Görüntülediğiniz mahkeme kararı henüz kesinleşmemiştir. Yararlı olması amacıyla eklenmiştir.

T.C.
İZMİR
BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ
17. HUKUK DAİRESİ

DOSYA NO : 2022/868
KARAR NO : 2022/999
KARAR TARİHİ : 26/05/2022

T Ü R K M İ L L E T İ A D I N A
B Ö L G E A D L İ Y E M A H K E M E S İ K A R A R I

İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : AYDIN ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ
TARİHİ : 08/12/2021
NUMARASI : 2021/416 Esas ve 2021/177 Karar
DAVANIN KONUSU : Alacak
BAM KARAR TARİHİ : 26/05/2022
KARAR YAZIM TARİHİ : 30/05/2022

Davacı vekili ve davalı vekili tarafından yukarıda belirtilen karara karşı istinaf yasa yoluna başvurulması üzerine, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 352. maddesi uyarınca yapılan ön inceleme sonucu eksiklik bulunmadığı anlaşılmakla; inceleme aşamasına geçildi. İncelemenin dosya üzerinde yapılmasına karar verildikten sonra dosya incelendi.
GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:
DAVA :
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili ile … Şti. arasında 5 yıllık süre ile 11/11/2010 tarihli akaryakıt bayilik sözleşmesinin imzalandığını, akaryakıt istasyonunun … İli … İlçesi … Mahallesi … ada … parsel sayılı taşınmaz üzerine müvekkil şirket lehine 750.000,00 TL bedel mukabilinde 10/12/2010 tarihli 5 yıl süreli intifa hakkı tesis edildiğini, … İli … İlçesi … Mahallesi … ada … parsel sayılı taşınmaz akaryakıt bayilik sözleşlemesinden doğacak alacakların teminatı olmak üzere müvekkil şirket lehine 10/12/2010 tarih ve 6367 yevmiye ile 1.sırada 1.000.000 TL bedelle ipotek verildiğini, ipotek verilen taşınmazın son malikinin ise davalı … olduğunu, … Şti.’nin bayilik sözleşmesi gereği müvekkil şirketin izni olmadan bayiliği devredemeyeceğini, satış yerini başkasına satamayacağını kabul ve taahhüt ettiğini, … Şirketinin uzunca bir süre müvekkil şirketten alacağı akaryakıt ve madeni yağları da almadığını, akaryakıt sözleşmesine konu istasyonun bulunduğu taşınmazı 11/07/2012 tarihinde davalıya devrettiğini, … Şti.’nin lisansının 23/10/2012 tarihinde EPDK tarafından iptal edildiğini öğrendiklerini, şirketin sözleşmeye aykırı bu eylemi nedeniyle bayilik ilişkisinin 23/10/2012 tarihinde sonlandırıldığını ve … Şti şirketin akaryakıt sözleşmesinden kaynaklanan cari hesap borçlarını ödemediğini beyanla; şirketin 204.077.41 TL miktarlı borcunun 23/10/2012 tarihinden itibaren; müvekkil şirketin intifa hakkını kullanamadığı döneme tekabül eden 469.726,00 TL miktarın 23/10/2012 tarihinden itibaren; ayrıca müvekkil şirketin mahrum kaldığı kar miktarı yönünden belirsiz alacak davasının kabulü ile şimdilik 1.000,00 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek ticari avans faizi ile birlikte … Şti’den tahsili ile davalı …’ın sorumluluğu ipotekli taşınmaz ile sınırlı olmak üzere tahsili ile davalı müvekkil şirkete ödenmesini talep ve dava ettiği anlaşılmıştır.
