Görüntülediğiniz mahkeme kararı henüz kesinleşmemiştir. Yararlı olması amacıyla eklenmiştir.

T.C.
ANTALYA
1. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ

ESAS NO : 2020/139 Esas
KARAR NO : 2022/936
DAVA : Alacak (Ticari Satımdan Kaynaklanan)
DAVA TARİHİ : 10/03/2020
KARAR TARİHİ : 22/11/2022

Mahkememizde görülmekte olan Alacak (Ticari Satımdan Kaynaklanan) davasının yapılan açık yargılaması sonunda,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
Davacı vekili dilekçesinde özetle: Davacı şirketçe davalılardan … … ….A.Ş’den … no:… … no:… domates tohumu alındığını, alınan domates tohumları … … …A.Ş ile ortakları aynı olan ve aralarında organik bağ olan diğer davalı … ….A.ş tarafından fide haline getirilerek sevk irsaliyeleri ile davacı şirketin …-… ve …-…’taki seralarına sevk edildiğini, tohumların fide haline getirildikten sonra …’da bulunan seraya … tarihinde …’da bulunan seraya da … tarihinde dikildiğini, davacı şirkete sevk edilen fidelerde üretim aşamasında ilk etapta küçük bir alanda hastalıklı bitki gözlendiğini ve bu bitki ile ilgili olarak … ve Zirai laboratuvarında analiz yaptırıldığını ve analiz sonucunda alınan rapor ile … grubunun bir üyesi olan … Virus(…, …=domates … Virus) tespit edildiğini ve durumun derhal davalılara bildirildiğini, uluslararası yayınlarda da belirtildiği gibi …(…) için kullanılan … testinin domates kahverengi Meyve Buruşukluk virüsü( …) ,çin de pozitif sonucu verdiğini, dava konusu domates çeşidinin … hastalığına dayanıklı olduğu ve …/… hastalık etmeninin domateste hastalık yapamayacağı bilindiğinden … analizlerinde tespit edilen virüsün aslında yakın akraba olan Domates kahverengi Meyve Buruşukluk virüsü olduğunu, hastalığın çok agresif olması ve hızlıca seralarda yayılması sebebiyle davacı şirketin uzman ve mühendislerin görüşü üzerine …’da bulunan … laboratuvarında analiz yaptırıldığını ve analiz sonucunda … olduğunun tespit edildiğini, analiz sonucunun davalılara e-mail ve telefon ile derhal bildirildiğini, tespit edilen virüsün davalıdan alınarak davacı şirkete ait … ve … seralarında yetiştirilen fidelerde büyük bir hızla ve seraların farklı farklı yerlerinden yayılmaya başladığını bunun üzerine derhal … Sulh Hukuk mahkemesinin … D.iş sayılı dosyası ile … tarihi ve … Sulh Hukuk mahkemesinin … D.İş sayılı dosyası ile de … tarihinde mahallinde tespit yaptırıldığını, tespit dosyalarından uzman bilirkişiler marifetiyle alınan bilirkişi raporlarında da …’de yapılan analiz sonrasında ürünlerdeki virüsün … grubunun bir başka üyesi … olduğunun tespit edildiğini, tespit edilen virüs ile ilgili olarak Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Fitopatoloji Ana bilim dalından Prof. Dr. …’dan alınan uzman görüş raporunda ise ayrıntılı inceleme ve açıklama yapıldıktan sonra söz konusu virüsün tohum kaynaklı veya fide yetiştirme esnasında bulaşmış fidelerin kullanımıyla mümkün olabileceğinin belirtildiğini, konuya ilişkin bilimsel literatürde de adı geçen virüsün tohum kaynaklı olduğu tohumla taşınan bir virüs olduğunun belirtildiğini, hastalıklı olarak davacı şirkete satılan tohum ve fidelerden dolayı verim almanın olanaksız olması sebebiyle … serasındakilerin tamamının 2019 yılı Eylül ayında sökülmek zorunda kalındığını, … serasında ise verim düşmesine rağmen zararın artmasına engel olmak amacıyla üretime bir süre daha devam edilmiş ve 2019 yılı Aralık ayı sonunda … serasındaki fidelerde sökülmek zorunda kalındığını, fidelerin sökülmek zorunda kalınması nedeniyle seranın virüsten arındırılması amacıyla yapılan sterilizasyon ve söz konusu virüs hastalığının her iki serada ortaya çıkmasından dolayı bu seralardaki üretimin sadece kalan az sayıdaki sağlıklı bitkilerle ve çok daha kısa süre devam ettirebilmesi ve de üretimin sonlandırılmak zorunda kalınması sebepleriyle aşırı verim kaybının ortaya çıkması ve olması gerekenden çok daha az ve kalitesiz ürün elde edilmesiyle uğranılan kazanç kaybı vs nedenleriyle uğranılan zararın tanzimi talebi ile … … …A.Ş ve … …A.Ş’ye ihtarname keşide edildiğini, davalıların davacının zararını gidermediklerini, bunun üzerine taraflar arasındaki uyuşmazlığın her iki tarafın da tacir olması nedeniyle arabuluculuğa başvurulduğunu ancak anlaşılamadığını, arabuluculuk sürecinde davalı şirket tarafından davacı şirkete satılan tohumların tüm dünyada faaliyet gösteren ve yabancı şirket olan … firmasının Türkiye’deki şirketi olan … … ….Ltd Şti’den alındığının bildirilmesi üzerine bu firmanın da dahil edildiğini, fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla … ilçesindeki serada …TL hijyen gideri, … ilçesinde … da ise …TL hijyen gideri olduğunu bunun dışında fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla fidelerin hasat ortasında sökülmek zorunda kalınması ve yetiştirilen domateslerin kalitesinin düşük olması sebebiyle düşük fiyat satılmak zorunda kalınması nedeniyle seralarda toplam … kar kaybı yaşandığını, iddia ederek, davanın kabulü ile fazlaya ilişkin hakları ile bilirkişi raporu ile belirtilecek miktara göre talep sonuçlarını artırma hakları saklı kalmak kaydıyla şimdilik …TL fiili zarar ile … mahrum kalınan kazanç kaybından kaynaklanan davacı şirket zararının ihtar tarihinden itibaren işleyecek ticari avans faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesine, masraflarla ücreti vekaletin de karşı tarafa yükletilmesine karar verilmesini, talep ve beyan etmişlerdir.
