Görüntülediğiniz mahkeme kararı henüz kesinleşmemiştir. Yararlı olması amacıyla eklenmiştir.

T.C. … 9. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ Esas-Karar No: 2018/41 Esas – 2023/249
Türk Milleti Adına Yargılama Yapmaya ve Hüküm Vermeye Yetkili
… 9. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ
KARAR

ESAS NO : 2018/41 Esas
KARAR NO : 2023/249

BAŞKAN : ….
ÜYE : ….
ÜYE : …
KATİP : …

ASIL DAVA:
DAVACI :…
VEKİLİ : Av. …
… :…
VEKİLİ : Av. …

DAVA : Cezaî Şart ve Kâr Mahrumiyeti

BİRLEŞEN … MAHKEMESİ’NİN 2018/520 E., 2018/549 K. SAYILI DAVA DOSYASI:
DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …

… : ….
VEKİLİ : Av. ..

DAVA : Alacak

BİRLEŞEN … MAHKEMESİ’NİN 2019/15 E., 2019/9 K. SAYILI DAVA DOSYASI:
DAVACI : ….
VEKİLİ : Av. ….
….
… : …
VEKİLİ : Av. …

DAVA : Munzam Zarar, Müspet Zarar, Denkleştirme Tazminatı, Manevî Tazminat, Alacak, Teminat Mektubu İadesi

DAVA : Alacak (Ticari Satımdan Kaynaklanan)
DAVA TARİHİ : 16/01/2018
KARAR TARİHİ : 11/04/2023
GEREKÇELİ KARARIN
YAZILDIĞI TARİH : 11/05/2023

ASIL DAVA:
Davacı … A.Ş. vekili dava dilekçesinde özetle; Davacı müvekkili şirket ile … … Dış Ticaret Ltd. Şti. arasında 02.03.2015 tarihinde önce “Protokol” imzalandığını ardından ise yine aynı tarihte “…” imzalandığını, bunun sonucunda … Parsel’de akaryakıt istasyonu işletmek amacıyla 5 yıl süreli bayilik ilişkisi kurulduğunu,
Sözleşmenin 8. Maddesinde davalının davacı tarafından uygun görülecek bir teminatı davacının talebi üzerine verme zorunluluğunun getirildiğini, yine aynı şekilde hem sözleşmenin aynı maddesinde hemde Protokol’ün 15. Maddesinde bayinin ürün alımından kaynaklanan borçlarının ve cezai şart borçlarının teminatı olarak 250.000 USD tutarındaki banka teminat mektubunu ve ayrıca bayinin sözleşme, protokol ve eki niteliğindeki tüm sözleşmelerdeki bütün teminat taahhütlerinin tamamlanması amacıyla vermiş olduğu 350.000 TL’lik banka teminat mektubunun, bayinin vermesi gereken bayilik teminatlarına dahil olduğunu, bayinin eksik tutarı karşılayacağını,
Taraflar arasındaki Sözleşme ve/veya Protokol’ün haksız olarak bayi sebepli ihlali sonucu müvekkili lehine cezai şart ve kar mahrumiyeti alacağının doğacağını hükme bağladıklarını, taraflar arasındaki sözleşmenin 9. Maddesinde Protokol, Sözleşme ve bunlara uygun akdedilecek olan sair sözleşmelerin satış taahhüdü dışındaki hükümlerinin bayi tarafından ihlal edilmesi halinde bayinin …’ye 250.000 USD cezai şart ödeyeceğini taahhüt ettiğini, bu cezai şartın …’nin yazılı talebi üzerine derhal ödeneceğini, bu maddedeki cezai şartın ifaya ekli cezai şart olduğunu ve …’nin bu cezai şartı Sözleşme, Protokol ve bunlara bağlı sair sözleşmeleri feshetmeden önce veya feshettikten sonra talep ve tahsile yetkili olduğunu,
Sözleşmenin 22/3. Maddesinde ise sözleşmenin … tarafından haklı sebeple veya bayi tarafından haksız sebeple feshi halinde bayinin doğmuş ve doğacak her türlü borcunun muaccel hale geleceğini ve bayi tarafından derhal ifa edileceğini, bu durumda bayinin …’nin uğrayacağı kar mahrumiyetini ve sair zarar ve ziyanını tazmin edeceğini taahhüt ettiğini, bu maddenin Protokol’ün 24. Maddesinde de özet şeklinde yer aldığını, tüm bu söylenenlere göre davacının cezai şart alacağı ve kar mahrumiyeti alacağını talep edebileceğini, bayinin de bunları ödemekle yükümlü olduğunu, tacir olan … bayinin, kar mahrumiyeti ve cezai şart alacağını ödemekte temerrüde düştüğünü, … tarafından …. Noterliğinde düzenlenen 30.11.2017 tarih… yevmiye nolu ihtarname ile davacı ile … arasında 26.02.2013 yılında bir anlaşma yapıldığını, bu anlaşmaya göre15+2 yıl üzerinden yap işlet devret modeli ile giderlerin … tarafından karşılandığını ve akaryakıt istasyonunun tapudan devrinin gerçekleşmesi sebebiyle müvekkil şirketi ile … arasındaki tüm sözleşmelerin hükümsüz kaldığını ve yok hükmünde olduğunu belirttiğini,
Davacı tarafından … bayinin 1.İhtarnamesine karşı cevap ve itirazların, …. Noterliği 07.12.2018 tarih… yevmiye nolu (…) İhtarnamesi ile belirtildiğini, bu ihtarnamede sözleşmenin ve protokolün feshi halinde bu feshin haksız olduğu sözleşmesel ve hukuki haklarını kullanacağını, buna ek olarak … bayinin teminat mektuplarının süresini uzatmış olması sebebiyle davacı ile … arasındaki sözleşmeleri devam ettirme arzusunda olduğunu, 1. İhtarnamedeki tüm sözleşmelerin feshedildiği ifadesinin düzeltilmesi yönünde bir bildirimde bulunulmadığı takdirde Sözleşme ve Protokol’ün devam ettiğini kabul etmiş sayılacağını,
Devamında müvekkilinin, bayinin … (…) ruhsatı almasında elinden gelen tüm çabayı gösterdiğini ancak bayinin … oranını her yıl … oranında arttırması gerekirken arttırmadığını, davacı şirketin Sözleşme’den 02.03.2020 tarihine kadar doğacak olan kar mahrumiyetini ve protokolden kaynaklanan 250.000 USD’lik cezai şartın ödenmesi gerektiğini ihtaren bildirildiğini, … bayinin 20.12.2017 tarih …. Noterliği’nden … yevmiye nolu ihtarnamesinde (…) 2.İhtarnameye cevaben …’nin süresinin uzatılması ve sözleşmeyi devam ettirme arzularının bulunmadığını ihtar ettiklerini,
Müvekkili şirketin ise …. Noterliği’nden 01.01.2018 tarih … yevmiye nolu ihtarname (4. İhtarname) ile 3. İhtarnameye cevaben, bayinin tüm sözleşmeleri feshettiğini ve sözleşmelerin devam etmesi yönünde iradesinin olmadığını ve bayilik ilişkisini tek taraflı süresinden önce haksız şekilde sonlandırdığını, her türlü talep hakkı saklı kalmak kaydıyla 250.000 USD’nin haksız fesih nedeniyle cezai şart olarak 3 iş günü içerisinde ödenmesinin ihtar ve ihbar olunduğunu, tüm bu açıklamalar neticesinde 2. İhtarnamede belirtilen sözleşmeler dolayısıyla Protokol’ün erken feshi nedeniyle 02.03.2020 tarihine kadar mahrum kaldığımız yaklaşık 1.715.139,00 TL’lik kar mahrumiyeti bedelinin makul süre içerisinde ve 3. İhtarnamede belirtilen muaccel 250.000 USD’nin haksız fesih nedeniyle cezai şart olarak 3 iş günü içerisinde ödenmemesi sebebiyle TTK 18/3 maddesine ve ayrıca Sözleşme’nin …/… maddesine göre davalının temerrüde düştüğünü,
