Görüntülediğiniz mahkeme kararı henüz kesinleşmemiştir. Yararlı olması amacıyla eklenmiştir.

T.C. ANKARA 8. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ Esas-Karar No: 2019/395 Esas – 2021/329
TÜRK MİLLETİ ADINA YARGILAMA YAPMAYA VE HÜKÜM VERMEYE YETKİLİ
T.C
ANKARA
ASLİYE SEKİZİNCİ TİCARET MAHKEMESİ
K A R A R

ESAS NO : 2019/395 Esas
KARAR NO : 2021/329
DAVA : Alacak
DAVA TARİHİ : 05/12/2012
DAVA : Tazminat
DAVA TARİHİ : 14/04/2016
KARAR TARİHİ : 02/06/2021
GEREKÇELİ KARARIN
YAZILDIĞI TARİH : 07/06/2021
DAVA : Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili ile davalı iş veren firma arasında 14.05.2010 tarihinde …HES projesinin tüm elektromekanik teçhizatının temini, tesisi, devreye alınması konusunda süpervizörlük hizmetinin verilmesi için sözleşme imzalandığını, 04.04.2011 tarihinde de sözleşmenin bazı maddelerinin tadil edilmesi konusunda ek protokol akdedildiğini, ek protokolün 9. maddesinde avansın tamamının ödenmesini müteakip işe başlanacağı ve işin süresinin avanstan itibaren 12 ay olduğunun belirtildiğini, avans ödemesinin son bölümünün 04.04.2011 tarihinde müvekkiline ödendiğini, buna göre işin 12 aylık sürede yani en geç 04.04.2012 tarihine kadar yerine getirilmesi gerektiğini, ancak davalının 11.07.2011 tarihli yazısı ile debi ve düşü parametrelerine ilişkin değişiklik olduğunu müvekkiline bildirildiğini, projede yapılan değişiklik nedeniyle müvekkilinin o güne kadar yaptığı bütün çalışmaların anlamsız hale geldiğini, müvekkiline bildirilen yeni debi-düşü parametreleri çerçevesinde en baştan proje çalışması yapılması gerektiğini, teknik verilerde değişiklik yapılması nedeniyle ek protokol ile belirlenen 12 aylık sürede işin bitirilmesinin mümkün olmadığını, ayrıca başlangıçta (2×1,791) kW olan kapasitenin teknik verilerdeki değişiklik sonucu %17 artarak (2×2,095) kW’ye çıktığını, dolayısıyla maliyetin arttığını, buna ilişkin olarak ek maliyet ve süre uzatım talebinin 18.03.2012 tarihinde davalıya bildirildiğini, ancak davalının 27.03.2012 tarihli noter ihtarnamesi ile müvekkilinin talebini reddettiğini, davalının red cevabının sözleşmeye aykırı olduğunu, sözleşmenin 7. maddesinin son bölümünde parametrenin değişmesinden kaynaklanan süre uzatımının belgelendirilmek kaydıyla toplam süreye ekleneceğinin ve yüklenicinin bu değişimden kaynaklanan fiyat artırım hakkının saklı olduğunun kararlaştırıldığını, güç artışına ilişkin olarak müvekkili tarafından kesilen 11.10.2012 t.li ve 207.928,53 Euro bedelli faturanın davalıya gönderildiğini, davalının ise faturayı 17.10.2012 tarihli noter ihtarı ile iade ettiğini, bunun yanı sıra süpervizörlük hizmetleri ile montaj bedeli açıklamalı 87.320 Euro bedelli faturanın da davalı tarafından kabul edilmeyerek 10.10.2012 tarihli noter ihtarnamesi ekinde iade edildiğini, sözleşme kapsamında davalıya verilen 27.06.2012 tarihli 68.760 Euro bedelli teminat mektubunun davalı tarafından haksız olarak nakde çevrildiğini belirterek güç artışına ilişkin 207.928,53 Euro, süpervizörlük hizmeti ile montaj bedeli olarak 87.320 Euro ve haksız nakde çevrilen teminat mektubu nedeniyle 68.760 Euro olmak üzere toplam 364.008,53 Euro’nun dava tarihi itibarıyla karşılığı olan 826.299,36 TL’nin davalıdan avans faizi ile tahsiline karar verilmesini istemiştir.
CEVAP : Davalı vekili davaya cevap dilekçesinde; müvekkili ile davacı … arasında 14.05.2010 tarihli “…HES Elektromekanik Sözleşmesi” imzalandığını, sözleşmenin konusunun müvekkilinin … ili sınırları içerisinde kuracağı 2×1.8 MW gücündeki …HES’in santral binasındaki tüm elektromekanik teçhizatın ve yardımcı ekipmanlarının temini, tesisi ve devreye alınması için süpervizörlük hizmeti verilmesi olduğunu, 14.05.2010 tarihli sözleşmeye ilave olarak taraflar arasında 04.04.2011 tarihli ek protokol imzalandığını ve protokolün 9. maddesinde işin toplam süresinin avans ödemesinden itibaren 12 ay olarak kararlaştırıldığını, müvekkilinin davacıya avans ödemesini 04.04.2011 tarihinde toplam 114.500 Euro olarak yaptığını, buna göre sözleşme konusu işin 04.04.2012 tarihinde bitirilmesi gerektiğini, kapasite artışının davacının iddiasının aksine tarafların mutabakatı sonucu gerçekleştiğini, buna göre kapasitenin 2×2.095 MW gücüne çıkarıldığını, kapasite artışı nedeniyle davacının süre uzatım talep hakkı olduğunu ancak davacının bu hakkını kullanmayarak 02.12.2012 tarihli yazısı ile teslim ve montaj işinin 2012 nisan ayı içerisinde bitirileceğini teyit ettiğini, müvekkilinin sözleşmeden kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirdiğini ve davacıya işi süresinde teslim etmesi konusunda yazılı bildirimlerde bulunduğunu, ancak davacının işin teslimi konusundaki sözleşme süresine uymadığını, davacının sonradan dile getirdiği süre uzatım taleplerinin müvekkili tarafından hiç bir şekilde kabul edilmediğini, sonuçta 04.04.2012 tarihinde teslim ve montajının tamamlanması gereken üretim tesisinin geçici kabulünün gecikmeli olarak 15.09.2012 tarihinde yapılabildiğini, bu nedenle müvekkilinin bu tarihler arasında elektrik üretimi yapamamasından kaynaklanan zarara uğradığını, debi-düşü parametrelerine ilişkin değişikliğin davacıya 11.07.2012 tarihli yazı ile bildirildiğini, bir an için davacının sözleşmeden kaynaklanan süre uzatım hakkını kullandığı kabul edilse dahi teknik verilerdeki değişikliğin davacıya bildirildiği tarihten 8 ay 7 gün sonra ve işin teslimine 17 gün kala davacının süre uzatım talebinde