Davalı … … ve … Tic. Ltd. Şti vekili cevap dilekçesinde özetle, Davalının Türkiye’de … yılından bu yana faaliyet göstermekte olup, …’nun Türkiye’deki iştiraki olduğunu, davalının kurulduğu günden bu yana Tohumculuk Kanunu ve sair mevzuat kurallarına uygun şekilde faaliyetlerini sürdürmeyi ilke edindiğini, davacının dava dilekçesinde, dava konusu bitkilerin yetiştirildiği ve davalı tarafından ithal edildiği iddia edilen tohumların … numarasının … olarak, diğer davalıların cevap dilekçesinde ise … numarasının … olarak belirtildiğini, ne var ki davalı tarafından diğer Davalı … …’ya satılan … domates tohumu çeşidinin … numarası her iki dilekçede belirtilenden farklı olarak … olduğunu, davacının dava dosyasından anladıkları kadarıyla dava konusu fidelerin dikildiği seraların bulunduğu yer mahkemeleri olan … Sulh Hukuk Mahkemesi’nden ve … Sulh Hukuk Mahkemesi’nden delil tespiti talebinde bulunduğunu ve bu doğrultuda bilirkişi raporları tanzim edildiğini, öncelikle belirtmek isteriz ki, her iki delil tespitinde de davalının karşı taraf olarak gözükmediği gibi, delil tespiti kararı ve alınan bilirkişi raporlarının Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 403 uyarınca davalıya tebliğ edilmediğini, sayın Mahkemenin de malumunda olduğu üzere, davalının yokluğunda yapılan ve davalıya tebliğ edilmeyen bilirkişi raporlarının huzurdaki davaya dayanak teşkil etmesinin mümkün olmadığını, tohumculuk Kanunu m. 11/2, uyarınca ayıp durumunda tazminat davası zarara uğrayanın zarara uğradığını tespit etmesinden itibaren altı ay içinde, her hâlde zararın meydana gelmesinden itibaren iki yıl içinde açılabileceğini, huzurdaki olayda ise davacının davayı altı aylık hak düşürücü geçtikten sonra davayı açtığını, davacının en geç ilk laboratuvar analiz tarihi olan … tarihinde zarara uğradığını tespit edebilecek durumda olduğunu, oysaki huzurdaki davanın … tarihinde açıldığını, dolayısıyla davanın hak düşürücü süreden reddi gerektiğini ve talep olunduğunu, davacının zararını tespit edebilecek durumda olduğu tarihi, en geç ikinci laboratuvar analizi tarihi olan … olarak kabul ettiğimizde dahi davanın altı aylık hak düşürücü süre geçtikten sonra açıldığının açık olduğunu, bu durumda dava Tohumculuk Kanunu m. 11/2 uyarınca öngörülen hak düşürücü süre geçtikten sonra ikame edildiğinden usulen reddinin gerektiğini, davacının davalıya ait domates türünden başka bir tür domates ekmiş olabileceği düşünüldüğünde en öncelikli olarak tespit edilmesi gereken hususun söze konu ürünün gerçekten de davalıya ait tohumdan elde edilip edilmediğinin tespiti olduğunu, tohumun satılan çeşide ait olup olmadığı, dışarıdan gözlemlenebilecek bir özellik olmayıp, laboratuvarda DNA analizini zorunlu kılmakta olduğunu, bununla birlikte dava konusu tohumlara ilişkin fatura ve sevk irsaliyelerinin de tohumun çeşidi hakkında kesin kanaat oluşturmayacağını, zira davacının serasına birçok ürün ektiğini ve dava konusu edilen ve laboratuvar analizine tabi tutulan bitkilerin gerçekten de davalı tarafından ithal edilen çeşide ait olup olmadığının ortaya konulması gerektiğini, davacının diğer Davalı … …’dan tohum satın aldığını ve daha sonra bu tohumların diğer davalı … tarafından fide olarak yetiştirilerek davacıya teslim edildiğini, görüldüğü üzere fidenin davacının eline ulaşmadan önce birçok aşamadan geçtiğini, bu sebepledir ki huzurdaki tazminat talebi konusu fidelerin gerçekten de davalı tarafından ithal edilerek pazara sürülen tohumlardan yetiştiğinin kanıtlanması gerektiğini ve kanıtlayamadığı halde davanın davalı açısından reddi gerektiğini, davacının tazminini talep ettiği domates tohumlarının gerçekten davalı tarafından üretilen tohumlar olup olmadığı dahi belirlenmemişken, davacının zararını davalıdan tazmin etmesini beklemesinin kabulünün mümkün olmadığını, dava konusu tohumlar üzerinde, piyasaya sürülmeden önce davalı tarafından … virüsünü de içeren … virüs grubu için test gerçekleştirildiğini ve tohumların bu hastalıktan ari olduğunun tespit edildiğini, diğer davalıların da … tarihli cevap dilekçelerinin ekinde söz konusu kalite sertifikasını sunmuş olduklarını, davacının ise bu sertifikaya, sertifikanın … tarihli olduğu ve dava konusu tohumlardan üretilen fidelerin kendilerine … yılının … ayında teslim edildiği ve bu sebeple de sertifikaya konu tohumların aynı tohumlar olmadığı iddiasıyla itiraz edildiğini, tohumların … Virüs grubu için test edildiğini gösterir bu sertifikaya konu laboratuvar testlerinin sertifikada da açıkça yazdığı üzere … tarihinde yapıldığını, … tarihinin ise laboratuvar sonucunun ilgili makamlara ve kişilere ibrazı için alınmış olan yetkili imzanın tarihi olduğunu, dolayısıyla, davacının bu yöndeki beyanlarının gerçeği yansıtmadığını, dava konusu bitkilerdeki virüsün tohum ile taşındığına ilişkin hiçbir inceleme veya bilimsel delil bulunmadığını, dava konusu bitkilere … hastalığının çevresel etkenler sebebiyle bulaşmış olma ihtimalinin yüksek olduğunu, davacı tarafından ileri sürülen virüsün tohum ile taşındığı iddiasının dayanaktan yoksun olduğunu, zira dosyaya davacı tarafından sunulmuş olan hiçbir laboratuvar analizi hastalığın tohumdan gelip gelmediğini incelemediğini, dava konusu bitkiler gerçekten de davalı tarafından ithal edilen … çeşidinin … … ve … parti numaralı tohumlarından yetiştiyse dahi, bu tohumların davacı dışında birçok firmaya daha satıldığını, ne var ki bu firmaların hiçbirinden şikâyet gelmediğini, diğer davalıların da belirttiği üzere, aynı fidelerin birçok farklı firmaya satıldığını, hiçbiri tarafından …’ye rastlanıldığına dair bir bildirim yapılmadığını, davalı tarafından ithal edilen başka çeşide ait tohumlardan yetişen bitkilerde idari kurumlar tarafından …’nin tespit edilmiş olması hususunun huzurdaki davayla hiçbir ilgisi bulunmadığını, ayrıca huzurdaki iddianın konusunun … … ve … parti numaralı … tohumlarının … yılında …’da üretildiğini …’da üretim tarihi itibariyle …’ye ilişkin hiçbir vakaya rastlanılmadığını, … virüsünün mekanik yolla bulaşan bir hastalık olduğu, davalı tarafından ithal edilen tohumların ithalat öncesinde … testlerine tabi tutulup negatif sonuç verdiği ve davacı tarafından hastalığın tohumdan kaynaklandığına ilişkin hiçbir delil veya bilimsel veri sunamadığı düşünüldüğünde, bitkilerde … tespit edilmişse bile, bu virüsün Türkiye sınırları içerisinde ve davalı zilyetliğinde değilken çevresel faktörlerden bulaşmış olma ihtimalinin çok yüksek olduğunu,talep konusu zarar miktarının fahiş bir tutar olduğunu, nitekim Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 189. maddesi uyarınca davacı, zararını ispatla yükümlü olmasına rağmen, talep konusu zarar miktarına dayanak olarak hiçbir belge sunamamış, iddiasını somutlaştıramamış ve talep ettiği zararı ortaya koyamamış olduğunu, davacının beyanı tamamen kendi varsayımına dayanmakta olduğunu, davacının zararına ilişkin olarak sunabildiği tek belge toplam … Türk Lirası tutarındaki temizlik giderlerine ilişkin olup, geriye kalan 12 milyon Türk Lirası zararın neye göre hesap edildiğinin belli olmadığını, davacının tamamen kendi beyanıyla yapmış olduğu bu tazminat hesabının kabulü mümkün olmayıp, davanın reddi gerektiğini, davacının (11) numaralı delil ile Türkiye’de bitkilerde analiz yapan …’den ve bu konuda yeterliliğe sahip Türkiye’deki diğer laboratuvarlardan … virüsünün … yılında tespit edildiği numunelerin kendilerine nerelerden gönderildiği hususunun sorulmasını ve bu şirketler tespit edildikten sonra bu şirketlerin tohum ve/veya fideyi nereden temin ettikleri ve hangi şirketin söz konusu tohumu Türkiye’ye ithal ettiği hususlarının sorulmasını; (12) numaralı delil ile ise her üç Davalı Şirkete karşı … ve … yılları içerisinde Türkiye’de açılan davaların sorgusunun yapılması ve mahkeme dosya ve dava bilgilerinin celbini ve (15) numaralı delil ile ise Davalıların ticari defter ve kayıtlarından zararlı tohum sebebiyle, satış yaptıkları şirketlere herhangi bir ödeme yapıp yapmadıkları hususunun araştırılmasını, talep ettiklerini, sayın Mahkemenizin de takdir edeceği üzere, bu delillerin hiçbirinin davanın konusunu oluşturmadığını ve hiçbirinin huzurdaki uyuşmazlık ile bir ilgisi bulunmadığını, davacının dava konusu bitkilerin gerçekten de davalı tarafından ithal edilen tohumlardan yetiştirilip yetiştirilmediğini, iddia konusu … hastalığının tohumdan kaynaklanıp kaynaklanmadığını ortaya koymaya elverişli delillere dayanmaktansa, bunların ispatında hiçbir şekilde anlam ifade etmeyecek delillere dayanarak adeta uyuşmazlık konusundan uzaklaşmakta olduğunu, nitekim davacının da HMK madde 194 uyarınca, toplanmasını talep ettiği bu delillerin hangi iddiasını ispatına ilişkin olduğunu ortaya koyamadığını, işbu sebeple, (11), (12) ve (15) numaralı delillere itiraz eder, davacının bu delillerin toplatılması yönündeki talebinin Sayın Mahkeme tarafından reddini talep ettiklerini, Savunarak, davanın hak düşürücü süre nedeniyle öncelikle usulden reddine, davacının haksız, temelsiz ve kötü niyetli iddialarına dayalı huzurdaki davanın esas yönünden reddine, yargılama masrafları ve vekâlet ücretinin davacıya yükletilmesine, karar verilmesini talep etmişlerdir.