Davacı müvekkili şirketin elinde bulunan kambiyo senetleri, faturalar, sözleşme ve sair belgelere dayanarak alacağını elde etmek adına her türlü yasal takibe başvurma, banka teminat mektuplarını paraya çevirme, ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz uygulamasını isteme hakkına sahip olduğunun Sözleşme’de kararlaştırıldığını, tarafların davacı şirketin defter ve kayıtları esas alınmasına ilişkin delil sözleşmesi akdettiklerini, taraflar arasındaki bu delil anlaşmasına bağlı olarak kesin delil teşkil eden Müvekkil şirket kayıtları nezdinde istenilen meblağların tahsilinin gerektiğini, izah edilen bu sebeplerle borcu bulunan ve bunu ödemekte temerrüde düşen bayinin “mal kaçırma” ve “akaryakıt istasyonunu 3. Kişilere devretme” tehlikesi, borç meblağının yüksek olması sebebiyle tedbir alınmadığı takdirde alacağını elde edememe riskinin gerçekleşmesi muhtemel olduğunu, öncelikle … adına düzenlenmiş … Bankası A.Ş. … Şubesi’nde kayıtlı … Mektup nolu 31.08.2018 vadeli 350.000 TL değerindeki, aynı bankanın aynı Şubesi’nde kayıtlı …Mektup nolu 12.06.2018 vadeli 200.000 TL değerindeki, 2 adet …’nin vade sürelerinin bitimine az bir zaman kalması sebebiyle tahsilinin durdurulmasına yönelik ihtiyati tedbir kararının mümkünse teminatsız, mümkün değilse makul bir miktar teminat mukabilinde verilmesini talep ettiklerini, ihtiyati tedbirin verilmemesi halinde alacağın tahsil kabiliyetinin mümkün olamayacağından telafisi imkansız zararların doğacağını, müvekkili olduğu şirketin yegane teminatının bu mektuplar olduğunu, davacıda bulunan bu teminatların süresinin bitmesi akabinde Sözleşme’ye dayalı hak elde edebileceği hiçbir dayanak kalmadığını dolayısıyla da ihtiyati tedbir taleplerinin kabulünün gerektiğini, ayrıca teminat mektuplarının dava sonucunda davaya esas değerin tam karşılığını elde edememe riski karşısında halihazırda davalıya ait … Parsel’de kayıtlı 4.947,20 m2’lik taşınmazın 3. Kişilere devrinin ve cebri icra yoluyla satışının önlenmesine yönelik mümkünse teminatsız mümkün değilse makul bir teminat karşılığında ihtiyati tedbir kararı verilmesini talep ettiklerini, diğer yandan ise davalıya …’nca … (…) Ruhsatı’nın karar kesinleşene kadar devrinin önlenmesi amacıyla ihtiyati tedbir kararı verilmesini talep ettiklerini, nitekim …Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğince …Ruhsatı’nın 3. Kişilere devrinin önlenmesi amacıyla ihtiyati tedbir konulması halinde dava süresi boyunca ticari faaliyetine son veremeyeceğini ve davacı şirketten mal kaçırmak amacıyla istasyonu 3. kişilere devrederek tüzel kişiliğini sonlandıramayacağını, sonuç olarak … bayi Sözleşme’yi ve Protokol’ ü tek taraflı, haksız ve iyi niyete aykırı şekilde feshederek davacının zararına sebep olduğunu belirterek davalıdan 250.000 USD cezai şart alacağını ve fazlaya dair hakları saklı kalmak koşuluyla şimdilik 50.000 TL’lik kar mahrumiyeti alacağının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
ASIL DAVADA CEVAP:
… … Ltd. Şti. vekili asıl davaya verdiği cevap dilekçesinde özetle; cezai şart bedelinin … şirket tarafından teminat mektubundan tazmin edildiğini, davacı tarafın böyle bir alacağının olmadığını, dilekçe ekinde sunulan … Bankasının yazısında da belirtildiği üzere davacı şirket sözleşmenin … tarafından haksız feshedildiğini beyan ederek bankadan teminat mektubunun tazmin edilmesini talep ettiğini ve bankanın da 250.000 USD karşılığı olarak 950.000 TL teminat mektubundan tazmin edilerek davacı şirkete ödendiğini, müvekkil şirket tarafından feshedilmiş bir sözleşme bulunmadığını dolayısıyla talep edilen cezai şartın haksız ve hukuka aykırı olduğunu,
… şirket ile davacı arasında, mülkiyeti …’ye ait olan … tarafından 25.02.2013 tarihli kira sözleşmesine istinaden … Ortaklığı’na (…) kiralanan, yine 25.02.2013 tarihinde bu kez … tarafından davacıya kiralanan gayrimenkulün müvekkil … şirkete kiralanması konusunda 26.02.2013 tarihli bir kira sözleşmesi imzalandığını, kira sözleşmesinin devamında taraflar arasında 02.03.2015 tarihli Protokol ve … imzalandığını, müvekkil şirket tarafından … şirket ile yapmış olduğu kira ve bayilik sözleşmelerine istinaden davacı şirkete biri 1.150.000 TL miktarlı diğeri de 350.000 TL miktarlı iki adet kesin banka teminat mektubu verildiğini ve yine 6.000.000 TL’yi aşan bir yatırım yapılarak akaryakıt binası inşa edildiğini ve işletme ruhsatı için …’ye başvurulduğunu, … tarafından … ile davacı şirket arasında yapılmış olan 25.02.2013 tarihli sözleşmenin 5/1 maddesi gereği “kira sözleşme konusu olan taşınmaz …’nun doğrudan veya dolaylı hissedar olduğu alt kuruluş ve bağlı ortaklıkları tarafından akaryakıt istasyonu yapılmak ve işletilmek üzere kullanılacaktır.” ibaresi gerekçe gösterilerek, müvekkili olan şirket de … kuruluşu olmadığından arsa sahibi olan …’den muvafakat alınmasının istendiğini, … şirketin muvafakat için süre talep ettiğini ve bu arada kendisine verilen 3 aylık geçici işletme ruhsatı üzerine akaryakıt istasyonu için …belgesi de alarak faaliyete başladığını, müvekkil şirketin davacı şirketten asıl kiracı olması sebebiyle muvafakat alınması için talepte bulunduğunu ancak davacı şirket tarafından bu muvafakat alınmadığını,
Bunun üzerine … … Başkanlığı tarafından 26.10.2015 tarih ve 23302 sayılı Başkanlık Oluru Kararıyla müvekkili olan şirkete ait akaryakıt istasyonunun mühürlenerek faaliyetine son verildiğini, … şirketin yapmış olduğu çok büyük yatırımlar sebebiyle iflas etmemek adına resmen mühürlenmiş olan akaryakıt istasyonunda zor şartlar altında ve çok düşük satış oranlarına rağmen bayilik sözleşmesinin devamı için gayret gösterdiğini, davacı şirket tarafından mal tesliminin durdurulduğu güne kadar ki tüm edimlerini eksiksiz yerine getirdiğini,
Kiralanmış olan gayrimenkulün bu kez malik tarafından … tarafından satılacağı haberini alan müvekkil şirketin ihaleye katılarak kendisi tarafından yapılan akaryakıt istasyonu da dikkate alınarak belirlenen bedeli ödeyerek gayrimenkulü satın aldığını, gayrimenkulün ihaleyle satılması sebebiyle asıl kiracı …’nun davacı şirkete yazmış olduğu 10.11.2017 tarih ve 76562 sayılı yazı ile kira sözleşmesinin feshedildiğini ve kira ilişkisinin sona erdiğini bildirdiğini, asıl kira sözleşmesinin feshedilmesi üzerine müvekkil şirket tarafından …. Noterliği’nin 30.11.2017 tarih ve… sayılı ihtarnamesiyle, davacı şirketten asıl sözleşmenin feshedilmiş olması sebebiyle kendilerinde bulunan teminat mektuplarının iade edilmesinin talep edildiğini,
