Görüntülediğiniz mahkeme kararı henüz kesinleşmemiştir. Yararlı olması amacıyla eklenmiştir.

T.C. ANKARA 3. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ
T.C.
ANKARA
3. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ
TÜRK MİLLETİ ADINA
GEREKÇELİ KARAR
ESAS NO : 2014/808
KARAR NO : 2021/320

DAVA : Alacak
DAVA TARİHİ : 17/02/2009
KARAR TARİHİ : 15/04/2021
GEREKÇELİ KARARIN
YAZILDIĞI TARİH : 15/05/2021

Mahkememizde görülen Alacak davasının yapılan açık yargılaması sonunda,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
DAVA: Davacı vekili dava dilekçesi özetle; Davalı … tarafından … Bankası 4344 TU no.lu kredisi kullanılarak 380 KW’lık 96.D.03.0050 proje no.lu H.176 Referanslı Tirebolu-Kalkandere (İyidere) Enerji İletim Hattının Anahtar Teslimi yapımının ihaleye çıkarıldığını, ihaleye 28.05.2002 tarihine kadar teklif verildiğini, …’ça yapılan değerlendirmeler sonucunda bu hattın yapılmasının, müvekkili şirketin lideri olduğu EMTAMITAŞ/… Konsorsiyumu’na ihale edilmesine karar alınıp alınan bu kararın davalı … tarafından krediyi veren … Bankasının oluruna sunulduğunu, müvekkili şirket tarafından davaya konu işin müvekkili şirketin lideri olduğu Konsorsiyuma ihale edildiği duyumunun alınması üzerine inşaat mevsiminden azami istifade etmek ve işe bir an önce başlanabilmesini sağlamak amacıyla tüm sorumluluk davacıya ait olmak üzere çalışmalara başlanılmasının istenildiği hususunda 28.06.2002 tarih ve 2002/5 sayılı yazının …’a sunulduğunu, …’ın muvafakati üzerine idare tarafından davacıya 15.07.2002 tarihinde bir kısım yer tesliminin yapıldığını, böylece sözleşme imzalanmadan önce çalışmalara başlanıldığı, daha sonra davalı idarenin daveti üzerine Konsorsiyum ile … arasında“ H.176 Referans no.lu Tirebolu – Kalkandere (İyidere) Enerji İletim Hattının” yapımı hususunda 27.09.2002 tarihli sözleşmenin imzalandığını, Doğu Karadeniz Bölgesinin güç arazi koşullarına rağmen hattın plan, profil ve direk tevziatının 20.10.2003 tarihinde tamamlanarak …’a sunulduğu ve …’ça da 31.10.2003 tarihinde onaylandığının 11.11.2003 tarih ve 0181 sayılı yazı ile yükleniciye bildirildiğini, Konsorsiyum Protokolünde; iş paylaşımının, % 70 … ve % 30 … olmak üzere düzenlendiği, hattın ilk arazi ve etüt çalışmaları esnasında Konsorsiyumun % 30 oranında ortağı olan …’nin acze düşmesi nedeni ile büyük zorluklar yaşandığını, işlerin aksaması üzerine uzun süre bu ortağa ulaşılamadığını, bu nedenle 04.06.2003 tarih ve 10/2 no.lu yazı ile konunun çözümü için …’nin, görüşme yapılmak üzere davacı firmaya davet edildiğini, 07.07.2003 tarih ve 03/91 sayılı yazıyla …’a; … ile … arasında tanzim edilen yeni protokollerinin sunulduğunu, …’ın 22.07.2003 tarih ve 5572/15778 sayılı yazısı ile yeni iş paylaşım oranları protokollerinin yürürlüğe konulmasının uygun görüldüğünün bildirildiğini, Enerji iletim hattının güzergâh planlarının ve Direk Tevzi Listelerinin davalı idare tarafından onaylanmasının ardından, arazide direk ayak kesitlerinin alınıp idarece bu kesitlerin onaylandığı, direk tevziatı yapılmış olan hat bölümlerinde çalışma yapacak montaj taşeronlarının isimlerinin 23.09.2003 tarih ve 03/186 sayılı yazıyla; davalıya bildirilip bu taşeronların kullanacakları kum-çakıl ocaklarının yerlerinin tespiti için eleman görevlendirilmesi hususunun idareden istenildiğini, direk yerlerine isabet eden ağaçlar kesileceğinden bu duruma ilişkin tespitlerin yapılabilmesi için eleman görevlendirilmesi hususunun 24.09.2003 tarih ve 03/188 sayılı yazıyla idareden istenildiğini, 06.10.2003 tarih ve 03/199 sayılı yazıyla; direk betonlarının dökülmesine 07.10.2003 tarihinde başlanacağından kontrol elemanı görevlendirilmesi hususunun idareden istenildiğini, 06.10.2003 tarih ve 03/204 sayılı yazıyla; Şantiye Şefi görevlendirme yazısının …’a gönderildiğini, alt montaj ve üst montaj çalışmalarını yürüten 6 adet taşeronla hattın tüm güzergâhında ve hattın her noktasında işe başlanıldığını, çalışılan taşeron firmaların çalıştıkları hat bölümlerinin organize edilerek 1-…: 1-49 no.lu direkler arası, / 2-…. 177-206 no.lu direkler arası, hat bölümlerini yapacağı hususunun, 07.11.2003 tarih ve 03/244 sayılı yazıyla …’a iletildiğini, arazide kazı çalışmaları devam ederken fabrikada direk imalat çalışmalarına da başlanıldığını, 23.09.2003 tarih ve 03/185 sayılı yazıyla direklerin stup imalatları yapılmış olan 116 ton imalatın test ve tespitleri için … yetkililerinin fabrika sahasına davet edildiğini, imalatları tamamlanan direk malzemelerinin sahaya gönderilerek montaj çalışmalarına başlanıldığını, 04.11.2003 tarih ve 03/239 sayılı yazı ekinde gönderilen 2003 yılı Ekim ayı faaliyet raporunda da görüldüğü gibi 45 adet direk kazısının yapıldığını, 13 adet direğin de alt montajlarının yapılarak betonlarının döküldüğünü, alt montajları yapılan direklerin üst montajlarının da yapılması için 31.10 2003 tarih ve 03/236 sayılı yazıda belirtildiği üzere ilk etapta imalatı yapılan 600 ton civarındaki direğin üst montaj malzemelerinin testlerinin yapılıp şantiyeye sevk edildiğini, … tarafından hazırlanan kamulaştırma planlarının, ilçe ilçe olmak üzere hazırlandıkça 25.09.2003 tarihinden itibaren 31.12.2004 tarihine kadar idarenin 10. Grup Müdürlüğünün onayına sunulduğunu, Grup Müdürlüğünün de 12.05.2004 tarihinden başlayarak en son 10.01.2005 tarih ve 153 sayılı yazısı ile kamulaştırma planlarını onayladığını, bu suretle hattın tümünün kamulaştırma planlarının onayının tamamlandığını, Kamulaştırma planlarının onay tarihlerini belirtir listelerini içeren yazıların tablo halinde dava dilekçesi ekinde sunulduğunu, Kamulaştırma planlarının hazırlanmasında elde olmayan sebeplerle meydana gelen bazı aksamaların olduğunu, bunun nedeninin; hattın geçtiği yerlerdeki ilçe teşkilatlarının tapu kayıtlarının Genel Müdürlükten ve mahalli ilçe teşkilatlarından temininden kaynaklanan güçlüklerden ileri geldiğnii, bu durum davalı işveren tarafından da açıkça bilindiği halde oluşan zararın karşılanması için Hakem’e yapılan başvuru üzerine Hakemin; bu durumu, hiçbir maddi olguya dayanmaksızın, etüt çalışmalarındaki gecikmeyi “yüklenici firmanın yetersiz bir kadro ile işe geç başlaması, deneyimsiz bir yüklenici gibi acemice davranması..” diye nitelemesinin yerinde olmadığını, Zira; Direk yerleri ile direkler arasındaki hattın altında kalan yerlerin … adına kamulaştırma tescillerinin uzaması üzerine işin bir an önce bitirilebilmesi için tescil kararları beklenilmeyerek arazi sahiplerinin ikna edilmesi suretiyle çalışmalara devam edildiği, bu nedenle sürekli olarak hattın bir noktasından itibaren çalışma yapılmayıp, gerek montaj ve gerekse tel çekimi çalışmalarında, ekiplerin sürekli yer değiştirerek hattın mümkün olabilen her noktasında çalışıldığını, dava dilekçesi ekinde sunulan “ Çalışılan İşler ” tablosundan da bu durumun açıkça görüldüğünü, 2003 yılı Ekim ayı başlarında başlanılan çalışmaların, kış sezonunda da şantiyelerin kapatılmayarak devam ettiğini, ancak engellemeler nedeni ile programlandığı şekilde çalışılamadığını, bu hususta yazılan yazı ve eklerinin dava dilekçesi ekinde sunulduğunu, …’ça kamulaştırma planları onaylanan ancak engellemeler nedeni ile girilemeyen direklere ilişkin … onay yazılarının tarih ve sayıları ile engellemeler nedeni ile çalışma yapılamayan direkler için … tarafından 30.09.2004 tarihine kadar yazılan yazıların tablo halinde dava dilekçesi ekinde sunulduğunu, Keza; 06.08.2004 tarih ve 4472 sayılı … yazıları ile; engellemeler nedeni ile çalışma yapılamayan 56 adet direğe ait Grup Müdürlüğü elemanları ile birlikte tutulan tutanakların gönderildiği yazıların da dava dilekçesi ekinde