Davalılar … ……. A.Ş ve … …A.Ş vekili cevap dilekçesinde özetle; Davacı tarafın iddialarının haksız ve yasal dayanaktan yoksun olduğundan davanın reddi gerektiğini, kabul anlamına gelmemekle birlikte davacının tazminat taleplerinin hak düşürücü süre geçtikten sonra öne sürüldüğünü, domates fidelerinin davacı şirkete … ve … tarihlerinde teslim edildiğinin sabit olduğunu, söz konusu fidelerde bir an için virüsün bulaşık halde olduğu düşünülse bile gözle yapılacak muayene ile bu durumun tespit edilebileceğinin açık olduğunu, virüs bulaşık bitkilerde yapraklarda bozulmalar olacağından sağlıklı bitkilerden kolaylıkla ayrılabileceğini, huzurdaki davanın belirsiz alacak davası olarak açılma imkanı bulunmadığını, davacının delil ve dayanakları gözetildiğinde dava değerini belirlemek için gerekli bütün enstrümana sahip olduğu basiretli davranma yükümlülüğüne sahip bir tacir olarak dava değerini kolaylıkla belirleyebileceğinin açık olduğunu, davacı tarafın virüsün sonradan ortaya çıktığı iddiasında bulunsa da … Sulh hukuk mahkemesinin … D. İş tespit dosyasına sunulan dava dilekçesinde … ayında seralarda küçük bir alanda hastalıklı birki tespit edildiğini beyan ettiğini, kanunun aradığı zarara uğradığının tespit edilmesi şartının … ayında gerçekleştiğini davacının … … firmasından aldığı raporun …, … … isimli … firmasında aldığı raporun … tarihi olduğunu, davacının altı aylık hak düşürücü süreden sonra … tarihinde dava açtığından Yerleşik Yargıtay kararlarının işaret ettiği üzere davanın öncelikle bu yönden reddini dilediklerini, davacı tarafında … Sulh Hukuk mahkemesinin … D.İş ve … Sulh Hukuk mahkemesinin … D. İş dosyaları ile davalı şirkete herhangi bir tebligat yapılmadan haber verilmeden tespit yapılmış olduğunu bu dosyalardan hazırlanan bilirkişi raporuna ve yapılan işlemlere itiraz edildiğini, kanuna aykırı yapılan tespitlerin taraflarınca kabul edilmediğini, davacının domates bitkilerinde bulaşık olan … virüsü’nün tohum veya fide kaynaklı olduğunu iddia ettiğini, gösterilen deliller arasında söz konusu virüsün davalı şirketlerin faaliyetleri/eylemleri nedeniyle bulaştığına dair herhangi bir kanıt bulunmadığını, … virüsünün il olarak … yılında … ve …’de görüldüğünü daha sonra tüm dünyaya yayıldığını, virüsün temas kaynaklı bulaştığının bilindiğini, hastalığın tohum ve fide dışında başkaca faktörlerle de geçebilmesi mümkün olduğundan hastalığın sebebinin salt tohum ve fide olarak sınırlamanın mümkün olmadığını, davacı tarafın beyan ettiği üzere hastalığın serada ilk olarak … ayında ortaya çıktığını … ayı itibariyle Türkiye’de henüz söz konusu virüs görülmediğinden virüsün davalılar eliyle bulaşmasının söz konusu olmadığını, davalı … … A.Ş’nin tohumları ithalatçı olan diğer davalı … … Ltd. Şti’den satın aldığını, diğer davalı tarafından ithal edilen tohumların ilgili makamlarca denetlenmekte olduğunu, gerekli testler ve karantinalar uygulanmadan ithal edilen ülkeden çıkışı veya ülkemize girişinin mümkün olmadığını, ayrıca … imzalı … tarihli İngilizce belgede … domates tohumlarına … testi uygulandığı ve negatif sonuç alındığının belirtildiğini, yine … imzalı … tarihli İngilizce belgede dava konusu tohumlar ile aynı … ve … numaralı … domates tohumlarına … testi uygulandığı ve negatif sonuç alındığının belirtildiğini, davalının aynı tohumdan sattığı müşterilerinden ürün ile ilgili herhangi bir şikayet almadığını, tohum satılan şirketlerin bağlı bulundukları …, … ve … il … müdürlüklerine müzekkere yazılarak bölgelerinde … virüsünün tespit edilip edilmediğinin sorulmasını talep ettiklerini, davacı şirket tarafından diğer davalı … … şirketinin … tohumlarında … virüsü tespit edildiği ve tohumlara el konulduğunu iddia etmiş ise de söz konusu tohumların dava konusu tohumlar olmadığının açık olduğunu, söz konusu virüsün domates fidelerinin yapraklarında doku nekrozuna neden olduğu, simptomların bulaşmadan itibaren ilk bir ay içerisinde gözlemlendiğinin bilimsel bir gerçek olduğunu, virüsün tohum veya fideden gelmiş olsa idi bitkinin fide döneminde gözle görünür bir şekilde yapraklarında hastalığa dair belirtilerin ortaya çıkacağını ve hatta fidenin ölümüne sebebiyet vereceğinin açıkça ortada olduğunu, bu itibarla … ayında teslim edilen fidelerde … yılı … ayında hastalık görülmesinin hastalığın serada bulaştığının başlıca göstergesi olduğunu, hijyen kurallarına uyulmaması aynı … aletlerinin dezenfekte edilmeden kullanılması halinde virüsün hızla yayılmasının son derece olağan olduğunu, davalı … periyodik olarak ilçe … müdürlüğünce denetlenmekte olduğunu üretim alanlarında virüse rastlanmadığının kurum kayıtlarıyla sabit olduğunu, davalı … A.Ş … ayı içerisinde yaklaşık … adetten fazla fide yetiştirerek satışını yaptığını, bu fidelerin büyük bölümünün …’ya satıldığını, ayrıca aynı … ve türde … domates fidesinin … …. …..Ltd., … … A.Ş, … … A.Ş’ye … tarihinde satıldığını, satılan fidelerle ilgili herhangi bir problem yaşanmadığını, virüsün davalılar tarafından bulaştığına dair somut delil bulunmamakla birlikte iddia edilen zararın davacının kendisinden kaynaklanan dikkatsizlik ve özensizlik nedeniyle ortaya çıktığının kuvvetle muhtemel olduğunu, taraflar arasındaki sözleşmenin tamamlanmış olduğunu ve davalıların edimlerini layıkıyla yerine getirdiğini , Savunarak, davanın hak düşürücü süre içerisinde açılmadığından usulden reddine, haksız ve dayanaksız davanın esastan reddine, yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davacıya yükletilmesine karar verilmesini talep etmişlerdir.