CEVAP :
Davalı … vekili cevap dilekçesinde özetle; öncelikle açılan davaya yetki, zamanaşımı ve esastan itiraz ettiklerini, davacı ile … Şti. arasındaki bayilik sözleşmesinin tarafı olmadığını, bu nedenle yetki kuralı müvekkil açısından geçersiz olduğunu, müvekkil söz konusu olan … İli … İlçesi … Mahallesi … ada … parsel sayılı taşınmazı 11/07/2012 tarihinde satın aldığını, satın aldığı tarihte de taşınmaz üzerinde bir çok haczin bulunduğunu, müvekkilin … Ştinin ve davalı şirket yetkilisi …’ın kendine yüklü miktarda borcu bulunduğunu, bu nedenle akaryakıt istasyonunun bulunduğu taşınmazı alacağına karşılık aldığını söylediğini, davalı şirketin borcunun olduğunu ancak cari borcunun olmadığını, müvekkilinin davacı şirket ile yaptığı görüşmelerde davacı şirketin akaryakıt istasyonuna mal vermesinin gündeme geldiğini, ancak davacı şirketin mal tedarik edemediği için müvekkili mağdur ettiğini, bu sebeple de başka bir dağıtı firma ile anlaşma yoluna gittiklerini, aralarında herhangi bir sözleşmenin de imzalanmadığını; zamanaşamı itirazlarının kabulünü,
açılan davaya yetkisizlik kararı verilerek dosyanın yetkili Bozdoğan Mahkemelerine gönderilmesini ve yargılama giderleri ile avukatlık ücretinin davacı üzerinde burakılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
İLK DERECE MAHKEMESİ KARARININ ÖZETİ :
Mahkemece; “…Davacının davasının Kısmen Kabulü, Kısmen Reddi ile 204.077,41-TL cari alacağın 23/10/2012 tarihinden itibaren işleyecek avans faiziyle birlikte, … İli … İlçesi, … Tm, … Mah. … ada … parsel sayılı taşınmaz ile ve ipotek bedeli ile sınırlı olmak ve yine Malatya 4.Asliye Hukuk Mahkemesinin 2016/1566 esas, 2019/477 karar sayılı 01/10/2019 kesinleşme tarihli kararında hüküm altına alınan cari borçtan dolayı tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla ipoteğin paraya çevrilme yoluyla davalıdan tahsil edilmesine, Fazlaya ilişkin istemin Reddine,…” şeklinde karar verildiği görülmüştür.
İSTİNAF NEDENLERİ :
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; kesinleşmiş mahkeme ilamının aksine İntifa bedeli alacağı ve kar mahrumiyeti alacağı yönünden haksız gerekçelerle davanın kısmen reddine karar veren Aydın Asliye Ticaret Mahkemesi 2021/416 E. 2021/177 K. Sayılı ilamının istinaf başvuru dilekçesi doğrultusunda kaldırılmasına karar verilmesini talep ve istinaf etmiştir.
Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; Aydın Asliye Ticaret Mahkemesi’nce verilen 08/12/2021 tarihli 2021/416 Esas 2021/177 K. sayılı gerekçeli kararı kısmen kabul yönünden istinaf ettiklerini, kararın istinaf incelemesi neticesinde yukarıda yazılı istinaf gerekçelerimiz gözetilerek kaldırılmasını ve yeniden yargılama yapılarak talep doğrultusunda davanın tümden reddine karar verilmesini, incelemenin duruşmalı yapılmasını ve Malatya İcra Dairesi 2019/33198 ipoteğin paraya çevrilmesi suretiyle takip ve sair başlatılabilecek takipler yönünden istinaf incelemesi sonuçlanıncaya kadar icranın geri bırakılması istemimizin kabulüne karar verilerek icranın geri bırakılması kararı verilmesini talep ve istinaf etmiştir.
HUKUKİ NİTELENDİRME,
DELİLLERİN VE İSTİNAF SEBEPLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Dairemizce HMK’nın 355 maddesi kapsamında istinaf dilekçesinde belirtilen sebeplerle ve kamu düzenine ilişkin hükümlerle sınırlı olmak üzere inceleme yapılmıştır.
Dava; tacir olan taraflar arasındaki bayilik sözleşmesinin feshi sebebiyle cari alacak, kullanılamayan intifa hakkı ve kar mahrumiyet alacağının tahsili talebi ile açılan alacak davası olup, TTK 4 maddesi uyarınca ticari dava niteliğinde olduğu ve görevli mahkemenin ticaret mahkemeleri olacağı anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlık ise; özel kanunlarına göre kurulmuş olan ihtisas mahkemelerinin yargı alanlarının yeniden belirlenmesi ile ihtisas mahkemesi kurulmayan yerlerde bu mahkemelerin görev alanına giren iş ve davalara hangi mahkemenin bakması gerektiği hususlarında HSK’nın 07.07.2021 tarihli ve 608 sayılı kararında dava tarihi itibariyle görevli olan mahkemenin davaya bakmaya devam edeceğine dair bir belirleme bulunmadığı ve eldeki davada görevli mahkemenin görevsizlik kararını veren Bozdoğan Asliye Hukuk Mahkemesi (Asliye Ticaret Sıfatıyla) mi, yoksa 01.09.2021 tarihinde faaliyete geçen Aydın Asliye Ticaret Mahkemesi mi olduğu noktasında toplanmaktadır.