sunulduğunu, tüm olumsuzluklara ve tüm engellemelere rağmen 2004 yılı kasım ayında montajı tamamlanan kısımların tel çekimine başlanıldığını, 03.01.2005 tarih ve 04/561 sayılı yazı ekinde sunulan 2004 yılı Aralık ayı faaliyet raporunda da görüldüğü üzere; 169 adet direğin hafriyatının, 164 adet direğin alt montajının, 132 adet direğin üst montajının yapıldığını, yapılmış 16 adet direğin de telinin çekildiğini, 01.02.2005 tarih ve 05/17 sayılı yazı ekindeki 2004 yılı sonu itibari ile yapılan işleri belirtir faaliyet raporunda da; 173 adet direk kazısının, 170 adet direk alt montajının, 134 adet direk üst montajı ve 17 adet direğin de tel çekiminin yapılmış olduğunun görüleceğini, engellemeler ile çalışma yapılması gereken direklerde idarenin yer teslimi yapamamasından dolayı, şantiye faaliyetlerine ara verildiği hususunun 12.01.2005 tarih ve 05/5 sayılı yazıyla idareye bildirildiğini, keza çalışmalara ara verilmesi nedeni ile faaliyetlere ne zaman başlanabileceği hususunun 09.03.2005 tarih ve 05/29 sayılı yazıyla idareye sorulduğunu, bu arada güzergâh değişikliği yapılan 152-156 no. lu direkler arası bölümde yer alan 156 no.lu taşıyıcı direğin ( kazısının tamamlandığı ) stub ayarlarının yapılıp demir donatıları ve kalıpları bağlanmışken betonun atılması aşamasında işin idare tarafından durdurulduğunu, …’ın 24.08.2005 tarih ve 4283 sayılı yazıları ile hatta hukuki olayların sonucu varyant yapıldığını bildirildiğini, …’ın 01.09.2005 tarih ve 4436 sayılı yazıları ile de varyant nedeni ile 152-157 no.lu direkler arasındaki kamulaştırma haritalarının …’ca yapılacağını bildirdiğini, arazide montaj yönünden yapılacak herhangi bir faaliyetin kalmaması sonucunda; 13.09.2005 tarihinde …’la koordinasyon toplantısı yapılıp aşağıdaki hususlarda mutabık kalınarak protokol tanzim edildiğini, bu Protokolde; “Hattın; 35-61, 79-107 ve 149-158 no.lu direkler arasının telinin çekilemediği, 38,44,51-55,59,92-94,105 ve 152-156 no.lu direklerin betonlarının atılamadığı, 37,40,102 ve 104 no.lu direklerin üst montajlarının yapılamadığı” hususlarının yer aldığını, özellikle işveren kurum tarafından yürütülmesi zorunlu olan hukuk süreci nedeniyle kamulaştırmanın makul zaman sürecinde yapılamaması sonucu arazi sahiplerinin engellemeleri ile karşılaşıldığını, Mahkemelerdeki kamulaştırma davalarına ilişkin sonuçların (İdari Mahkemece yürütmeyi durdurma kararı verilen bölümler dahil) Ekim 2005’in ilk yarısında elde edilebileceği ve bu aşamada yüklenicinin tel çekimine başlayamayacağı ve konunun Ekim 2005’ de yapılacak toplantıda tekrar değerlendirilmesi, hususlarının protokolde yer aldığı, ikna edilemeyen direk yeri sahiplerinin engellemeleri nedeni ile toplam 206 direklik hattın dikilemeyen 15 direk dışındaki 191 adet direğin dikiminin zorluklarla tamamlanabildiğini, toplam 136 km.lik hattın dikilemeyen direklerin tekabül ettiği 9 etaplık 39 km.’lik kısmı dışında kalan 97 km.’sinin tel çekiminin tamamlandığını, hattın telinin çekilemeyen bölümlerinden dolayı tel çekme teçhizatının büyük bir bölümünün tel çekimi yapılan bölümlerin başlangıç ve nihayetinde direklere aganta işlemleri için arazide bırakılması zorunda kalındığını, bölüm bölüm çalışma zorunda kalınması nedeniyle hem işçilik, hem nakliye hem yeni ekipman temin ve nakli zorunluluğunun ilave çok masraf gerektirdiği aşikarken, işveren tarafından böyle bir çalışmanın daha ekonomik sayılması gerektiğinin mantığının anlaşılamadığını, İdareye yazılan 17.11.2005 tarih ve 05/128 sayılı yazıda; yüklenicinin tüm iyi niyeti ve tüm gayri resmi ödemeleri de karşılayarak çalışma yapabileceği bölümlerde çalışmalarını tamamladığı ve bu arada da … Genel Müdürlüğü ve Grup Müdürlüğüne çeşitli tarihlerde özellikle engellemelerle ilgili 33 adet yazılan yazılar da refere edilerek istek ve taleplerin iletildiğini, artık … tarafından yapılabilecek hususların yerine getirildiğini, ancak bundan sonra Sözleşme Genel Koşulları “ İşverenin sorumlulukları madde 10/2”, “Durdurma madde 41/2 b, 41/3 ve Fesih madde 42/3.1b” maddelerine göre gereğinin yapılmasının istenildiğini, …’ın 12.12.2005 tarih ve 06381 sayılı yazısında; Bölge İdare Mahkemesinin 153 no.lu direk yeri ile ilgili kararı nedeniyle hattın 152-156 no.lu direkleri arasında zorunlu olarak güzergâh değişikliği yapıldığı, değişiklik yapılan bölüme ilişkin olarak kamulaştırma çalışmalarının titizlikle takip edilmekte olduğu, en kısa sürede tamamlanacağı, engellemelerde kolluk kuvvetleri temininde girişimlerde bulunulacağı ve mevsim koşulları izin verdiği ölçüde kamulaştırma kararı alınan direklerde çalışmaların sürdürülmesi hususunun yer aldığını, … tarafından …’a yazılan 14.02.2006 tarih ve 06/164 sayılı yazı ile 2006 yılı mart ayının gelmekte olduğu, 2006 yılı inşaat mevsiminin de kaçırılmaması için en kısa sürede sorunların ve çözümlerin görüşüleceği bir koordinasyon toplantısının düzenlenmesinin talep edildiğini, bu talep üzerine; 24.02.2006 tarihinde yapılan toplantı sonucunda tanzim edilen toplantı tutanağında; hattın 152-156 no.lu direkler arası kamulaştırmalarında hukuki sürecin devam ettiği hususu ile mahalli yetkililerden gerekli desteğin sağlanmasının istenileceğinin belirtildiğini, 10. Grup Müdürlüğünün 18.04.2006 tarih ve 1564 sayılı yazısı ekinde 151-157 no.lu direkler arasındaki 59 adet taşınmazın mahkeme kararlarının …’a gönderildiğini, 24.02.2006 tarihinde …’da yapılan değerlendirme toplantısında alınan kararlar çerçevesinde idarece Trabzon Valiliğine yazılan yazı ile gerekli güvenlik tedbirleri alınarak hattın tesisine imkân sağlanılması hususunun bildirildiğini, sonrasında 2006 yılı mart ayından itibaren çalışmalara tekrar başlanarak kalan direklerin montajlarının ve tel çekimi işlerinin yapımına başlanıldığını, kalan tüm işlerin önceki çalışmalarda olduğu gibi kolluk güçleri nezaretinde yapılabildiğini, dikilemeyen 44 no.lu direk nedeni ile teli çekilemeyen 43-46 no.lu direkler arasındaki tel çekiminin 44 no.lu direğin dikilmesi ile yapılabildiği, bu hususlara ilişkin belgelerin dava dilekçesi ekinde mahkemeye sunulduğunu, enerji nakil hattında montajı yapılamayan son direk olan 44 no.lu direğin üst montajının 29.08.2006 tarihinde tamamlandığını, 03.09.2006 tarihinde de teli çekilemeyen 43-46 no.lu direkler arasında tel çekiminin yapılarak hattın tesisinin tamamlandığını, bu durumun idareye 08.09.2006 tarih ve 06/304 sayılı yazı ile bildirildiğini, hattın tesisinin tamamlanmış olmasına rağmen, hattın kabul çalışmalarının devam ettiği kısımlarda vatandaşların engellemelerinin de devam ettiğini, 4, 5 ve 206 no.lu direklerin kamulaştırmaları yapılmadığından ve ayrıca 4-5 no.lu direkler arası irtifak hakkı kamulaştırmalarının da yapılmamış olması nedeniyle bir kısım kişilerce; direklerin revizyonlarına ve 4-5 no.lu direkler arası klerans çalışmalarına müsaade edilmediğini, bu durumun 26.09.2006 tarih ve 06/306 sayılı yazıyla …’a bildirildiğini, idarenin bu başvuruya cevap teşkil eden 03.10.206 tarih ve 1098 sayılı yazısında; kamulaştırma tescil davalarının açıldığı ve kısa sürede sonuçlandırılması beklenilmektedir denildiğini, sonuç olarak 2003 yılı Eylül ayında sahada fiili olarak montaj çalışmalarına başlanılıp 2006 yılı Eylül ayında hattın inşasının tamamlanabildiğini, meydana gelen durumdan dolayı 01.11.2006 tarih ve 06/309 sayılı yazı ile 22.08.2004 tarihi ile 08.09.2006 tarihleri arasının, süre uzatımı olarak verilmesinin idareden talep edilmesine karşın idarenin afakî bir hesapla 13.07.2006 tarihine kadar süre uzatımı vererek müvekkilinden 57 gün gecikme cezası kestiğini,vhattın geçici kabulünün 29.11.2006 tarihinde yapılıp geçici kabul tutanağının 