Davalılar … … …A.Ş ile … Pazarlama A.Ş vekilinin … tarihli delil listesinde yer alan tanıkların dinlenmesinde;
DAVALI TANIĞI … BEYANINDA:”Ben davalı … … … satış pazarlama müdürüyüm, 6 yıldır bu firmada çalışırım, … yılı … ayında …’dan aldığımız tohumları davacı firmaya sattık, bildiğim kadarıyla … paket tohum satıldı, … yılında davacı firma bize dönüş yaptı ve … virüsüne rastlandığına dair bilgilendirmede bulundu, biz de bunun üzerine aynı lottan sattığımız 7 işletmeyle irtibata geçtik, o işletmelere sattığımız tohumlarda bir sıkıntı olmadığını öğrendik, oysa … yılında yaklaşık … paket tohum satmıştık, bunlardan … paketi aynı lottu, yani davacıya satmış olduklarımızda beraber toplam … paket aynı … tohum satmış olduk, diğer satışlarda böyle bir problem çıkmadı. Bu tohumlar … ülkesinden ithal edilmektedir, her hasat için ayrı bir … numarası verilir, önce …’dan gönderilirken analiz yapılır, daha sonra Türkiye’ye geldiğinde tekrar analizleri yapılır, sıkıntı olmadığı belirlendikten sonra satışına izin verilir dediğim gibi diğer işletmeler ile temasa geçtiğimizde onlarda herhangi bir virüs problemi yaşanmadığını belirledik ve davacı firmaya sözlü olarak dönüş yaptık, ben aynı zamanda ziraat mühendisiyim bu virüsün bulaşması birçok yolla mümkündür, alet, ekipman, hatta manavdan alınan virüslü bir meyve alındığında bile temasla bulaşabilir. … ile … … aynı … firmadır, aynı genel müdüre tabidir, biz …’ye deneme fideleri yaptırırız, dolayısıyla bu firmanın serasını ve şartlarını biliyorum, birden fazla firmanın siparişi aynı ortamda yetişir yani sipariş veren her bir firmanın sitesi için ayrı bir alan-bölüm ayrılmaz, örneğin belki 2 milyon domates aynı anda aynı seraya serilir, ancak tohum ekilen tüpler tek tek hangi … tohum ekildiği, siparişin kime ait olduğu tek tek etiketlidir.” demiştir.
DAVALI TANIĞI … BEYANINDA:”Ben ziraat mühendisiyim ve aynı zamanda bu sektörde faaliyet gösteren … isimli firmanın hem ortağı hem de işletme müdürüyüm, …’dan ithal edilen aynı … tohumu ben de firmama satın aldım, fide olarak yaptım, üreticiye teslim ettim, bir sorun olmadı, … (… ) şu anlamdadır: aynı yerde aynı zamanda üretilen domatesten alınan tohum demektir, bir … bulaşık varsa bu … bulunan tüm tohumların genelinde bulaşık olma ihtimali daha fazladır, faturalarda zaten hangi … tohum olduğu yazılıdır, ben … …’dan satın almış olduğum tohuma ilişkin faturayı dosyanıza ibraz ediyorum dedi. Alındı, okundu, dosyasına konuldu. Devamla, … … firması bu tohumu Türkiye’de satışını yapan tek firmadır, tohumun ismi … tohumdur, her bir paket … tane tohum içerir, ben … tohum almış isem bu yaklaşık … paket demektir. … virüsü genelde meyve aşamasında kendini gösterir, dediğim gibi biz davalı … …’dan aldığımız aynı … tohumlarda bir sıkıntı yaşamadık, fideye dönüştürdük, sattık, sattığımız üreticilerde de bir sıkıntı yaşanmadı. Biz aldığımız tohumlarda herhangi bir test yaptırmadık, zaten tohumda test yapılması neredeyse imkansızdır, milyonlarca fide üretiyoruz, bunlara ait tohumların hepsini test yaptırmamız zaten mümkün olmadığı gibi yurt dışından gelen tohumlar zaten hem geldiği ülkede hem de Türkiye’de teste tabi tutuluyorlar bir karantina süresinden sonra satışlarına izin veriliyor. Ben davalıdan satın aldığım ve fide haline getirdiğim bu tohumları … ‘da serası bulunan … … firmasına sattım, tamamını oraya sattım.” demiştir.
DAVALI TANIĞI … BEYANINDA (davalı delil listesinde … ….Ltd.Şti. Yetkilisi olarak bildirilmiştir):”Ben çiftçiyim, ikametgahım buradadır ancak seralarım … İlçesi’ndedir, ben … … firmasından … yılı … ayından beri domates tohumu alırım, arada da fide aldığım aldığım oldu, aldığım tohumun cinsi … denen tohumdur, bugüne kadar aldığım tohumlarda genetikten kaynaklı bir sıkıntı yaşamadım, … tohumu sadece davalı … … firması tarafından satılır, ben de sadece bu tohumun fidelerini seralarıma ekerim. Ben … virüsü ile ilgili bir test yaptırmadım, çünkü herhangi bir sıkıntı çıkmadı, sadece bundan 2 yıl kadar önce … firmasında çalışan mühendis arkadaşlar bana ulaştı, daha önce bizde çalışmış daha sonra orada çalışmaya başlamış bir arkadaş bana ulaştı tohumlarda sıkıntı olduğunu söyledi ben de satın aldığım tohumlardan bir kısım …’ya gönderdim, ücretini kendim karşıladım, ancak yapılan tahlillerde sonuç negatif geldi, daha doğrusu sadece bir paket yani … adet göndermiştik, sağlıklı bir sonuç alamayabileceğimizi …’dan bize bildirdiler ancak sonucunda negatif olduğunu söylediler. Hastalığın çıktığı sezondaki tohumu değil bir sonraki sezon için aldığımız tohumları tedbir için gönderdik.” demiştir.
DAVALI TANIĞI … BEYANINDA:”Yaklaşık … yıldır davalı … fidede çalışırım, son 2,5 yıldır işletme müdürüyüm, öncesinde satış ve pazarlama bölge sorumlusuydum, biz davacı firmanın sipariş ettiği … cinsi domates fidelerini gerekli bakım ve ilaçlamalarını, uygulamalarını yaparak … ayında kendilerine teslim ettik, aynı anda, aynı dönemde farklı işletmelere de aynı … tohumdan üretilen fideleri sattığımız oldu, biz … dönüm yerde üretim yapıyoruz, aynı seranın içinde farklı fidelerimiz de vardı, hiçbir domates fidesinde sıkıntı yaşanmadı, hiçbir … ve hiçbir cinste. Sadece davacı firmada … ayında böyle bir sıkıntı olduğunu haber aldık, sonra gerekli testler yapıldı, bizim o dönem sattığımız fidelerin sağlıklı olduğuna dair gerekli kurumlardan da belge de aldık. Ben ziraat mühendisiyim bu virüsün bulaşma yolları çok çeşitlidir, dış etmenlerden rüzgar ve hava yollu, iç etmenler dediğimiz işçiler tarafından alet ekipman ve seraya girip çıkan kişilerden bulaşabilir, ayrıca topraksız ekim için üretilen fidelerde firmalar genelde danışman hizmeti alır ve bunlar uluslararası çalışan kişilerdir, bu virüs uzun süre kalabildiği için bu danışmanlar yüzünden dahi bulaş riski bulunabilir.” demiştir.
DAVALI TANIĞI … BEYANINDA:”Ben … … Ltd Şti’nin ortağı idim, şirket ismi şu an … olarak değişmiştir, halen ortağıyım, biz topraksız … üretimi yapmaktayız, biz uzun yıllardır … …’dan tohum alırız, … yılında da domates tohumu aldık ve her zaman yaptığımız gibi fideye dönüştürülmesi için … fideye verdik, … yılında yaklaşık … dönüm arazide sadece domates ektik, … cinsi domates almış ve ekmiştik, o yıl üründe herhangi bir zaiyatımız olmadı, herhangi bir hastalık yaşanmadı, biz yaklaşık 17 yıldır bu firmalarla çalışırız, şu ana kadar satın aldığımız tohum ve fidelerde herhangi bir hastalık yaşanmamıştır.” demiştir.
DAVALI TANIĞI … BEYANINDA:”Ben yurt dışında ziraat mühendisliği eğitimi tamamlayıp … yılında Türkiye’ye geldim , o tarihten bu yana da hem üretim danışmanlığı yaptım hem de üretim yaptım, şu an kendi seralarım vardır, … … ve … … adında iki firmam vardır, … – … yılından beri seralarımda … denen domatesi ekerim, tohumları … Gruptan alırım , … firmasında da fideye dönüştürerek seralarımda ekerim, … denen domates türü dünyada çok tutulan ve satılan bir çeşittir, ben ne davalı firmalardan aldığım tohum ve fidelerde ne de danışmanlık yaptığım firmalarda bana sormuş olduğunuz virüs ile karşılaşmadım, davacı firmaya da yaklaşık 4 -5 yıl önceye kadar danışmanlık yapıyordum, kendi isteğim ile bıraktım.” demiştir.
