Görüntülediğiniz mahkeme kararı henüz kesinleşmemiştir. Yararlı olması amacıyla eklenmiştir.

T.C.
İSTANBUL
1. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ

ESAS NO : 2015/290
KARAR NO : 2023/713

DAVA : Alacak
DAVA TARİHİ : 17/03/2015
KARAR TARİHİ : 23/11/2023

Mahkememizde görülmekte olan esas ve birleştirilen dosyada yapılan açık yargılama sonunda,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
Asıl davada davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkili ile … arasında 12/2013 tarihli … Tesisi İmalat ve İnşaat Sözleşmesi akdedildiğini müvekkilinin yüklenici sıfatıyla, mülkiyeti iş sahibi …’ya ait … ilçesi … köyü … …, 604 nolu parseldeki taşınmaz üzerindeki tesisin tahıl depolama sistemleri, tüm elektromekanik aksan ve üniteleri, inşaat altyapı işleriyle birlikte yapıp teslim etmeyi taahhüt ettiğini sözleşmede inşaat ve altyapı işleri bedelinin KDV hariç 1.600.000 TL olarak elektromekanik aksan ve depolama ünitelerinin bedelinin de KDV hariç 2.200.000 Euro olarak belirlendiğini ilave işler sebebiyle bedel artışınında öngörüldüğünü, sözleşmenin anahtar teslim sözleşme olmadığını sözleşmenin 7.6.maddesinde tüm zemin etüt çalışmalarının yapılmasının …’ya ait olduğunun kararlaştırıldığını sözleşmenin 7.7 maddesinde zeminin kayalık çıkması durumunda kırıcı için ödenen bedelin … tarafından karşılanacağının, yeraltı su seviyesinin zemine yakın olması durumunda gerekecek olan su izolasyon işlerine ait malzeme ve işçilik bedellerinin … tarafından karşılanacağının kararlaştırıldığını sözleşmenin 7.8 maddesinde projenin onaylanmasından sonra …’nun talebiyle proje değişikliğinden doğan masraf ve maliyet farklarının …’ya ait olacağının, sözleşmenin 7.10 maddesinde … OSB tarafından temin edilen emniyet gerilmesi 1.58kg/santimetrekare olarak bildirildiğini emniyet gerilmesinin farklı çıkması durumunda oluşabilecek maliyetlerden …’nun sorumlu olacağının kararlaştırıldığını taraflar arasında asıl sözleşmeye ilave olarak 14/03/2014 tarihli inşaat yapım sözleşmesinin imzalandığını sözleşmenin 2.maddesinde inşaat süresinin inşaat ruhsatının alınmasından itibaren altı ay olarak kararlaştırıldığını …’nun inşaat ruhsatını 10/03/2014 tarihinde aldığını yer teslimini de 14/03/2014 tarihinde gerçekleştirdiğini, müvekkilinin …’nun onaylattığı projeleri uygulamakla yükümlü olduğunu sözleşmenin 7.maddesinde inşaatın 4708 sayılı yasaya göre yapılacağının yazılı olduğunu yapı denetim şirketi … Şirketinin davalı tarafından seçildiğini yapı denetim şirketinin davalıya verdiği zemin etüt raporunun 4.2.5 maddesinde saha drenajının yapılıp yüzey sularının mevcut temellerden uzaklaştırılması gerektiğinin yazılı olduğunu müvekkilinin sözleşme konusu yapımını üstlendiği tesisteki tahıl depolama sistemini devreye aldığını ve ön kabul işlemlerinin yapılması için iş sahibine başvurduğunu davalının ön kabul işlemlerini tesiste ayıplı ve eksik işler olduğu gerekçesiyle gerçekleştirmekten imtina ettiğini bu sebeple müvekkilini … Sulh Hukuk Mahkemesine … değişik iş sayılı dosyası marifetiyle tespit yaptırıldığını tespit raporunda elektromekanik aksan ve depolama ünitelerinin eksiksiz olarak zemine inşa edildiği sadece inşaat işlerinde küçük maliyetle giderilebilecek düzeltme işlerinin kaldığının tespit edildiğini davalı tarafından da tespit yaptırıldığını ve … Sulh Hukuk Mahkemesinin … Değişik iş sayılı dosyasında da benzer görüşlerin yer aldığını davalı taraf her iki değişik iş dosyasında hazırlanan bilirkişi raporlarının mahkemeye sunulmasından bir hafta öncesinde sözleşmeyi fesih ettiğini ihtarname ile müvekkiline bildirdiğini davalının tüm ihtarlara rağmen yatırım teşvik belgelerini müvekkiline göndermediğini, sözleşmenin 7.1.1 maddesi gereği KDV masraf ve diğer tüm vergilerin …’ya ait olması ve yatırım teşvik belgelerini müvekkiline göndermemesi sebebiyle alacağın %18 kdv’siyle birlikte talep edildiğini davalı tarafından yargılama sırasında yatırım teşvik belgelerini sunması halinde fazla harcın taraflarına iadesine karar verilmesine, davalıdan elektromekanik işler ve depolama aksanlarının ödenmeyen kısmı sebebiyle 1.696.000 Euro alacağı bulunduğunu ayrıca davalıdan inşaat ve altyapı işlerinin ödenmeyen kısmı sebebiyle 298.831,46 TL alacaklı olduğunu davalının müvekkili tarafından düzenlenen … tarihli … nolu inşaat faturasını defterine kaydettiğini ancak bakiye alacağı ödememekte ısrar ettiğini müvekkilinin kurutma makinesi etrafı pano odası önünde zeminde ve temellerde iyileştirmeler yaptığını bu iyileştirmelerin amacının yağmur sularının temele inmesini ve oturmaları engellemeye yönelik olduğunu bu işler için 35.000 TL harcandığını müvekkilinin yükümlülüğünde olmamasına rağmen kamyon yükleme bölümü saha betonu ile ilgili 12.500 TL sarf ettiğini, davalı tarafından yaptırılan tespit dosyasında inşaat işlerindeki işçilik bozukluklarının düzeltilmesi ve onarılması için gerekli bütçenin 5.054 TL olduğunun kabul edildiğini bu tutar mahsup edildiğinde müvekkilinin 50.086,28 TL alacaklı olduğunu bu sebeple elektromekanik işler ve depolama aksanlarının ödenmeyen kısmı sebebiyle davalının yatırım teşvik belgelerinin bulunması durumunda KDV’siz aksi halde %18 KDV dahil 1.696.000 Euro’nun 31/12/2013 tarihinden itibaren işleyecek yıllık %3 döviz faiziyle birlikte davalıdan tahsiline, inşaat ve altyapı işlerinin ödenmeyen kısmı ile davalının yatırım teşvik belgelerinin bulunması durumunda KDV’siz aksi halde %18 kdv dahil 298.831,46 TL’nin 31/12/2013 tarihinden itibaren işleyecek yıllık %9 yasal faiziyle birlikte davalıdan tahsiline, sözleşmede davalı tarafından ödenmesi gerektiği yazılı işler ile ilave işler toplamı 50.086.28 TL’nin yatırım teşvik belgelerinin bulunması durumunda KDV’siz aksi halde %18 KDV dahil 50.086.28TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek yıllık %9 yasal faiziyle birlikte davalıdan tahsiline … Sulh Hukuk Mahkemesinin … değişik iş sayılı delil tespiti dosyasında sarf edilen yargılama giderlerinde olmak üzere yargılama giderlerinin davalıdan tahsili ile müvekkiline verilmesine dava ve talep etmiştir.