28.09.2007 tarihinde onaylandığını, enerji nakil hattının kesin kabulünün 29.11.2007 tarihinde yapıldığını, 18 aylık süre içerisinde bitirilmek üzere 27.09.2002 tarihinde imzalanan sözleşmede yapımı öngörülen Tirebolu- Kalkandere Enerji İletim Hattı Yapım işinin işe başlama tarihinin 02.11.2002 olduğunu, yukarıda belirtildiği üzere işveren tarafından giderilmesi zorunlu dış etkenlerin ve engellerin zamanında giderilememesi nedeniyle işin ancak 08.09.2006 tarihinde tamamlanabildiğini, işverenin; işin uzamasında kendisini “kusurlu görerek”: Hakem kararı ile 92 gün, iletken imalatı nedeni ile 20 gün, engellemeler nedeni ile 691 gün olmak üzere toplam 803 gün süre uzatımı verdiğini, işin yapımı için sözleşmede öngörülen 18 aylık sürenin bir buçuk katından fazla bir müddetin süre uzatımı olarak verilmesinin mücbir sebebin gerçekleştiğinin en belirgin kanıtı olduğunu, böyle olunca da sözleşmenin 35.2. maddesinde yer alan “yüklenicinin… makul masraf ve harcamaları, sözleşme fiyatına ilaveten işveren tarafından yükleniciye ödenir.” hükmü gereğince dava dilekçesi ekinde EK-48 adı altında hesaplanan zararın meydana geldiğinin aşikâr olduğunu, Taleplerinin; Enerji Nakil Hattının; ihale konusu işin teklifinde ve sözleşmesinde yer alan proje miktarları ile 07.12.2007 tarihli kesin hakedişteki proje miktarlarının, dava dilekçesindeki tabloda belirtildiği gibi olduğu, toplamda ihaleye esas keşif değerlerinin 13.280.835,01 TL, nihai keşif değerlerinin 14.374.347,45 TL olduğunu, Sözleşme “ Ek 2. Maddesinde; fiyat ayarlaması yapılmayacaktır.” denildiğini, ancak bu maddenin ekonomik koşullar nedeni ile güncelliğini yitirdiğini, nitekim Kamu İhale Kanununun Yapım İşlerine ait Tip Sözleşme Madde 31.maddesinin de dikkate alınması gerektiğini, durdurucu direk adedinin %135 oranında, özel direk sayısının % 700 oranında arttığının görüldüğünü, yine sözleşmenin Madde 15- Fiyat Farkı Ödenmesi ve Hesaplanması Şartları maddesinin dikkate alınması gerektiğini, idarenin uygun bularak onaylayıp uygulatmış olduğu projelere göre; hem ihaleye çıkarılan işin proje miktarlarında artışların meydana geldiği,hemde mücbir sebep olarak gecikmelerden dolayı süre uzatımının idarece verildiği dikkate alındığında buna tekabül eden fiat farklarının da idarece yükleniciye ödenmesinin gerektiği, bu nedenlerle tüm detayları ek yazılarda verilen ve 2003 yılında tesbit edilen zararın 1.624.384,99 US D olarak hesaplandığını, 152 ila156 no.lu direkler arasında; güzergah değişikliğinden dolayı talep edilen bedelin, yapılan iş değişikliğidir diye uygun görülmediğini, oysa; projeleri hazırlanan ve onaylanan hat güzergahındaki direklerin imalatlarının yapılıp sahaya sevk edildiği, ancak idarenin hat güzergahında değişiklik yaptığını, dolayısıyla bu değişikliğin iş değişikliği diye yorumlanmasının mümkün olmadığını, bu nedenle; bahse konu Enerji Nakil Hattının 152 ila156 no.lu direkler arasında idarenin yapmış olduğu güzergah değişikliğinden dolayı davacı yüklenicinin 2006 yılında tesbit edilen zararının, 485.035.393 USD olduğunu, davalı idarenin mücbir sebeplerle davacı yükleniciye gerekli süre uzatımını vermeyip 57 gün gecikme cezası karşılığı olarak müvekkilinin hakedişlerinden 591.811,55 USD kesintinin haksız olduğunu idarece düzenlenen ihale dosyasında yer alan tip projelerde; standart direk ayaklarının en fazla 6 metre uzunluğunda belirlendiğini, oysa; arazinin mevcut haliyle çok sarp ve eğimli olması nedeni ile standart 6 metre uzunluğundaki ayaklarının uygulanmasının mümkün olmaması nedeniyle bu konunun, davacı yüklenici tarafından davalı idareye yazılarla bildirildiğini, davalı idarenin de; 12.12.2003 tarih ve 0450 sayılı yazısı ile bu hususu uygun bulduğunu, bu nedenle davacı yüklenicinin“ Arazinin çok sarp ve eğimli olması nedeniyle ”bahse konu enerji nakil hattında sözleşmeden kaynaklanan bir yükümlülüğü olmamasına rağmen; çeşitli tip direklerde 67 adet standart dışı direği önce projelendirip bilahare yapmış olduğu prototip örneklerin idarece onayından sonra bu direklerin imalatını ve montajını yaptığını, yapılan bu işin mitarının dava dilekçesi eki olan Ek-48 deki kesin hakedişteki direk listesinde yer aldığını, bu nedenle; müvekkilinin bu kaleme dair zararının 11.000 TL olduğunu, fiber kablo konusunda;( Ek-46 da detayları verilen bilgilere göre) yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerle meydana gelen ve işveren tarafından yükleniciye tekraren yaptırılan ve karşılığında bir herhangibir bedel ödenmeyen bu işlerin bedelinin, dava dilekçesinde dökümü verilen ( Ek: 52 ) belgelere göre; (3.600USD+15.911 EURO +73.500 TL) olmak üzere toplam 106.238,00 TL olduğunu, direklerin sıralı olarak dikilememesi yüzünden tel çekiminin düzenli olarak yapılamadığı, dosyaya sunulan belgelere göre, tel çekimi işinin; 250 kişilik bir ekiple yapıldığı, yukarıda izah edildiği üzere tel çekimi işinin, yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerle zorunlu olarak sıralı bir şekilde yapılamaması nedeniyle davacı yüklenicinin; oluşan bu durumdan dolayı ekip / ekipman ve makine parkını zorunlu olarak ilave bir maliyetle bu yerlere taşıdığı, bundan dolayı da yüklenicinin dava dilekçesi ekinde sunulan Ek-53,tablo 4/B’ de yer alan hesaplamalara göre ilave yaptığı harcamaların 2.314.600 TL olduğunu, enerji nakil hattının tesisi için gerekli olan direklerin dikilmesinde; 01.06.2004 tarihinden sonra yapılan tüm direk montajlarının engellemeler nedeni ile gecikmeli olarak yapılabildiğini, dava dilekçesi ekinde sunulan ve Liste 1’de yer alan bu direklerin sayısının 147 adet olduğu, keza Liste 1’de, gecikme sürelerinin de izah edildiğini, sözleşmede yer alan hükümlere göre, direk yerleri ve direkler arası güzergâhtaki tellerin geçtiği irtifak hakkı kamulaştırma planlarının tanziminin davacıya ait olduğunu, bu nedenle bu planların müvekkilince hazırlanıp …’a verildiği ve bu planların …’ca onaylandığını, …’ca kamulaştırma planlarının onayına göre direklerdeki montaj gecikmelerinin dava dilekçesi ekinde sunulan Liste 2’de belirtildiği, bu direklerin sayısının 88 adet olduğu, dosyaya sunulan; Tablo1 ve Tablo 2’de; Kazı ve Beton günlük maliyetlerinin belirtildiği, bu bekleme süresindeki işçilik maliyetleri tenzil edildiğinde makine ve ekipmanların günlük kira bedellerinin, tablolarda belirtildiğini, buna göre müvekkilinin toplam zararının 12.595.850 TL olduğunu, engellemeler nedeni ile işlerin aksadığını, bu iş için mobilize olan montaj ve tel çekimi ekiplerinin ve makinalarının fazla beklememeleri için vatandaşların ikna edilmeye çalışıldığını, ikna için vatandaşlarla yapılan görüşmelerde çoğu vatandaşların para talebinde bulunduklarını, kimi belediyenin müvekkiline yolunu yaptırdığını, kimi belediyeye çimento v.s yardımında bulunulduğu, bir kısım belediyeye parasal yardım yapıldığını, bütün bu yardımların …’ın görevlendirdiği kontrol görevlilerinin bilgisi dahilinde yapıldığı, yapılan bu yardımların bir kısmının zarar ziyan adı altında ibraname ve ödeme belgesi olarak belgelendiğini, çoğunun ise belgelenemeyip açıktan ödendiğini, ibraname olarak yapılan bu ödemelerin idareye yazı ile gönderildiğini, Ek: 55’de sunulan belgelere göre davacının bu konuda yapmış olduğu belgelendirilebilen harcama tutarının 300.000,00 TL olduğunu, sözleşmede; işin bitirilmesi gereken tarihin 02.Mayıs 2004 olarak belirlendiğini, oysa işin müvekkilinden kaynaklanmayan nedenlerle 860 gün gecikme ile 08.09.2006 tarihinde bitirilebildiğini, bu gecikilen süreye karşılık davalı idarenin müvekkiline 803 gün süre uzatımı verdiğini, müvekkilinin bu süre zarfında şantiyeyi açık tutarak şantiyede görevlendirdiği kişilere