Davacı şirketin …. Noterliği’nin 07.12.2017 tarih ve… sayılı cevabı ihtarnamede; kira sözleşmesi ile bayilik sözleşmesinin ayrı olduğu bu yüzden de teminat mektuplarının iade edilmeyeceğini belirttiğini, müvekkili olan şirketin ise bu ihtarnameye cevap olarak …. Noterliği’nin 20.12.2017 tarih ve … sayılı ihtarnamesiyle sözleşmelerin aynı olduğunu teminat mektupları talebinin asıl sözleşmenin feshi sebebiyle olduğunu belirtmiş olup ihtarnamenin hiçbir yerinde sözleşmenin feshedildiğinin yazılmadığını, ihtarnamenin gönderildiği sıralarda da mal alımının devam ettiğini , alım için para havalesi yapıldığını, en son malın 14.12.2017 tarihinde davacı şirket tarafından teslim edildiğini, 03.01.2018 tarihli … alım bedeli açıklamalı ödeme ile de bu tarihte bile mal gönderilmesinin talep edildiğini, davacı şirketin, …. Noterliği’nin Ocak 2018 tarihli ihtarıyla 03.01.2018 tarihli ödemenin iadesi ve cezai şart bedelinin ödenmesini istediğini, bu ihtarnamede “30.11.2017 ve 20.12.2017 tarihli ihtarnameleriniz ile tüm sözleşmeleri süresinden önce haksız ve tek taraflı feshettiğiniz malumunuzdur” denildiğini yine aynı ihtarnamede mal alımı için gönderilen paranın iade edildiğini belirterek haksız fesih nedeniyle 250.000 USD cezai şartın 3 iş günü içinde ödenmesi gerektiğini belirttiklerini, ancak davacı şirket müvekkilin ihtar süresine dahi uymayarak 04.01.2018 tarihinde bankaya yazı yazarak teminat mektubunun tazminini istediğini ve yine aynı gün müvekkil şirkete ait teminat mektubundan 250.000 USD karşılığı olarak 950.000 TL haksız ve hukuka aykırı olarak tazmin edildiğini, davacı şirket bununla da yetinmeyerek müvekkil şirketin tüm taleplerine ve hesaplarına göndermiş olduğu satın alma bedellerine rağmen mal teslimini durdurduğunu ve bayilik sözleşmesini feshettiğini …’ya yazı ile bildirdiklerini,
Sözleşmenin devam ettirilmesi konusundaki tüm iyi niyetlerine rağmen davacının cezai şart almak için kötü niyetli davrandığını bu yüzden de … …. Noterliği’nin 26.01.2018 tarih ve … yevmiye nolu ihtarnamesi ile sözleşmeni … şirket tarafından haklı nedenle feshedildiğini, yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere … müvekkil şirketin sözleşmeyi haksız yere feshetmediğini, birbirine sıkı sıkıya bağlı, biri birinin sebebi olan ve biri olmasa diğeri de asla olmayacak ve hüküm doğurmayacak sözleşmelerden biri olan kira sözleşmesinin asıl kiralayan tarafından feshedilmiş olması sebebiyle diğer sözleşmelerin hükümsüz kalmasından dolayı teminat mektuplarının talep edildiğini, feshin açık ve kesin olması gerektiğini bir tarafın yorumlaması ile olmayacağını, davalının hiçbir yazılı fesih beyanı olmadığını, tam tersine sözleşmenin devamı arzusunda olduğunu, kabul anlamına gelmemekle birlikte … tarafından bir fesih yapıldığı kabul edilse dahi bu haksız değil haklı fesih olduğunu belirterek davanın reddini talep etmiştir.
BİRLEŞEN … MAHKEMESİ’NİN 2018/520 ESAS DAVA:
… Dış Ticaret Limited Şirketi tarafından … AŞ aleyhine açılan ve esas dava ile birleşen davada, davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkili şirket ile … şirket arasında mülkiyeti dava dışı …’ye ait olan ve … tarafından …’ya kiralanan bilahare alt kiracı olarak … şirkete kiralanan gayrimenkulün, müvekkili şirkete kiralanması konusunda kira sözleşmesi imzalandığını,
02/03/2015 tarihli … ile, … … Petrol Ürünleri’nin müvekkili şirketin kiralamış olduğu gayrimenkul üzerinde müvekkili şirketin inşa ettiği akaryakıt istasyonunda satışı ile ilgili sözleşme imzalandığını,
… şirket tarafından müvekkili tarafından sözleşme fesih edilmediği halde fesih edildiği iddiası ile sözleşmede yazılı olan 950.000,00 TL cezai şart bedelinin müvekkili şirkete ait olan ve … şirket yedinde bulunan teminat mektubundan haksız olarak tahsil edildiğini, bu bedelin davalıdan tahsili ile diğer tüm maddi ve manevi zararların tazmininin … Mahkemesi’nin 2018/106 esas sayılı dosyasında talep edildiğini,
Müvekkili şirketin fesih iktarı ya da talebi olmamasına karşın bir takım varsayımlarla taraflar arasındaki sözleşmede yazılı bulunan cezai şart bedelinin haksız ve kötü niyetle müvekkili şirketin teminat mektubundan 950.000,00 TL’lik kısmını tazmin eden … şirketin, kötü niyetli olarak bu kez de yine teminat mektubundan 200.000,00 TL tekrar tazmini cihetine gittiğini belirterek,
Müvekkili şirketin teminat mektubundan haksız olarak tazmin edilen 200.000,00 TL’nin tazmin tarihinden itibaren işleyecek avans faiziyle birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
BİRLEŞEN … MAHKEMESİ’NİN 2019/15 ESAS DAVA:
… Dış Ticaret Limited Şirketi tarafından … AŞ aleyhine açılan ve esas dava ile birleşen davada, davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Taraflar arasında yapılan Bayilik Sözleşmesindeki yükümlülüklerin yerine getirilmemesi ve haklı sebeple fesih sebebiyle bu davanın açıldığını, davacı ile … şirket arasında mülkiyeti …’ye ait olan ve … tarafından 25.02.2013 tarihli kira sözleşmesine istinaden …’ya kiralanan yine 25.02.2013 tarihinde bu kez … tarafından … …’ye kiralanan gayrimenkulün davacıya kiralanması konusunda 26.03.2013 tarihli bir kira sözleşmesi imzalandığını,
Kira sözleşmesinin devamında taraflar arasında 02.03.2015 tarihli Protokol imzalandığını, akabinde yine 02.03.2015 tarihli … imzalandığını ve akaryakıt istasyonunda … markası ile akaryakıt istasyonu işletmek üzere anlaşmaya varıldığını, davacı şirketin … ile yapmış olduğu kira ve bayilik sözleşmesine istinaden … şirkete biri 1.150.000,00 TL diğer 350.000 TL miktarlı iki adet teminat mektubu verildiğini,
6.000.000,00 TL’yi aşan bir yatırımla akaryakıt binası inşa edildiğini, işletme ruhsatı için …’ye başvurulduğunu ancak …’nin arsa sahibi olan …’den muvafakat alınması gerektiğini bildirdiğini, davacının muvafakat için süre talep ettiğini bu arada geçici işletme ruhsatı ile faaliyet gösterdiğini, davacının, … şirketten asıl kiracı olması sebebiyle muvafakat alınması için talepte bulunduğunu ancak davalının muvafakat almadığını, bunun üzerine … … Başkanlığının aldığı kararla müvekkil şirkete ait akaryakıt istasyonunun mühürlenerek faaliyetten men edildiğini, davacının iflas etmemek adına çok zor şartlar altında satışa devam ettiğini, çok düşük satış oranlarına rağmen bayilik sözleşmesinin devamı için gayret gösterdiğini,
Mal teslimi durdurulana kadar ki güne kadar tüm edimlerini eksiksiz yerine getirdiğini, söz konusu taşınmazın … tarafından satılacağı haberini aldıktan sonra ihale yoluyla taşınmazı satın aldığını, taşınmazın ihale yoluyla satıldıktan sonra asıl kiracı …’nun davalıya yazı yazarak kira sözleşmesinin feshedildiğini ve kiracılık ilişkisinin sona erdiğini bildirdiğini, asıl kira sözleşmesinin feshedilmesi üzerine davacının …. Noterliğinin 30.11.2017 tarih ve… yev. nolu ihtarnamesiyle asıl sözleşmenin feshedilmesi üzerine davalıda bulunan teminat mektuplarının iade edilmesini talep ettiklerini, davalının bunun üzerine …. Noterliğinin 07.12.2017 tarih ve… yev. nolu ihtarnamesiyle kira sözleşmesi ile bayilik sözleşmesinin ayrı olduğunu bu yüzden de teminat mektuplarının iade edilmeyeceğini, davacının bu ihtara karşı …. Noterliğinin 20.12.2017 tarih ve … yev. nolu cevaba cevap ihtarnamesinde sözleşmelerin aynı olduğunu, teminat mektuplarının iadesinin asıl sözleşmenin feshedilmesi nedeniyle olduğunu, ihtarnamenin hiçbir yerinde sözleşmenin feshedildiğinin yazılmadığını, ihtarnamelerin gönderildiği sıralarda da mal alımının devam ettiğini, en son malın 14.12.2017 tarihinde davlı tarafından teslim edildiğini, 03.01.2018 tarihinde … alım bedeli açıklamalı ödeme ile mal gönderilmesinin talep edildiğini