Asıl dosyada davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; taraflar arasında sözleşmenin bedeli ve taraflar arasında eser sözleşmesin akdedildiği durumda ihtilaf bulunmadığını ancak sözleşmenin iddia edildiğinin aksine anahtar teslim sözleşmesi olduğunu sözleşmenin 4.maddesinde bu hususun kararlaştırıldığını davacının inşaatı ön kabul aşamasına dahi getiremediğini sözleşmenin 12.maddesine göre davacının eseri 30/07/2014 tarihinde kullanıma hazır ve sözleşmede belirlenen tüm nitelikleri taşır bir şekilde teslim edemediğini sözleşme süresinin davacının kusuru ile uzadığını davacıya 14/09/2014 tarihinde yer teslimi yapıldığı inşaat işlerinin altı ay içinde tamamlanmadığı yapılan işlerinde eksik ve ayıplı olduğunun tespit raporuyla sabit hale geldiğini sözleşmenin 6.1.9 maddesine göre davacı yüklenicinin inşaat ve altyapı işleri ve elektromekanik işler için detaylı temel ve temel üstü uygulama projelerini iş sahibine teslim etmesi gerektiği yine sözleşmeye göre yüklenici tarafından hazırlanan projenin müvekkili şirkete teslimi takibi müvekkili şirketin projeyi onaylatacağı davacının projeleri geç teslim etmesi nedeniyle proje onaylatma işleminin de geciktiğini bu sebeple inşaat ruhsatının 10/03/2014 tarihinde ancak alınabildiğini davacı tarafın sanki projeleri kendisi hazırlamamış gibi müvekkilinin onaylattığı projeleri uyguladığını belirtilerek sorumluluktan kurtulmaya çalıştığını oysa ki sözleşmenin 6.1.9 maddesine göre uygulama projelerinin iş sahibine davacının telim edeceğinin açıkça düzenlendiğini … Sulh Hukuk Mahkemesinin … değişik iş sayılı dosyasına sunulan bilirkişi raporunda projenin yetersiz olduğunun vurgulandığı .. Sulh Hukuk Mahkemesinin …değişik iş sayılı dosyasında yer alan bilirkişi raporunda da projenin yetersiz olduğunun belirtildiğini 12/2013 tarihli sözleşme uyarınca eserde meydana gelen ayıplı ve eksikli işlerin otuz gün içerisinde giderilmesi için davacıya … 19.Noterliğinin …tarih ve … sayılı ihtarnamesinin gönderildiğini henüz eser teslim edilmeden ortaya çıkan imalat ayıplarından yüklenicinin sorumlu olduğunu tespit dosyasında ayıplı işlerin tespit edildiğini eserdeki ayıpların yüklenici tarafından yapılan proje ve imalat hatalarından kaynaklandığını dava dilekçesinde yer alan bilirkişi raporlarında projenin yetersiz olduğunun açıkça yazılı olduğunu davacı tarafın projenin kendisi tarafından hazırlandığını unutarak projenin hatalı ve yetersiz olmasından doğabilecek sorumlulukların kendisine ait olmadığını belirttiğini oysa davacı arazi şartlarından iş sahibi tarafından bilgilendirildiğini 6.1.1.maddesine kabul ettiğini, iş sahibinin zarara uğramasından kaçınmak zorunda olan yüklenicinin özen borcunu yerine getirmediğini davacının tesisteki tahıl depolama sistemini devreye aldığı iddiasının doğru olmadığı gibi eserdeki eksikliklerin küçük maliyetlerle giderilemeyeceği eserin müvekkili tarafından kabulü mümkün olmayacak nitelik taşıdığını tespit dosyasında eksikliklerin belirtildiğini bunların yanında devam eden süreçte eserde deformasyonlar meydana geldiğini davacının eserin ön kabule hazır nitelikte olduğu yönündeki iddiasının gerçek olmadığını müvekkilinin davacı şirkete bu güne kadar inşaat işleri için 1.719.850 TL elektromekanik aksan işleri için 900.000 Euro ödeme yaptığını davacının yaptığını iddia ettiği ilave işler bedelinin kusurlu olarak yapılan işler nedeniyle zararın artmasını engellemek için yapılan masraflar olduğunu davacının meydana gelen zararları üstlenmesi gerektiğini taraflar arasında imzalanan 15/08/2014 tarihli ek sözleşme metninden de anlaşılacağı üzere müvekkilinin işin karşılığını aşar nitelikte fazladan ödeme gerçekleştirdiğini ayıplı işler bedelinin tahsili için … 2 Asliye Ticaret Mahkemesinin …Esas sayılı dosyasında talepte bulunulduğunu müvekkili şirket tarafından işin devamı süresince eksikliklerin giderilmesi için davacıya bildirimde bulunduğu buna rağmen gerekli adımların atılmadığını sözleşmeye uygun biçimde teslim borcunu yerine getirmeyen davacının davasının reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Birleştirilen … 2. Asliye Ticaret Mahkemesinin … Esas sayılı dosyasında davacı vekili dava dilekçesinde özetle; eserin sözleşmede belirlendiği tarihte 01/08/2014 tarihinde eksiksiz olarak teslime edilmemesi sebebiyle sözleşmenin 6.1.6.maddesi gereği gecikilen her gün için 5000 USD gecikme cezası olmak üzere şimdilik 100.000 USD cezai şart ile depolama tesisinin zamanında teslim edilmemesinden doğan 40.000 TL maddi zararın (depo gideri) ile 1000 TL yoksun kalınan karın ticari faiziyle birlikte davalı şirketten tahsiline karar verilmesi talep ve dava edilmiştir.
Asıl dosyada davacı/birleştirilen dosyada davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; …’nun ifa yardımcısı yapı denetim şirketiyle birlikte sorumlu olduğu …’nun bedel ödeme yükümlülüğünü süresinde yerine getirmediğini, iş sahibini öncelikle kendi edimini yerine getirmesi gerektiği TBK 97 maddesi uyarınca ödemezlik defi ileri sürerek ifadan kaçan borçlunun alacaklısı tarafından temerrüde düşürülmesinin mümkün olmadığını davacının sözleşmeyi feshetmesinin gerekçesinin …’nun işi yapmaktan kaçınarak geciktiğine dayandırdığına göre bu feshin gerçekte haksız yapılmış sayılacağı şayet gerçekten iş yüklenici tarafından tamamlanmadan fakat iş sahibinin öncelikli edim yükümlülüklerini ifada temerrüde düştüğü bir anda yine iş sahibi tarafından feshedilmişse TBK 484.maddesi uyarınca yapılan işin kısımlarını karşılayan tüm bedeli ödemek zorunda olduğu, tüm zararı tazmin borcu altına girdiği imalattaki ayıpların onarımı mümkün ayıplar olması sebebiyle iş sahibinin sözleşmeyi fesih hakkı vermeyeceği ayıp ihbarlarının süresinde yapılmadığını, davacının depo masrafları ve kazanç kayıplarını istemekte haklı olmadığı davanın reddine karar verilmesi gerektiği belirtilmiştir.
… 2 Asliye Ticaret Mahkemesinin … Esas sayılı dosyası, asıl dosya ile birleştirilerek yargılamaya devam edilmiştir.
Davacı tarafından yapılan başvuru üzerine … Sulh Hukuk Mahkemesi’nce bir makine mühendisi, bir endüstri mühendisi, dört inşaat mühendisi, bir elektrik mühendisi bilirkişilerden oluşan heyet refakate alınarak icra edilen keşif sonucu düzenlenen 20/02/2015 havale tarihli bilirkişi raporunda özetle; inşaat ve altyapı işlerinin projelerinde yer alan verilerin yetersiz- eksik olmasından ötürü bu işlerin tam olarak femni kurallara göre yapılıp yapılmadığının tespit edilemediği sözleşme kapsamında yüklenicinin bu işleri yapmış olduğu kanaatinin edinildiği davacının talebi doğrultusunda inşaat ve imalatların hali hazırda yüzde olarak ifadesinin mümkün olmayacağı, mali açıdan bir değer bildirilemeyeceği kanaatinin hasıl olduğu, saha betonunda görülen çatlakların kapanabilir olduğu tesise ait sahadan gerekli drenajın yapılması gerektiğinden bahsedildiği, galerilerde silolar arası saha betonunda ve tünel girişi bağlantı noktalarında yer yer işçilik kusurlarına rastlanıldığı bu kusurların kısa sürede ve cüzi maliyetle giderilebilir olduğu kanaatinin hasıl olduğu, yapılan inceleme sonucunda tesisin enerjisini temin edecek trafo ve hattı devreye alınmadığından sistemin çalışıp çalışmadığının kontrol edilemediği ancak kablolama ve bağlantı işlemlerinin sözleşme ve proje kapsamında tamamlandığının tespit edildiği yönünde görüş belirtildiği anlaşılmış rapor içeriğinde saha ıslahı ve su drenajının yapılmamış olduğu tespit edildiği keşif günü itibari ile temellerin açığa çıkarıldığı temel altlarına su girebileceği bu sebeple yağmur sularının temellerden uzaklaştırılması için gerekli drenajların yapılması gerektiği yüklenici firmanın direktifi doğrultusunda bedelinin iş sahibi tarafından karşılanması gerektiği tespitlerine yer verildiği anlaşılmıştır.