maaşlarını ödediğini, Ek – 56 no.lu listede, şantiye kiralarının ve elemanların aylık giderlerinin belirtildiği, dolayısıyla müvekkilinin kusurundan kaynaklanmayan bu gecikmeden dolayı Ek – 56 no.lu listede yer alan hesaplamalar gereğince müvekkilinin bu kalemdeki zararının 944.457,80 TL olduğunu, müvekkilinin kusurundan kaynaklanmayan bu gecikmeden dolayı yüklenicinin şantiye ve sabit giderleri arttığı gibi bu iş için idareye verilen teminat mektubu ( sözleşme ve malzeme ihzaratı için verilen teminat mektubu ) ile All Risk Sigorta Komisyon giderlerinin de arttığını, artan bu giderlerin toplamının 225.945 Dolar olduğunu, müvekkilinin bu konuda fazladan yapmış olduğu harcama tutarının Ek – 57 no.lu listede belirtildiğini, müvekkilinin kusurundan kaynaklanmayan bu gecikmeden dolayı Gelir Vergisi kanununa göre yüklenicinin hakedişlerinden yapılan ihtiyat kesintilerinin davacıya iadesinin geç yapıldığını, davalı idarenin müvekkilinin hakedişlerinden yapmış olduğu toplam İhtiyat Kesintileri tutarının 1.452.000 USD olduğu düşünüldüğünde; işin geç kabulünden dolayı bu paranın iadesinin gecikmesi nedeniyle, davacının; yıllık % 4,5 USD faiz oranına göre 2,3 yıllık gecikmeden dolayı finansman kaybının 150.282 USD olduğunu, Vergi kanunlarına göre taahhüt işlerinden stopaj kesintisinin yapıldığını, yapılan bu kesintilerin; yüklenici firmalar tarafından işin geçici kabulü yapılıp idare tarafından onaylanmasından sonra, vergi dairelerinden geri alınabildiğini veya vergi borçlarına mahsubunun istenebildiğini, müvekkilinin hakedişlerinden kesilen stopaj tutarının 1.025.325,00 TL olduğunu, müvekkilinin kusurundan kaynaklanmayan bu gecikmeden dolayı işin geç kabulünden dolayı geç alınacak bu tutarın yıllık %15 basit faiz oranına göre; 2,3 yıllık gecikmeden dolayı müvekkilinin finansman zararının 353.737 TL olduğunu, yanlar arasında oluşan ihtilafın çözümünde; Sözleşmenin: 21.2 / 22.5 / 35.1 / 35.2 / 36.1 / 37.1 / 41.2.b ve 6. maddesinde yer alan hükümlerin dikkate alınmasının gerektiğini, davanın temelini oluşturan mücbir sebeplerin; a.) Davalı idarenin; işin yapılacağı iş yerini müvekkiline zamanında teslim etmediğinden, keza daha sonra da müvekkilinin çalışmalarının fiilen engellendiğinden, b.) İşin devamı sırasında müvekkilinin çalışmasının, mahkeme kararı ile durdurulmasından, c.)İşin yapım süresinin uzaması nedeniyle yapılan işlerin harici etkenlerle zarara uğratılmasından, d.) İşin olağandışı uzaması nedeniyle işçi- iş yapım ve ödeme günlerine tekabül eden ücretlerindeki artışın aksine, Dolar kurunun işin yapım tarihlerinde, 1.600 TL’den 1.200 TL’ye düşmüş olmasından kaynaklandığını belirterek; fazlaya ilişkin hakların saklı kalması kaydıyla şimdilik olmak üzere; 1.)Projede yapılan değişiklikten dolayı davacının maruz kaldığı zarara karşılık olmak üzere 10.000 TL’nın, 2.)152– 156 no.lu direkler arasındaki güzergâh değişikliği nedeniyle davacının maruz kaldığı zarara karşılık olmak üzere 10.000 TL’nın, 3.)Davalı idarenin; müvekkiline gerekli olan süre uzatımını 57 günlük eksik süre ile verip bu 57 günlük süre için müvekkilinin hakedişinden 57 gün gecikme karşılığında, 591.811,55 USD cezasını uyguladığı, yapılan bu uygulama yerinde olmadığından bu konuya ilişkin talebin 10.000 TL olduğu, 4.)Direklerdeki ayak değişiklikleri nedeniyle uğranılan zararlara karşılık olmak üzere 10.000 TL’nın, 5.)Değiştirilen Fiber Optik Tel (OPGW) nedeniyle uğranılan zararlara karşılık 10.000 TL’nın, 6.)Tel çekimi atlamaları nedeniyle uğranılan zararlara karşılık 10.000 TL’nın, 7.)Direklerin dikildiği yerlerdeki engellemeler sonucu hattın montaj ve tel çekiminin geç yapımından dolayı meydana gelen zararlara karşılık 10.000 TL’nın, 8.)Arazisine direk dikilen 3. kişilere zarar ziyan adı altında yapılan ödemelere karşılık 5.000 TL’nın, 9.)Gecikmeler, engellemeler, yer teslim edilememesi vs. nedenlerle düzensiz çalışma sonucu Şantiye ek masrafları ve diğer giderlere /zararlara karşılık 10.000 TL’nın, 10.)Gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle Teminat Mektuplarının geç iadesi ve All Risk Sigorta ek komisyon ve prim ödemesi giderlerine /zararlarına karşılık 10.000 TL’nın, 11.)Gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle İhtiyat Kesintilerin geç iade edilmesi nedeniyle uğranılan zararlara karşılık 5.000 TL’nın, 12.) Gecikmeler, işin uzaması, işin kabulünün geç yapılması vs. nedenlerle stopaj kesintilerinin geç iade edilmesinden doğan zararlara karşılık 5.000 TL’nın tahakkuk tarihlerinden itibaren işleyecek ticari avans faizleri ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davacı vekili, yargılamanın devamı sırasında harcını yatırarak verdiği ıslah dilekçesi ile, dava değerini 5.635.644,80 TL olarak artırmıştır.
CEVAP: Davalıya usulüne uygun dava dilekçesi ekli duruşma gün ve saatini bildirir ihtaratlı davetiye tebliğ edilmiş, taraf teşkili sağlanmış, davalı vekili cevap dilekçesi ile; Davacının, tek başına dava açma ehliyeti bulunmadığından davanın bu yönüyle reddinin gerektiği, keza sözleşmenin 6.2.1 maddesinde, ihtilaf halinde konunun Hakeme intikal ettirileceği hususunun bulunduğunu, dava konusu olayın Hakem kararı ile çözümlenmiş olması nedeniyle davanın bu yönüyle de reddinin gerektiğini, “H.176 Referans no.lu Tirebolu – Kalkandere ( İyidere ) Enerji İletim Hattının” yapılması işinin, … – … ortak girişimine ihale edilip bu işin yapımı hususunda, idare ile ortak girişim arasında 27.09.2002 tarihli sözleşmenin imzalandığını, sözleşmenin imzalanmasından 9 ay sonra; Konsorsiyumun ortaklarının anlaşmazlığa düşmesi sonucunda Konsorsiyumdaki paylaşım oranlarının, lider … lehine önemli ölçüde değiştirildiğini, Konsorsiyum ortakları arasında oluşan bu ihtilafın, işin yapımını etkilediğini, bu nedenle; hattın yapımında ilk faaliyet olan “Güzergâh Etüdü ve Direk Tevziatı ” işlerinin, ancak 271 günlük bir gecikme ile bitirilebildiğini yine hattın yapımında ikinci önemli faaliyetin, “Kamulaştırma Planlarının” hazırlanması işi olduğu; yüklenicinin bu işi 619 günlük gecikme ile tamamladığını, taahhüt konusu işin yapımının gecikme ile tamamlanmasının en büyük nedeninin, Konsorsiyumun yapısının değişmesinden kaynaklandığını, davacı yükleniciye 07.10.2002 tarihinde yer tesliminin yapıldığını, hattın zamanında gerçekleşebilmesi için önemli iş kalemlerden birisinin, “ İstimlâk Planlarının hazırlanması” işi olduğunu, yüklenicinin; “Güzergâh Etüdü ve Direk Tevziatı” işlerini, sözleşmeye göre 02.02.2003 tarihinde ikmal etmesi gerekirken bu işi 271 günlük gecikmeyle 31.10.2003 tarihinde ikmal ettiğini, bu konuda; idarenin davacıya göndermiş olduğu 28.02.2003 tarih ve 1367 sayılı yazı ile yükleniciyi uyardığı, yüklenicinin; “Güzergâh Etüdü ve Direk Tevziatı” işlerinin yapımında, yetersiz bir kadro ile çalışmasının gecikmeye neden olduğunu, yüklenicinin; “Kamulaştırma Planlarının hazırlanması” işlerine bölümler halinde ilk olarak 10.12.2003 tarihinde başlayıp nihai olarak bu işleri idareye 31.12.2004 tarihinde teslim ettiğini, en son bölüme ait Kamulaştırma Planlarının idare tarafından 10.01.2005 tarihinde onaylandığını, sonuç olarak yüklenicinin, “Kamulaştırma Planlarının hazırlanması” işlerini 619 gün gecikme ile yapması nedeniyle idarenin “ Kamulaştırma” işlemlerine geç başlamasından dolayı müvekkilinin herhangi bir gecikmesinin olmadığını, diğer yandan sözleşme hükmüne rağmen, dava konusu enerji nakil hattının bir an önce ikmalinin temini amacıyla davacı yükleniciye, koşullar oluşmadan montaj çalışmaları için izin verildiğini, sözleşme hükümlerine göre davacının taleplerinin yerinde olmadığını, bu taleplerinin, “Hakem” tarafından da yerinde