bulunmasının hakkın kötüye kullanılması niteliğinde olduğunu, işin süresinde teslim edilmemesi nedeniyle müvekkilinin uğradığı üretim kaybının tahsili konusunda … Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dosyası ile dava açtıklarını, görülmekte olan davanın iş bu dava ile birleştirilmesi gerektiğini, davacı tarafından düzenlenen 24.04.2012 tarihli fatura içerisinde davacının iddia ettiği güç artışından kaynaklanan bedelinde bulunduğunu, 1.151.000 Euro bedelli bu faturanın müvekkili tarafından kabul edilerek ödendiğini, bu nedenle davacının güç artışı konusunda tekrardan 11.10.2012 tarihli 207.928,53 Euro bedelli fatura düzenlemesinin haksız olduğunu, taraflar arasında imzalanan ek protokolde tüm teçhizat için süpervizörlük hizmeti dahil montaj bedelinin 29.000 Euro sözleşmenin toplam bedelinin ise 1.146.000 Euro olarak belirlendiğini, daha sonra davacı ve davalı kurum yetkilileri bir araya gelerek yapılan nihai pazarlık sonucu (davacı tarafından tespit edilmeyen jeneratörde dikkate alınarak) sözleşme toplam bedelinin 1.151.000 Euro olarak belirlendiğini, bu anlamda teslim edilmeyen jeneratör bedelinin düşüldüğünü, kaymalı yatak bedeli ve montaj bedeli dahil olmak üzere davacının tüm taleplerinin 24.04.2012 tarihli fatura ile Leasing şirketi tarafından ödendiğini, kaymalı yatak, fatura konusu mamulün ayrılmaz bir parçası olup farklı bir ürün olmadığından ayrıca faturalandırılamayacağını, bu nedenle davacının talebine konu 08.10.2012 t.li 87.320 Euro bedelli faturanın haksız olduğunu, davacının işi süresinde teslim etmeyerek temerrüde düştüğünü müvekkilinin üretim kaybının tespiti amacıyla … …. Sulh Hukuk Mahkemesi’nden delil tespiti istendiğini, yapılan incelemede 04.04.2012 – 14.09.2012 tarihleri arasında müvekkilinin üretim yapmaması nedeniyle 814.273,09 TL zarara uğradığının tespit edildiğini, açıklanan nedenlerle davacının teminat mektubunun nakde çevrilerek irat kaydedilmesinin sözleşmeye ve hukuka uygun olduğunu belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
BİRLEŞEN … TİCARET MAHKEMESİ … ESAS SAYILI DAVADA
DAVA : Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili ile davalı … Genel Müdürlüğü arasında 14.05.2010 tarihli “…HES Elektromekanik Sözleşmesi” imzalandığını, sözleşmeye ilave olarak taraflar arasında 04.04.2011 tarihli ek protokol akdedildiğini, protokolün 9. maddesinde işin teslim süresinin avans ödemesini müteakip 12 ay olarak kararlaştırıldığını, müvekkili tarafından 04.04.2011 tarihinde toplam 114.500 Euro avans ödemesi yapıldığını, buna göre sözleşmeye konu işin teslim ve montajının 04.04.2012 tarihinde bitirilmesi gerektiğini, ancak davalının yapılan tüm uyarılara rağmen işi süresinde teslim etmeyerek temerrüde düştüğünü, sonuçta 04.04.2012 tarihi itibarıyla teslim ve montajının tamamlanması gereken üretim tesisinin geçici kabulünün 15.09.2012 tarihinde yapılabildiğini, bu nedenle müvekkilinin bu tarihler arasında elektrik üretimi yapamaması nedeniyle zarara uğradığını, söz konusu zararın … 2. Sulh Hukuk Mahkemesi’nden alınan bilirkişi raporuyla 814.273,09 TL olarak tespit edildiğini belirterek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla şimdilik 50.000 TL zararın davalıdan avans faizi ile tahsiline karar verilmesini istemiştir.
CEVAP :Davacı-b.davalı vekili birleşen davaya verdiği cevap dilekçesinde 04.04.2011 tarihli ek protokol ile işin süresinin avans ödemesini müteakip 12 ay olarak kararlaştırıldığını, ancak davalı-b.davacı tarafından kaynaklanan nedenlerle işin tesliminde gecikmeler oluştuğunu, davacının tek taraflı yaptırmış olduğu delil tespit raporunu kabul etmediklerini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
BİRLEŞEN ANKARA …. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ … ESAS SAYILI DAVADA
DAVA : Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili ile davalı … Genel Müdürlüğü arasında 14.05.2010 tarihli “…HES Elektromekanik Sözleşmesi” imzalandığını, tarafların daha sonra sözleşmeye ek olarak 04/04/2011 tarihli bir protokol düzenlendiğini, bu protokolün 3.maddesinde belirtilen kalemlerin eklenmesiyle toplam sözleşme bedelinin 1.146.000,00 Euro olarak tespit edildiğini, sözleşmeye konu işin teslim ve montajının 04.04.2012 tarihinde bitirilmesi gerektiğini, ancak davalının yapılan tüm uyarılara rağmen işi süresinde teslim etmeyerek temerrüde düştüğünü, davalının 2 yıllık garanti süresi içerisinde HES’i çalıştıramadığını, HES’in eksik ve ayıplı olduğunun bilirkişi raporlarıyla sabit olduğunu, davalıya eksik ve ayıp ihbarlarının bir çok kez yapıldığını, davalının da eksik ve ayıp ihbarlarının varlığını kabul ederek gidereceğini bir çok yazı ile bildirdiğini, işin kesin kabulünün yapılmadığını, davalının temerrüde düştüğünü ve müvekkilinin akdi fesihte haklı olduğunu, davalının kâr kaybı, cezai şart tazminatı ve eserin bedelini ödemekle yükümlü olduğunu belirterek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla 5.928.607,81 TL kâr kaybı, 871.392,19 TL gecikme cezasının 01.05.2012 temerrüt tarihinden itibaren en yüksek banka mevduat faizi ile birlikte tahsiline, davalı tarafından eksik ve ayıplı olarak üretilen ve çalışmayan …HES tribünlerinin ve elektromekanik üretim kısmının davalıya iadesi ile bu iş nedeniyle ödenen 1.151.000,00-Euro’nun 01.05.2012 temerrüt tarihinden itibaren TCMB’nın döviz tevdiat hesabına ödediği en yüksek banka mevduat faizi ile tahsiline karar verilmesi isteğinde bulunmuştur.