… şirketin, …. Noterliği’nin Ocak 2018 tarihli ihtarıyla 03.01.2018 tarihli ödemenin iadesi ve cezai şart bedelinin ödenmesini istediğini, bu ihtarnamede “30.11.2017 ve 20.12.2017 tarihli ihtarnameleriniz ile tüm sözleşmeleri süresinden önce haksız ve tek taraflı feshettiğiniz malumunuzdur” denildiğini yine aynı ihtarnamede mal alımı için gönderilen paranın iade edildiğini belirterek haksız fesih nedeniyle 250.000 USD cezai şartın 3 iş günü içinde ödenmesi gerektiğini belirttiklerini, ancak … şirket müvekkilin ihtar süresine dahi uymayarak 04.01.2018 tarihinde bankaya yazı yazarak teminat mektubunun tazminini istediğini ve yine aynı gün müvekkil şirkete ait teminat mektubundan 250.000 USD karşılığı olarak 950.000 TL haksız ve hukuka aykırı olarak tazmin edildiğini, … şirketin bununla da yetinmediğini müvekkil şirketin tüm taleplerine ve hesaplarına göndermiş olduğu satın alma bedellerine rağmen mal teslimini durdurduğunu ve bayilik sözleşmesini feshettiğini …’ya yazı ile bildirdiklerini,
Sözleşmenin devam ettirilmesi konusundaki tüm iyi niyetlerine rağmen davalının cezai şart almak için kötü niyetli davrandığını bu yüzden de …. Noterliği’nin 26.01.2018 tarih ve … yevmiye nolu ihtarnamesi ile sözleşmeni davacı şirket tarafından haklı nedenle feshedildiğini, yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere davacı müvekkil şirketin sözleşmeyi haksız yere feshetmediğini, birbirine sıkı sıkıya bağlı, biri birinin sebebi olan ve biri olmasa diğeri de asla olmayacak ve hüküm doğurmayacak sözleşmelerden biri olan kira sözleşmesinin asıl kiralayan tarafından feshedilmiş olması sebebiyle diğer sözleşmelerin hükümsüz kalmasından dolayı teminat mektuplarının talep edildiğini,
Feshin açık ve kesin olması gerekip bir tarafın yorumlaması ile olmayacağını, müvekkili şirketin hiçbir yazılı fesih beyanı olmadığını, tam tersine sözleşmenin devamı arzusunda olduğunu, kabul anlamına gelmemekle birlikte davacı tarafından bir fesih yapıldığı kabul edilse dahi bu haksız değil haklı fesih olduğunu, … ile … şirket arasında yapılmış olan 25.02.2013 tarihli sözleşmenin 5/1 maddesi gereği “kira sözleşme konusu olan taşınmaz …’nun doğrudan veya dolaylı hissedar olduğu alt kuruluş ve bağlı ortaklıkları tarafından akaryakıt istasyonu yapılmak ve işletilmek üzere kullanılacaktır.” ibaresi gerekçe gösterilerek müvekkili olan şirket de … kuruluşu olmadığından arsa sahibi olan …’den muvafakat alınmasının istendiğini, davacı şirketin muvafakat için süre talep ettiğini ve bu arada kendisine verilen 3 aylık geçici işletme ruhsatı üzerine akaryakıt istasyonu için …belgesi de alarak faaliyete başladığını, müvekkil şirketin … şirketten asıl kiracı olması sebebiyle muvafakat alınması için talepte bulunduğunu ancak … şirket tarafından bu muvafakat alınmadığını, davacı ile … arasında yapılan sözleşmelerin birbirine bağlı olduğunu, kira sözleşmesi yapılmasaydı bayilik sözleşmesinin de yapılmayacağını, … ile … arasında yapılan asıl kira sözleşmesinin … tarafından feshedildiğini,
Asıl kira sözleşmesinin feshedilmesinin alt kira sözleşmesinin de feshi sonucunu doğurduğunu çünkü davacı ile … arasında sözleşmesel bağlantı olmadığını, davalının alt kira yasağına rağmen kötüniyetli olarak taşınmazı davacıya kiraladığını, alt kira yasağı sebebiyle işletme ruhsatı alamadığını belirterek,
Müvekkili şirkete verilmiş munzam zararlar için 10.000,00 TL, müspet zararlar için 10.000,00 TL, denkleştirme tazminatı olarak 10.000,00 TL toplamı 30.000,00 TL maddi zararın, şirketin itibar sarsılması sebebiyle 350.000,00 TL manevi zararın dava tarihinden itibaren işleyecek en yüksek ticari faizi ile birlikte … şirketten tazmin edilmesini,
Davacı şirketin teminat mektubundan irad kaydedilen 250.000 USD’nin irad kaydedilen tarihten itibaren işleyecek merkez bankasınca değişen oranlarda uygulanan en yüksek ticari faiziyle birlikte … şirketten tahsiline,
… şirkette bulunan … Bankası’na ait … numaralı ve …numaralı 2 adet teminat mektubunun müvekkili şirkete bila bedel iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Mevcut davada, davacı vekilince gerekli harç ikmal olunmak suretiyle 04/09/2021 tarihli ıslah dilekçesi ile talep olunan müspet zarar ile ilgili tutarı 328.896,58 TL’ye, denkleştirme tazminatını ise 152.188,65 TL’ye yükseltmiştir.
Yine istek kalemleri içerisinde yer alan, … Bankası’na ait … numaralı ve …numaralı 2 adet teminat mektubunun iadesi istem ile ilgili yapılan değerlendirmede, … elinde sadece … Bankası’na ait … numaralı teminat mektubunun bulunduğu dava derdest iken nakde çevrildiği ve değerinin 350.000,00 TL olduğu anlaşılmış, söz konusu tutar ile ilgili eksik harç tamamlattırılmıştır.
BİRLEŞEN DAVALAR CEVAP:
Birleşen davaların davalısı … A.Ş. vekilince, süresi içerisinde cevap dilekçesi verilmemiş,
Birleşme kararı sonrasında söz konusu dosyalar, ana dava dosyasına intikal etmesi sonrasında, dava devam eder iken, söz konusu dosyalara karşı cevap açıklaması ile verilen yanıtlarda özetle; taraflar arasındaki … ve protokolün haksız olarak bayi sebepli ihlali ile müvekkili şirket lehine cezai şart ve kar mahrumiyeti alacağı doğmasının hükme bağlandığını, bayinin müvekkili şirkete cezai şart ve kar mahrumiyeti borcunun bulunduğunu ve bu nedenle davaların reddi gerektiği ifade edilmiştir.
GEREKÇE:
Asıl davada davacı şirketin talebi, davalının akaryakıt bayilik sözleşmesini haklı neden olmadan ve süre bitmeden önce fesih ettiği gerekçesi ile ileri sürülen cezai şartın ve süresinde önce fesihten kaynaklı kar kaybının tahsili ve tazmini talebine,
Birleşen davalardaki davacı talebi de, asıl davada davacının feshe sebep olduğu ve akde aykırı davrandığı gerekçesi ile ileri sürülen müspet zarar, munzam zarar, denkleştirme tazminatı ve manevi tazminat talepleri ile sözleşme ve protokol kapsamında verilen davadan önce ve dava sırasında nakde çevrilen teminat mektubu bedellerinin istirdadı istemine ilişkindir.