Davalı tarafından yapılan başvuru üzerine … Sulh Hukuk Mahkemesinin … sayılı dosyasında bir makine mühendisi, bir elektrik mühendisi, bir jeofizik mühendisi, bir inşaat mühendisi bilirkişi refakate alınarak icra edilen keşif sonucu jeofizik mühendisi ve inşaat mühendisinin 17/08/2015 tarihli raporunda özetle ve sonuç olarak; taşınmaz üzerine sekiz adet silo yapıldığı sekiz ana silonun bir tanesinde ticari siloların ise tamamında hasar tespit edildiği, silolarda çökme meydana geldiği siloların çevresinde çatlaklar tespit edildiği, sahadaki lokal çökmelerin ana kaynağı elevatör kuyusu etrafındaki geniş kazı alanının tekrar içinden çıkan malzeme ile doldurularak üzerine inşaat yapılmasından kaynaklandığı yani ana zeminin düşük dayanımlı bir malzeme olmasından dolayı çökmeler meydana geldiği, sahada gözlemlenen en önemli çökme nedeninin zeminde iyileştirme yönünde teknik çalışma yapılmadan temel atılıp inşaatın yapılması olduğu drenajla ilgili önleyici ön çalışmaların yapılmadığı bu zeminin tekrar üzerine inşaat yapılabilmesi için mevcut ticari silolar kurutma makinesi ve tüm ekipman sökülüp zemin tamamıyla temizlenerek dolgu malzemesi zemin şartlarına ve teknolojiye uygun olarak taş dolgu yapılıp üniteler tekrar üzerine yerleştirilebilir hale getirilmelidir bu iyileştirme işlemleri ciddi ve yüksek maliyetler gerektirir şeklinde tespitlerde bulunmuştur. Aynı dosyada elektrik mühendisi bilirkişi 19/08/2015 tarihli raporunda paratoner hattı topraklama kablosunun eksik olarak ve bağlantısının yapılmadan bırakıldığı komveyör motorları besleme hatları kablo tavasının ise deforme olduğu kabloların üzerlerine gelen yük ve gerilmeden dolayı kabloların yenilenmeleri gerektiği yönünde tespitte bulunulduğu makine mühendisi bilirkişi tarafından sunulan 19/08/2015 tarihli raporda ise ticari silolardan birinin zemin kayması sonucu elevatör kulesine dayandığı ve göçük meydana geldiği, ticari silonun üst kapağının yuvasından çıkmış olduğu siloları, zemine bağlayan bağlantıların bükülmüş olduğu halde bazılarının aşırı gerilim sebebiyle patladığı, havalandırma fanlarının silonun devrilmesine bağlı olarak çalışamaz durumda olduğu, toz toplama ünitesinin çalışmadığı, tespit edilen aksaklıklardan dolayı depolama silolarının kullanıma uygun olmadığı yönünde görüş belirtildiği raporun … AŞ.’ye 05/10/2015 tarihinde tebliğ edildiği, rapora itiraz edilmediği anlaşılmıştır.
İş sahibi davalı … Ticaret AŞ tarafından sunulan 31/03/2015 tarihli uzman görüşünde özetle; yüklenicinin kararlaştırılan tarihte eseri teslim etmeme sebebiyle direnime düştüğü, ifaya etkili cezai şartın istenebilmesi için gerekli koşulların mevcut olduğu yönünde görüş belirtildiği anlaşılmıştır.
Davacı … AŞ tarafından sunulan (tarihsiz) uzman görüşünde özetle; sözleşmenin TBK m.480 hükümlerine göre götürü bedelli yapıldığı ancak ödemelerin vadelerle avans taksitler halinde ödeneceğinin kararlaştırıldığı, sözleşmede iş aşamaları olarak devreye alma, teslim ve nihai kabul olmak üzere üç iş aşaması tarihi düzenlendiği ,düzenlemeye göre iş sahibinin devreye alma tarihi gelinceye kadar yükleniciye yapacağı ödemeleri işin eksik veya ayıplı olduğundan bahisle yapmaktan kaçınamayacağı, iş sahibinin ödemeleri ödeme planına uygun yapmadığı, yatırım teşvik belgelerinin vaktinde iş sahibi tarafından verilmediği, iş sahibi için erken bir temerrüt durumunun oluştuğu, iş sahibinin feshinin haklı olmadığı ,iş sahibinin hiçbir sözleşme hükmünü ihlal etmediği kabul edilse dahi teslim teklif edildiği sırada imalattaki bozuklukların tespit raporlarına göre onarımı mümkün ayıplar olması sebebiyle ancak onarım veya bedel indirimi isteme hakkının bulunduğu ,sözleşmenin 11.2.ve 11.3. Maddelerinin söz ve amaç bakımından bu sonuçlarını değiştirecek şekilde yorumlanamayacağı yönünde görüş belirtildiği anlaşılmıştır.
Asıl dosyada davacı birleştirilen dosyada davalı tanıklarının beyanlarının tespiti için … Nöbetçi Ticaret Mahkemesine talimat yazılmış, tanıklar …, …, …, … genel olarak; zeminin ıslahı ve iyileştirilmesi için … şirketinin uyarıldığını, çevre duvarı yapmak için … şirketinin inşaat alanı etrafına çukur kazdığını ve yağmur sularının birikmesiyle siloların oynadığı, hak edişler ödenmeyince inşaat faaliyetlerinin durduğu yönünde beyanda bulunmuşlardır. Asıl dosyada davalı birleştirilen dosyada davacı tanıklarının beyanlarının alınması için … Nöbetçi Ticaret Mahkemesine talimat yazılmış tanıklar … ve … genel olarak elevatör kulesi yapıldığı zaman etrafına 10-15 metre çukur açıldığı ,üzerinin içinden çıkan kil malzemeler çıkarılarak beton atıldığı bu sebeple silolarda çökme meydana geldiği yönünde beyanda bulunmuşlardır.
… AŞ’nin uyuşmazlık konusu yıllara ilişkin defterleri incelenerek tüm hakediş faturalarının defterlerinde kayıtlı olup olmadığı, davacının kendi defterlerine göre davalıdan alacak miktarının tespiti için … Nöbetçi Ticaret Mahkemesine talimat yazılmış, talimat mahkemesi aracılığıyla rapor düzenleyen mali müşavir bilirkişi … 21/05/2018 tarihli raporda özetle ve sonuç olarak; … AŞ’nin defterlerinin usulüne uygun tutulduğu, inşaat işlerinden dolayı 1.719.850 TL, Tahıl Depolama Tesisinden doyalı 900.000 Euro ödemenin … tarafından yapıldığı, … AŞ’nin kendi defterlerine göre inşaat işlerinden dolayı 298.831,476 TL ,Tahıl Depolama Tesisinden dolayı 1.696.000 Euro alacaklı olduğu yönünde tespitlerde bulunmuştur.
Davalı birleştirilen dosya davacısı … Ticaret AŞ 29/09/2020 tarihli ıslah dilekçesi ile depolama giderinden kaynaklı tazminat talebini 40.000 TL’den 598.557,95 TL’ye, 100.00 USD cezai şart istemini de 600.000 USD’ye arttırdığını ve davayı ıslah ettiğine dair dilekçe sunarak ıslah harcını, 31.560,00 TL olarak depo etmiş, mahkememizin 28.01.2021 tarihli ara kararı gereği ıslah harcının eksik yatan kısmının 02.02.2021 tarihinde 44.769,72 TL olarak depo edildiği anlaşılmıştır.
