Görüntülediğiniz mahkeme kararı henüz kesinleşmemiştir. Yararlı olması amacıyla eklenmiştir.

T.C.
İSTANBUL
1. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ

ESAS NO : 2022/277
KARAR NO : 2023/706

DAVA : İtirazın İptali (Acentelik Sözleşmesinden Kaynaklanan)
DAVA TARİHİ : 31/03/2022
KARAR TARİHİ : 17/11/2023

Mahkememizde görülmekte olan İtirazın İptali (Acentelik Sözleşmesinden Kaynaklanan) davasının yapılan açık yargılaması sonunda,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
(I) TARAFLARIN İDDİA VE SAVUNMALARININ ÖZETİ:
(1) Davacı Tarafın İddialarının Özeti:Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; davalı borçlunun, dava dışı …’dan devir aldığı işyeri ile ilgili olarak imzalanan 01.03.2017 tarihli Alt Franchise sözleşmesine aykırı davranışlarda bulunduğu, işyerini izinsiz başkasına devir ettiğini, bu aykırılıkların giderilmesi ve işyerinin sözleşmeye uygun olarak işletilmesi hususlarında hem ihtarname hem de şifahi olarak bildirimde bulunulduğu, ancak görüşmelerin sonuçsuz kalması üzerine katkı bedeli ile cezai şart bedelinin tahsili için ilamsız icra yoluyla icra takibi başlatıldığını, icra takibine karşı davalı borçlu tarafından itiraz edildiğini, itiraz neticesinde TTK 5/A.I maddesi gereği …Arabuluculuk Dosya Numarası ile Arabuluculuk kurumuna başvurulduğunu, arabuluculuk görüşmeleri sonucunda davalı ile görüşülemeden anlaşılamadığını, davalının takibe itiraz dilekçesinde yetkiye itiraz ettiği, 01.03.2017 tarihli Alt Franchise Sözleşmesinin 21. maddesinde yetkili mahkeme ve icra dairesinin İstanbul (Çağlayan) Mahkeme ve İcra daireleri olduğu taraflarca kabul edildiğini, davalının tüm hak ve yükümlülükleriyle birlikte devir aldığı işyeri ile ilgili olarak kendi içinde özel bir …’a sahip, bakkal/ market zinciri oluşturulması amacı çerçevesinde Ekomini Alt Franchise Sözleşmesi akdedildiğini, tarafların bu sözleşme ile karşılıklı yükümlülük ve taahhütlerde bulunduklarını, müvekkili şirketin davalı borçlunun işyeri için hem Alt Franchise Sözleşmesi ile hem de ek protokol kapsamında yatırım bedeli ödediğini, ancak davalının, sözleşmeye aykırı edimlerde bulunduğunu, bu kapsamda davalı tarafın, sözleşmenin 7.24 ve 7.25 maddelerine aykırı olarak müvekkili şirketin yazılı onayını almaksızın sözleşme devam ederken iş yerini tek taraflı olarak … isimli şahsa devrettiğini, bu durumun … 19. Noterliği’nin … tarihli ve … yevmiye nolu ihtarnamesi ile davalıya ihtar edildiği, ihtarname ile kendisine verilen mehil zarfında sözleşmeye aykırılığı gidermesi istendiğini, davalının … 6. Noterliği’nin… tarihli ve … yevmiye nolu cevabi ihtarnamesinde iş yerini … isimli şahsa devir ettiğini kabul ve beyan ettiği ve sözleşmeye aykırılığı gidermeyeceğini açıkça belirttiğini, sözleşmenin Teminat ve Cezai Şart başlıklı 13. Maddesi kapsamında davalı borçlunun, sözleşmenin feshine neden olan davranışı dolayısıyla müvekkilinin cezai şart talep etme hakkı doğduğu ve sözleşmede belirlenen 20.000.-USD bedelin TL karşılığı olan 151.000,00 TL bedelli cezai şart ile sözleşmenin 11.1.2. Maddesi ve 01.10.2019 tarihli Ek Protokol gereği ödenen toplam 47.200,00.-TL alacağının tahsili amacıyla, … 18. İcra Müdürlüğünün …. E. sayılı dosyası ile ilamsız takip yoluna başvurulduğu, Franchise sözleşmesinin ve sözleşmeye aykırılık olan izinsiz devir halinde cezai şart bedelinin talep edilebileceğine dair … 9. Asliye Ticaret Mahkemesi … E.sayılı emsal kararı ile … 16. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin … E., ve … 6.Asliye Ticaret Mahkemesi … E. sayılı emsal kararları bulunduğu, davanın kabulü ve itirazın iptali ve takibin devamına, davalının %20’inden az olmamak şartıyla tazminat ile cezalandırılmasına, yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davalı tarafa yükletilmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