görülmediğini, sözleşmenin 7.maddesine göre sözleşme bedelinin yaklaşık olarak 1.094.000 ABD Doları keşif artışıyla 14.375.000 ABD Doları’na çıktığı, artan bu bedelin de Konsorsiyuma ödendiğini, sözleşme özel koşullarının; 7. / 14. / Ek-2 ve 16. maddelerinde yer alan düzenlemeler gereğince dedavacının talebinin yerinde olmadığını, davacının; ihale dokümanı olan Annex-9’da yer alan “Güzergâh İnceleme” formunu imzalamak suretiyle araziyi incelediğini, güzergâhı kontrol ettiğini kabul edip teklifini buna göre verdiğini, dolayısıyla davacının iddia ettiği gibi dava konusu işte, proje değişikliğinin veya sözleşme çerçevesinde iş değişikliğinin yapılmadığını, bu nedenle de davacının sözleşme bedelinin dışında herhangi bir fiyat farkı, tazminat ya da ek ödeme talebinde bulunamayacağını, sözleşmenin; anahtar teslimi sabit yabancı para birim fiyatları esasına göre kurulduğunu, dolayısıyla işin yapımı sırasında; durdurucu direk sayısının artması veya başka iş kalemlerinin artması, direk tiplerin değişmesi v.s. gibi nedenlerle sözleşme koşullarına göre yükleniciye herhangi bir ek ödeme yapılamayacağını, zira bu hususların sözleşme genel koşulları 6.2.1 maddesine göre kesinleştiğini, sözleşmenin imzalandığı tarihte 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu yürürlüğe girmediğinden dava dilekçesinde bu konuya ilişkin yapılan açıklamaların yerinde olmadığını, idarece yükleniciye 511 gün süre uzatımı verilerek işin ikmal tarihinin 13.07.2006 olarak belirlendiği, oysa yüklenicinin işi 08.09.2006 tarihinde ikmal ettiğini, bu nedenle davacının hakedişlerinden 08.09.2006 tarihi ile 13.07.2006 tarihi arasında hesaplanan 57 günlük gecikme süresi karşılığında gecikme cezası kesintisinin yapıldığını, yüklenicinin dava dilekçesinin 3. maddesinde bahsedilen 43 – 44 no.lu direkler arasındaki kamulaştırma planlarını idareye 28.05.2004 tarihinde teslim ettiğini, bu planların müvekkilince 17.06.2004 tarihinde onaylandığını, bu kısımda yükleniciden kaynaklanan gecikmenin 412 gün olduğunu, 43 – 44 no.lu direkler arasında bu konudan oluşan gecikmenin, hattın ikmaline en çok etki eden bölümün izdüşümünde kaldığını, bu hususun, sözleşmenin özel koşullar bölümündeki 6.4.2 maddesinde tarif edildiğini, sözleşmenin bu maddesinde yer alan düzenleme gereğince; davacının hakedişlerinden yapılan 57 günlük gecikme cezası kesintisinin yerinde olduğunu, davacının; 10.11.2003 tarih ve 03 / 251 sayılı yazısı ile 11.12.2003 tarih ve 03 / 276 sayılı yazıları ile müvekkiline müracaatla; hattın, ihaleye esas keşif değerlerine göre etüt ve tevziattan sonra durdurucu direk sayılarının arttığını, standart direk ayakları dışında ilave direk ayak projelerinin mevcut olduğunu, ithal malzemelerde artışların olduğunu belirterek bundan dolayı makul bir süre uzatımı ile fiyat farkı verilmesi talebinde bulunması üzerine bu talebin “Hakeme” intikal ettirildiğini, hakemin; Yükleniciye 92 gün ek yapım süresinin verilmesinin gerektiği, verilmesi gereken 92 gün ek yapım süresinden dolayı yükleniciye ek bir bedel ödenmesine gerek olmadığı yönünde görüş belirttiğini, 15.12.2006 tarihli ilk OPGW Geçici Kabule Esas Optik Ölçüm Tutanağının sonuç ve karar bölümünde; sözleşmenin Teknik Şartname 63 – D Joint Box and Splices maddesinde belirtilen sayıda kasetin bulunmadığını, şartname değerleri üzerinde olan ve tabloda görülen tek yönlü ek kayıpları ile aritmetik ortalamalarının şartnameye uygun hale getirilmesinin gerektiği hususunun yer aldığını, 15.12.2006 tarihli ilk OPGW Geçici Kabule Esas Optik Ölçüm Tutanağında yer alan bu tespitin idare tarafından yükleniciye 15.01.2007 tarih ve 218 sayılı yazı ile bildirilip bahse konu eksikliklerin giderilmesinin istenildiğini, daha sonra yanlar arasında; 05-07/09/2007 tarihli ikinci OPGW Geçici Kabule Esas Optik Ölçüm Tutanağının düzenlendiğini, bu tutanağın sonuç ve karar bölümünde; OPGW Teknik Şartnamesinin 9.1 maddesine göre 13, 16, 18, 19, 25, 28 ve 34 no.lu ek kutular için 11.550 TL’nın nefaset bedeli olarak kesilmesi, 35-40 no.lu direkler arasındaki etaptaki OPGW’nin, 9 ay içerisinde yüklenici tarafından değiştirilmesi kaydıyla tesis edilen OPGW’ nin geçici kabulünün yapılması, yüklenicinin 35-40 no.lu direkler arasındaki kabloyu değiştirmesinden sonra yapılacak ölçümde yeni hattın şartnamede belirlenen değerleri sağlamaması halinde sorumluluğun yükleniciye ait olacağı,… hususunun yer aldığını, yüklenicinin bu konuda müvekkiline 24.11.2008 tarih ve 08 / 086 sayılı yazısı ekinde; yeni ODTR değerlerini sunduğunu, sunulan bu değerlerin incelenmesi sonucunda yine eksiklerin olduğu hususunun, 19.12.2008 tarih ve 4558 sayılı yazı ile (bu yazıda açıklanan gerekçelerle) yükleniciye bildirildiğini, diğer yandan davalı idarenin; davacı yükleniciye gönderdiği 03.04.2009 tarih ve 1189 sayılı yazısında; “ Enerji Nakil Hattının fiber optik koruma iletkeninde halen geçici kabul eksiklerinin olduğu, hatta yapılan ölçümlerinin şartname değerlerini taşımadığı ” hususunun, yükleniciye bildirildiğini, bu itibarla; davacının bu kaleme ilişkin alacak talebinin yerinde olmadığını, davacının talebi ve hakem kararı gereği yükleniciye 92 gün ek süre verilerek tel çekimi işinin ikmal tarihinin 02.08.2004 olarak belirlendiğini, davacının bu işte kullandığı … A.Ş.’nin ürettiği iletken telleri kullanması ve davacı şirketin bir süre için … AŞ’den iletken tel temin edememesi nedeniyle 20 gün ek süre verilerek tel çekimi işinin ikmal tarihinin 22.08.2004 olarak belirlendiğini, Kamulaştırma planlarının yüklenici tarafından 619 gün gecikme ile tamamlanmasına rağmen hatadaki diğer koşullar göz önüne alınıp çalışılmayan ayların da dikkate alınması sonucunda 22.08.2004 tarihine 511 gün ilave edilerek işin ikmal tarihinin 13.07.2006 tarihine ötelendiğini, davacının; fiyat farkı ve tazminat taleplerine ilişkin olarak; sözleşmenin 2 ve özel koşulların 7.maddesine göre, nihai direk tevzi listelerindeki gerçek miktarlara göre sözleşme bedelinin yaklaşık olarak 1.094.000 ABD Doları keşif artışıyla 14.375.000 ABD doları’na çıktığını, artan bu bedelin de Konsorsiyuma ödendiğini yüklenicinin, ihale dokümanında yer alan “Güzergâh İnceleme Formunu” imzalamak suretiyle işin yapılacağı araziyi incelediğini, güzergâhı kontrol ettiğini kabul ederek teklifini buna göre verdiğini, bu konuda yüklenicinin 28.02.2003 tarih ve 1367 sayılı yazı ile uyarıldığını, kamulaştırma planlarının hazırlanması yükümlülüğünün yükleniciye ait olduğunu, yüklenici sözleşmede yer aldığı üzere bu yükümlülüğünü 6 ay içersinde yerine getiremediğinden işin gecikmesine yüklenicinin sebep olduğunu, yüklenicinin karşılaşmış olduğu sorunların idare tarafından değerlendirilerek yükleniciye süre uzatımı verildiğini, ancak yükleniciye süre uzatımı verilmiş olmasının bu konudan dolayı idare tarafından sorumluluk kabulü olarak algılanamayacağını, bu hususta sözleşmenin ek-2 ve sözleşme anlaşması formu madde 1.2 madde hükümlerinin dikkate alınması gerektiğini, İdarenin; dava konusu hattın yapımı safhasında yükleniciye, işin durdurulmasına ya da askıya alınmasına ilişkin hiçbir bildiriminin bulunmadığını, yüklenicinin; saha çalışmaları sırasında dikkatsizce çalıştığını, bundan dolayı da davacı yüklenicinin zarar gören vatandaşların zararlarını gayri resmi olarak giderme yoluna gitmiş olmasından ötürü yüklenicinin bu vatandaşlara ödemiş olduğu bedellerden idarenin sorumlu olmayacağını, sözleşme hükümlerine göre davacının, fiyat farkı ve tazminat taleplerinin yerinde olmadığını belirtilerek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
DELİLLER: Tarafların delilleri toplanmış, sözleşme ve ekleri ile hakediş dosyası sunulmuştur.