Ankara …Asliye Ticaret Mahkemesi’nin … Talimat sayılı dosyasında;
TANIK … TANIK BEYANINDA (davalı tanık listesinde … Ürünleri…Ltd.Şti yetkilisi olarak bildirilmiştir): Talimatta isimleri geçen … AŞ ile … … AŞ’den …-… yıllarında tohum satın alıp fideye dönüştürdük, aldığımız tohumlardan elde ettiğimiz fidelerle ilgili biz herhangi bir sorunla karşılaşmadık, dava dilekçesinde gösterilen tarafları tanımam, olayla ilgili bilgim bundan ibarettir” demiştir.
… Asliye Hukuk Mahkemesi’nin (Ticaret Mahkemesi Sıfatıyla) … Talimat sayılı dosyasında;
TANIK … BEYANINDA: Ben … İlçe merkezinde ikamet ederim, ben davacı şirketi ve temsilcilerini tanımam, Davalılardan … … … … şirketi ve temsilcisi ile diğer davalı … A.Ş şirketi ve temsilcisini tanırım. Benim … ilçesinde … bölgesinde seramız vardır, bu Seralara belli dönemlerde Tohum alıp Fideciye teslim ettiriyoruz. Yani Fideci vermiş olduğumuz tohumu ekip büyütür. Biz üç ortağız … yılında seramıza … … şirketinde … çeşidi … domates tohumu satın aldık. Bu tohumu Seramızda kullandık, Almış olduğumuz tohumda herhangi bir hastalık gibi sıkıntı çıkmadı, gayet iyi ürün verdi, Biz memnun kaldık, Bana okumuş olduğunuz hastalıklarla ilgili tohumda hiç bir şekilde belirti gözükmedi, açıkça beyan ettiğim gibi bu şirketten almış olduğumuz tohumda hiç bir şekilde sıkıntı çıkmamıştır. Satın aldığımız tohumda … virüsüne rastlamadık. Şirketten Fide almadık, ideleri başkasına yaptırdık. Benim bilgim ve görgüm bundan ibarettir.” demiştir.
Afyonkarahisar … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin … Talimat sayılı dosyasında;
TANIK … BEYANINDA: Taraflardan … A.Ş ve … … … A.Ş yi yaptığımız iş gereği biliyorum. … Şti nin ortağı ve yöneticisiyim. Biz …-… yıllarında … … … A.Ş den … domates tohum aldık, … yılında aldığımız tohumu aynı firmanın tesislerinde fideye dönüştürdük. … yılında aldığımız tohumu ise başka bir firmada (…) fideye dönüştürdük. Bu firmayla tanışıklığımız bu şekildedir. Bizim aldığımız tohumlarda gerek tohum aşamasında gerek fide aşamasında herhangi bir virüse rastlamadık. Tohumu aldıktan sonra 9 ay süreyle bizim elimizde kalmaktadır. Yani fideye dönüştürdükten sonra üretim alanına sokmaktayız. Az önce söylediğim gibi bizim aldığımız ürünlerde herhangi bir sorun olmamıştır. Hedefimiz dekar başına … ton iken biz dekar başına … ton verim aldık. Hatırladığım kadarıyla ilk yıl … bin civarı 2. Yılda … bin civarında tohum aldık. Aldığımız … …Şti. Nin … domates tohumu idi. Biz herhangi bir zarara uğramadık. Aynı yıl … da …-… firma daha aynı tohumu aldı ancak herhangi bir sorun duymadık” demiştir.
… Asliye Hukuk Mahkemesi’nin (Ticaret Mahkemesi Sıfatıyla) … Talimat sayılı dosyasında;
TANIK … BEYANINDA: Ben … ilçe merkezinde ikamet ederim, … ilçe merkezinde bulunan … …,da danışman olarak çalışmaktayım. Davacı şirketi öve yetkililerini tanımam, davalı … … ve … şirketine duyguya dayanarak tanıyorum. Yukarıda beyan ettiğim gibi … Serasında tahminen 3 senedir danışman olarak çalışmaktayım. Biz … yılında tahminen bir sefer olmak üzere …’den fide satın aldık, bunları seramıza diktik, almış olduğumuz fidede herhangi bir hastalık gibi sıkıntı çıkmadı, gayet iyi ürün verdi, Biz bu fidelerden memnun kaldık, Bana okumuş olduğunuz hastalıklarla ilgili Fide’de hiç bir şekilde belirti gözükmedi, açıkça beyan ettiğim gibi bu şirketten almış olduğumuz fide’de hiç bir şekilde sıkıntı çıkmamıştır. Satın aldığımız Fidelerde … virüsüne rastlamadık. … yılında almış olduğumuz Fideler tahminen … yılında ürün vermeye başlar, Biz … ve … yılında … Üretim ve Pazarlama şirketinden Fide almadık, … yılında aldık. Almış olduğum fideleri yaklaşık … yıl sonra yani … yılının aralık ayında söküm yaptık. Benim bilgim ve görgüm bundan ibarettir” demiştir.
Alanya … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin … Talimat sayılı dosyasında;
TANIK … BEYANINDA: Benim oğlum …, … … olan şahıs şirketinin sahibidir, daha sonrasında ismi değişti, ben %55’ini oğluma verdim, %45’ini oğluma verdim, şuanda … … olarak geçmektedir, davalı … A.Ş ile davalı … … A.Ş firmasından … ve … yıllarında bana numaralarını okumuş olduğunuz tohumlardan elde edilmiş fideleri oğlumla beraber satın aldık, yaptığımız alışverişler neticesinde satın aldığımız tohum ya da fidelerle ilgili olarak … virüsüne rastlanmamıştır, bizim bu nedenle herhangi bir sıkıntımız veya zararımız söz konusu olmamıştır.” demiştir.
Ankara …Asliye Ticaret Mahkemesi’nin … Talimat sayılı dosyasında;
TANIK … BEYANINDA: Ben dava ile alakalı olmayan … … A.Ş.’nin yönetim kurulu başkanıyım, taraflarla herhangi bir bağım yoktur, ben davalı …’den her yıl domates fidesi almaktayım, yaklaşık olarak … yıldır davalı ile alışverişimiz sürmektedir, domatesleri biz sadece davalıdan fide olarak temin etmekteyiz, başkaca bir yerden ürün temin etmiyoruz, … ve … yılları içerisinde de yine davalıdan yaklaşık olarak … – … bin civarında fide almışızdır, almış olduğumuz fideleri kendimize ait …’de bulunan seralarımıza dikiyoruz, bu yıllarda da aynı şekilde aldığımız ürünleri diktik, bu ürünlere bütün seralarda uygulanan bakım işlemlerini yaptık, ürünler … sonu gibi ekildi, … başı gibi ürün almaya başladık, bizim şimdiye kadar almış olduğumuz ürünlerde … virüsüne rastlamadık, ürünlerimiz her yıl olduğu gibi çıktı, … başından … sonuna kadar da ürünlerimizi aldık, ürünlerimiz de herhangi bir hastalık olmadığı için her yıl almış olduğumuz miktara yakın ürün aldık, bizim bu konuda bir sıkıntımız olmamıştır.” demiştir.
Kayseri … ATM … Talimat sayılı dosyasında Ziraat Mühendisi Bilirkişi … ve Mali Müşavir Bilirkişi … tarafından düzenlenen … tarihli bilirkişi heyeti raporunda özetle; ”Davacının …, …-…-…-… yevmiye ve kebir defterlerinin e-defter olduğu, geçerli beratlarının olduğu, …-… envanter defterinin açılış tasdiklerinin süresinde yapıldığı, kayıtların birbirini doğruladığı, defterlerin sahibi lehine Delil kudretinin olduğu, davacının defterlerini tuttuğu bilgisayar programı ve dijital defterleri(e-defteri) üzerinde yapılan incelemede davalıdan alınan ürünlere ait faturaların kayıtlarında yer aldığı, fatura içeriğini kaydettiği, stok kartı hareketlerinde davaya konu dönemde davalıdan başka yerden davaya konu tohum ve/veya fide almadığı, hesap planı üzerinde yapılan incelemede ise stok kartının bağlı olduğu alt hesabın dışında davaya konu ürünlerin takip edildiği başkaca bir hesabın olmadığı, davacı kayıtlarında seraların dezenfektesi için kullanılabilecek nitelikte endüstriyel ürünlere ait alış faturaların kaydına rastlandığı söz konusu faturaların toplam tutarının … TL olduğu” sonuç ve kanaatine varıldığı bildirilmiştir.