(2) Davalı Tarafın Savunmalarının Özeti:Davalıya usulüne uygun tebligat yapılmasına rağmen cevap dilekçesi sunmadığı görüldü.
(II) ÇEKİŞMELİ VAKIALAR HAKKINDA TOPLANAN DELİLLER:
1-… 18. İcra Dairesinin… Esas sayılı dosya aslı,
2-Bilirkişi raporu,
3-Tüm dosya kapsamı.
(III) DELİLLERİN TARTIŞILMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ, SABİT GÖRÜLEN VAKIALAR, ÇIKARILAN SONUÇ VE HUKUKÎ SEBEPLER:
Davacının davası itirazın iptali davasıdır.
Davacı vekili taraflar arasında imzalanan frenchise sözleşmesi ve eki protokol hükümlerine aykırı olarak iş yerinin davacıdan habersiz olarak devrettiğini ileri sürerek davalıya ödenen 47.200 TL ile cezai şart bedeli olan 20.000 ABD doları karşılığı 151.000 TL’nin tahsili için başlatılan icra takibine vaki itirazın iptalini talep etmiştir.
Davacı ile dava dışı … ile … San. Tic.Ltd.Şti arasında franchise sözleşmesi imzalandığı hususunda herhangi bir uyuşmazlık yoktur. Dava dilekçesi ekinde sunulan 01.03.2017 tarihli sözleşmeye göre davacının franchise veren, davalının ise franchise alan olduğu, sözleşmenin konusunun … adresindeki iş yerinde sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklere uygun olarak işletme faaliyetlerinin yürütülmesi, franchise alanın Ekomini Sistemlerine uygun olarak Ekomini adını haiz iş yeri kurup işletmesi olduğu, sözleşmenin 7. 24 ve 7.25 maddeleri uyarınca franchise alanın davacının onayını almadan sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerini bir başkasına devredemeyeceğinin kararlaştırıldığı, 13.1 maddesi uyarınca yükümlülüklere aykırı davranışta bulunması halinde franchise alanında davacıya 20.000 Usd cezai şart ödeyeceğinin, 11.1.1 ve 11.1.2. Maddelerine göre davacının sözleşmenin tarafına işletme katkı payı adı altında ödemeler yapacağı ,aynı sözleşmenin 21. Maddesine göre davacının kayıt ve defterlerinin kesin delil olarak belirlendiği anlaşılmıştır.
Dosyada mevcut iş yeri devir sözleşmesi ve iş yeri devrine dair muvafakatnamenin incelenmesinde, davalının davaya dayanak sözleşmeden doğan edim ve yükümlülükleri devraldığı, davacının bu devre muvafakat verdiği anlaşılmıştır.
Taraflar arasında davacı ile davalı arasında franchise sözleşmesi aktedildiği, davalının davacının rızasını almaksızın sözleşmeye konu iş yerini dava dışı 3. Kişiye devrettiği hususunda herhangi bir uyuşmazlık yoktur.
Taraflar arasındaki uyuşmazlık, sözleşmeye aykırılık nedeniyle davacının talep ettiği cezai şart bedeli ile, taraflar arasında imzalanan protokol gereği davalıya ödenen 47.200,00 TL’nin davalıdan tahsili talebinin yerinde olup olmadığı hususundadır.
Uyuşmazlığa ilişkin bir borçlar hukuku ve bir mali müşavir bilirkişisinden oluşan bilirkişi heyetinden rapor alınmıştır.
Dosyaya ibraz edilen 11.02.2023 tarihli bilirkişi raporunda özetle, dava dışı …Tic.Ltd.Şti tarafından davacı adına işletme katkı payı adı altında toplam 47.477,37 TL fatura tanzim edildiği, davacının cezai şart talebinin yerinde olduğunun mütalaa edildiği bildirilmiştir.