Mahkememizin 16.06.2016 tarihli duruşmasında alınan 2 nolu ara karar gereğince celse arasında … Asliye Hukuk Mahkemesine talimat yazılarak Mahkememizce resen seçilecek inşaat mühendisi, elektrik mühendisi, makine mühendisi ve jeoloji mühendisi eşliğinde dava konusu mahalde keşfen inceleme yapılarak (bilirkişilerin … Sulh Hukuk Mahkemesinin değişik iş tespit dosyasında rapor düzenleyen bilirkişiler dışında seçilmesi hususunda )davacının iddiası, davalı tarafın savunması kapsamında; Davacı … A.Ş’nin yüklenici, davalı … A.Ş’nin iş sahibi olduğu dikkate alındığında taraflar arasında akdedilen sözleşme ve ilave sözleşmeye göre her birinin yükümlülüklerinin tek tek belirlenerek davacı yüklenicinin bu sözleşme kapsamında yüklendiği imalatı yapıp yapmadığı, yapılan işin ayıplı olup olmadığı, ayıplı ise bu ayıbın giderilmesi için gerekli bedel veya bu ayıbın derecesinin de belirlenerek davalı iş sahibinin yapılan işi kabule zorlanamayacak ölçüde ayıplı olup olmadığının tespiti, ayıbın derecesine göre onarım tadilat veya revizyonla giderilip giderilemeyeceği giderilecekse maliyetinin ne olduğu, elektromekanik ve depolama aksamları işi bakımından özellikle bu işin yapılması ayrıca davalı iş sahibinin cevap dilekçesinde ayrıntıları ve maddeler halinde tek tek belirttiği işlerin mahallinde tetkiki ile ayıplı olup olmadığının tespit edilerek mevcut tesisin çalıştırılıp bu sistemin davalının savunmasında belirttiği şekilde çalışır şekilde olup olmadığının belirlenmesi ve davacı yüklenicisi sözleşme dışı iş yaptığını iddia ettiğinden sözleşme dışı ek fazla iş imalat olup olmadığının belirlenmesi, sözleşme kapsamında olmayan bir imalat yapıldığı tespit edilirse bu imalatın yapıldığı tarih itibariyle rayiç değerinin ne olduğunun belirlenmesi ve taraflar arasında sözleşmenin götürü bedel anahtar teslimi mi şeklinde olduğu hususunda da uyuşmazlık bulunduğundan teknik şartname ve sözleşmedeki imalatların ve fiyat belirleme şeklinin de tetkik edilerek sözleşmenin anahtar teslimi götürü bedelli bir sözleşme olup olmadığının da teknik bilirkişilerce tespiti, bir an için sözleşmenin götürü bedelli bir sözleşme olduğu kabul edilerek yapılan işin fiziki oranının belirlenmesi ve tüm iş ile yapılan işin orantısının ne olduğunun belirlenip buna göre davacının alacağının olup olmadığı ve varsa miktarının tespiti konusunda rapor düzenlenmesini istenilmiş … Nöbetçi Asliye Ticaret Mahkemesi aracılığıyla düzenlenen 13.12.2016 tarihli raporda özetle; İşin anahtar teslim işi olduğu, işle ilgili ortaya çıkan olumsuz durumun düzeltilebileceği, bu nedenle çökmenin gerçekleştiği bölümdeki imalatların tek tek demontajlarının yapılarak betonarme temel sisteminin sökülüp zemin iyileştirmesinin yapılmasından sonra tesisin ikmal inşaatına başlanabileceği, mevcut durumda çökme nedeniyle oluşan zararın tespitinin gerçeği yansıtmayacağı öncelikle demontajın gerçekleştirilmesi ve temel sisteminin açığa çıkarılması gerektiği yönünde görüş belirtilmiştir.
Mahkememizin 02.02.2017 tarihli duruşmasının 1 nolu ara kararı gereği sözleşme dışı işler bedelinin tespit edilmesi ve itirazların değerlendirilmesi için yeniden … Asliye Ticaret Mahkemesine talimat yazılarak dosya önceki bilirkişilere tevdi edilmiş, bilirkişiler 15.05.2017 tarihli ek raporda özetle; Davacı tarafından sözleşme dışı olarak tanımlanan kamyon yükleme bölümü ve silolar arası olmayan genel beton sahasının sözleşme kapsamında kalmadığı ancak yerinde de mevcut olmadığı, galeri merdivenlerinin 30X22 cm olarak imal edilip edilmediği incelenmiş olup merdiven ölçülerinin 31X21, 30X25 cm gibi farklılıklar gösterdiği bu farklılıkların kullanıma engel oluşturmadığı, tesisin istenilen kapasite ve özellikte çalışır duruma getirilmesi için yapılması gereken maliyetin; İnşaat ve Teoloji İşleri bakımından 721.442 TL mekanik tesisat işleri bakımından 340.333,00 TL, Elektrik-Elektronik Tesisat İşleri bakımından 38.000 TL olmak üzere maliyetin 1.099.775,00 TL olduğu yönünde görüş belirtilmiştir.
… tarafından sunulan ve …tarafından hazırlanan uzman görüşünde özetle ve sonuç olarak ; ‘… Çelik Tahıl Silosu tesisleri hasar görmüştür. Hasar 8 adet ana siloda olmayıp yandaki tamamlayıcı tesislerdedir. Tesisin zemin temel yönünden projelendirilmesi sırasında öngörülmeyen bu miktarın silo mekaniği açısından sıkıntılı olabileceği tahmin edilmektedir ve güçlendirme önlemi alınması gerekebilecektir.” şeklinde kanaat belirtildiği görülmüştür.
Mahkememizin 14.09.2017 tarihli duruşmasının 1 nolu ara kararı gereği; Dosyada mevcut bulunan ek raporda davacı tarafından yapılan işlerin bir kısmını sökülüp yeniden monte edilerek sistemin çalışır hale getirilebileceğinin ifade edildiği, demontaj ve montaj bedelinin hesaplandığı, ancak bu hesabın hangi tarih itibariyle yapıldığı hususunda açıklık getirilmediği anlaşılmakla öncelikle tespit edilen değerin hangi tarih itibariyle belirlendiğinin açıklandığının istenmesine, yapılan değer tespitinin keşif tarihi olduğu anlaşılırsa bu kez dava tarihi olan 16.03.2015 ve fesih tarihi olan 14.01.2015 tarihi itibariyle aynı hesabın yeniden yapılmasına ve davacı vekilinin ek rapora itiraz dilekçesinde belirttiği şekilde sistemin ve yapılan imalatların fesih tarihinden bugüne kadar geçen zaman içinde fiziki ve dış koşullar veya başka bir koşul sebebiyle zararın artmış olabileceği bu durumda montaj ve demontaj giderinin fesih tarihindeki duruma göre belirlenmesi yönündeki itirazınında değerlendirilmesini teminen yeniden … Asliye Ticaret Mahkemesine talimat yazılmış, bilirkişiler 11.12.2017 tarihli 2. ek raporda dava tarihi 16.03.2015 ve sözleşmenin fesih tarihi 14.01.2015 tarihi itibari ve keşif tarihi itibari ile ayrı ayrı maliyet hesabı yapmışlardır.
