlendikleri işlerin neler olduğu, hangi işlerde işçi çalıştırdıkları, giderek kazanın meydan geldiği işte işçi çalıştıran şirketlerin hangileri olduğu, dolayısıyla aralarında asıl işveren taşeron ilişkisinin bulunup bulunmadığının yeterince araştırılmadığı anlaşılmıştır.
Mahkemece, yukarıda belirtilen yasal düzenlemeler ve dosya kapsamı dikkate alınarak davalılar arasındaki ilişkinin belirlenmesi ve aralarında asıl işveren taşeron ilişkisinin varlığının bulunup bulunmadığının net bir şekilde belirlendikten sonra varılan sonuca göre yeniden kusur incelemesi yaptırılması gerekmektedir.
Bu maddi ve hukuki esaslar göz önünde tutulmaksızın, eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme sonucunda yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, taraf vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davalılara iadesine, 20.12.2018 gününde oy birliği ile karar verildi.