Franchise sözleşmesi; konusu mal ve/veya hizmetin sürümü ve dağıtımı olan sürekli borç ilişkisi doğuran bir sözleşme olup, bu sözleşme ile mal ve/veya hizmeti üreten ve/veya satan franchise veren; adı, sembolü, markası gibi gayri maddi mal ve değerlerini kullanarak bunların sürümünü yapma hakkını bir bedel karşılığında, belirli bir bölgede kendi ad ve hesabına çalışan bağımsız kişilere (franchise alanlara) vermeyi borçlanmaktadır. Franchise veren bu sözleşme ile mal ve/veya hizmetlerin en iyi şekilde pazarlanmasını sağlamak için pazar araştırması ve tanıtım (reklam) yapmak, bu konuda kendine özgü bir anlayış geliştirerek bir organizasyon kurmak ve franchise alanları çalışmalarından yararlandıracak şekilde bu organizasyona dahil etmek yükümlülükleri üstlenmektedir. Franchise alan ise, franchise bedeli ödeme dışında ayrıca sözleşme konusu malların sürümünü destekleme, bu konudaki tüm bilgileri franchise verene aktarma, franchise verenin pazarlama ilkelerine ve talimatlarına uyma, eğitim programlarına katılma ve bu doğrultuda işletmeyi yürütme yükümlülüğü altına girmektedir (Kırca, Çiğdem: Franchise Sözleşmesi, Ankara, 1997, s. 19-20).
Görüldüğü üzere franchise sözleşmesi her iki tarafın da borç altına girdiği karşılıklı edimler içeren bir sözleşme olup, her bir tarafın borcu diğer tarafın borcunun karşılığını oluşturmakta ve edimler arasında değişim söz konusu olmaktadır. Başka bir deyişle franchise sözleşmesinde franchise alan ile franchise verenin borçları aynı zamanda diğer tarafın ediminin karşılığını ihtiva etmektedir. Franchise verenin kendisine ait franchise sistemini franchise alana kullandırma ve onu ticari faaliyeti sırasında devamlı olarak destekleme yükümlülüğüne karşılık, franchise alanın franchise verenin mal veya hizmetlerin sürümünü kendi nam ve hesabına yürütme ve franchise verene belli bir bedel ödeme yükümlülüğü gelmektedir. Ayrıca franchise alanın, franchise verene karşı onun menfaatlerini koruma, sırlarını saklama, gerektiğinde hesap verme gibi güven ve sadakate dayanan yükümlülükleri vardır.
Franchise sözleşmesi, kanunlarda düzenlenmiş isimli sözleşmelerin unsurlarını içerebileceği gibi, isimsiz sözleşmelerin unsurlarını da içerebilir. Nitekim franchise sözleşmesi genellikle satış, kira veya ürün kirası, hizmet, acente, vekâlet, adi ortaklık gibi isimli sözleşmelerle, lisans, know-how ve tek satıcılık gibi isimsiz sözleşmelerin unsurlarını içermektedir. Franchise sözleşmesi, isimli ve isimsiz sözleşmelerin unsurlarından oluştuğu için niteliği itibariyle kendine özgü isimsiz bir sözleşmedir (Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara, 2018, s. 970).
Franchise sözleşmesinin kendine özgü isimsiz bir sözleşme olması nedeniyle taraflar sözleşmede somut uyuşmazlığa ilişkin bir kural öngörmüşlerse her şeyden önce bu kuralın uygulanması gerekmektedir. Ayrıca bu sözleşmeler dürüstlük kurallarına ve iş ilişkilerinde yaygın teamüllere göre yorumlanıp tamamlanmalıdır. Ancak tarafların iradelerinin anlaşılması ve sözleşmenin yorumlanması mümkün olmuyorsa, bu durumda Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 1’inci maddesinin uygulanması gündeme gelecektir.
Franchise sözleşmesi, kanunlarda düzenlenmiş isimli bir sözleşme olmadığı için tabi olacağı şekle ilişkin bir hüküm de yoktur. Bu durum karşısında franchise sözleşmesinin geçerliliği 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun (BK) 11’inci maddesi (6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 12’nci maddesi) gereğince herhangi bir şekil şartına bağlı değildir.( Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/11-60 Esas 2019/579 Karar)
Somut olayda, davalının iş yeri devir sözleşmesi uyarınca davacı ile dava dışı 3. Kişi arasında imzalanan franchise sözleşmesinden doğan borç ve yükümlülükleri üstlendiği, bu nedenle davacı tarafından sözleşmenin tarafına ödenen katkı bedelinden de sorumlu olduğu, davalının sözleşmeye aykırı şekilde iş yerini dava dışı kişi devretmesi sebebiyle sözleşmeden doğan yükümlülüklerine aykırı davrandığı, bu nedenle de davacının sözleşmede belirlenen cezai şartı davalıdan talep edebileceği anlaşılmıştır.