Mahkememizce ilk olarak SMMM, elektrik mühendisi, inşaat mühendisi ve sözleşme uzmanı bilirkişiden oluşturulan bilirkişi heyetinden rapor alınmış, düzenlenen raporda sonuç olarak; davacı yüklenicinin davalı idareden ilave süreler içinde meydana gelen maliyet artışlarını ve zararlarını talep edebilmesinin hukuken mümkün olduğu belirtilmiştir.
Bilirkişi heyeti ek raporunda sonuç olarak; Davalı vekilinin kök rapora yaptığı itirazlar hususunda hukuki değerlendirmeler yapılmış olup, kök rapordaki görüşlerde herhangi bir değişiklik olmadığı, bu doğrultuda; davacı vekilinin taleplerine ilişkin kök rapor sonrası sunulan belgeler üzerinde yapılan inceleme ve değerlendirmeler sonucunda bir kısım talepler değerlendirilerek zarar miktarları hesaplanmış ise de, bir kısım taleplerine ilişkin bilgi ve belgelerin yetersizliği nedeniyle talebe ilişkin somut deliller sunulmamış olduğundan değerlendirilemediği belirtilmiştir.
Mahkememizce ikinci olarak SMMM, elektrik mühendisi ve sözleşme uzmanı bilirkişiden oluşturulan bilirkişi heyetinden rapor alınmış, düzenlenen raporda sonuç olarak; “Sözleşmede tahmini keşifte yer alan iş kalemleri ile kesin projeye göre yapılan iş kalemleri arasında önemli farklılıklar oluşturmasına rağmen taahhüt konusu işi ikmal ettiği, enerji nakil hattının yapımı konusunda davalının sözleşme gereğince kamulaştırma onaylarını oldukça geç yaptığı.. kamulaştırma onay tablosuna göre davacının verdiği kamulaştırma planlarının bazı yerlerde davalı idare tarafından 3y-6ay-8ay hatta bir sene sonra onaylandığı, … akabinde hattın sahibi olan davalının fiili kamulaştırmaları büyük gecikmelerle yapması, sözleşme gereği işyeri olarak tariflenen 136 km lik araziye yayılı direklerin dikileceği tellerin çekileceği yerlere girmesini ve iş yapabilmesini geciktirdiği… açılan kamulaştırma davalarının çok geç kamulaştırmalarla ilgili İdare Mahkemelerince yürütmenin durdurulması kararlarının verildiği hatta bazılarının İdare Mahkemelerince iptal edildiği, … dosyaya sunulan belgelerden davacı yüklenicinin Kamulaştırma işleklerinin İdarece ihale öncesi yapılmamasından dolayı nakil hattı güzergahının tümünün inşasında peyder pey ve parça parça, hattın hangi bölümünün kamulaştırması yapılmış ise o bölümde çalıştığı çalışmaların inkıtalı, atlamalı yapıldığı arazideki çalışmaların engellendiği, çalışma ortamının sağlanamadığı, arazi sorunlarının kamulaştırma davalarının 03.10.2006 tarihinde devam ettiğine ilişkin tutanak ve dilekçelerden anlaşıldığı, her ne kadar davalı tarafından yükleniciye meydana gelen gecikmelerle ilgili süre uzatımı verilmiş ise de yükleniciye verilen bu sürenin davacı yüklenicinin işbu ilave yapım süresinde yapmış olduğu ekstra masrafları karşılamadığı, … Sözleşme Sabit Birim fiyatla Götürü Bedel Esasına göre düzenlendiği, yüklenicinin işverence kendisine tanınan ek yapım süresi zarfında sözleşmede yer alan Sabit Birim Fiyatlarla taahhüdünü yerine getirdiği, SÖK. Madde 7 de, Sözleşmenin anahtar teslimi sözleşme olduğu, Teklif edilen Birim Fiyatların sözleşme süresince sabit ve değişmez olacak ve her hangi bir nedenle ayarlamaya tabi tutulamayacaktır hükmü mevcut ise de bu maddede kastedilenin sabit fiyatların sözleşme süresince eş değişle sözleşmede öngörülen 18 aylık yapım süresince sabit olacağı kanaatine varıldığı, elbette yüklenicinin kusuru ile meydana gelen gecikmelerin olması halinde sabit birim fiyatların değiştirilemeyeceğinin izahtan uzak olduğu, davalı yükleniciye öngörülen 18 aylık yapım süresine ilaveten toplam 803 gün süre uzatımı verildiği, davacı yükleniciye verilen işbu ilave yapım süresinin sözleşmede kararlaştırılan 18 aylık yapım süresinin yaklaşık % 150 katı olduğu, bu durumda davalının iş bedelinin sabit birim fiyat ve anahtar teslimi esasına göre yapıldığından bahisle davanın reddine karar verilmesine dair itirazının yerinde olmadığı, davacının dosyaya sunduğu yazılarında süre uzatımı verilmesi ve maliyet farkının ödenmesini talep ettiğini, bu konuda Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun nizaya uygulanması mümkün kararı uyarınca 4 aylık süre için akdedilmiş sözleşmenin 1 yıl daha uzaması halinde yüklenicinin sabit fiyatlarla işi yapmasını yüklenmesine dair düzenlemenin MK.2. maddesine aykırı olacağını hükme bağlandığını, davaya konu olayda da işin gecikmesine sebebiyet veren kamulaştırmaları gerçekleştiremeyip davacıya işin yapılacağı ve işyeri olarak tariflenen arazileri teslim etmeyen bu bağlamda BK90/2 maddesi uyarınca alacaklının temerrüdü içinde olan tarafın davalı olduğu, bu nedenle davacıya iş süresinin 1,5 katına yakın süre uzatımı veren, bunun sonucunda işin 4 yılda tamamlanmasına neden olan davalının, bir buçuk senelik bir süre için fiyat farkından feragati içeren sözleşme maddesine, iş süresinin bitiminden yaklaşık iki buçuk seneyi aşkın süre uzatımı verdikten sonra istinad edemeyeceği, bunun hüsnüniyet kaidelerine aykırı düşeceği yerleşik içtihatlar gereği olduğu, … hal böyle olunca davacının, sözleşme süresi olan 18 aylık süreden sonra oluşan fiyat artışlarını davalı idareden talep etmesinin haklı olduğu… belirtilerek; Projede yapılan değişiklikten dolayı davacının fire farkı alacağının hesaplama sonucu 242.260,18 USD olduğu belirtilmiş ve fakat raporun sonuç bölümünde bu miktar belirtilmeden davacının maliyet farkı olarak bir alacağının bulunmadığı, davacının; 152 – 156 no.lu direkler arasındaki güzergâh değişikliği nedeniyle alacağının 423.670,20 USD dava tarihi itibariyle karşılığının 712.190,11 TL olduğu, davacıdan gecikme cezası olarak kesilen 591.811,55 USD kesintinin haklı olmadığı bunun dava tarihi itibariyle karşılığının 994.835,21 TL olduğu, direklerdeki ayak yerleri değişikliğinden dolayı davacının alacağının 11.000 TL olduğu, değiştirilen Fiber Optik Tel (OPGW) konusunda davacının alacağının 15.199,28 Euro ve 3.000 USD olduğu dava tarihi itibariyle karşılığının 75.692,83 TL olduğu, davacının; tel çekimi konusundan alacağının 1.591.500,00 TL olduğu, davacının; direklerin dikildiği yerlerdeki engellemeler sonucu hattın montaj ve tel çekiminin geç yapılmasından dolayı bir alacağının önceki maddede karşılandığından alacağın bulunmadığı, davacının; arazisine direk dikilen 3. kişilere zarar ziyan bedeli namı ile yaptığı ödemelere dair rücu talebinin yerinde olmadığı, gecikmeler, engellemeler, yer teslim edilememesi vs. nedenlerle düzensiz çalışma sonucu şantiye ek masrafları ve diğer giderler / zararlar konusundaki davacının talebinin; davacının ticari kayıtlarının incelenerek değerlendirilebileceği, gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle teminat mektuplarının geç iadesi ve All Risk sigorta ek komisyon ve prim ödemesi giderlerinin / zararlarının 29.516,10Tl ve 26.130,76 USD olduğu dava tarihindeki Tl karşılığının 73.441,90 TL olduğu, gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle ihtiyat kesintilerinin geç iade edilmesi konusunda davacının ihtirazi kayıt koymadığı anlaşılmakla davacının alacak talebinin yerinde olmadığı, gecikmeler, işin uzaması, işin kabulünün geç yapılması vs. nedenlerle stopaj kesintilerinin geç iade edilmesi konusunda, davacının bunu Vergi Dairesinde isteyebileceği nedeniyle davacının alacak talebinin yerinde olmadığı belirtilmiştir.(Heyetteki elektrik mühendisi bilirkişi ise; yükleniciye verilen süre uzatımında kamulaştırma planlarının yüklenici tarafından geç yapıldığının dikkate alınmasının gerektiğinden bahisle; İşin yapım süresindeki uzamanın hem davalıdan hem de davacıdan kaynaklandığı, idarenin yükleniciye gerekli süre uzatımı verdiği görüldüğünden süre uzatımından kaynaklı bir alacağın söz konusu olamayacağı, yüklenicinin, tahmini keşifte yer alan iş kalemleri ile kesin projeye göre yapılan iş kalemleri arasındaki farklılardan kaynaklanan alacağının, sözleşme bedeli artırılarak karşılandığından yüklenicinin bu konuda alacağının bulunmadığı, dolayısıyla yüklenicinin 152 – 156 no.lu direkler arasındaki güzergâh değişikliği nedeniyle de davalının alacağının bulunmadığı, yukarıda izah edilen madde 1 ve 2 dikkate alınarak yüklenicinin davalıdan alacağının bulunmadığı gerekçesiyle karşı görüş bildirmiştir.)