Mahkememizin 03.07.2018 tarihli ara kararı gereği …nin ticari defterleri de incelenerek uyuşmazlık konusu hususlarda rapor düzenlenmesi için dosya mali müşavir…, borçlar hukukunda uzman …ve inşaat mühendisi …’na tevdi edilmiş, bilirkişiler 30.10.2018 tarihli raporda özetle ve sonuç olarak; Asıl dava yönünden; Davacının sözleşme konusu işin %99’unu tamamladığını, işin iş sahibin talimatıyla … Şirketinin kontrolünde gerçekleştiği, hasarın doğmasında …nin kusurlu olduğu, fesih tarihinden sonra meydana gelen hasarın artmasında …nin kusurlu olduğu, iş sahibi tarafından feshedilen sözleşmenin anahtar teslim sözleşme olmadığı, yatırım teşvik belgesinin dosyaya sunulması halinde davacının 1.300.000 Euro alacaklı olduğu, inşaat işlerinden dolayı 168.150,00 TL ilave işlerden olayı 298.831,46 TL alacaklı olduğu, keşif bedelinin %1’i kadar mesafet kesintisi yapılabileceği, nesafet kesintisinden sonra davacının 1.696.000 Euro ve 279.951,46 TL alacaklı olduğu, birleştirilen dosya yönünden ise; taleplerin varsayımlara dayalı olduğu, kabul edilmesi haline ise lisanslı depoculuktan kaybı 4.760.000,00 TL, kurutma makinesi işletiminden kaybı 1.920.000,00 TL, tesisin kurulumundan gecikmesinden kaynaklı 12.000.000 USD talep edebileceği yönünde görüş belirtilmiştir.
Mahkememizin 07.03.2019 tarihli ara kararı doğrultusunda dava dilekçesindeki açıklama ve talep, davalının cevabı, birleşen dosyaya ilişkin dava dilekçesindeki talep, birleşen davada davalının savunması, tarafların beyan dilekçeleri ve tüm dosya kapsamı, dava açılmadan önce alınan … Sulh Hukuk Mahkemesinin… Değişik iş ve … Değişik iş sayılı dosyalarındaki raporlar, yine davadan önce taraflar arasındaki sözleşmesel ilişkinin devamı sırasında davalı tarafından … alınan rapor içeriği, yargılama sırasında alınan… Değişik iş sayılı dosyadaki rapor, … tarafından düzenlenen davacı tarafından ibraz edilmiş uzman görüşü, Mahkememizce … Asliye Hukuk Mahkemesi vasıtasıyla talimat yoluyla aldırılan kök rapor ve ek raporlar, daha sonra dosya üzerinde inceleme sonucu düzenlenen 30.10.2016 tarihli rapor içeriği, taraflar arasındaki sözleşmede tarafların hak ve yükümlülüklerini düzenleyen maddeler dikkate alınarak, yüklenici davacı tarafından yapılan sözleşme konusu inşaatın hasarının nedeninin ne olduğu, zemin iyileştirmesinin drenaj, yeraltı suları ile ilgili sözleşme maddeleri değerlendirilerek, zeminin iyileştirilmesi iyi yapılmamasında veya yeraltı sularının seviyesinin zemine yakın olup, izolasyonun yapılmamasından mı kaynaklandığı veya inşaat tekniğine uygun imal edilmemesi nedeniyle mi hasarın oluştuğunun tespit edilip, buna göre hangi tarafın kusurlu olduğunun belirlenmesi, 30.10.2018 tarihli rapordaki teknik inceleme ile varılan sonuç ile … Asliye Hukuk Mahkemesince talimat yoluyla alınan rapordaki teknik sonuç arasındaki çelişkinin giderilerek inşaatın kullanılmaması, çalıştırılmaması nedeninin açık bir şekilde belirlenmesi ve esas ve birleşen davada talep edilebilecek alacak olup olmadığı varsa miktarının tespiti inceleme yapılarak rapor tanzimi için mahkememizce resen seçilen bilirkişiler…, …, …,… ve ….’a tevdi edilmiş, bilirkişiler 22.11.2019 tarihli raporda özetle ve sonuç olarak; işin yapılması sürecinde zemin hakkında zemin verisi sağlayan taraf olarak sahada yapılan kazıda elde olunan zeminin temel zeminlerde dolgu olarak kullanılması, bina temel ve çerçevesine drenaj yapılmaması nedeni ile yüzey sularının şikayete konu olan silo temellerinde açığa çıkardığı kusurdan davacı …nin %80, …nin %20 oranında sorumlu olduğu, davalı tarafından davacıya 1.719.850,00 TL ve 900.000 Euro ödeme yapıldığı, eksikliklerin giderilmesi için işsahibi tarafından dava dışı şirkete KDV dahil 2.329.489,70 TL ödendiği yönünde görüş belirtilmiştir.
Mahkememizin 12.03.2020 tarihli ara kararı doğrultusunda cezai şartın …nin ekonomik mahvına neden olacak oranda olup olmadığı konusunda rapor düzenlenmesi için dosya yeniden bilirkişilere teslim edilmiş, bilirkişiler 06.07.2020 tarihli raporda özetle; …nin 2014 yılı sonu itibari ile özvarlığının 3.924.067,77 TL ve 2015 itibari ile 1.859.414,74 TL olduğu, cezai şart istemiin 08.04.2015 dava tarihi itibari ile 2.823.895,50 TL olarak hesaplandığında özvarlığının cezai şart talebini karşılayamayacağı yönünde tespitlerde bulunduğu anlaşılmıştır.
Birleştirilen dosyada cezai şart talebinin sözleşmenin fesih tarihi itibari ile …nin ekonomik mahvına neden olacak oranda olup olmadığı konusunda rapor düzenlenmesi için dosya yeniden önceki heyete tevdi edilmiş, bilirkişiler 30.11.2020 tarihli ek raporda özetle; teslim süresinin uzatılarak 01.09.2014 tarihi olarak belirlendiği, 14.01.2015 tarihinden geriye gidildiğinde 135 gün üzerinden yapılan hesaplamaya göre 675.000 USD cezai şart hesaplandığı, hesaplanan cezai şartın birleştirilen dava tarihi olan 08.04.2015 tarihi itibari ile karşılığının 1.740.757,50 TL olduğu, …nin 2014 yıl sonu itibari ile özvarlığının 3.924.067,77 TL, 2015 yıl sonu itibari ile 1.859.414,74 TL olduğu, cezai şart talebinin sözleşmedeki gibi ”uygulanması hususunda takdirin mahkemeye ait olduğu yönünde görüş belirtilmiştir.
Mahkememizin 29.09.2023 tarihli duruşmasında alınan 1 nolu ara karar ile eserde meydana gelen hasar ve ayıpların giderilmesi için … tarafından yapılan işlerle ilgili dava dışı … ile akdedilen sözleşme kapsamında düzenlenen fatura bedelinin (KDV dahil 2.329.489,70 TL) kadri maruf olup olmadığı, bu masrafın hangi tarih itibariyle tespit edilmesi gerektiği, kadri maruf bulunmadığı takdirde eserde meydana gelen hasar ve ayıpların giderilmesi için gereken masrafın ne kadar olduğu, yatırım teşvik belgelerinin dosyaya sunulmuş olduğu iddia edilmekle dosyaya sunulan yatırım teşvik belgeleri incelenerek asıl dosya davacısı …Ticaret A.Ş.’nin dava tarihi itibari ile hakediş alacağının TL ve yabancı para cinsinden hesaplanması, birleştirilen dosya davacısının talep edebileceği cezai şartın davalının ekonomik mahvına neden olup olmayacağının değerlendirilmesi suretiyle ek rapor tanzim edilmesi istenilmiş, bilirkişiler …, …, …, …, … tarafından sunulan 20.12.2022 tarihli bilirkişi ek raporunda özetle;
”Dosyaya sunulan 10.06.2014 tarihli 115115 sayılı Yatırım Teşvik Belgesinde;
Yatırımcı Firma: … TİC, A.Ş.
Yatırım Yeri: …
Yatırım Tutarı: 102.000.000.- TL Başlama Tarihi: 13.05.2014 Bitiş Tarihi: 13.05.2018 olduğu ve belge kapsamında istisnadan yararlanılan İthal Makine ve Teçhizat Listesi ile Yerli Makine ve Teçhizat Listesinin bulunduğu görülmektedir. Yatırım Teşvik belgesi kapsamında yapılacak yatırımlar KDV istisnasından yararlanmaktadır.
Taraflar arasında imzalanan 12.12.2013 tarihli “… Tahıl Depolama Tesis İmalat ve İnşaat Sözleşmesi” ile; İnşaat İş bedeli: 1.600.000,00 TL+KDV ve Tahıl Depolama Tesisi bedeli: 2.200.000,00 EUR+KDV olarak belirlenmiştir.