Taraflarca delil olarak dayanılan, taraflar arasında düzenlenmiş …, protokol, ihtarnameler, dava dışı … ile … Ortaklığı arasında düzenlenen 25/02/2013 tarihli kira sözleşmesi, … Ortaklığı ile … A.Ş. arasında düzenlenen 26/02/2013 tarihli kira sözleşmesi, mevcut davanın tarafları olan … Dış Ticaret Limited Şirketi ile … A.Ş. arasında düzenlenen 26/02/2013 tarihli kira sözleşmesi, taraflarca dosyaya sunulmuş, başkaca dayanılan deliller yazılan müzekkereler ile temin olunmuştur.
Mahkememizce … Mahkemesi aracılığıyla, dosya içeriği ve taraflara ait kayıtlar incelenmek suretiyle öğretim görevlisi uzman ekonomist … ve Mali Müşavir …’dan oluşturulan bilirkişi kurulundan kök rapor ve sonrasında itirazları karşılar şekilde 16/07/2021 tarihli ek rapor aldırılmış,
Yine Mahkememizce Nitelikli hesap bilirkişisi, Enerji Uzmanı ve Mali Müşavirden oluşturulan 01/08/2022 tarihli rapor aldırılmış,
Esas davada … birleşen davalarda davacı şirket vekilince HMK 293.maddesi kapsamında 2 adet Öğretim Üyesince müştereken düzenlenen 04/07/2018 tarihli uzman görüşü dosyaya sunulmuştur.
Tarafların iddia ve savunmaları, dosyaya sunulan ve temin olunan belgeler ile bilirkişi kurulları rapor ve ek raporları, uzman görüşü ve dosya kapsamı bütün olarak dikkate alınıp değerlendirildiğinde,
Dava dışı … ile dava dışı … arasında düzenlenen 25/02/2013 tarihli kira sözleşmesi ile …’ye ait … Parsel’deki 4497,20 m2’lik taşınmazın … tarafından akaryakıt istasyonu yapılmak ve işletilmek üzere kiralandığı, söz konusu taşınmazda bütün sorumluluğun …’ya ait olmak kaydıyla doğrudan ya da dolaylı hissedar olduğu kuruluş ve bağlı ortaklıklarına kullandırabileceği, sözleşmenin bitim süresinin işletmeye açıldığı tarihten itibaren 15 yıl olduğu,
Aynı sözleşmenin 5/1. Maddesinde “Kiracının Yükümlülükleri” başlığı altında işbu kira sözleşmesi dahilindeki düzenleme yapılacak taşınmaz … veya tüm sorumluluk …’ya ait olmak üzere …’nun doğrudan veya dolaylı hissedar olduğu alt kuruluş veya bağlı ortaklıkları tarafından akaryakıt istasyonu yapılmak ve işletilmek üzere kullanılacağının kararlaştırıldığı,
Sözleşmenin 5/6. Maddesinde düzenleme yapılacak taşınmaza ilişkin her türlü iznin (…) kiracı … tarafından alınacağı, bu iznin alınamamasından dolayı kiracının …’den herhangi bir hak talep edemeyeceği ve taşınmazın mevcut durumunu (imar, kadastro, kısıtlılık şerhi vb) bildiğini peşinen kabul ettiği, bu izinlerin alınamaması veya geç alınmasının kiracının kira bedelinin ödemesini engellemeyeceğinin kararlaştırıldığı anlaşılmıştır.
Dava dışı … ile davacı … A.Ş. arasında akdedilen 26.02.2013 tarihli kira sözleşmesinin incelenmesinden;
26.02.2013 tarihinde … ve … … A.Ş. tarafından imzalanan Kira Sözleşmesi’nin 2. maddesi uyarınca … Parseldeki 4.497,20 m2’lik taşınmazın kiracının kendsi ve/veya bayii aracılığıyla akaryakıt istasyonu yapılmak ve işletilmek üzere kiralandığını, aynı sözleşmenin 3. Maddesinde ise … şirketin … ve … arasında akdedilen 25.02.2013 tarihli sözleşme uyarınca … tarafından yüklenen borç ve sorumlulukların kendisi tarafından aynı borç ve sorumluluklarla yüklenildiğini taahhüt ederek anlaştıkları görülmüştür.
Davacı ile … arasında düzenlenen 26.02.2013 tarihinli kira sözleşmesinin incelenmesinden;
Kira sözleşmesinde; … Parselde kain 4.947,20 m2 yüzölçümlü taşınmazın akaryakıt istasyonu olarak kullanılabilmesi için her türlü izin ve ruhsatlarının kiracı tarafından alınması ve akaryakıt istasyonu inşaatının da kiracı tarafından … standartlarında tamamlanması şartı ile işletmeye hazır hale getirilmesi ve yine bizzat kiracı ile akdedilecek akaryakıt … ile akaryakıt istasyonunun bizzat kiracı tarafından … bayisi olarak 15 yıl süre ile işletilmesi amacı ile … … Şti.’ne kiralanması amacıyla sözleşmenin akdedildiği belirtilmiştir.
Sözleşmenin 4.maddesinde, davalının işbu sözleşmenin imzalanmasından önce …’ye 350.000,00 TL tutarlı süresiz ya da kira sözleşmesi süresince her yıl yenilenmek üzere bir yıl süreli ve kesin teminat mektubu vermeyi taahhüt ettiği, işbu teminat mektubunun kira sözleşmesi ve kiracı ile … arasında akdedilecek bayilik ilişkisinin teminatı olarak da kullanılacağı, kiracının işbu sözleşme veya sözleşmede bahsedilen diğer sözleşmelerin herhangi bir hükmüne aykırı davranışı halinde …’nin dilediği zaman ve miktarda teminatı nakde çevirme ve irat kaydetme hakkının olduğu hususlarının düzenlendiği görülmüştür.
Sözleşmenin 5.maddesinde kiracının bu sözleşmeye veya sözleşmenin 3.maddesinde sayılan sözleşmelere aykırı davranması halinde …’nin sözleşmeyi feshedebileceği düzenlenmiştir.
Bu sözleşmenin ekleri arasında …-… arasındaki 25.02.2013 tarihli kira sözleşmesi ve …-… A.Ş. Arasındaki 26.02.2013 tarihli kira sözleşmesi de sayılmıştır.
Davacı ile … arasında akdedilen 02.03.2015 tarihli … ve eklerinin incelenmesinden;
Davacı ile … arasında 02.03.2015 tarihinde imzalanan “…” gereğince sözleşmenin süresinin 5 yıl olduğunu, bayiin mevzuata aykırı hareketlerinden dolayı …’nin uğrayacağı her türlü zarar ve ziyandan sorumlu olacağını, akaryakıt istasyonunu ve müştemilatını sözleşme hükümlerine uygun olarak … marka, logo ve kurumsal kimliği altında ve … standartlarına uygun olarak işletmekle yükümlü olduğunu, bayiin kısmen veya tamamen kendi ihmal ve/veya kusuru nedeniyle …ya da diğer resmi kurum veya kuruluşlar tarafından … hakkında uygulanan idari ve adli para cezalarını hiçbir ihtara ve temerrüde düşürülmesine gerek kalmaksızın derhal …’ye ödeyeceğini, bayiin sözleşme ve buna bağlı olarak yapılan sair sözleşmelerden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde …’nin sözleşmeden doğan herhangi bir hakkını saklı tutmaması, kullanmaması ya da gecikmeli olarak kullanması …’nin söz konusu haktan feragat ettiği anlamına gelmediği gibi bu durum sözleşmenin herhangi bir hükmünün yürürlükten kalktığı anlamına da gelmeyeceğini, bayinin …’nin belirleyeceği ödeme usulleri ve teminat verme koşullarına riayet edeceğini, bayinin sözleşmeye göre doğacak herhangi bir borcunu vadesinde ödememesi halinde hiçbir ihbar ve ihtara gerek kalmaksızın henüz vadesi gelmemiş olan sair borçlarının da muaccel hale geleceğini ve bayinin temerrüde düşeceğini, bu durumda … elinde bulunan muaccel ya da müeccel tüm kambiyo senetlerine, faturalara, sözleşme ve sair belgelere dayanarak alacağının bir kısmı ya da tamamı bakımından bayi aleyhinde her türlü yasal takibe başvurma, banka teminat mektuplarını paraya çevirme, ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz uygulanmasını isteme hakkına sahip olacağını beyan ederek taahhütte bulundukları görülmüştür.