CEVAP : Davalı vekili davaya cevap dilekçesinde; …HES projesinin tüm elektromekanik ve yardımcı ekipmanlarının temini ile tüm bu teçhizatın tesisi ve devreye alınması için süpervizörlük hizmetinin verilmesi amacıyla 14.05.2010 tarihli sözleşme ve 04.04.2011 tarihli ek protokolün imzalandığını, ek protokolün 9.maddesine göre avansın tamamının ödenmesi neticesinde işe başlanacağı ve iş süresinin avansın ödenmesine mütakip 12 ay olduğu, davacının 11.07.2011 tarihli yazısı ile debi ve düşü parametlerinin değiştiğini bildirdiğini, neticede tribün tesisatında olası değişiklikler için bu konunun alt yüklenici Hidroen Firmasına iletildiğini, yeniden hesaplamalar yapılması gerektiğini, dolayısıyla değişiklikten kaynaklanan gecikme nedeniyle sözleşme ve ek protokolde kararlaştırılan işe başlama tarihinin geçerli olamayacağını ilaveten 05.08.2011 tarihli yazı ve karşılıklı toplantılar neticesinde monoblok olması kararlaştırılan rotor şaftına ilişkin davacı tarafça tercih edilen kaymalı yatak sistemi ile alakalı olarak revize edilen teklifin davacıya iletildiğini ancak bir ay içerisinde bu konuda bir cevap verilmediğini, bu süre içerisinde çalışma yapılamadığını, cevabı yazının 15.09.2011 tarihinde gönderildiğini bu sebeplerle kurumlarına kusur atfedilemeyeceğini, işin başlangıcının ötelenmesi nedeniyle ek protokolde belirlenen 10 aylık süre içerisinde 24.04.2012 tarihinde şantiyeye teslim edildiğini, kuru testlere 24.05.2012 tarihinde başlandığını, davacının Ankara ….Noterliği’nden keşide ettiği 02.07.2012 tarihli ihtarını da belirtilen tribünlere ait nozullar ve buna bağlı replektörler ile piston yayları, governor ve küresel vanada tespit edilen hataların giderilerek sistemin 20.06.2012 tarihinde sulu testler için hazır hale getirildiğini, bu tarihte başlanılan sulu testlerde tespit edilen hataların 21.06.2012 tarihli tutanak ile belirlendiğini, sözleşmenin 3.maddesi ile belirlenen davacı kapsamında bulunan tesisatların en kritik parçalarından birisi olan direnaj vanalarının HN 40 olması gerekirken HN 6 olarak temin edilerek monte edilmesi sonucu sulu test sırasında hasar oluştuğunu, taraflarından kaynaklanmayan gecikmelere neden olunduğunu, bu durumun 21.06.2012 tarihli tutanakla kayıt altına alındığını, davacı tarafın projesine ait fizibilite çalışmalarının hatalı olduğunu, mevcut su ile fizibiliteye göre oluşturulan projeden istenilen verimin alınamayacağının davacıya müteaddit defalar bildirildiğini, santralin geçici kabulünün yapıldığını beyanla davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
GEREKÇE : Asıl davada istek; taraflar arasındaki eser sözleşmesi kapsamında ödenmediği (eksik ödendiği) iddfia edilen süpervizörlük ve montaj bedelinin, güç artışı nedeniyle ek iş ve hizmet bedelinin tahsili, haksız nakde çevrilen teminat bedelinin tahsili, birleşen Ankara Asliye … Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı davada istek; işin süresinde bitirilmediği, (işin geciktiği) iddiası ile gecikmeden kaynaklı tazminatın tahsili, birleşen Ankara Asliye … Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dava dosyasında istek; sözleşmenin haklı nedenle fesh edildiği iddiası ile kâr kaybının, gecikme cezasının tahsili, karşı tarafça eksik ve ayıplı olarak üretilen ve çalışmayan …HES tribünlerinin ve elektromekanik kısmının davalıya iadesi ile bu iş nedeniyle ödenen bedelin tahsili isteğine ilişkindir.
Mahkememizin 2014/803 esasına kayıtla yapılan yargılama sonucu; sonuç olarak asıl davada teklif cetvelinde yer alan A ve B grubu süpervizörlük hizmet bedelleri ile ek protokolün 3 ve 4. maddelerinde yer alan montaj bedeli açıklamalı toplam 87.320 Euro ve sözleşmenin 7. maddesi uyarınca debi ve düşü parametrelerindeki değişiklikten kaynaklanan güç artışı bedeli olarak 190.382,46 Euro olmak üzere toplam 277.702,46 Euro yönünden davacının talebinde haklı olduğu, dava dilekçesinde tutarın dava tarihindeki TL karşılığı talep edildiğinden dava tarihi itibarıyla Euro’nun kur karşılığının (efektif satış) 2,2937 TL olduğu nazara alınarak davacının talebinin 636.966,13 TL yönünden kısmen kabulüne, birleşen davada ise bilirkişi raporunda yapılan değerlendirme çerçevesinde davacının her halükarda üretim kaybından kaynaklı alacağının talep edilen tutardan fazla olduğu anlaşılmakla taleple bağlı kalınarak davanın kabulüne ilişkin 09/03/2016 tarih, 2016/139 sayılı karar verilmiş, karar taraf vekillerince temyiz edilmiş, Yargıtay 15. Hukuk Dairesi’nin 15/05/2019 tarih, 2019/554 esas, 2019/2296 karar sayılı ilamı ile bozulmuştur.