Tahıl Depolama Tesis bedeli olarak davacı şirket tarafından tanzim edilen 20.06.2016 tarih … no.lu – 2.200.000,00 EUR+KDV=2.596.000,00 EUR (TL karşılığı: 8.573.290,00 TL) tutarındaki e-Fatura, yasal itiraz süresi içerisinde davalı şirket tarafından keşide edilen … 12. Noterliğinin … tarih … yevmiye numaralı ihtarnamesi ekinde davacıya iade edilmiştir. İhtarname; “…Tarafınızla akdedilen ve faturada değindiğiniz üzere komple anahtar teslim tesis yapım işine dair sözleşme konusu iş teşvik kapsamındadır, KDV den muaftır. 115115 sayılı Yatırım Teşvik Belgesi tarafınızda mevcuttur. Bu sebeple diğer usulsüz işlemlerinizin yanında KDV’li olarak kesilen faturanın da kabulü mümkün değildir. Yine sözleşme gereği, elektromekanik bedel toplamı 2.200.000.- EURO dur. Tarafınıza kabulünüz olduğu üzere 900.000.- EURO avans ödenmiştir. Tesis anahtar teslim olarak teslim edilmemiş, hatalı/ayıp/hiç yapılmayan işlemler nedeni ile dava devam etmektedir. … ” şeklindedir. Söz konusu fatura karşılığı olarak davalı şirket tarafından davacıya 900.000.- EUR ödeme yapılmıştır. Tahıl depolama tesis bedeli olan 2.200.000.- EUR tutarının 20.06.2016 fatura tarihi itibariyle teşvik belgesi kapsamında olduğunun kabulü ile; davacının hakkediş alacağı (2.200.000.- 900.000.) = 1.300.000.- EUR olarak hesaplanmakta olup, söz konusu tutarın dava tarihi olan 16.03.2015 tarihi itibarıyla TL karşılığı (1.300.000 EUR x 2,7777 =) 3.611.010.- TL olarak hesaplanmaktadır. Davalı şirket tarafından dava dışı … firmasına yaptırılan işlerle ilgili harcamaların kabulünün ve davacı alacağından mahsup edilmesinin kabulü halinde ise; davacı alacağı (3.611.010.- – 2.329.489.,70 =) 1.281.520.,30 TL olmaktadır. Davalı/birleşen davada davacı şirket tarafından toplam 598.557,95 TL tutarında Depolama bedeli olarak harcama yapılmış olduğu 06.07.2020 tarihli Ek Raporumuzda tespit edilmiştir. Davalı şirket tarafından 13.11.2014-28.06.2018 tarihleri arasında depolama bedeli olarak yapılan harcamaların ve davacı alacağından mahsup edilmesinin kabulü halinde ise; davacı alacağı (1.281.520,30 – 598.557.,95 =) 682.962,35 TL olmaktadır. Davacının İnşaat İş bedeli alacağı hususunda 06.07.2020 tarihli ek raporda açıklamalar yapılarak, taraflar arasında imzalanan 15.08.2014 tarihli Anlaşma” ya göre inşaat iş bedeline ilişkin davacı …”’ nun davalıdan herhangi bir alacak talep edemeyeceği sonucuna ulaşılmaktadır. Taraflar arasında imzalanan 12.12.2013 tarihli “… Tahıl Depolama Tesis İmalat ve İnşaat Sözleşmesi” nin 6.1.6 maddesi: “Yüklenici, 1 Ağustos 2014 tarihinde tesisi gerektiği gibi ve eksiksiz olarak teslim ve kabule uygun hale getirmemesi durumunda gecikilen her gün başına 5000 USD gecikme cezası ödemeyi kabul ve taahhüt eder.” şeklindedir. Sözleşme gereğince işin en geç 30.07.2014 tarihinde bitirilmesinin kararlaştırıldığı, taraflarca teslim süresinin uzatılarak 01.09.2014 olarak belirlendiği anlaşılmakta olup, sözleşmenin fesih tarihi olan 14.01.2015 tarihi itibariyle (14.01.2015 – 01.09.2014) = 135 gün üzerinden yapılan hesaplamaya göre sözleşmede öngörüldüğü şekilde (135 gün x 5.000.- USD -=) 675.000 .- USD cezai şart bedeli hesaplanmaktadır. Birleşen dosya davacısı şirketin 29.09.2020 tarihli dilekçesi ile; dava dilekçesinde 100.000.- USD olarak talep edilen cezai şart miktarı 500.000.- USD artırılarak toplam 600.000.- USD olarak ıslah edilmiştir. Buna göre toplam 600.000.- USD Cezai şart tutarının 14.01.2015 fesih tarihi itibariyle TCMB Efektif Satış kuru uygulanarak hesaplanan TL karşılığı (600.000.-USD x 2,2853 =) 1.371.180.- TL olmaktadır. 08.04.2015 birleşen dava tarihi itibariyle ise TCMB Efektif Satış kuru uygulanarak hesaplanan TL karşılığı (600.000.-USD x 2,5874 =) 1.552.440.- TL olmaktadır.
Taraflar arasında gerçekleşen ticari faaliyetin 2014 yılı içerisinde olduğu ve dava tarihinin 2015 yılı olduğu dikkate alınarak, … A.Ş. ne ait 2014 ve 2015 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesinde tespit edilen bilgilere göre davacı şirketin 2014 yılsonu itibariyle Özvarlığı 3.924.067.,77 TL ve 2015 yılsonu itibariyle Özvarlığı 1.859.414,74 TL olup, davalı/karşı davacı şirketin cezai şart talebi; 08.04.2015 dava tarihi itibariyle 1.552.440.- TL olarak ve 14.01.2015 fesih tarihi itibariyle 1.371.180.- TL olarak hesaplandığı …” şeklinde görüş ve kanaat belirtilmiştir.
Tüm Dosya Kapsamı Birlikte Değerlendirildiğinde
Asıl dosyada dava, taraflar arasında varlığı ve içeriği konusunda uyuşmazlık bulunmayan sözleşme ve ek sözleşmeye dayalı olarak yüklenilen işlerin usulüne uygun olarak yerine getirilmesine rağmen davalının bedel ödemede temerrüde düştüğü ve sözleşmeyi haksız feshettiği iddiasıyla yapılan iş bedelinin ödenmeyen kısmının tahsili istemine ilişkin olup birleştirilen dosyada dava, aynı sözleşmeye dayalı olarak eserin süresinde teslim edilmemesinden kaynaklanan cezai şart bedeli ile sözleşmenin feshi nedeni ile kâr kaybı ve sözleşmenin süresinde teslim edilememesinden kaynaklanan depo gideri masrafının tahsili istemine ilişkindir.
Uyuşmazlık, taraflar arasındaki eser sözleşmesinin birleştirilen dosyada davacı tarafından feshedilmesinin haksız olup olmadığı, esas dosyada davacının yaptığı işin ayıplı ve eksik olup olmadığı, yapılan imalatın kabule icbar edilemeyecek derecede ayıbının olup olmadığı ya da tamirle veya tadilatla giderilmesinin mümkün olup olmadığına göre bedelden tenzilat yapılmasının gerekip gerekmediği, buna göre esas davacının bakiye iş bedeli alacağının olup olmadığı birleşen davacının da cezai şart, kâr kaybı ve masraf alacağının olup olmadığı hususlarında toplanmıştır.