Mali Müşavir Bilirkişi … ve Ziraat Mühendisi Bilirkişisi … tarihli bilirkişi raporunda özetle;
1-Davalı … ……..A.Ş’nin ibraz edilen … ve … yılı ticari defterlerinin usulüne uygun tutulduğu ve sahibi lehine delil oluşturma vasfına sahip olduğu
2-Davalı … ……..A.Ş’nin ibraz edilen … ve … yılı ticari defterlerinin usulüne uygun tutulduğu ve sahibi lehine delil oluşturma vasfına sahip olduğu
3-Davalı … … ….A.Ş’nin davalı … … ve … Tic. Ltd. Şti’den … … nolu, … … nolu … paket almış olduğu domates tohumlarından … paketini davacı şirkete kalan paketleri de … firmalarında satmış olduğu,
4-Davalı …….A.Ş’nin ticari defter kayıtlarına göre davacının cari hesabının 120 Alıcılar hesabında takip edildiği görülmüş olup bu hesabın incelenmesi neticesinde dava konusu tohumlardan üretilen … adet fidenin … tarihinde, … adet fidenin de … tarihinde davacıya teslim edildiği
5-Davalı …….A.Ş’nin ticari defter kayıtlarında aynı tohumlardan başka üretilen ve teslim edilen fide olup olmadığı ile ilgili yapılan incelemede dava konusu tohumlardan … firmasının … … ….Ltd. Şti’nden almış olduğu dava konusu tohumları davalı …….A.Ş’ye üretim için verdiği ve bu firmaya dava konusu tohumlardan üretilen …adet fidenin … tarihinde teslim edildiği, yine … Ltd. Şti’nin dava konusu tohumları davalı …….A.Ş’ye üretim için verdiği ve bu firmaya dava konusu tohumlardan üretilen … adet fidenin … tarihinde teslim edildiği(… Tarıma düzenlenen faturada …adet fide görünmekle birlikte kalan fidelerin başka … numarasından olduğu görülmüştür), yine … …Ltd. Şti’nin dava konusu tohumları davalı …….A.Ş’ye üretim için verdiği ve bu firmaya dava konusu tohumlardan üretilen … adet fidenin … tarihinde teslim edildiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.
… Asliye Hukuk Mahkemesi’nin … Talimat Sayılı Dosyası ile … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin … Talimat Sayılı Dosyasında Ziraat Yüksek Mühendisleri … Bilirkişi … tarafından düzenlenen … tarihli bilirkişi heyeti raporunda özetle: Davacının seralarında virüs bulaşmasının tohum ve fide kaynaklı olmadığı, seralarda meydana gelen verim kaybının hastalıktan kaynaklandığı, ama bunun yetiştirme tekniği koşulları ile bağlantılı gerekli hijyen şartlarının sağlanamamasından kaynaklandığı, aynı tohum … eken diğer Üreticilerden hastalık görülmediğinden, dava konusu seralardaki virüs bulaşığının tohum ve fideden kaynaklandığının ispat edilemeyeceği, seralarda virüsten dolayı bitki sökümü olmamıştır, normal üretime devam edilmiştir (yaklaşık bir yıl), seralarda üretlme devam edildiğinden dolayı, sadece oluşan verim farkının talep edilebileceği, davacı şirketin kayıtlarının incelenmesi sonucunda başka yerden fide veya tohum alıp almadığı belirlenemediği, bu hastalıktan dolayı oluşabilecek verim kaybı … kg, davacının zarar miktarı … TL olarak hesaplandığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.
… ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ ne müzekkere yazılarak … yılında yapılan testlerde domates bitkileri üzerinde … virüsünün tespit edilip edilmediği, tespit edilmişse söz konusu tespitin hangi tarihte yapıldığının ve bulaşık bitkilerin hangi adreste bulunduğu, yine bu virüsün Türkiye’de ilk defa hangi tarihte ve nerelerde görüldüğü sorulmuş ve yine aynı bilgilerin sorulduğu müzekkere davalı … …. A.Ş ile … … A.Ş delil listesinde belirtilen; … Müdürlüğü, …. Müdürlüğü, …. Müdürlüğü, …. Müdürlüğü, … Müdürlüğü, …, … Müdürlüğü, … Müdürlüğü ve … Müdürlüğü’ne yazılarak gönderilmiştir.
Bu müzekkere cevaplarından … Müdürlüğü tarafından verilen cevapta;”… Virüsü’nün ülkemizde ve dünyada ilk defa teşhisi ile  ilgili olarak ulusal ve uluslararası çalışmalardan ve makalelerden yapılan bilimsel derlemeler şu şekilde; … (… …), ilk olarak … yılında …’de, … yılında da …’de tespit edilmiştir. O zamandan günümüze kadar virüs, Avrupa, Kuzey Amerika, Asya, Türkiye ve daha birçok ülkede tespit edilmiştir. Türkiye’de ise … yılında … ili … ilçesi örtüaltı domates yetiştiriciliği yapılan … seradan alınan yaprak ve meyve örneklerinde varlığı belirlenmiştir (Fidan ve ark., …). Söz konusu çalışmayı yapan araştırıcı; Doç. Dr. … Akdeniz Üniv.Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim üyesi olarak Antalya’da görev yapmaktadır. Mahkeme tarafından ayrıntılı bilgi istenildiği takdirde bu adresten talep edilebilir.
…, bitkisel üretimi, özellikle de domates ve biberlerin pazarlanabilirliğini önemli ölçüde etkileme potansiyeline sahiptir. Bugüne kadar, …, ağırlıklı olarak … domateslerinde rapor edilmiştir. Ayrıca bu virüs, ‘…’nun Uyarı Listesi’nde yer almaktadır.
Bu virüs hastalık etmeni, diğer … gibi tohumla ve mekaniksel temas ile işçilerin elleri, kıyafetleri, bambus arıları, … alet ekipmanları yoluyla çok etkili bir şekilde taşınabilmektedir.