Yargıtay bozma ilamında, “Dairemiz geri çevirme kararı üzerine sureti getirtilen … Ticaret Mahkemesi’nin … Esas sayılı dosyasında iş sahibi şirket tarafından yüklenici şirket aleyhine 14.05.2010 tarihli sözleşmenin feshinde haklı olduklarının tespitiyle müspet zarar kapsamında kâr kaybı, gecikme cezası ile sözleşmenin feshi sonucu yüklenici tarafından eksik ve ayıplı olarak üretilen ve çalışmayan tesis ve imalâtların yükleniciye verilmesi ile ödenen bedelin iadesi istemli dava açılmıştır. Söz konusu dava halen derdest olup temyize konu edilen eldeki davanın sonucunun beklendiği anlaşılmaktadır.
6100 sayılı HMK’nın 166. maddesinde aynı yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış olan davaların aralarında bağlantı bulunması durumunda davanın her aşamasında talep üzerine veya kendiliğinden ilk davanın açıldığı mahkemede birleştirilebileceği belirtildikten sonra aynı maddenin 4. fıkrasında davaların aynı ve birbirine benzer sebeplerden doğması ya da biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyecek nitelikte bulunması halinde bağlantının var sayılacağı kabul edilmiştir.
Temyize konu olan eldeki dava ile … Ticaret Mahkemesi’nin … Esas sayılı dosyasındaki dava aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılan davalar olup davacı ve davalı olarak davada yer aldıkları konum farklı olmakla birlikte tarafların aynı olduğu, her iki davada da ihtilâfın 14.05.2010 tarihli sözleşme ile 04.04.2011 tarihli ek sözleşmeden kaynaklandığı, birbirine benzer sebeplerden doğduğu ve sonradan …. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde açılan davada feshin haklı olduğunun tespiti, bedelin iadesi ile müspet zararların tazmini de istendiğinden eldeki davada verilecek ve kesinleşecek hükmün diğer davada verilecek hükmü doğrudan etkileyecek nitelikte bulunması sebebiyle davalar arasında bağlantı bulunduğundan, birleştirilerek birlikte görülmesi gerekmektedir.
Bu durumda mahkemece eldeki dava dosyası ile daha sonradan iş sahibi tarafından açılan … Ticaret Mahkemesi’nin … Esas sayılı dosyasındaki dava dosyasının birleştirilerek, tarafların iddia ve savunmalarına göre birleştirilen davadaki deliller de toplanıp temyize konu asıl ve birleşen dava ile birleştirilecek davada talep edilen konularda yeniden oluşturulacak konusunda uzman bilirkişi kurulu marifetiyle mümkünse sözleşme konusu tesis üzerinde keşif ve bilirkişi incelemesi de yaptırılıp alınacak rapor değerlendirilerek asıl ve birleşen davalarda sonucuna uygun karar verilmesinde zorunluluk bulunduğundan tarafların diğer temyiz itirazları bu aşamada incelenmeksizin kararın bozulması uygun görülmüştür. ” denilmiştir.
Mahkememizin 2019/395 esasına kayıtla bozma ilamına uyularak yargılama sürdürülmüştür.
Yargıtay bozma ilamında bahsi geçen Ankara Asliye …. Ticaret Mahkemesinin … esas, …. karar sayılı dava dosyası 19/09/2019 tarihli kararla iş bu dava dosyası ile birleştirilmiştir.
Davalı – birleşen dosyada davacı vekili 16/10/2019 tarihli oturumda beyanında bozma ilamında keşiften bahsedilmiş ise de tesis kapatılmış ve çalışmamakta olup keşifte hukuki yararın bulunmadığını bildirmiş, asıl ve birleşen dosyalar üzerinde uyulan Yargıtay bozma ilamı doğrultusunda bilirkişi incelemesi yaptırılmış olup, bilirkişi heyeti, 26/06/2020 tarihli raporlarında sonuç itibariyle asıl davada, davanın, yüklenicinin iş artışına dayalı alacak talebiyle haksız olarak nakde dönüştürülen teminat mektubu bedelinin tahsili isteğine ilişkin olduğu, davacının 87.300 Euro süpervizörlük bedeli ile 190.382,46 Euro güç artışı nedeniyle talep edebileceği tutar olmak üzere toplam alacağının 277.682,46 Euro olup, dava tarihi itibariyle geçerli kur üzerinden TL karşılığının 648.888,37 TL olarak hesaplandığını, teminat mektubunun nakde çevrilmesinden dolayı 68.700 Euro bedelli teminat mektubunun dava tarihi itibariyle geçerli kur üzerinden TL karşılığının 160.678,37 TL olarak hesaplandığını, teminat mektubunun iadesi koşullarının sözleşmede kararlaştırılmadığından, gerçekleşip gerçekleşmediğinin saptanamadığını, bu nedenle birleşen … Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dosyası ile hesaplanan iş sahibinin alacağından mahsup edildiğini, birleşen Ankara …. Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dosyasında davanın, iş sahibi tarafından gecikme cezasının tahsili talebine ilişkin olup dava değerinin 50.000,00 TL olduğunu, davacının işin geciktiği 164 günde, ortalama üretim yüzdeleri de nazara alınarak yapılan hesaplama sonucunda gecikmeden kaynaklı zararının 814.273,09 TL olarak hesaplandığını, birleşen Ankara Asliye 1. Ticaret Mahkemesi dosyasında davacının birleşen Ankara Asliye ….. Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dosyasında gecikme tazminatı talep etmesi ve iş bu davada da bakiye gecikme tazminatının tahsilini istemiş olup, bakiyenin 764.273,90 TL olduğunu, davacının 10/09/2014 tarihli yazısı ile davalı yükleniciye bildirdiği kesin kabul eksikliklerinin giderilmesi için gereken tutar olan 28.757,52 TL olup, toplam alacağının 793.030,61 TL olarak hesaplandığını, bu tutardan asıl davada nakde dönüştürülen teminat mektubu tutarı 160.678,37 TL mahsup edildikten sonra davacı iş sahibinin bakiye alacağının 632.352,24 TL olarak hesaplandığını bildirmişlerdir.