… Aş. tarafından yüklenici davacıya, … 19.Noterliğinin … tarihli … yevmiye sayılı ihtarnamesinin keşide edildiği, eserin sözleşmeye uygun şekilde düzeltilmesi için keşide edilen … 19. Noterliğinin … tarihli … sayılı ihtarnamenin tebliğinden itibaren otuz günlük süre içerisinde sözleşmeye aykırılıkların giderilmemiş olması sebebiyle eser sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiğinin, sözleşmenin 6.1.6.maddesi gereği 735.000 USD cezai şartın ödenmesi gerektiğinin, depolama tesisinin zamanında teslim edilmemesi sebebiyle 193.000 TL depo gideri maddi zararının ödenmesi hususunun ihtar edildiği, … tarafından keşide edilen … tarihli … yevmiye sayılı … 57. Noterliğinin cevabı ihtarnamesi ile işin eksiksiz olarak tamamlandığının, iş karşılığının ödenmesi için yasal yollara başvurulacağının bildirildiği ayrıca … tarafından Agrolinoya keşide edilen… tarihli … yevmiye sayılı ihtarname ile saha drenajının yapılıp yüzey sularının mevcut temellerden uzaklaştırılması işlemlerinin ivedi şekilde yapılması, aksi halde olumsuzlukların karşı tarafa ait olacağı saha drenajı olmadığı için temeli sular içerisinde kaldığı, yapı denetim şirketinin onayı ve sorumluluğunda olan eserin kasıtlı olarak zayi edilmeye uğraşıldığı hususunun ihtar edildiği görülmüştür.
Taraflar arasında akdedilen “…” başlıklı 12/12/2013 tarihli sözleşmenin 2.maddesinde; .. Aş’nin iş sahibi, … Limitet Şirketinin ise yüklenici olduğunun, tesis’in; … inşa edilecek tahıl depolama tesisini, elektromekanik işlerin yüklenici tarafından tasarımı yapılan … nolu ve ek-1 de yer alan teklifte belirtilen özelliklerde inşa edilecek tesisin elektromekanik aksam ve depolama üniteleri ile montajını, inşaat ve altyapı işleri’nin yüklenicinin işbirliği yaptığı taşeron tarafından üstlenilen ve elektromekanik işlerin yapılması öncesi ve sırasında gerekli altyapı ve diğer inşaat işlerinin tamamını ifade ettiğinin kararlaştırıldığı ve aynı maddenin devamında; bu inşaat işlerinin her biri 9.463 metreküp kapasiteli sekiz adet tahıl depolama silosu, üç adet 1.050 metreküp kapasiteli ticari konik tabanlı silo, silo altı boşaltma tünelleri (2 m x2m) treme çukuru, kantar, lift, elevatör kulesi, sundurma, kurutma, kamyon yükleme silosu inşaatı yapım işlerini kapsadığı, silolar arası saha betonu dahil olup genel saha betonu ve inşaat işlerinin hariç olduğunun kararlaştırıldığı, sözleşmenin 2.9.maddesinde proje’nin yüklenici tarafından kendisi ya da taşeronlar vasıtasıyla yerine getirmeyi üstlendiği hizmetlerin tamamını ifade ettiğinin kararlaştırıldığı, sözleşmenin 5.maddesinde; sözleşmenin en geç 30/07/2014 tarihinde tamamlanacağı, gecikme olması halinde sözleşmenin devam edeceği ancak sözleşmenin 6.1.6 maddesi gereği cezai şart uygulanacağı, yüklenicinin tesisi 01/08/2014 tarihide eksiksiz olarak teslime ve kabule uygun hale getirmemesi durumunda gecikilen gün başına 5.000 USD gecikme cezası ödemeyi kabul ve taahhüt ettiğinin kararlaştırıldığı ,sözleşmenin 7.1.1.maddesinde; iş sahibinin hizmetlerin bedelini ek-2 de belirtilen miktar ve zamanda ödeyeceğinin kararlaştırıldığı, sözleşmenin 7.1.6.maddesinde ;ödemelerde gecikme halinde uygulanacak faiz oranının Euro ve Türk lirası cinsine göre ayrı ayrı belirlendiği, sözleşmenin 11.2.maddesinde; iş sahibinin ve yüklenicinin yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmemesi ve kendisinden ihlalin düzeltilmesinin istenildiğini bildiren yazılı uyarıyı almasından itibaren otuz gün içinde ihlalin düzeltilmemesi halinde sözleşmeyi yazılı bildirimde bulunmak suretiyle süresinden önce teminatsız feshetme hakkına sahip olunacağının karalaştırıldığı ,sözleşmenin 11.3.maddesinde; iş sahibinin gecikme nedeniyle cezai şart ödenmesini talep etme hakkının yanında sözleşmeyi haklı nedenle feshedebileceğinin ve yasal tazminat haklarını kullanabileceğinin kararlaştırıldığı, sözleşmenin 12.1.maddesinde yüklenicinin ek-2 de belirtilen sürelere uygun olarak projeyi tamamlayacağı ve nihai kabule hazır hale getireceğinin kararlaştırıldığı, sözleşmenin 12.2.maddesinde; 30/06/2014 tarihinde tesisin devreye alınmasından önce silo kapasiteleri ve taşıma sistemlerinin kapasite ölçümlerinin bağımsız denetçiler tarafından yapılacağı ve kapasite eksikliği durumunda birim fiyatlar üzerinden yükleniciye ödenecek ücrette eksiklik oranında kesinti yapılacağının kararlaştırıldığı, sözleşmenin 15.maddesinde İstanbul Mahkemeleri ve İcra Dairelerinin yetkili olduğunun kararlaştırıldığı görülmüştür.
Taraflar arasında akdedilen “İnşaat Yapım Sözleşmesi” başlıklı sözleşmenin özel şartlar başlığı altında düzenlenen maddelerde, 12/12/2013 tarihli sözleşmeden farklı olarak sözleşmenin 6.maddesinde müteahhit …Aş’nin iş sahibi olarak yapacağı inşaat ve altyapı işlerinin bedelinin malzeme ve işçilik dahil 1.600.000 TL olduğu, inşaatın ruhsat alındıktan sonra altı ay içinde bitirileceğinin kararlaştırıldığı görülmüştür.
Taraflar arasında düzenlenen “15/08/2014 tarihli Anlaşma” başlıklı belgede; 30/06/2014 tarihinde … tarafından kesilmiş bulunan faturaya, iş tutarından fazla olması nedeniyle 16/07/2014 tarihinde itiraz edildiği, anlaşmanın, bu faturanın iptalinin …’yu zor durumda bırakacağı gerekçesiyle iyi niyet ölçüsü içerisinde yapıldığı, faturada yer alan 1.600.000 TL toplam inşaat bedeli, fiili olarak gerçekleştirilen bedeli ise 1.400.000 TL, kalan tutarın 100.000 TL + KDV’sinin ön kabulde, kalan 100.000 TL + KDV’nin ise nihai kabulde ödeneceği, zemin iyileştirme bedeli olarak belirlenmiş 95.747 TL içerisinden … namına tahakkuk etmesi gerekin tutarın 50.000 TL, tünel çıkışları bedeli olarak yazılmış bulunan 15.000 Tl’lik tutarın içerisinden …’nun ödemesi gereken tutarın 7.500 TL, yanlış imar edilmiş bulunan galeri merdivenleri ölçülerinin yeniden düzenleneceği nihai olarak gerçekleştirilmiş hak ediş tutarı 1.457.500 TL + KDV olup geçici kabulün henüz yapılmadığı sonuç olarak sözü edilen faturada belirlenmiş bulunan 1.710.747 TL + KDV olan miktarın aslında 1.657.500 TL + KDV olarak gerçekleştiği ve 53.000 TL’nin … lehine bir sonraki faturada mahsuplaştırılacağının kararlaştırıldığı, Agrolinoya halihazırda 1.200.000 TL ödeme yapıldığı kalan KDV dahil 519.850 TL’nin ödenmesi hususunda anlaşıldığı tutanak altına alınmıştır.