Bayilik Sözleşmesinde bulunan “Teminat” başlığı altında bayi …’ye her türlü sebeple doğmuş ve doğabilecek borçlarına karşılık olarak davacı … tarafından uygun görülecek miktardaki teminatı …’nin talebi üzerine vermekle yükümlü olduğunu, bu teminat herhangi bir sebeple eksilir veya azalırsa açık kalan teminatı …’nin bildirimi üzerine derhal tamamlayacağını, aksi halde davacının … bayi ile olan ticari ilişkisini süresiz olarak durdurabileceğini veya tek taraflı olarak sözleşmeyi feshedebileceğini, tarafların aralarındaki ihtilaflarda davacının defter ve kayıtlarının kesin delil teşkil edeceğini beyan ederek anlaştıkları görülmüştür.
Aynı sözleşmenin “Ruhsatlar ve Mesuliyet” başlığı altında davalının tüm masraflar kendisine ait olmak üzere akaryakıt istasyonunda ürünlerin depolanması, dağıtımı ve satışı için gerekli bütün izin ve ruhsatları mevzuat dahilinde bizzat alacağını, akaryakıt istasyonunun gerek mülkiyetinden gerekse işletilmesinden doğan her türlü sorumluluk ve vergi, resim, harç ve sair masraflardan sorumlu olduğunu, bayinin ruhsat ve lisanslara ilişkin mevzuata, resmi makamların emir ve talimatlarına riayet etmekle ve ruhsat ve lisanslarda meydana gelecek her türlü değişikliği derhal davacıya bildirmekle yükümlü olduğunu, “Sözleşmenin Feshi” başlığı altında ise resmi makamların emir, karar ve müdahaleleri, mahkeme kararları ve/veya mücbir sebeplerle, akaryakıt ikmal ve satışının bir aydan fazla süreyle kısmen veya tamamen yapılamaması veya bu kabil ticaretin devamına mani herhangi bir durumun ortaya çıkması halinde davacının sözleşmeyi feshedebileceği şeklinde belirterek anlaşmaya vardıkları görülmüştür.
… Kanunu ve ilgili sair mevzuat hükümlerine aykırı harekette bulunması, akaryakıt istasyonu için gerekli olan lisans, ruhsat ve izinlerin iptali veya herhangi bir sebeple hükümsüz hale gelmesi, …’ye olan borçlarını zamanında ödememesi, …’nin uyarı ve talimatlarını dikkate almaması ve uygulamaması halleriyle bayiin sözleşmenin veya bu sözleşmeyle bağlantılı olarak yapılmış ve yapılacak sözleşmelerin herhangi bir hükmünü (ilgili hükümde fesih sebebi olduğu belirtilmiş olsun ya da olmasın) kısmen ya da tamamen ihlal etmesi ya da taahhütlerini yerine getirmemesi durumunda …’nin mehil vermeye ve hüküm istihsaline gerek kalmaksızın tek taraflı olarak sözleşmeyi feshedebileceği hususunun düzenlendiği görülmüştür.
Ayrıca, …’nin “Sözleşmenin Feshinin Sonuçları” bölümünde bayiin akaryakıt istasyonunu …’nin mülkiyet, intifa, kira ve benzeri yararlanma hakkına istinaden …’ye tesliminin gerektiği durumlarda; tüm yapı, tesis ve müştemilatı ile birlikte derhal sağlam ve çalışır vaziyette …’ye teslim edeceği, sözleşmenin, sözleşmede yazılı süre boyunca devam edeceği inancıyla … tarafından bayiye yapılmış ödemeler ve/veya akaryakıt istasyonunda yapılmış yatırımlar varsa bunların sözleşmenin feshi sebebiyle ifa edilemeyecek süresine karşılık gelen kıstelyevm usulüyle hesaplanacak tutarı bayi tarafından ve bunların iktisap tarihinden itibaren hesap edilecek ticari faiziyle birlikte …’ye ödeneceği, sözleşmenini … tarafından haklı sebeple veya bayi tarafından haksız sebeple feshi halinde bayinin sözleşmeyle ilintili olarak yapılmış ve yapılacak sair sözleşmelerden ve taahhütlerinden doğmuş ve doğacak her türlü borçları muaccel hale gelir ve bayi tarafından derhal ifa edileceği, bu durumda bayi …’nin uğrayacağı kar mahrumiyetini ve sair zarar ve ziyanını tazmin edeceği hususlarının düzenlendiği görülmüştür.
Bayilik sözleşmesine ilaveten davacı ile … arasında Cari Hesap Sözleşmesi, Ariyet Sözleşmesi ve Otomasyon Otoyakıt Creditp Sözleşmesi de imzalanmıştır.
Davacı ile … arasında düzenlenen 02.03.2015 tarihli protokolün incelenmesinden;
Davacı ile … arasında 02.03.2015 tarihinde imzalanan “Protokol” isimli sözleşmenin konu başlığında davacı ile … bayi arasında “15 yıl süreli bayilik ilişkisinin kurulması ve imzalanacak olan bayilik sözleşmesine ilişkin mutabakat sağlanan hususların belirlenmesidir. Taraflar, bayilik sözleşmesinin imzalanmasını takiben işbu protokolün bayilik sözleşmesinin eki niteliğinde olacağını kabul ederler.” şeklinde hüküm bulunduğu görülmüştür.
Anılan Protokol’ün Tanımlar başlığında ise akaryakıt istasyonu, … Parselde kayıtlı taşınmaz üzerinde mevcut veya inşa edilecek ve bayi (…) tarafından … marka ve logosu altında işletilecek akaryakıt ve türevlerinin satış ve servis yeri ile müştemilatını ifade ettiği konusunda anlaştıkları görülmüştür.
Yine aynı Protokol’ün “…” başlığında ise bayinin taraflar arasında imzalanan 26.02.2013 tarihli Kira Sözleşmesi’nde belirlendiği şekilde ve belirlenen bedelleri her ayın 1. günü mesai bitimine kadar ödeyeceğini, kira bedelinin yıllık …oranında arttırılacağını ayrıca Protokol, Sözleşme ve bunlara uygun olarak akdedilecek olan sair sözleşmelerin satış dışındaki hükümlerinin bayi (…) tarafından ihlal edilmesi halinde bayinin (…) davacı …’ye 250.000 USD cezai şart ödeyeceğini, bu cezai şartın …’nin yazılı beyanı üzerine bayi (…) tarafından derhal davacıya ödeneceğini, …’nin işbu cezai şartı Protokol ve/veya buna bağlı olarak akdedilecek sair sözleşmeleri feshetmeden önce veya feshettikten sonra talep ve tahsile yetkili olduğunu, bayinin ürün alımından kaynaklanan borçlarını, her türlü cezai şart borçları ve Kurumsal Kimlik ile otomasyon sistemi de dahil olmak üzere tüm ariyet malzemelerinin teminatı olarak; 250.000 USD veya 500.000 TL tutarında …’yi davacı …’ye vereceğini, bayinin Kira Sözleşmesi’nin teminatı olarak vermiş olduğu 350.000 TL tutarındaki …, bayinin vermesi gereken bayilik teminatlarına dahil olup eksik kalan tutarın tamamlanacağını beyan ederek taahhütte bulundukları görülmüştür.