Bilirkişi heyeti ek raporunda sonuç olarak; Davacının ticari defter ve belgelerinde yapılan inceleme sonuçlarına göre uzayan süreye karşılık davacının, şantiye ek masrafları ve diğer gider ve zararlar konusunda davacının davalıdan dava tarihi itibariyle alacağının 1.066.756,80 TL olduğu, sözleşme kapsamında davalının verdiği süre uzatımlarının niteliği ve sözleşme süresinin olağan dışı uzaması neticesinde davacının talep edebileceği sigorta priminin 50.602,15 USD olduğu, dava tarihindeki USD kuru 1,680 TL olduğundan TL esasında davacının alacağının 50.602,15 USD x 1,6810 TL = 85.062,21 TL olduğu, davacının uzayan süreye karşılık gelen teminat mektubuna ödediğini belirttiği fazla komisyon ve ferilerinin hesabının yapılamadığı, yeterli belge bulunmadığı, sözleşme hükmü nazara alındığında davacının hak edişinden kesilen 591.811,55 USD gecikme cezası tutarının davalıya iadesinin gerektiği, 591.811,55 USD’ın dava tarihi itibariyle TL cinsinden karşılığının 591.811,55 USD x 1,6810 = 994.835,21 TL olduğu, 19 ve 20 no.lu hakedişlerin incelenmesinden; davacının hakedişlerinden %10 oranında toplam 2 x 726.614,26 USD = 1.453.228,52 USD tutarında ihtiyat parasının kesildiğinin anlaşıldığı, TCMB verilerine göre Mayıs 2004 ayından sonra USD’ye ait en yüksek mevduat faizinin %6 üzerinden 123.766,63 USD olduğu, dava tarihi itibari itibariyle ABD kuru 1,6810 olduğundan davacının bu kalemden alacağının 123.766,63 USD x 1,6810 = 208.051,70 TL olduğu, davacının kalan talepleri hususunda önceki rapordaki tespitlerin tekrarlandığı, ilk rapora muhalif kalan kurul üyesi Doç. Dr. Cemal Yılmaz’ın Elk. ve Elektronik Müh. olması da nazara alınarak davacının diğer taleplerinin ihtisas sahibi bilirkişi tarafından, muhalefet şerhi de nazara alınarak değerlendirilmesinde yarar görüldüğü belirtilmiştir.(Elektrik mühendisi bilirkişi ise karşı oy gerekçesinde; kök rapora verilen muhalefet şerhinde herhangi bir değişiklik olmadığını belirtmiştir.)
Mahkememizce üçüncü olarak SMMM, elektrik mühendisi, iki inşaat mühendisi ve sözleşme uzmanı bilirkişiden oluşturulan beş kişilik bilirkişi heyetinden rapor alınmış, düzenlenen raporda sonuç olarak; Davacının; “proje değişikliğinden” kaynaklanan alacağının 1.368.983,51 USD olarak hesaplandığı, davacının; USD cinsinden alacağının dava dilekçesinde talep edilen 10.000,00 TL’nin karşılığı olan 5.948,84 USD’yi tenzil ettiğimizde bakiye alacağının (1.368.983,51 USD – 5.948,84 USD) = 1.363.034,67 USD olduğu, bakiye alacağının ıslah tarihindeki TL karşılığının 1.363.034,67 x 3,03 = 4.129.995,05 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 716.024,45 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 726.024,45 TL olduğu), davacının; “ 152 – 156 no.lu direkler arasındaki güzergâh değişikliği ” talebinde alacağının toplam 304.325,50 USD olarak hesaplandığı, davacının; USD cinsinden alacağının dava dilekçesinde talep edilen 10.000,00 TL’nin karşılığı olan 5.948,84 USD’yi tenzil ettiğimizde bakiye alacağının (304.325,50 USD – 5.948,84 USD) = 298.376,66 USD olduğu, bakiye alacağının ıslah tarihindeki TL karşılığının 298.376,66 USD x 3,03 = 904.081,28 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 1.265.697,72 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 1.275.697,72 TL olduğu, davacının; “hakedişlerinden kesilen” 591.811,55 USD tutarındaki gecikme cezasının iadesini talep edebileceğinin düşünüldüğü, davacının; USD cinsinden alacağının dava dilekçesinde talep edilen 10.000,00 TL’nin karşılığı olan 5.948,84 USD’yi tenzil ettiğimizde bakiye alacağının (591.811,55 USD – 5.948,84 USD) = 585.862,71 USD olduğu, bakiye alacağının ıslah tarihindeki TL karşılığının 585.862,71 USD x 3,03 = 1.775.164,01 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 1.775.163,89.TL. olduğu dolayısıyla toplam talebin 1.785.163,89 TL olduğu, davacının; “direklerdeki ayak değişiklikleri nedeniyle oluşan zarar ” talebi yönünden toplam alacağının 11.000 TL olduğu; davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 1.000,00 tl olduğu dolayısıyla toplam talebin 11.000,00 tl olduğu, davacının; “değiştirilen fiber optik tel ( opgw ) nedeniyle uğradığı zarar” talebi yönünden alacağının 5.439,92 Euro + 3.000 USD + 14.512,58 TL.’dan ibaret olduğu, davacının; şimdilik kaydıyla talep ettiği alacağının 10.000 TL olduğu, davacının ıslah tarihi itibariyle bakiye alacağının 30.329,36 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 40.672,65 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 50.672,65 TL olduğu, davacının; “tel çekimi atlamaları nedeniyle uğradığı zarar” talebinde, toplam alacağının 547.560,00 TL olarak hesaplandığı, davacının; şimdilik kaydıyla talep ettiği alacağının 10.000 TL olduğu, davacının ıslah tarihi itibariyle bakiye alacağının 537.560,00 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 1.581.500,00 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 1.591.500,00 TL olduğu, davacının; “direklerin dikildiği yerlerdeki engellemeler sonucu hattın montaj ve tel çekiminin geç yapımından dolayı meydana gelen zarar” talebi yönünden alacağının 1.202.880,00.TL. hesaplandığı, davadaki talebin 10.000 TL olduğu, bu kalem alacağı yönünden ıslah yapılmadığı, davacının; “arazisine direk dikilen 3. kişilere zarar ziyan adı altında yapılan ödemelere” ilişkin talebinin yerinde olmadığı, davadaki talebin 5.000,00 TL olduğu, bu kalem yönünden ıslah yapılmadığı, davacının; “şantiye ek masrafları” talebi ile ilgili olarak alacağının 10.000,00 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL olduğu, bu kalem yönünden ıslah yapılmadığı, davacının; “gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle teminat mektuplarının geç iadesi ve all risk sigorta ek komisyon ve prim ödemesi giderlerine / zararlar” talebi yönünden alacağının 52.602,15 USD olarak hesaplandığı, davacının; USD cinsinden alacağının dava dilekçesinde talep edilen 10.000,00 TL’nin karşılığı olan 5.948,84 USD’yi tenzil ettiğimizde bakiye alacağının (52.602,15 USD – 5.948,84 USD) = 44.653,31 USD olduğu, bakiye alacağının ıslah tarihindeki TL karşılığının 44.653,31 USD x 3,03 = 135.299,53 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 150.586,09 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 160.586,09 TL olduğu, davacının; “gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle ihtiyat kesintilerin geç iade edilmesi nedeniyle uğranılan zararlar” talebinde, davacının alacağının 5.000 TL olduğu, bu tutara dava tarihinden itibaren faiz yürütülmesinin gerekeceği, davacının; “stopaj kesintilerinin geç iadesi sebebiyle uğradığı” zarar talebinin yerinde olmadığı, yukarıda hesaplanan alacak kalemlerine pilot dava olarak istenilen kısımlara 17.02.2009 dava tarihinden itibaren, ıslahla artırılan (hesaplanan zarar kalemleri içerisinde kalan) miktarlara ise 26.07.2016 ıslah tarihinden itibaren avans faizi yürütülebileceği belirtilmiştir.