Asıl davanın 11/12/2019 tarihli oturumda takipsizlik nedeniyle yenileninceye kadar işlemden kaldırılmasına karar verildiği, 3 aylık sürenin dolup yenilemenin yapılmamış olduğu anlaşılmıştır.
Davalı – birleşen dosyalarda davacı vekilinin itirazlarının değerlendirilmesi için mevcut bilirkişi heyetinden ek rapor alınmış olup, bilirkişi heyeti 04/12/2020 tarihli ek raporlarında itirazları değerlendirerek, asıl kök raporlarındaki görüş ve tespitlerinde bir değişiklik olmadığını bildirmişlerdir.
Birleşen dosyalarda davacı vekiline 23/12/2020 tarihli oturumda birleşen Ankara Asliye 1. Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dava dosyasında dava konusu kalemlerden 5.928.607,81 TL kâr kaybı talebine ilişkin açıklayıcı beyanda bulunması için süre verilmiş, birleşen dosyalarda davacı vekili 30/12/2020 tarihli dilekçesi ile bu hususta açıklayıcı beyanda bulunmuş, … 2. Sulh Hukuk Mahkemesinin ….. D.iş sayılı dosyasında 04/04/2012 tarihinden geçici kabulün yapıldığı 15/09/2020 tarihine kadar 164 gün için kâr kaybının raporda 1.174.273,09 TL olarak hesaplandığını, geçici kabul tutanağında işin / eserin ayıplı ve eksik olarak teslim edildiğinin açıkça yazılı olduğunu, bu tarihten Ankara Asliye ….. Ticaret Mahkemesine açtıkları ve akdin feshini talep ettikleri davanın tarihi olan 04/04/2016 tarihine kadar 1307 gün olup, 1307 gün için kâr kaybının 9.358.383,71 TL olup fazlaya ilişkin haklarını saklı tutarak 5.928.607,81 TL kâr kaybı talebinde bulunduklarını bildirmiş ve yine diğer alacak kalemlerine ilişkin açıklayıcı beyanlarını bildirmiştir.
Davalı – birleşen dosyalarda davacı vekilinin itirazlarının değerlendirilmesi ayrıca talep açıklama dilekçesindeki beyanlar da irdelenerek Ankara Asliye …. Ticaret Mahkemesi dosyasında bu talep (kâr kaybı) talebine yönelik de değerlendirme yapılmak üzere bilirkişi heyetinden ek rapor alınmış olup, bilirkişi heyeti 31/12/2020 tarihli ek raporlarında itirazları değerlendirip, daha önce düzenlenen kök ve ek raporlarda yer alan tespitlerinde bir değişiklik olmadığını, birleşen davacının talep edebileceği müspet zararın davacının 10/04/2014 tarihli yazısında yer alan eksikliklerin toplamda 4 haftalık süre içinde tamamlanabileceği, davacının bu eksiklikleri gidermesi için başka bir yüklenici ile anlaşması için gereken makul sürenin 30 gün olabileceği değerlendirmesi ile 11/04/2014 – 08/06/2014 arası dönem için yoksun kalınan kârın 186.046,26 TL olarak hesaplandığını bildirmişlerdir.
Asıl davanın; 11/12/2019 tarihli oturumda takipsizlik nedeniyle işlemden kaldırıldığı ve yasal 3 aylık süre içerisinde yenilenmediği anlaşılmakla asıl davanın açılmamış sayılmasına karar vermek gerekmiştir.
Dosya kapsamından; taraflar arasında “işverenin elektrik üretim lisansı, kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde … ili sınırları içerisinde kuracağı 2 x 1,8 mw gücündeki …HES’in santral binasındaki tüm elektromekanik teçhizatın ve yardımcı ekipmanlarının temini ile tüm bu teçhizatın tesisi ve devreye alınması için süpervizörlük hizmeti verilmesi işi”ne ilişkin 14/05/2020 tarihli sözleşme düzenlendiği, 04/04/2011 tarihli, 14/05/2010 tarihli sözleşmenin eki olduğu belirtilen ek protokol düzenlendiği, … 2. Sulh Hukuk Mahkemesinin …. D.iş sayılı dosyası ile, 14/05/2010 tarihli sözleşme ve 04/04/2011 tarihli ek protokole konu malzemelerde ayıp bulunduğu iddiası ile ayıpların neler olduğu, mevcut durum ile zarar miktarının ve ayıbın giderilmesi için harcanması gereken bedelin tespiti talebinde bulunulduğu, yerinde keşif yapılmış olup 11/10/2012 tarihli rapor düzenlendiği, 164 gün gecikme sebepli üretim kaybı olduğu, yapılan imalatların bazılarının hala ayıplı olduğu, belirtilerek zarar miktarının 1.174.273,09 TL olarak hesaplandığı rapor edilmiştir.