Protokol’ün “Diğer Hükümler” kısmında Bayinin Protokol veya Sözleşmenin veya bunlara bağlı olarak akdedilmiş sair sözleşmelerin herhangi bir hükmünü kısmen veya tamamen ihlal etmesi, …’nin yazılı uyarılarına riayet etmemesi , …’ye olan borçlarını zamanında ödememesi veya taahhütlerini yerine getirememesi, mevzuata uymaması, acze düşmesi, … tarafından yapılacak herhangi bir icra takibine maruz kalması, Protokol ve Sözleşmeyi veya akaryakıt istasyonunu devretmesi veya ortaklık yapısında açık veya örtülü olarak değişiklik yapması ve benzeri hallerde işbu Protokol’ün … tarafından feshedebileceğini ve fesih halinde “Protokol’ün Feshin Sonuçları” maddesinin hükümleri uygulanacağını, bahsi geçen bu maddede ise Protokol veya Sözleşme’nin … tarafından haklı veya bayi (…) tarafından haksız suretle feshi halinde bayinin …’nin uğrayacağı kar mahrumiyeti dahil sair zarar ve ziyanını tazmin edeceğini, 250.000 USD cezai şartı …’ye ödeyeceğini, satın aldığı ürünlerden dolayı …’ye olan her türlü borçlarının muaccel hale geleceğini beyan ederek anlaşma sağladıkları görülmüştür.
Esas davada … birleşen davalarda davacı … Dış Ticaret Ltd. Şti. Tarafından aralarındaki sözleşme ve protokol kapsamında, esas davada davacı birleşen davalarda … … A.Ş.’ye, … Bankası A.Ş. … şubesinin 12/12/2014 tarih, … sayılı, 350.000,00 TL tutarlı kesin teminat mektubu ile … Bankası A.Ş. … şubesinin 12/06/2015 tarih, …sayılı, 1.150.000,00 TL tutarlı kesin teminat mektubunu düzenleterek verdiği,
1.150.000,00 TL tutarlı kesin teminat mektubunun 950.000,00 TL’lik bölümünün 04/01/2018 tarihinde, 200.000,00 TL’lik bölümünün 12/06/2018 tarihinde nakde çevrilerek ödendiği,
350.000,00 TL tutarlı kesin teminat mektubunun ise 01/10/2019 tarihinde nakde çevrilerek ödendiği anlaşılmıştır.
Yukarıda açıklandığı üzere ilk olarak dava dışı … ile dava dışı … arasında 25/02/2013 tarihinde, petrol istasyonunun kurulduğu taşınmaza ilişkin 17 yıllık kiralama sözleşmesi imzalanmış olup, söz konusu sözleşme içeriğine göre taşınmaz bütün sorumluluk …’ya ait olmak üzere doğrudan ve dolaylı hissedar olduğu alt kuruluş ve bağlı ortaklıklarına kullandırılabilir, kira sözleşmesi dahilinde düzenleme yapılacak taşınmaz …, veya tüm sorumluluk …’ya ait olmak üzere …’nun doğrudan veya dolaylı hissedar olduğu alt kuruluş ve bağlı ortaklıkları tarafından akaryakıt istasyonu yapılmak ve işletilmek üzere kullanılacaktır şeklindeki düzenleme dikkate alındığında, söz konusu taşınmaz sadece … veya bağlı ortaklık veya dolaylı hissedarı olduğu bağlı kuruluş tarafından ancak akaryakıt istasyonu olarak işletilebilecektir, sözleşmeye göre, kiracı durumundaki …’nun sözleşmede açıkça zikredilenler dışında üçüncü kişilere alt kiracı vasfı ile kiralanmasına, kiralayan tarafından yasak getirilmiştir.
Birinci sözleşmeye bağlı olan ve 26/03/2013 tarihli takip eden ikinci sözleşme ise, … ile bağlı ortak konumunda olan … arasında olup, bu sözleşmenin ikinci maddesine göre anılan taşınmaz kiracı … ya da bayi aracılığıyla akaryakıt istasyonu yapılmak ve işletilmek üzere kiralanmıştır, bu ikinci sözleşmenin üçüncü maddesi; …, … ve … arasında akdedilen 25/03/2013 tarihli sözleşme uyarınca … tarafından yüklenilen borç ve sorumlulukların kendisi tarafından aynı borç ve sorumlulukları ile yüklenildiğini taahhüt ve kabul eder, şeklinde olup, ilk sözleşmedeki alt kiracı tesis etmede asıl kiralayan tarafından getirilen şartların … veya bağlı ortakları ya da hissedarı olduğu kuruluşlar dışında kiraya verilemeyeceği şartının, devam ettirildiği anlamına gelmekte olup, ikinci sözleşme birinci sözleşmede kiracıya verilen hakların kullanıldığı ve şartların ihlal edilmediği bir sözleşme niteliğindedir.
Devam eden üçüncü alt kiracılık sözleşmesi ise 26/02/2013 tarihinde mezkûr taşınmaz için asıl davada davacı karşı davalarda … … A.Ş. İle asıl davada … karşı davalarda davacı olan … … Limited Şirketi arasında yapılan sözleşme olup, kira sözleşmesinin amaç ve kapsam başlıklı ikinci maddesi; ….. taşınmazın akaryakıt istasyonu olarak kullanılabilmesi için her türlü izin ve ruhsatların kiracı tarafından alınması ve akaryakıt istasyonu inşaatının da kiracı tarafından … standartlarında tamamlanması şartı ile işletmeye hazır hale getirilmesi ve yine kiracı tarafından akdedilecek akaryakıt … ile akaryakıt istasyonunun bizzat kiracı tarafından … bayisi olarak 15 yıl süre ile işletilmesi amacıyla … Dış Ticaret Limited Şirketine kiralanmasıdır şeklinde olup, ayrıca özel hüküm başlığı altında üçüncü maddede ise, … … Limited Şirketi ve şirket yetkilisi …, … – … arasında düzenlenen 25/02/2013 tarihli, …-… arasında düzenlenen 26/02/2013 tarihli sözleşme uyarınca … ve … tarafından yüklenilen borç ve sorumluluklarının Borçlar Kanununun 128.maddesi uyarınca üçüncü kişinin edimini üstlenme anlamında aynı borç ve sorumlulukların yüklenildiğini kabul eder şeklinde olup, söz konusu madde dikkate alındığında açık bir şekilde kiralama sözleşmeleri birbiri ile bağlantılı olup, bu durumda asıl kiraya veren … ile yapılan ilk sözleşmedeki kiralama şartlarından alt kiracı oluşturmaktaki kıstaslar geçerliliğini korumaktadır.
Dosya içeriğinden … Dış Ticaret Limited Şirketinin hisseleri üzerinde … A.Ş.’nin veya …’nun ve yine bağlı ortaklıklarının bir mülkiyeti söz konusu değildir. Bu durumda önceki sözleşmelere bağlı üçüncü kira sözleşmesi olarak nitelendirilebilecek … … Limited Şirketi ile … A.Ş. arasındaki sözleşme dayandığı açık bir şekilde ifade edilen ilk sözleşme şartlarına aykırıdır. Bu nedenlerle davanın tarafları arasında önceki sözleşmelerle bağlantılı olarak yapılan son alt kiracılık sözleşmesi yok hükmündedir. Yine dosyaya sunulan delillerden akaryakıt istasyonunun … tarafından ruhsatlandırılması sırasında sözleşmedeki bu aykırılık yüzünden belediye tarafından işletme ruhsatının verilmediği ve istasyonun mühürlenerek kapatıldığı anlaşılmaktadır.
Taraflar arasında mevcut kira sözleşmesi yapılmasaydı bayilik sözleşmesinin yapılması da mümkün olmayacaktı.
Mevcut davada her iki yan tacir olup, TTK’nin 18/2. maddesi uyarınca, Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir.
Taraflar arasında düzenlenen alt kiracılık sözleşmesinin, özellikle sözleşmede önceki sözleşmelere de atıfta bulunduğu dikkate alındığında, düzenlendiği andan itibaren geçerli olmadığı yine buna bağlı olarak taraflar arasında düzenlenen bayilik sözleşmesinin de başlangıçtan itibaren, özellikle petrol istasyonunun yapıldığı taşınmaz üçüncü bir kişiye ait olmakla, sakat olduğu Mahkememizce anlaşıldığı gibi, tacir olan taraflarca da hukuki ve fiili bu durumun bilinmediği iddia edilemez.