Somut olayda; uyuşmazlığın çözümünde Asliye Ticaret Mahkemesinin görevli olduğu hususunda kuşku bulunmamaktadır.
Medeni yargılamada ilk derece mahkemeleri genel mahkemeler ve özel mahkemeler olarak ikiye ayrılmışlardır. Hangi davalara özel mahkemelerde, hangi davalara genel mahkemelerde bakılacağı ve genel mahkemelerde bakılacak davalardan hangilerine asliye hukuk mahkemesinde, hangilerine sulh hukuk mahkemesinde bakılacağı hususuna görev, bunu düzenleyen kurallara da görev kuralları denir. Genel mahkeme ile özel mahkeme arasındaki ilişkinin bir görev ilişkisi olduğu ve görevle ilgili kuralların kamu düzenine ilişkin bulunduğu konusunda öğretide ve uygulamada duraksama bulunmamaktadır.
Genel mahkemelerin bakacakları davalar belirli kişi ve iş gruplarına göre sınırlandırılmamış olup, aksi belirtilmedikçe medeni yargılama hukukuna giren her türlü işe bakmakla görevlidirler. Açık kanun hükmü ile özel mahkemelerde görüleceği belirtilmemiş olan bütün davalar genel mahkemelerin görevine girer (Kuru, B.: Hukuk Muhakemeleri Usulü, İstanbul 2001, Cilt 1, s.164).
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 136. ve 142’nci maddelerinde mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişleri ve yargılama usullerinin kanunla düzenleneceği hükme bağlanmıştır. Mahkemelerin görevi kıyas veya yorum ile genişletilemez ya da değiştirilemez. Kanunda açıklık bulunmayan durumlarda görev genel mahkemelere aittir (5.12.1977 tarihli, 1977/4 E., 1977/4 K. sayılı İçtihatları Birleştirme Kararı).
Usul hukukumuzda mahkemelerin görevi ancak kanunla düzenlenir ve göreve ilişkin kurallar kamu düzenindendir (HMK m.1). Mahkemenin görevli olması aynı zamanda dava şartıdır (HMK m.11/1-c). Bu nedenle taraflarca yargılamanın her aşamasında görev itirazında bulunulabileceği gibi taraflarca ileri sürülmese dahi mahkemenin de yargılamanın her aşamasında görevli olup olmadığını resen gözetmesi ve görevsiz olduğu kanısına varırsa kendiliğinden görevsizlik kararı vermesi gerekir (HMK m.115). Davaya bakan hüküm mahkemesi gibi kanun yolu incelemesini yapan üst mahkemelerin de görev hususunu resen gözetip, hükmü veren mahkemenin görevli olup olmadığını incelemesi gerekir. Hatta bunun için tarafların hükme karşı görevsizlik nedeniyle kanun yoluna başvurmuş olmalarına dahi gerek yoktur.
Bu nedenle, dava açılırken dayanılan hukuki ve maddi olguların göreve etkili olduğu durumda öncelikle hukuki niteleme yapılmalı ve sonucuna göre mahkemenin görevsiz olduğu kanısına varılırsa dava dilekçesinin görev nedeniyle reddine karar verilmelidir. Davanın görev nedeniyle reddi kararında görevli mahkemenin hangi mahkeme olduğu belirtilmeli ve dava dosyasının bu görevli mahkemeye gönderilmesine karar verilmelidir (HMK m.20).
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Kanunî hâkim güvencesi” başlığını taşıyan 37’nci maddesi; “Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz.” hükmünü öngörmektedir.