Davanın dayanağı sözleşmeye konu tesisle ilgili 15/09/2012 tyarihli geçici kabul tutanağı düzenlendiği, tesisin bitirildiği tarihin bu tutanakta 08/09/2012 tarihi olarak yazıldığı eksik ve kusurların ihale bedelinin %5’inden az olduğunun tespit edildiği,
… 2. Sulh hukuk Mahkemesinin …. D.iş sayılı dosyası ile dava konusu yere ilişkin sözleşme ve ek protokol gereği asıl davada davacı tarafından teslim ve montajı taahhüt edilen ve garanti edilen santralin ayıpsız çalışıp çalışmadığı, mevcut ayıpların neler olduğu, santralin çalışmaması sebebiyle uğranılan zararın tespitinin talep edildiği, yerinde keşfen inceleme yapıldığı, bilirkişi heyetinin 29/04/2013 tarihli raporunda Dumlu … Ltd. Şti.’ne ait HES’in 21/03/2013 tarihinde 1. Ünitesinde ve 03/04/2013 tarihinde 2. Ünitesinde meydana gelen arızasından dolayı elektrik üretememesinden dolayı maddi kayıp toplamının 184.197,09 TL olarak hesaplandığı,
… 2. Sulh Hukuk Mahkemesinin …. D.iş sayılı dosyası ile elektrik üretim verim değerlerinin, verim düşüklüğünün hangi ayıplardan kaynaklandığı, ayıpların hangi sürede giderilip giderilemeyeceği, santralin ayıplı çalışması nedeniyle ileride çıkması muhtemel ilave arızaların sözleşmede taahhüt edilen verim değerlerine ulaşılıp ulaşılmadığının, elektromekanik ekipmanların sorunsuz çalışıp çalışmadığı, sistemin ayıplı çalışması sonucu oluşan zararın tespiti isteğinde bulunulduğu, keşfen yapılan inceleme sonucu 13/06/2013 tarihli raporda elektrik üretim kaybının %34 oranında olduğu, tribünlerin yeniden imal edilmesi maliyetinin 960.000 USD olarak hesaplandığı, yeniden imalin 6 ay süreceğinin, toplam elektrik üretim kaybının 489.354,03 TL, diğer ayıplı imalat ve eksik imalatların toplam bedelinin 294.986,00 TL olduğu ve 2 hafta süreceğinin belirtildiği anlaşılmıştır.
Birleşen Ankara Asliye ….. Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dosyasında; davacı iş sahibi, yüklenici davalının sözleşmeye konu işi zamanında teslim etmemesi nedeniyle gecikmeye konu zararın tazmini isteğinde bulunmakta olup, mahkemece yapılan inceleme ve tüm dosya kapsamına göre; birleşen bu dosyada davacı taraf sözleşmedeki teslim tarihi olan 04/04/2012 tarihi ile geçici kabulün yapıldığı 15/09/2012 tarihleri arası 164 günlük üretim kaybı nedeniyle şimdilik kaydı ile 50.000,00 TL alacağın tahsili isteğinde bulunmuş olup, birleşen dosyada davalı taraf her ne kadar işin süresinde bitirilememesinden güç artışından ve teknik verilerdeki değişiklikten kaynaklandığını, ilave süre verilmesi talebinin reddinin haksız olduğu savunmasında bulunmuş ise de teknik verilerdeki değişiklik ve güç artışına rağmen birleşen dosya davalısının sözleşmedeki ek süre hakkını kullanmadığı, parametre değişikliğinin kendisine bildirilmesinden sonra 02/12/2011 tarihli yazıda sözleşmeye uygun olarak 2012 yılı nisan ayı içerisinde montaj işlerinin bitirileceğini bildirdiği, 04/04/2011 tarihinde yapılan son taksit, avans ödemesinden sonra 04/04/2012 tarihinde sözleşme süresinin sona erdiğinin kabulü gerektiği, geçici kabul tarihi 15/09/2012 tarihi olup, 04/04/2012 tarihi ile 15/09/2012 geçici kabul tarihi arası 164 gün için gecikme cezası talebinin yerinde olduğu, gecikmeden kaynaklı zararın 814.273,09 TL olarak hesaplandığı, iş bu davada fazlaya ilişkin haklar saklı tutularak 50.000,00 TL talep edilmiş olmakla davanın 50.000,00 TL alacak miktarı üzerinden kabulüne, dava tarihi öncesi itibariyle temerrüt oluşmadığından alacağa dava tarihinden itibaren avans faizi işletilmesine karar verilmiştir.
Birleşen Ankara Asliye …. Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dosyası ile ilgili olarak mahkemece yapılan inceleme ve tüm dosya kapsamına göre;
İşbu davada, davacı taraf aradan geçen zaman içinde geçici kabul eksikliklerinin giderilmemiş olması nedeniyle davalının defalarca ihtar edildiği, 18/06/2015 tarihli ihtarname ile 15 gün süre verildiği, 01/03/2016 tarihli ihtarname ile 1 aylık süre verildiği, eksiklikler giderilmediği, HES’in çalışır duruma gelmediği belirtilerek 11/04/2016 tarihli ihtarname ile sözleşmenin fesih edildiğini, sözleşmenin 12.maddesine göre menfi ve müspet zararın karşılanacağı hükme bağlandığından 5.928.607,81 TL kar kaybı (geçici kabul tarihinden iş bu dava tarihine kadar kar kaybı) 871.392,19 TL gecikme cezasının tahsili, davalı tarafından eksik ve ayıplı üretilen ve çalışmayan …HES tribünlerinin ve elektro mekanik üretim kısmının davalıya iadesi ile bu iş nedeniyle davalıya ödenen 1.151.000,00 Euro’nun tahsili isteğinde bulunmaktadır.
Davacı tarafından davalıya Ankara … Noterliğinden keşide edilen 18/06/2015 tarih, … yevmiye numaralı ihtarname ile …HES santralinin eksik ve ayıplı yapıldığı, bu eksik ve ayıpların geçici kabul tutanağı ile saptanmasına ve keşide edilen bir çok ihtarda belirtilip giderilmesinin istenilmesine rağmen aradan 24 ay süre geçmesine karşın, eserdeki eksik ve ayıplar giderilmediğinden TBK’nın 125.maddesinin 1.fıkrası gereğince 15 gün içerisinde eserin ayıptan ve eksiklikten ari bir biçimde teslimi, eksik ve ayıplar nedeniyle eser randımanlı çalışmadığından fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla 2.000.000,00 TL gecikme tazminatının ödenmesi isteğinde bulunulduğu,
Ankara … Noterliğinden keşide edilen 01/03/2016 tarih … yevmiye numaralı ihtarname ile santralin eksik ve ayıplı yapıldığı, geçici kabul tutanağı ile saptanmasına ve keşide edilen bir çok ihtarda belirtilip, giderilmesinin istenilmesine rağmen, aradan 32 ay süre geçmesine karşın ayıpların giderilmediği, sözleşmenin 11.maddesi hükmünce, bu eksik ve ayıpların ihtarın tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde giderilerek HES’i çalışır bir vaziyette teslimi, aksi halde sözleşmenin feshi cihetine gidileceğinin ihtar edildiği,
Davacı tarafça davalıya gönderilen 11/04/2016 tarihli yazı ile sözleşmeler kapsamında yapılması gereken …HES’in santral binasındaki tüm elektromekanik teçhizatın ve yardımcı ekipmanlarının temini ile tüm bu teçhizatın tesisi ve devreye alınması için süpervizörlük hizmeti verilmesi işinin eksik ve ayıplı olarak yapıldığından HES’in çalışmadığı, müteaddit kereler uyarılmasına karşın işin sözleşme, ek protokol fen ve sanat kurallarına uygun olarak teslim edilmediğinden sözleşmeyi ve ek protokolü feshettiklerini, yaptıkları HES’i tüm teçhizatları ile birlikte sahadan teslim almalarının talep edildiği, iş nedeniyle ödenen bedelin tahsili ve kar kaybı talepli dava açılacağının bildirildiği anlaşılmıştır.