Sonuç olarak geçersiz bir alt kira sözleşmesine dayalı olarak yapılan ve yapıldığı andan itibaren ilk sözleşme ile olan bağlantısı nedeniyle yine geçerli olmayan sözleşmeler kapsamında oluştuğu iddia edilen zararlara taraflar katlanmak zorunda olmakla,
… Mahkemesi’nin 2019/15 esasında kayıtlı iken birleşen ve esas davanın davalısı … Dış Ticaret Limited Şirketi tarafından açılan davada istek kalemleri içerisinde yer alan (…) müspet zarar ile ilgili 328.896,58 TL, denkleştirme tazminat istem ile ilgili 152.188,65 TL, munzam zarar ile ilgili 10.000,00 TL için ve yine kanıtlanamayan şirketin itibarının sarsıldığı iddiasına dayalı olarak 350.000,00 TL manevi zarar isteminin reddine karar verilmiştir.
Yine geçersiz sözleşmeye dayalı olarak verileni, veren tarafın isteme hakkı bulunduğu dikkate alınarak, … Mahkemesi’nin 2019/15 esas ve yine … Mahkemesi’nin 2018/520 esas sayılı birleşen davalarda, davacı … Dış Ticaret Limited Şirketi tarafından geçersiz sözleşmeler nedeniyle, … … A.Ş.’ye verilen ve nakde çevrilen teminat mektupları bedellerinin tahsili isteminin haklı olduğu anlaşılmakla ve Mahkememizce de bu yönde kanaat edinilmekle, teminat mektuplarının nakde çevrildiği tarihler temerrüt tarihi kabul edilerek, temerrüt tarihinden itibaren nakde çevrilen teminat mektuplarının davalıdan tahsiline ilişkin istemlerin kabulü cihetine gidilmiştir.
Yine yukarıda açıklanan gerekçelerle … A.Ş. Tarafından … Dış Ticaret Limited Şirketi aleyhine açılan asıl davada, davacının geçersiz sözleşmelere dayalı olarak 50.000,00 TL kar mahrumiyeti alacağı talep etme hakkı bulunmadığı dikkate alınarak bu istek kaleminin reddi cihetine gidilmiş,
Sözleşmenin haksız fesih iddiasına dayalı olarak 250.000,00 USD Cezai şart alacağının tahsili, yine esas davada talep edilmiş ise de, dosya içeriği ile sabit olduğu üzere söz konusu 250.000,00 USD’lik tutar, … tarafından verilen 1.150.000,00 TL’lik kesin teminat mektubunun, 950.000,00 TL’lik kısmını 04/01/2018 tarihinde nakde çevrilmesi suretiyle tahsil edilmiş olup, söz konusu tutarın 16/01/2018 tarihinde açılan mevcut davada yeniden istenildiği anlaşılmakla, söz konusu tutarın istenilip istenilemeyeceği hususunda esasa ilişkin tartışmaya girilmeksizin, mevcut davanın bu istek kalemi ile ilgili hukuki yarar (dava şartı) yokluğu nedeniyle reddi cihetine gidilerek aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur.
HÜKÜM : Yukarıda açıklanan nedenlere,
1-Esas davada,
a-250.000,00 USD cezai şartın tahsili istemi ile açılan davada,
Davanın hukuki yarar (dava şartı) yokluğu nedeniyle HMK m.114/1-h uyarınca usulden reddine,
b-Kâr mahrumiyeti istemi ile açılan davada,
Davanın reddine,
2-Birleşen (… Mahkemesi’nin 2018/520 esasında kayıtlı iken) davada,
Davanın kabulü ile,
200.000,00 TL’nin 12/06/2018 tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
3-Birleşen (… Mahkemesi’nin 2019/15 esasında kayıtlı iken) davada,
a-350.000,00 TL manevi tazminat istemi ile açılan davada davanın reddine,
b-328.896,58 TL müspet zarar, 152.188,65 TL denkleştirme tazminatı, 10.000,00 TL munzam zararın tahsili istemi ile açılan davada,
Davanın reddine,
c-Teminat mektubundan irat kaydedilen 950.000,00 TL’nin 04/01/2018 tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
d-… Bankası A.Ş. … Şubesinden verilen 12/12/2014 tarih, … sayılı 350.000,00 TL tutarlı teminat mektubundan irat kaydedilen 350.000,00 TL’nin 01/10/2019 tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
Esas dava yönünden;
492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince,
Alınması gereken 179,90 TL harcın peşin alınan 17.223,52 TL harçtan çıkartılarak artan 17.043,62 TL harcın karar kesinleştiğinde ve istek halinde davacıya iadesine,
Davacı tarafından yapılan yargılama giderlerinin kendi üzerinde bırakılmasına,
Davacı tarafından yatırılan ve kullanılmayan gider avansının karar kesinleştiğinde ve istek halinde davacıya geri verilmesine,
Avukatlık ücreti yönünden A.A.Ü.T. gereğince,
Cezai şartın tahsili istemi ile ilgili dava yönünden hesaplanan 9.200,00 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine,
Kar mahrumiyeti istemi ile ilgili dava yönünden hesaplanan 9.200,00 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine,
Birleşen … Mahkemesi’nin 2018/520 esas sayılı dosyası yönünden;
492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince,
Alınması gereken 13.662,00 TL harçtan peşin alınan 3.415,50 TL harcın mahsubu ile bakiye 10.246,80 TL harcın davalıdan alınarak hazineye gelir kaydına,
Davacı tarafından yapılan 5,20 TL vekalet harcı, 479,30 TL tebligat ve posta gideri ile 2.000,00 TL bilirkişi ücreti toplamı 2.484,50 TL yargılama gideri ile 35,90 TL başvurma harcı ile 3.415,50 TL peşin harç toplamı 4.935,50 TL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,

HMK m.333/1 uyarınca harcanmayan gider avansının hüküm kesinleştiğinde davacıya iadesine,
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca; davacı yararına hesaplanan 31.000,00 TL nispî vekâlet ücretinin davalıdan alınarak, davacıya verilmesine,
Birleşen … Mahkemesi’nin 2019/15 esas sayılı dosyası yönünden;
492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince,
Alınması gereken;
Manevi tazminat istemi yönünden 179,90 TL harç ile Munzam zarar, müspet zarar ve denkleştirme tazminatı istemi yönünden 179,90 TL harcın davacıdan alınarak hazineye gelir kaydına,
Teminat mektuplarından irat kaydedilen bedeller yönünden 88.803,00 TL harçtan peşin alınan 22.713,08 TL peşin harç, 5.977,13 TL tamamlama harcı, ….874,18 TL ıslah harcı ile 5.977,13 TL tamamlama harcı toplamı 42.541,52 TL harcın mahsubu ile bakiye 46.261,48 TL harcın davalıdan alınarak hazineye gelir kaydına,
Davacı tarafından yapılan 5,20 TL vekalet harcı, 459,50 TL tebligat ve posta gideri toplamı 464,70 TL yargılama giderlerinin davanın kabul ve red oranına göre 282,15 TL’si ile 35,90 TL başvurma harcı, 22.713,08 TL peşin harç, 5.977,13 TL tamamlama harcı, ….874,18 TL ıslah harcı ile 5.977,13 TL tamamlama harcı toplamı 42.859,57 TL’nin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine, artan kısmın davacı üzerinde bırakılmasına,
Davacı tarafından yatırılan ve kullanılmayan gider avansının karar kesinleştiğinde ve istek halinde davacıya geri verilmesine,
Avukatlık ücreti yönünden
A.A.Ü.T. gereğince,
Manevi tazminat istemi ilgili dava yönünden hesaplanan 9.200,00 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine,
Munzam zarar, müspet zarar ve denkleştirme tazminatı istemi ile ilgili dava yönünden hesaplanan 71.751,93 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine,
Teminat mektuplarından irat kaydedilen bedellerin istemi ile dava yönünden hesaplanan 152.000,00 TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
Dair, Esas davada davacı birleşen davalarda … Vekili Av. …, Esas davada … birleşen davalarda davacı Vekili Av. …’nun yüzüne karşı kararın tebliğinden itibaren 2 haftalık süre içerisinde … Bölge Adliye Mahkemesinde İstinaf yolu açık olmak üzere oy birliği ile verilen karar açıkça okunup usulen anlatıldı.11/04/2023

Başkan ….
¸
Üye …
¸
Üye ….
¸
Katip …
¸