Bilirkişi raporlarında eserin %99’unun tamamlandığı, işin kabule zorlanamayacak ölçüde ayıplı olmadığı ve tahıl depolarının tam olarak kullanılabilmesi için tamamen sökülüp zemin iyileştirmesi yapılması gerektiği, zeminin ıslahı ve iyileştirilmesine ilişkin yükümlülüğün davalı -birleştirilen dosya davacısına ait olduğu, asıl dosyada davacının hakediş bedelinin ödenmeyen kısmını davalıdan talep edebileceği, asıl dosyada davacının davalıdan sözleşme kapsamında kalan işler nedeniyle 1.696.000 Euro ve 298.831,46 TL alacaklı olduğu ancak 15.08.2014 tarihli anlaşma gereği davacının inşaat işleri nedeniyle bakiye alacak miktarının 236.000 TL olduğu, yatırım teşvik belgesinin sunulması karşısında davacı alacağının 1.300.000 Euro ve 236.000 TL olduğu hususu 06.07.2020 tarihli rapor ile 20.12.2022 tarihli ek bilirkişi raporundan anlaşılmakla 20.12.2022 tarihli ek rapor doğrultusunda asıl davanın kısmen kabulüne,1.300.000 Euro’nun dava tarihinden itibaren 3095 sayılı Yasanın 4/a maddesi uyarınca işleyecek faizi ile birlikte; 236.000 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine karar vermek gerekmiş, fazlaya ilişkin kısım ispat edilemediğinden asıl dosyada davacının fazlaya ilişkin alacak isteminin reddine karar verilmiştir. Asıl dosyada davacının hakediş alacakları yönünden temerrüdün … tarafından …ne keşide edilen 22.01.2015 tarihli ihtarnamenin tebliği ile oluştuğu ancak ihtarnamenin tebliğine ilişkin belgelerin dosyaya sunulmamış olması karşısında temerrüdün dava tarihi itibari ile gerçekleştiği kabul edilmiştir.
6098 sayılı TBK 147. Maddesi; ”Aşağıdaki alacaklar için beş yıllık zamanaşımı uygulanır:
…6. Yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi dışında, eser sözleşmesinden doğan alacaklar.” hükmünü ihtiva etmektedir.
Cezai şart ve sözleşmenin feshi nedeni ile müspet zarar kapsamında kalan depo giderine ilişkin tazminat talepleri, eserin süresinde teslim edilmemesi sebebi ile talep edilmiş olup yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesinden kaynaklı alacak niteliğinde olmadığından cezai şart ve müspet zarar talebinin 5 yıllık zamanaşımına tabi olduğu, birleştirilen dosya davacısının ıslah talebi üzerine davacı-birleşen dosya davalısı vekilinin 30.09.2020 tarihli dilekçesi ile zamanaşımı itirazında bulunduğu ,sözleşmenin 14.01.2015 fesih tarihinden ıslah tarihi olan 28.09.2020 tarihine kadar 5 yıllık zamanaşımı süresinin dolduğu anlaşılmış ve kısmi ıslaha konu olan cezai şart ve depolama gideri taleplerinin zamanaşımına uğradığı anlaşılmıştır.Birleştirilen dosya yönünden sözleşmede kararlaştırılan cezai şartın sözleşmenin düzenlendiği tarih itibari ile davalının ekonomik mahvına neden olacak düzeyde olmadığı ticari defterler üzerinde yapılan incelemeden tespit edilmekle cezai şartın TBK. 27. maddesi kapsamında geçersizlikle malul olmadığı ve indirim yapılmasını gerektirmediği ancak kısmi ıslaha konu cezai şart ile sözleşmenin feshinden kaynaklı depo gideri (müspet zarar ) isteminin ıslah tarihi itibari ile 5 yıllık zamanaşımına uğradığı, birleştirilen dosyada davalının sözleşmede belirtilen sürede eseri teslim edemediği, sözleşmede fesih ile birlikte ifaya ekli cezai şart talep edilebileceğinin açıkça kararlaştırıldığı, davacının sözleşmede kararlaştırılan ve bilirkişi raporu ile tespit edilen cezai şart miktarından dava dilekçesine konu 100.000 USD cezai şartı talep edebileceği, kısmi ıslaha konu cezai şart istemi ile müspet zarar (depo gideri ) istemlerinin zamanaşımına uğradığı, birleştirilen dosyada davacının sözleşmenin feshi halinde menfi zararını talep edebileceği ancak dava dilekçesine konu zarar kalemlerinin (yoksun kalınan kâr ve eserin süresinde teslim edilmemesinden kaynaklanan depo gideri) müspet zarar kapsamında kaldığı ,müspet zararın fesih ile birlikte talep edilemeyeceği kanaatine varılmakla birleştirilen dosyada davacının dava dilekçesi ile talep edilen cezai şart talebinin kısmen kabulüne, dava dilekçesine konu depo gideri ve kâr kaybı isteminin reddine ve kısmi ıslaha konu taleplerin zamanaşımı nedeni ile reddine dair aşağıdaki şekilde karar verilmiştir.
HÜKÜM: Gerekçesi yukarıda açıklandığı üzere;
A- ASIL DOSYA YÖNÜNDEN
1-) Davanın kısmen kabulü ile,
1.300.000 Euro’nun dava tarihinden itibaren 3095 sayılı Yasanın 4/a maddesi uyarınca işleyecek faizi ile birlikte (yıllık %3 döviz faizini geçmemek kaydıyla) davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
236.000 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek yıllık %9 yasal faiziyle birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
Fazlaya ilişkin taleplerin reddine,
2-) Hüküm tarihinde yürürlükte bulunan harçlar tarifesine göre kabul edilen miktar üzerinden alınması gereken karar harcı 249.619,76 TL olduğundan peşin alınan 82.115,12 TL’nin mahsubu ile bakiye 167.504,64 TL’nin davalıdan tahsili ile hazineye gelir kaydedilmesine,
3-) Davacı tarafından yatırılıp mahsubuna karar verilen 82.115,12 TL’nin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
4-) Asıl dosyada davacı tarafından yapılan 1.041,65 TL posta ve talimat gideri 428,10 TL keşif masrafı, 24.500 TL bilirkişi ücreti olmak üzere toplam 25.969,75 TL yargılama giderinin kabul ve red oranına göre 19.736,20 TL yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine, kalan yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5-) Davacı kendisini vekili ile temsil ettirdiğinden hüküm tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre hesap ve takdir edilen 311.626,60 TL vekalet ücretinin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
6-) Davalı kendisini vekili ile temsil ettirdiğinden hüküm tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre reddedilen miktar üzerinden hesaplanan 156.957,61 TL vekalet ücretinin davacıdan alınıp davalıya verilmesine,
7-) Gider avansının kalan kısmının karar kesinleştiğinde yatıran taraflara iadesine,
B- BİRLEŞTİRİLEN … 2. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİNİN … ESAS SAYILI DOSYASI YÖNÜNDEN
1-) Davanın kısmen kabulü ile,
100.000 USD’nin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin taleplerin reddine,
2-) Hüküm tarihinde yürürlükte bulunan harçlar tarifesine göre kabul edilen miktar üzerinden alınması gereken karar harcı 17.647,88 TL olduğundan peşin alınan 5.112,15 TL ile ıslah harcı olarak yatırılan 31.560 TL ve 44.769,72 TL olmak üzere toplam 81.441,87 TL’den tahsili gereken 17.647,88 TL’nin mahsubu ile bakiye 63.793,99 TL’nin karar kesinleştiğinde ve talep halinde davacıya iadesine,
3-) Davacı tarafından yatırılıp mahsubuna karar verilen 17.647,88 TL’nin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
4-) Davacı tarafından yapılan 1.397,80 TL posta ve talimat gideri ile 18.000 TL bilirkişi ücreti olmak üzere 19.397,80 TL yargılama giderinin kabul oranına göre 1.050,84 TL’sinin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine, kalan yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5-) Davacı kendisini vekili ile temsil ettirdiğinden hüküm tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre hesap ve takdir edilen 40.752,50 TL vekalet ücretinin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
6-) Davalı kendisini vekili ile temsil ettirdiğinden hüküm tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre reddedilen miktar üzerinden hesaplanan 336.212,15 TL vekalet ücretinin davacıdan alınıp davalıya verilmesine,
7-) Gider avansının kalan kısmının karar kesinleştiğinde yatıran taraflara iadesine,
Dair, taraf vekillerinin yüzüne karşı gerekçeli kararın taraflara tebliğinden itibaren 2 haftalık süre içerisinde Bölge Adliye Mahkemesinde İstinaf yolu açık olmak üzere oybirliği ile verilen karar açıkça okunup anlatıldı. 23/11/2023

BAŞKAN …

ÜYE …

ÜYE …

KATİP …