Ayrıca virüsün yayılması … uygulamaları ya da enfekteli tohum/fide kullanımı ile olabileceği ve etmenin stabil olduğu da yapılan bilimsel yayınlarla bildirilmiştir.” şeklinde bilgi verilmesi üzerine, Mahkememizce Akdeniz Üniv.Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. …’ın re’sen tanık sıfatıyla dinlenmesine karar verilmiş… MAHKEMEMİZ HUZURUNDAKİ BEYANINDA”Davada konu edilen domates kahverengi buruşukluk virüsü dünyadaki en eski virüslerden olan tütün mozaik virüsünün mutasyona uğramış olan halidir, virüsün Türkiye’de varlığını ilk tespit eden akademisyen de benim, ilk tespitim …’dur, bu virüs ilk önce … yılında … ülkesinde tespit edildi, tohumlar ülkeler arası satışlarda önce satan ülkenin karantina merkezinde bir takım testlere tabi tutulur, daha sonra satın alan ülkeye vardığında yine buradaki karantina merkezinde kalır gerekli testler yapıldıktan sonra ülke içinde satışına izin verilir ancak güncel hayatta da Korona virüsünden örnek vererek açıklamak gerekirse, virüs mutasyona uğradığında önceki kitlerle test yapıldığında negatif çıkmaktadır, bu sebeple davaya konu domates virüsünde de ülkeler arası satışlarda da karantina merkezindeki testlerde negatif çıkıyordu, ancak virüsün mutasyona uğradığını tespit ettiğimizde yeni bir kitin kullanılması gerekti ve bu kiti geliştirmemi … Bakanlığımız benden talep etti, ben bilimsel çalışmalarım sonucunda domates kahverengi meyve buruşukluk virüsünü tespit eden kiti geliştirdim ve şu anda hem Türkiye’de hem de dünyada kullanılan kitlerden biridir, şöyle söyleyeyim bu virüs nedeniyle şu an …’de hiçbir tohum firması faaliyet gösterememektedir, ben bu virüsü ilk önce dediğim gibi … yılında … ilçesinde bulunan bir serada tespit ettim, bu virüs türünün yayılma hızı çok yüksek olup çok kolay şekilde basit temaslarla bile yayılabilmektedir, şöyle ifade edeyim;
Sorulduğunda: … yılında … dışında … ve … dahil birçok ülkeye de bu virüsün bulaştığı tespit edildi, hastalığın mutasyona uğraması ve gelişmesi ile … yılında yeni bir kit kullanılma zorunluluğu ortaya çıktı, önceki kitlerde dediğimiz gibi … virüs grubuna testlendiğinde negatif çıkmaktadır, … yılına kadar da bütün ülkelerde bu kit kullanılıyordu, … yılından sonra yeni kit kullanılmaya başlandı, bizim ülkemizden satılan tohumlar için de aynı prosedürler yaşandı, … yılından sonra …’da domates , biber üretimi yapan tüm seralara yayıldı, şu an bu virüsle mücadele etmeye çalışıyoruz, şu gün için bir genelleme yapacak olursak …, …, …, …, …, …, … ve birçok il bulaşık durumdadır, virüsün ülkeler arası yayılması tohum ile olmaktadır, ancak ülke içindeki yayılması biraz önce izah ettiğim gibi canlı cansız materyaller ile olmaktadır, seraya bir hastalıklı tohum girdiğinde bir ay içinde tüm serayı enfekte etmektedir ve şu an dünyadaki tüm bilimsel çalışmalara göre virüsün enfekte zamanını belirlememize imkan yok, aynı … satılan tüm paketlerde benzer şekilde hastalık olması gerekir, tek bir üreticide çıkıp diğerlerinde çıkmama ihtimali yoktur, bu virüsün niteliğine göre yapılan tespitlerde, tohumdan ve fideden olan bulaşmaların bir kısmında ilk … günde semptomlar görülmektedir, diğer bir kısmında ise meyve renk dönümüne geçene kadar semptomlar gözükmemektedir, şunu da ifade edeyim virüsün fideliklerde görülmesi daha feci bir durumdur çünkü fideliklerde tek tür domates ya da biber fidesi yetişmemektedir, bir çeşit fideye bulaşmış ise bu bütün fidelikteki diğer çeşit domates ve fidelere bulaşmasına neden olur, fideliği kasıp kavurur ayrıca fidenin satıldığı bütün üreticiler etkilenir,
Sorulduğunda: Bir domates tohumu ekildiğinde neme ve sıcaklığa bağlı olarak yaklaşık 30 gün içerisinde fideye dönüşür, bu hali ile satışa hazır hale gelir , dediğim gibi fideye virüsün bulaşma tarihini tespit etme imkanımız yoktur, ben … ayından beri vermiş olduğum seminer ve katıldığım toplantılarda üreticilere tohum ya da fide alırken testlerini yaptırmaları gerektiğini ısrarla vurguladım, virüsün bulaşma tarihi belirlenemediği için çok sayıda hukuki uyuşmazlık çıkabileceği hususunda uyarıda bulundum, zaten tohumu ithal eden firmalar daha önce belirttiğim gibi ülkeye gelişte bu testleri yaptırmak zorundalar,
Davacı vekilinin talebi ile sorulduğunda: Ülkeler arası satışlarda mevzuata göre giren tohumun %2’si teste tabi tutulur, diğer %2’si şahit numune olarak bırakılır, teste tabi tutulan tohumlar negatif çıktığı vakit de ülke içinde satışa müsaade edilir , bir … test yapılmayan kısmında virüs çıkma ihtimali matematiksel olarak mümkündür, sertifikalı tohum üreten bir firmada tohumdan tohuma bulaş olması mümkün olmaz, çünkü sürekli yüzey dezenfeksiyonu ve termoterapi kullanmak zorundadır,
Davalı ….Ltd Şti vekilinin talebi ile sorulduğunda: Somut olay bazında … firmasının aynı … ithal ettiği tohumların satıldığı ve fideye dönüştürüldüğü bir çok yerde önce veya sonra belirli aralıklarla hastalığın çıkması beklenir” demiştir.
Yukarıda belirtilen müzekkerelere verilen diğer cevapların tetkikinden; … Müdürlüğü ve … tarafından verilen cevapta virüsün … yılında … İlinde belirlendiğinin bildirildiği görülmüştür.
… …Sulh Hukuk Mahkemesinin … D. İş ve … D.İş sayılı dosyası ile … Sulh Hukuk Mahkemesinin … D.İş (keşif tarihi: …) ve … D.İş (keşif tarihi:…) sayılı dosyaları UYAP sistemi üzerinden dosya içerisine temin edilmiştir.
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE:
Davacı şirketin …-… ve …-…’ ta bulunan seralarında dikmek üzere davalı … … … AŞ. ‘den satın aldığı, diğer davalı … … AŞ. tarafından fideye dönüştürülen … … numaralı ve … parti numaralı tohumların fide haliyle seralara dikilmesinden sonra serada ki bu bitkilerde ortaya çıkan Domates Kahverengi Meyve Buruşukluk Virüsünün (…), davalılardan satın alınan tohum ve fidelerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı, tohumu ithal eden diğer davalı …. Ltd Şti ile birlikte tüm davalıların Tohumculuk Kanunu 11. Mad uyarınca sorumluğunun bulunup bulunmadığı, Kanunun 11/2 mad uyarınca dava tarihi itibari ile 6 aylık hak düşürücü sürenin geçip geçmediği dolayısıyla davanın usulden reddinin gerekip gerekmediği, hak düşürücü sürenin hangi tarihten başlamak üzere hesaplanması gerektiği, yine hak düşürücü sürenin davalılar … … … A.Ş. ile … Üretim … Aş açısından uygulanmayıp bu davalılar yönünden Borçlar Kanununda düzenlenen satış ve eser sözleşmesinin hükümleri uyarınca zaman aşımı süresinin uygulanmasının gerekip gerekmediği, davacının serada meydana gelen bulaş nedeni ile mahrum kaldığı kazanç kaybının miktarı ve yine seraların virüsten temizlenerek hijyeninin sağlanması amacı ile yapılan dezenfekte giderlerinin miktarı ile sonuç olarak dava dilekçesinde talep edilen … TL fiili zarar (… TL … ilçesindeki serada yapılan dezenfekte gideri, … TL … ilçesindeki serada dezenfekte gideri) ve … TL mahrum kalınan kazanç kaybının (fidelerin hasat ortasında sökülmek zorunda kalması ve yetiştirilen domateslerin kalitesinin düşük olması sebebi ile düşük fiyata satılmak zorunda kalmasından kaynaklı) davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsilinin istenip istenemeyeceği, taraflar arasında ihtilaflıdır.
5553 sayılı Tohumculuk Kanunu’nun Tazminat başlıklı 11.Maddesi;
” Fiillerinin ayrıca suç sayılma hâli saklı kalmak üzere, zarara neden olan kusurlu tohumluğu üreten, satan, dağıtan, ithal eden veya başka şekilde piyasaya süren gerçek veya tüzel kişiler, meydana gelen zararı müteselsilen tazmin etmekle yükümlüdür. Bunlar zararı, kusurları oranında birbirlerine rücu edebilirler.
Dava, zarara uğrayanın zarara uğradığının tespit edilmesinden itibaren altı ay içinde, her hâlde zararın meydana gelmesinden itibaren iki yıl içinde açılabilir.” hükmüne amir olup,
Somut olayda; davacının davaya konu her iki seradaki ürünlerde baş gösteren virüsün niteliğini … Sulh Hukuk Mahkemesi ile … Sulh Hukuk Mahkemesi’nce yapılan keşif sonrası düzenlenen bilirkişi raporu ile belirleyebildiği, daha önce kendi imkanları ile yaptırdığı laboratuvar tahlillerinde başka bir virüsün belirlendiği, virüsün serada hızlıca yayılması üzerine davacı tarafından delil tespiti için yukarıda belirtilen Mahkemelere başvurulduğu, virüsün niteliğinin … olduğunun, dolayısı ile hastalığın ne olduğunun ve zirai mücadele ile önlenip önlenemeyeceğinin ancak bu şekilde belirlenebildiği görülmekle, davanın yasada belirlenen 6 aylık hak düşürücü süre içerisinde açıldığı kabul edilmiştir.