Taraflar arasında 15/09/2012 tarihli geçici kabul tutanağı düzenlenmiş olup, bu tarihten sonra 07/11/2012 tarih, 06/12/2012 tarih, 11/12/2012 tarih, 27/12/2012 tarih, 10/02/2013 tarih, 27/03/2013 tarih, 02/04/2013 tarih, 11/04/2013 tarih, 16/04/2013 tarih, 23/04/2014 tarih, 03/06/2014 tarih, 17/05/2014 tarih, 02/06/2014 tarih, 02/09/2014 tarih, 10/09/2014 tarihli tutanaklar ve davacı tarafından davalıya yazılar gönderildiği, 10/09/2014 tarihli yazı ile kesin kabule hazır hale eksiklikler nedeniyle gelmediğinin bildirildiği, taraflar arasında kesin kabul işlemleri yapılmadan 11/04/2016 tarihli ihtarname ile sözleşmenin feshedildiği anlaşılmıştır.
TBK’nın 125.maddesi seçimlik haklar başlıklı olup; iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde borçlunun temerrüdü üzerine alacaklının, aynen ifa ve gecikmeden kaynaklanan zararın tazmini, sözleşmenin feshi ve müspet zararın tazmini ve sözleşmeden dönerek menfi zararın tazmini talep etme hususunda seçimlik hakkı olduğu hükme bağlanmıştır.
Davacının birleşen … esas sayılı dosyada davalının işi süresinde tamamlayamaması nedeniyle fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla gecikme cezasının tahsili isteğinde bulunmuş, birleşen … Ticaret Mahkemesinin … esas sayılı dosyası ile bilirkişi raporu ile tespit edilen gecikme tazminatından bakiye alacağının tahsili isteğinde bulunmaktadır. 11/04/2016 tarihinde keşide edilen ihtarname ile sözleşmenin feshedildiği beyan edilmekte ise de eksik ve ayıplı da olsa davalının edimini ifa ettikten sonra davacının birleşen … esas sayılı dosyası ile gecikme tazminatı talep etmek suretiyle TBK’nın 125.maddesinde yer alan birinci seçimlik hakkını 1 kez kullandıktan sonra ve her seçimlik hak inşai niteliği haiz olduğundan bir kez kullanmakla son bulacağı anlaşılmıştır.
15/09/2012 tarihli geçici kabul ile davalının eksik/ayıplı olarak işi teslim ettiği, geçici kabulün işin kabulü anlamına gelmeyeceği, kesin kabul eksikliklerinin giderilme bedelinin talep edilebileceği, davalı … vekili her ne kadar işin süresinde bitirilememesinin güç artışından ve teknik verilerdeki değişiklikten kaynaklandığını, sözleşme uyarınca ilave süre taleplerinin reddedilmesinin haksız olduğunu, bu yönüyle geç teslimden kaynaklanan zarardan müvekkilinin sorumlu olmadığını savunmuş ise de teknik verilerdeki değişiklik ve güç artışına rağmen …’ın sözleşmedeki ek süre hakkını kullanmadığı, parametre değişikliğinin kendisine bildirilmesinden sonra … tarafından yazılan 02/12/2011 tarihli yazıda sözleşmeye uygun olarak 2012 Nisan ayı içerisinde montaj işlerinin bitirileceğinin bildirildiği, bu haliyle …’ın güç artışına dayalı olarak ek süre verilmesi gerektiğine ilişkin savunmasının yerinde olmadığı, sözleşmenin 7.maddesi hükmü ve ek protokolün “yüklenici taahhüdü kapsamındaki tüm teçhizatı avansı ödemesini müteakip 10 ay içerisinde sahada hazır bulunduracaktır. Yüklenici kapsamındaki montaj işlemleri 2 ay içerisinde tamamlanacaktır. İşin toplam süresi 12 aydır.” 9.maddesi birlikte değerlendirildiğinde 04/04/2011 tarihinde yapılan son taksit avans ödemesinden sonra 04/04/2012 tarihinde sözleşme süresinin sona erdiğinin kabulü gerektiği, bu durumda davacının talep edebileceği gecikme tazminatının sözleşmenin bitim süresi olan 04/04/2012 tarihi ile geçici kabul tarihi olan 15/09/2012 tarihi arasındaki 164 gün için birleşen … esas sayılı dosyasında hesaplanan 814.273,09 TL olup bu davada 50.000,00 TL talep edilmiş ve buna hükmedilmekle bu miktar mahsup edildikten sonra bakiye miktar 764.263,09 TL olup, davacının davalıya yazdığı ve işin kesin kabule hazır olmadığını bildirdiği 10/09/2014 tarihli yazısında sıralanan eksikliklerin giderilmesi için gereken masraf (bahse konu eksikliklerin giderileceği sürede davacının gelir elde edebileceği) bilirkişi raporunda 28.757,52 TL olarak hesaplanmış olup, (bu ayıp/eksik iş miktarının sözleşmenin feshini gerektirmeyecek nitelikte olduğu) bu miktarla birlikte toplam zarar 793.030,61 TL olup, asıl davada nakde dönüştürülen teminat mektubu bedeli 160.678,37 TL olup bu miktar mahsup edildiğinde davacının bu kalemden alacağının 632.352,24 TL olduğu kanaatine varılmıştır.