Bilimsel çevrelerde ve uygulamada, kanunî hâkim güvencesi, uyuşmazlığı yargılayacak ve çözecek olan mahkemenin o uyuşmazlığın doğmasından önce kanunen belli olması olarak kabul edilmektedir. 1982 tarihli Anayasa’yı kabul eden Danışma Meclisi’nin Anayasa Komisyonu’nun gerekçesinde “…bu suretle davanın olaydan sonra çıkarılacak bir kanunla yaratılan bir mahkeme önüne getirilmesi yasaklanmakta, yani kişiye yahut olaya göre kişiyi yahut olayı göz önünde tutarak mahkeme kurma imkânı ortadan kaldırılmaktadır. Bu ise tarafsız yargı merciinin ilk gereğidir.” denilmektedir (Özbudun, E.: Türk Anayasa Hukuku, Ankara 2005, 8. Baskı, s: 118-119).
Dikkat edilecek olursa Anayasa’daki bu düzenleme hukuk ya da ceza davaları yönünden herhangi bir ayrım gözetmemiş ve uyuşmazlığın doğduğu tarihte bu uyuşmazlığı çözecek olan mahkemenin belli olması durumunda yargılama yapacak veya yargılamaya devam edecek mahkemeyi gösteren yasal bir düzenleme yapılmadığı takdirde davanın, mutlaka bu mahkeme tarafından çözüme kavuşturulması öngörülmüştür.
Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere; uyuşmazlık konusunu teşkil eden her hukuki olay, meydana geldiği tarihteki yasal düzenlemelere tabidir ve olayın meydana geldiği zamanda mevcut olan mahkemeler tarafından çözümlenmelidir.
O hâlde; yeni bir mahkeme kurulurken o mahkemenin kuruluş yasasında zaman bakımından faaliyete geçme gününden önceki uyuşmazlıklara bakacak mahkemelerle ilgili özel bir düzenleme bulunmadığı taktirde her uyuşmazlık, meydana geldiği tarihte bu işe bakacak olan mahkemece çözümlenecektir. Başka bir anlatımla her dava açıldığı koşullara göre görülüp sonuçlandırılacaktır.
Dava konusu edilen hukuki uyuşmazlığın meydana geldiği tarihte yürürlükte olan yasalara göre kurulmuş bulunan mahkemelerin uyuşmazlığı çözmesi ana kural olmakla birlikte bazen yasal düzenlemelerle böyle bir uyuşmazlığın çözümü yeni kurulan mahkemelere de verilebilmektedir.
Nitekim; 4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun geçici 1. maddesi; “Aile Mahkemesi kurulan yerlerde bu mahkemeler faaliyete geçtiğinde, yargı çevresinde ve görev alanına giren sonuçlanmamış dava ve işler, yetkili ve görevli aile mahkemelerine devredilir.” hükmünü içerdiğinden, bu yasal düzenlemeye istinaden diğer mahkemeler, Aile Mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işleri bu mahkemelere devretmiştir. Aynı hususlar, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 18.05.2011 tarihli ve 2011/11-233 E., 2011/330 K. sayılı kararında da vurgulanmıştır.
Somut olayımızda ise; Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun 07.07.2021 tarihli ve 608 sayılı kararında; kurulmasına karar verilen Asliye Ticaret Mahkemeleri’ nin yargı çevrelerinin kuruldukları illerin “mülki sınırlarını” kapsayacak şekilde belirlenmesine ve kararın 01/09/2021 tarihinden itibaren uygulanmasına karar verilmiş olup, halihazırda açılmış davaların il merkezlerinde yeni kurulan Asliye Ticaret Mahkemelerine devredileceğine ilişkin bir düzenleme mevcut değildir.
O hâlde, yeni bir mahkemenin faaliyete geçirildiği tarihten önce derdest bulunan davaların, istek üzerine veya doğrudan doğruya görevsizlik ya da gönderme kararı ile yeni kurulan mahkemeye gönderilmesine olanak bulunmamaktadır.