Kanun amir hükmünce davacının tazminat talep etme hakkı, ancak tohum ve fidelerin kusurlu olduğunun ispatlanması halinde mümkündür.
Davalı yanın davacı dışında tohum ve fide sattıkları şirket temsilcilerinin tanık sıfatıyla alınan beyanları, yukarıda belirtilen kurum ve kuruluşlara yazılan müzekkere cevapları ile tüm dosya mündericatına göre; (…) olarak tanımlanan virüsün … tarihi itibariyle ve Ülke genelinde ilk defa …’da tespit edildiği, … firmasının aynı … ithal ettiği tohumların satıldığı ve fideye dönüştürüldüğü başka yerlerde virüsün tespit edilmediği (Davalı … … ….A.Ş’nin davalı … … ve … Tic. Ltd. Şti’den … … nolu, … … nolu … paket almış olduğu domates tohumlarından … paketini davacı şirkete kalan paketleri de … Ltd Şti firmalarında satmış olduğu bilirkişi raporu ile belirlenmiştir), ancak daha sonra virüsün ülke geneline hızla yayıldığı, virüsün fideye hangi tarihte bulaşmış olduğunun belirlenmesinin bilimsel olarak mümkün olmadığı gibi, bu virüs konusunda uzman tanığın beyanından normal virüsler vektör böceklerle bulaş yaparken bu virüsün böcek vektörünün olmadığı, böcek vektör haricindeki her türlü materyal ile bulaşabileceği, örneğin, seraya giren herhangi bir kişinin üzerindeki elbisede bile … saat yaşayabildiğinden bu elbisenin fidelerden birine değmesinin bulaşın başlamasına yeterli olduğu gibi her türlü yüzeyden de bulaşabildiği, kasadan, hortumdan, … naylonundan ve dölleme için kullanılan … arılarından da bulaşın başlayabileceği ve bulaş başladığında virüsün hızla yayıldığı belirlenmiştir.( Dosyaya sunulan diğer uzman görüşlerinde de virüsün bulaş şekli hakkında-tohum ve fidede virüs bulunmadığı hallerde- benzer kanaatte oldukları görülmektedir.)
Dosyaya davacı yanca HMK 293.madde kapsamında sunulan uzman görüşünde; AB bitki sağlığı sisteminde … ülkesinde (davaya konu tohumların orjini olan ülke) virüsün … yılında … tarafından ithal edilen … adet domates tohumu paritesinde tespit edildiği, … yılında ülkemizdekine benzer salgının … da yaşandığı, yapılan çalışmalar neticesinde tüm dünyada hızlı şekilde sorun olan dava konusu virüsün önemli domates tohumu üretimi yapan ülkelerden biri olan …’dan resmi olarak raporlanmadığı, ancak … de … tarafından resmi olarak raporlandığı, bitkisel ürün ihracatçısı ülkelerin karantina etmenlerinin varlığını raporlamakta genel olarak ticari kaygılarla yavaş hareket ettikleri, ithalatçı ülkelerin ise daha fazla risk almamak adına daha hızlı bildirimlerde bulundukları, dünyada yeni olan bu hastalığın … yılında dünyaca kabul görmüş bir analiz, sertifikasyon prosedürü olmadığından tohum ve fide üreticileri ve dağıtıcıları için de yönetilmesi zor bir sürecin yaşandığı, virüsün … yılında ithal edilen tohumlardan dikilen fidelerden çıkmasının tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de tohum kökenli bir bulaş olduğuna işaret ettiği, hastalığın … içerisine yayılması, belirti ve yaygınlaşma süreçlerinin bulaşanın kaynağının üretim materyali olduğunu gösterdiği, … içinde yayılmada üretim sürecinde yapılan bakım-beslenme ve hasat faaliyetlerinin etkisi olduğu, hastalığın bulundu bölgeden başka bir bölgeye taşınması ve yeni girdiği bölgede dağılmasının tohum ve fide ile olduğu, dava konusu seraların tohum ticaretinin olduğu yada fide üretiminin olduğu alana … km den daha fazla uzakta olduğundan bu mesafede bir mekanik bulaşıdan bahsedilemeyeceği, sonuç olarak …’nin ülkemizde varlığının bilinmediği, özel karantina ve klinik uygulamalarının yapılmadığı bir dönemde davacı seralarında ortaya çıkmasının ancak tohum ve fide üretim materyali ile olabileceği ve girdiği … içinde yayılmasının ise kültürel işlemlerle arttığı değerlendirilmiş ise de; Davalı ….A.Ş ile … … …A.Ş firmalarının …-… yılı ticari defterlerinin mali müşavir bilirkişi ve ziraat mühendisi bilirkişi aracılığı ile incelenerek bu davalının delil listesinde sunmuş olduğu firmalara aynı … domates fideleri satılıp satılmadığı ve yine bu … domatesten bu firmalar haricindeki firmalara satış yapılıp yapılmadığı hususunda rapor alınmış ve yukarıda belirtildiği gibi aynı … domates fidesi satın alan diğer üreticilerde bahsedilen virüsün çıkmadığı gibi diğer tohum ve fidelerden satın alan üreticilerde de sorun yaşanmadığı belirlenmiştir. Bu hususta uzman görüşünde yapılan bir değerlendirme olmadığı, tanık …’ın ise aynı … ithal edilen tohumların satıldığı ve fideye dönüştürüldüğü bir çok yerde önce veya sonra belirli aralıklarla hastalığın çıkmasının beklendiği yönde görüş bildirdiği tespit edilmiştir. Bunun yanında ülkedeki domates tarımında; yetiştiriciliğin tamamının davacı firmada olduğu gibi ileri profesyonel seviyede olmadığı da göz önünde bulundurulursa, söz konusu virüsün ülkeye tam olarak hangi tarihte ve hangi şekilde girdiğinin belirlenmesinin ayrıca mümkün değildir. Resmi verilere göre de … ülkesinden ithal edilen tohumlarda virüsün ilk tespit edildiği tarih … olup, davaya konu tohumlar ise … tarihinde ithal edilmiştir.
Talimat yoluyla her iki serada keşif yapılmak suretiyle ayrı ayrı düzenlenen bilirkişi heyeti raporlarında da, seralardaki virüs bulaşının tohum ve fide kaynaklı olmadığı kanaati bildirilmiştir.
Neticeten; davacıya ait seralardaki bitkilerde ortaya çıkan (…), davalılardan satın alınan tohum ve fidelerden kaynaklandığının ispat edilemediği kabul edilmiş ve davanın reddine dair aşağıdaki şekilde hüküm tesis edilmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan nedenlerle;
1-Davanın REDDİNE,
2-Alınması gerekli … TL harcın, peşin alınan … TL harçtan mahsubu ile artan … TL harcın istek halinde davacıya iadesine,
3-Davacı tarafından yapılan yargılama giderlerinin kendisi üzerinde bırakılmasına,
4-A.A.Ü.T. 13/2.maddesi uyarınca … TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalılara verilmesine,
5-Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği ve Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi hükümleri uyarınca Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen … TL arabuluculuk ücretinin (yargılama gideri) davacıdan alınarak Hazineye gelir kaydına,
6-Davalı … … … … Üretim ve Tic. A.Ş tarafından yapılan … TL yargılama giderinin davacıdan alınarak davalı … … … … Üretim ve Tic. A.Ş ‘ye verilmesine,
7-Davalı … … … Lti. Şti. tarafından yapılan … TL yargılama giderinin davacıdan alınarak davalı … … … Lti. Şti.’ye verilmesine,
8-Sarf edilmeyen gider avansının HMK 333.maddesi uyarınca iadesine
Dair, davacı vekili Av. … ve Av. … ile davalı … .. AŞ (yeni unvanı … A.Ş) ile … … .. AŞ vekili Av. …, Av. …, davalı … … Ltd. Şti vekili yetki belgesi ile Av. … …’in yüzüne karşı kararın tebliği tarihinden itibaren 2 hafta içerisinde İstinaf yasa yolu açık olmak üzere oy birliği ile verilen karar açıkça okunup, anlatıldı. 22/11/2022

Başkan … Üye … Üye … Katip …
¸e-imzalıdır ¸e-imzalıdır ¸e-imzalıdır ¸e-imzalıdır