Ne var ki sözleşme ile öngörülen cezai şartın fahiş olup olmadığının ayrıca takdiri gerekir. TBK m.182/3’e göre hâkim, fahiş gördüğü cezai şarttan re’sen indirim yapabilir. Cezai şartın fahiş olup olmadığı belirlenirken, tarafların ekonomik durumu, borçlunun ödeme kabiliyeti ile beraber borcunu yerine getirmemiş olması nedeniyle sağladığı menfaat, kusur derecesi ve borca aykırı davranışının ağırlığı ölçü alınarak tayin edilmeli ve hüküm altına alınacak ceza miktarını belirlerken hak, adalet ve nesafet kuralları dikkate alınmalıdır (Yargıtay 13. HD’nin 2015/37566 Esas, 2018/3569 Karar sayılı ve 27/03/2018 tarihli ilamı).
Somut olayda sözleşmeye aykırı davranılmış olması halinde davacının talep edebileceği 20.000 USD cezai şart tutarının aşırı olduğunu kabul etmek gerekir. Bu durumda cezai şart tutarının % 50 oranında indirime tabi tutarak hükmedilmesi somut olaya da uygun düşeceğinden davacının cezai şart tutarı olarak ise 75.500,00 TL’ye hak kazandığı sonucuna varılmıştır.
Yapılan yargılama, toplanan deliller, alınan bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre, davacının davasının kısmen kabulüne, alacak likit ve itiraz haksız olduğundan asıl alacağın % 20’sine tekabul eden 24.540,00 TL’nin davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar vermek gerekmiş ve aşağıdaki şekilde hüküm tesis edilmiştir.
HÜKÜM/ Gerekçesi yukarıda belirtildiği üzere;
Davacının davasının KISMEN KABULÜNE,
1-Davalının … 18. İcra Dairesi’nin …Esas sayılı takip dosyasında vaki itirazının, 47.200,00 TL katkı payı iadesi, 75.500,00 TL ceza şart olmak üzere toplam 122.700,00 TL üzerinden devamına,
2-Asıl alacak olan 122.700,00 TL’nin %20’sine tekabül eden 24.540-TL icra inkar tazminatının davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
Karar tarihinde yürürlükte bulunan Harçlar Tarifesi gereğince kabul edilen miktar üzerinden hesaplanan 8.381,64 TL nispi karar harcından, peşin yatırılan 2.393,77 TL harcın mahsubu ile noksan kalan 5.987,87‬ TL harcın davalıdan tahsili ile hazineye gelir kaydına,
Davacı lehine karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince kabul edilen miktar üzerinden hesaplanan 19.632,00 TL vekalet ücretinin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
Davacı tarafından yapılan toplam 3.218,50 TL yargılama giderinden davanın kabul red miktar ve oranı göz önüne alınarak hesaplanan 1.992,48 TL yargılama gideri ile 2.393,77 TL peşin harç ve 80,70 TL başvuru harcı toplamı 4.466,95‬ TL’nin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine, bakiye kısmın davacı üzerinde bırakılmasına,
6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu m.18/A gereğince Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanan 1.560,00 TL arabuluculuk ücretinin davalıdan alınarak hazineye gelir kaydına, tahsilat ve gereği için Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğünce ilgili vergi dairesine müzekkere yazılmasına,
Davacı tarafından yatırılan bakiye gider avansının kararın kesinleşmesi halinde davacıya iadesine,
Dair, davacı vekilinin yüzüne karşı davalının yokluğunda gerekçeli kararın tebliğ tarihinden itibaren iki haftalık süre içerisinde İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi’nde İSTİNAF yasa yolu açık olmak üzere verilen karar açıkça okunup anlatıldı. 17/11/2023

KATİP …
¸e-imzalıdır

HAKİM …
¸e-imzalıdır

Harç/ Masraf Dökümü
Peşin Harç : 2.393,77 TL
Karar Harcı : 8.381,64 TL
Noksan Harç : 5.987,87‬ TL

Davacı Gider Avansı
Yatırılan Avans : 3.440,00 TL

Davalı Gider Avansı
Yatırılan Avans : 00,00 TL

Yargılama Gideri Detayları
Bilirkişi Ücreti : 3.000,00 TL
Posta Giderleri : 218,50 TL