Ayrıca, Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin 21/02/2022 tarihli, 2022/1760 esas ve 2022/2689 karar sayılı yargı yerinin belirlenmesine ilişkin kararı ile; “…Hakimler ve Savcılar Genel Kurulu’nun 07/07/2021 tarihli ve 608 sayılı kararıyla 01/09/2021 tarihi itibariyle A… Asliye Ticaret Mahkemesi’nin faaliyete geçirildiği, davanın 08/02/2016 tarihinde açıldığı, 07/07/2021 tarihli ve 608 sayılı kararda derdest dosyaların devredileceği yönünde bir ibare bulunmadığı anlaşıldığından, dosyanın A… Asliye Hukuk Mahkemesi’nce Asliye Ticaret Mahkemesi sıfatıyla görülerek sonuçlandırılması gerekmektedir. Yukarıda açıklanan nedenlerle; 6100 sayılı HMK’nın 21. ve 22. maddeleri gereğince A… Asliye Hukuk (Asliye Ticaret Mahkemesi Sıfatıyla) Mahkemesi’nin YARGI YERİ OLARAK BELİRLENMESİNE,…” şeklinde karar verildiği görülmüştür.
Açıklanan bu hukuki ve maddi olgular karşısında somut olay irdelendiğinde; dava tarihi 08/01/2015 olup, davanın 01/09/2021 tarihinden önce açıldığı, yukarıda da ifade edildiği üzere, taraflar arasındaki uyuşmazlığı yargılayacak ve çözecek olan mahkeme, uyuşmazlığın doğmasından önce kanunen belli olan Bozdoğan Asliye Hukuk Mahkemesi (Asliye Ticaret Sıfatıyla) olup, Aydın Asliye Ticaret Mahkemesi’ne dosyanın görevsizlik kararı ile gönderilmesi olanaklı değildir. (Aynı yönde Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 04/04/2019 tarihli 2017/11-10 esas – 2019/401 karar sayılı ve Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 17/05/2011 tarihli 2009/13600 esas – 2011/6019 karar sayılı ilamları).
Açıklanan bu nedenlerle; davacı vekilinin istinaf başvurusunun esastan incelenmeksizin, kararın HMK nın 353/1-a-3. maddesi uyarınca açıklanan gerekçeler doğrultusunda kaldırılmasına ve yeniden yargılama yapılması için dosyanın mahal mahkemesine gönderilmesine dair aşağıdaki şekilde hüküm kurmak gerekmiştir.
HÜKÜM : Gerekçesi yukarıda açıklandığı üzere;
1-Davacı ve davalı vekilinin istinaf kanun yolu başvurusunun KABULÜNE; Aydın Asliye Ticaret Mahkemesinin 08/12/2021 tarihli, 2021/416 esas ve 2021/177 karar sayılı kararının HMK’nın 355. ve 353/1-a-3 maddeleri uyarınca KALDIRILMASINA,
2-HMK 353/1-a-3 maddesi gereğince dosyanın görevli Bozdoğan Asliye Hukuk (Asliye Ticaret Sıfatıyla) Mahkemesine gönderilmesine,
3-İstinaf eden davacı vekilinin yatırmış olduğu;
a-80,70 TL istinaf karar harcının istemi halinde ilk derece mahkemesi tarafından davacıya ödenmesine,
b-220,70 TL istinaf başvuru harcının ilk derece mahkemesi tarafından yargılama giderlerinde değerlendirilmesine,
4-İstinaf eden davalı vekilinin yatırmış olduğu;
a-3.520,70 TL istinaf karar harcının istemi halinde ilk derece mahkemesi tarafından davalıya ödenmesine,
b-220,70 TL istinaf başvuru harcının ilk derece mahkemesi tarafından yargılama giderlerinde değerlendirilmesine,
5-Kararın 6100 sayılı HMK’nın 359-3 maddesi uyarınca; ilk derece mahkemesi tarafından taraflara tebliğine,
6-İstinaf incelemesi duruşmasız yapıldığından vekalet ücreti takdirine yer olmadığına,
7-İstinaf edenler tarafından yatırılan istinaf avansından kullanılmayan kısmının HMK’nın 333. maddesi uyarınca; karar kesinleştikten sonra ilk derece mahkemesince istinaf eden ilgilisine iadesine,
Dair; dosya üzerinden yapılan inceleme sonucunda HMK’nın 353/1-a-3 ve 362/1-c maddesi uyarınca kesin olmak üzere oy birliğiyle karar verildi. 26/05/2022