Davacı taraf işin teslim edilmesi gereken nisan 2012 tarihinden 11/04/2016 fesih tarihine kadar yoksun kaldığı karı talep etmiş ise de, (5.928.607,81 TL) 15/09/2012 tarihinde işin geçici kabul işlemleri yapılmış ve imalatlardaki eksiklikler tespit edilmiş olup, davalının bu tarihten sonra imalata devam ettiği, davacının da sözleşmeyi 4 yıl geçtikten sonra feshederek zararın artmasına sebebiyet verdiği, yerleşik Yargıtay içtihatları da nazara alınarak davalının işten el çektiğinin kabul edildiği tarihten işin başka bir yükleniciye verilmesi gereken makul süre ile eksikliklerin giderilmesi için gereken süre için yoksun kaldığı karı talep edebileceği, bu sürenin denetime ve hüküm kurmaya elverişli bilirkişi raporunda belirlenerek buna göre kar kaybı hesabının yapıldığı, yoksun kaldığı kar kaybı 186.046,26 TL olarak hesaplanmış olup bu kalemden alacağın 186.046,26 TL olarak kabulü gerektiği kanaatine varılmıştır.
Davacı taraf ayrıca 3.kalem talep olarak eksik ve ayıplı olarak üretilen ve çalışmayan …HES tribünlerinin ve elektromekanik üretim kısmının davalıya iadesi ile bu iş nedeniyle davalıya ödenen 1.151.000,00 Euro’nun tahsili isteğinde bulunmakta ise de mahkemece yapılan inceleme, bilirkişi asıl ve ek raporları içeriği ve tüm dosya kapsamına göre; davanın dayanağı sözleşmeye konu HES’in kabule icbar olmayacak şekilde ayıplı olduğu yolunda dosya kapsamında bir kayda rastlanmadığı, geçici kabul yapıldıktan sonra ve imalatın kabule icbar olunamayacak şekilde ayıplı olduğuna dair bir kayıt olmadığından sözleşmenin geriye dönük olarak feshi talebinin ve buna bağlı olarak eksik ve ayıplı üretilen HES tribünlerinin ve elektromekanik üretim kısmının davalıya iadesi ile bu iş nedeniyle davalıya ödenen bedelin tahsili talebinin yerinde olmadığı kanaatine varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle birleşen iş bu davanın 818.398,50 TL üzerinden kısmen kabulüne, dava tarihi öncesi itibariyle temerrüt oluşmadığından alacağa dava tarihinden itibaren avans faizi işletilmesine karar vermek gerekmiştir.
HÜKÜM : Yukarıda açıklanan nedenlerle;
1-Asıl davada;
Davanın açılmamış sayılmasına,
Alınması gerekli 59,30 TL harcın peşin alınan 12.270,55 TL’den mahsubu ile artan 12.211,25 TL harç bedelinin karar kesinleştiğinde ve istek halinde davacıya iadesine,
Bozma öncesi kararla davalıdan tahsiline karar verilip vergi dairesine yazılan 31.240,61 TL harcın tahsilinin yapılmaması, yapılmış ise iadesi hususunda Vergi Dairesine yazı yazılmasına,
Davacı tarafından yapılan yargılama giderlerinin kendi üzerinde bırakılmasına,
Davalı tarafından yapılan yargılama gideri bulunmadığından bu konuda karar verilmesine yer olmadığına,
Kullanılmayan gider avansının karar kesinleştiğinde ve talep halinde davacıya iadesine,
2-Birleşen … Ticaret Mahkemesi’nin … esas sayılı davada;
Davanın alacak miktarı için kabulü ile, 50.000,00 TL’nin 05/12/2012 dava tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
Alınması gerekli 3.415,50 TL harçtan peşin alınan ve bozma öncesi kararla davalıdan tahsiline karar verilip vergi dairesine yazılan harçla karşılanmakla ayrıca harç alınmasına yer olmadığına,
Davacı tarafından yapılan aşağıda dökümü yazılı 855,45 TL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
Davalı tarafından yapılan yargılama giderlerinin kendi üzerinde bırakılmasına,
3-Birleşen … Ticaret Mahkemesi’nin … esas sayılı davada;
Davanın kısmen kabulü ile, 818.398,50 TL’nin 14/04/2016 dava tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin istemin reddine,
Alınması gerekli 55.904,80 TL harcın peşin alınan 179.791,92 TL’den mahsubu ile artan 123.887,12 TL harç bedelinin karar kesinleştiğinde ve istek halinde davacıya geri verilmesine,
Davacı tarafından yapılan aşağıda dökümü yazılı yargılama giderinin kabul ve ret oranlarına göre takdiren %7’si olan 915,11 TL ile 29,20 TL başvurma ve 55.904,80 TL peşin harç toplamının davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
Davalı tarafından yapılan yargılama gideri olmadığından bu konuda karar verilmesine yer olmadığına,
Davalı davada kendisini vekille temsil ettirmiş olup, reddedilen miktar üzerinden hesaplanan 185.721,02 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine
Kullanılmayan gider avansının karar kesinleştiğinde ve talep halinde davacıya iadesine,
Tarafların işbu karara karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde Yargıtay nezdinde temyiz kanun yoluna başvurabileceklerinin belirtilmesine,
Dair oybirliği ile verilen karar davalı-birleşen dosyalarda davacı … A.Ş. yetkilisi ve ihbar olunan Hidroen A.Ş. vekilinin yüzüne karşı davacı-birleşen dosylarda davalı … vekilinin yokluğunda açıkça okunup usulen anlatıldı.
02/06/2021

Birleşen … Ticaret Mahkemesi
Davacı
Başvurma harcı 21,15 TL
Peşin harç 742,50 TL
Vekalet harcı 3,30 TL
Tebligat ve posta gideri 88,50 TL
+————————————-
TOPLAM 855,45 TL

Birleşen … Ticaret Mahkemesi Davacı
Posta Masrafı : 73,00 TL
Bilirkişi Ücreti : 13.000,00 TL
+
Toplam : 13.073,00 TL
¸e-imzalıdır. ¸e-imzalıdır. ¸e-imzalıdır. ¸e-imzalıdır.