Bilirkişi heyeti ek raporunda sonuç olarak; Davacının; “proje değişikliğinden” kaynaklanan alacağının 1.368.983,51 USD olarak hesaplandığı, (kök rapordaki görüşün değişmediği), davacının; USD cinsinden alacağının dava dilekçesinde talep edilen 10.000,00 TL’nin karşılığı olan 5.948,84 USD’yi tenzil ettiğimizde bakiye alacağının (1.368.983,51 USD – 5.948,84 USD) = 1.363.034,67 USD olduğu, bakiye alacağının ıslah tarihindeki TL karşılığının 1.363.034,67 x 3,03 = 4.129.995,05 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 716.024,45 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 726.024,45 TL olduğu), vaki itirazların irdelenip değerlendirilmesi sonucunda; Davacının; “152 – 156 no.lu direkler arasındaki güzergâh değişikliği” talebinde alacağının toplam 423.670,50 USD olarak hesaplandığı, davacının; USD cinsinden alacağının dava dilekçesinde talep edilen 10.000,00 TL’nin karşılığı olan 5.948,84 USD’yi tenzil ettiğimizde bakiye alacağının (423.670,50 USD – 5.948,84 USD) = 417.685,66 USD olduğu, bakiye alacağının ıslah tarihindeki TL karşılığının 417.685,66 USD x 3,03 = 1.265.587,55 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 1.265.697,72 TL olduğu, dolayısıyla toplam talebin 1.275.697,72 TL olduğu, davacının; “hakedişlerinden kesilen” 591.811,55 USD tutarındaki gecikme cezasının iadesini talep edebileceğini, (kök rapordaki görüşün değişmediği), davacının; USD cinsinden alacağının dava dilekçesinde talep edilen 10.000,00 TL’nin karşılığı olan 5.948,84 USD’yi tenzil ettiğimizde bakiye alacağının (591.811,55 USD – 5.948,84 USD) = 585.862,71 USD olduğu, bakiye alacağının ıslah tarihindeki TL karşılığının 585.862,71 USD x 3,03 = 1.775.164,01 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 1.775.163,89.TL. olduğu dolayısıyla toplam talebin 1.785.163,89 TL olduğu, davacının; “direklerdeki ayak değişiklikleri nedeniyle oluşan zarar” talebi yönünden toplam alacağının 11.000 TL olduğu (kök rapordaki görüşün değişmediği), davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 1.000,00 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 11.000,00 TL olduğu, davacının; “değiştirilen fiber optik tel (opgw) nedeniyle uğradığı zarar” talebi yönünden alacağının 5.439,92 Euro + 3.000 USD + 14.512,58 TL.’dan ibaret olduğu (kök rapordaki görüşün değişmediği), davacının; şimdilik kaydıyla talep ettiği alacağının 10.000 TL olduğu, davacının ıslah tarihi itibariyle bakiye alacağının 30.329,36 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 40.672,65 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 50.672,65 TL olduğu, vaki itirazların irdelenip değerlendirilmesi sonucunda; Davacının; “tel çekimi atlamaları nedeniyle uğradığı zarar” talebinde, toplam alacağının 1.581.500,00 TL olarak hesaplandığı, davacının; şimdilik kaydıyla talep ettiği alacağının 10.000 TL olduğu, davacının ıslah tarihi itibariyle bakiye alacağının 1.581.500,00 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 1.581.500,00 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 1.591.500,00 TL olduğu, davacının; “direklerin dikildiği yerlerdeki engellemeler sonucu hattın montaj ve tel çekiminin geç yapımından dolayı meydana gelen zarar” talebi yönünden alacağının 1.202.880,00 TL olarak hesaplandığı(kök rapordaki görüşün değişmediği), davadaki talebin 10.000 TL olduğu, bu kalem alacağı yönünden ıslah yapılmadığı, davacının; “arazisine direk dikilen 3. kişilere zarar ziyan adı altında yapılan ödemelere” ilişkin talebinin yerinde olmadığı, (kök rapordaki görüşün değişmediği), davadaki talebin 5.000,00 TL olduğu, bu kalem yönünden ıslah yapılmadığı, davacının; “şantiye ek masrafları” talebi ile ilgili olarak alacağının 10.000,00 TL olduğu(kök rapordaki görüşün değişmediği), davadaki talebin 10.000,00 TL olduğu, bu kalem yönünden ıslah yapılmadığı, davacının; “gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle teminat mektuplarının geç iadesi ve all risk sigorta ek komisyon ve prim ödemesi giderlerine / zararlar” talebi yönünden alacağının 52.602,15 USD olarak hesaplandığı (kök rapordaki görüşün değişmediği), davacının; USD cinsinden alacağının dava dilekçesinde talep edilen 10.000,00 TL’nin karşılığı olan 5.948,84 USD’yi tenzil ettiğimizde bakiye alacağının (52.602,15 USD – 5.948,84 USD) = 44.653,31 USD olduğu, bakiye alacağının ıslah tarihindeki TL karşılığının 44.653,31 USD x 3,03 = 135.299,53 TL olduğu, davadaki talebin 10.000,00 TL, ıslahla artırılan miktarın ise 150.586,09 TL olduğu dolayısıyla toplam talebin 160.586,09 TL olduğu, davacının; “gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle ihtiyat kesintilerin geç iade edilmesi nedeniyle uğranılan zararlar” talebinde, davacının alacağının 5.000 TL olduğu, bu tutara dava tarihinden itibaren faiz yürütülmesinin gerekeceği(kök rapordaki görüşün değişmediği), davacının; “stopaj kesintilerinin geç iadesi sebebiyle uğradığı” zarar talebinin yerinde olmadığı(kök rapordaki görüşün değişmediği), hesaplanan alacak kalemlerine pilot dava olarak istenilen kısımlara 17.02.2009 dava tarihinden itibaren, ıslahla artırılan (hesaplanan zarar kalemleri içerisinde kalan) miktarlara ise 26.07.2016 ıslah tarihinden itibaren avans faizi yürütülebileceği belirtilmiştir.
MAHKEMENİN GEREKÇESİ: Dava, eser sözleşmesinden kaynaklanan alacak davasıdır.
Dosyada 03/03/2010 tarihli duruşmada; Sözleşmenin 6.2.3.maddesinin göndermesi ile sözleşme özel koşullarının 4.3/b maddesinde hakemin çözüm bulamadığı durumlarda Ankara Mahkemelerinin görevli olacağı kararlaştırılmış bulunduğundan bu hali ile tarafların tahkim iradesinin açık olmadığı kanaatine varıldığından, dolayısı ile sözleşmedeki tahkim şartı geçersiz bulunduğundan, davalı vekilinin hakem kararına dayalı derdestlik ve kesin hüküm itirazlarının reddine; 8.9.2006 iş bitim tarihi ve BK’nun 126/4.maddesi uyarınca davalı vekilinin zaman aşımı def’inin reddine karar verilmiştir.
Mahkememizce alınan SMMM, elektrik mühendisi, iki inşaat mühendisi ve sözleşme uzmanı bilirkişiden oluşturulan beş kişilik üçüncü bilirkişi heyet raporu-ek raporunun usul ve yasa ile dosya kapsamına uygun, yeterli, gerekçeli ve hüküm vermeye elverişli olduğu görülerek hükme esas alınmıştır.
Üçüncü bilirkişi heyet raporu-ek raporu tüm dosya kapsamı ile birlikte değerlendirildiğinde; Dava yanlar arasında akdedilen eser sözleşmesinden kaynaklanmakta olup, akdedilen sözleşme ve eklerine göre davalıdan kaynaklanan nedenlerle (proje ve iş değişikliği, iş artışı, kamulaştırmaların gecikilerek yapılması, arazinin zilyetliklerinin ve buralara giriş izninin davacıya verilememesi vb. nedenlerle) sözleşme süresinin (18 ay = 540 gün) 1,5 katı (803 gün) olarak verilen süre uzatımları sonucu uzatılan süre sebebiyle oluşan maliyet artışlarının ve katlanılan giderlerin, davalı yanca yapılan iş değişikliklerinin bedellerinin, davacının kusuru olmadığı halde (kurşun atılması sebebiyle) kopan fiber optik hattının yeniden yapım bedelinin tahsili, uzatılması gereken sürenin tespiti ile kesilen gecikme cezasının iadesi istemine ilişkin bulunmaktadır. Davacı yüklenici, davalı ise işveren konumundadır.
Davalı taraf, iddiaların sözleşme ve ekleri kapsamında yerinde olmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
… Bankasından temin edilen krediyle idarece 28.05.2002 tarihinde gerçekleştirilen Uluslararası ihale sonucunda davacı yüklenici ile davalı … arasında; H176 Referans no.lu Tirebolu – Kalkandere (İyidere) enerji nakil hattının yapımı konusunda 27 Eylül 2002 tarihli sözleşme akdedilmiştir. Akdedilen sözleşmede işe başlangıç tarihinin ilk avansın ödendiği tarih olarak belirtilmiş olduğundan işe avansının ödenme tarihi olan 02.11.2002 tarihi işe başlangıç tarihi olmaktadır.
Sözleşmenin, somut olayı ilgilendiren maddelerinin incelenmesinde;
Sözleşme madde 7: Sözleşme Fiyatı: (SGK 11.maddesi) “Bu sözleşme, anahtar teslimi bir sözleşmedir. Teklif edilen birim fiyatlar, sözleşme süresince sabit ve değişmez olacak ve herhangi bir nedenle hiçbir ayarlamaya tabi olmayacaktır. Fiyat Çizelgelerinde verilen Sözleşme Fiyatı tahmini ve geçici miktarlara dayandırılmış olup sabit birim fiyatlar ve projenin yapısına göre sipariş ve ifa edilen gerçek iş miktarı kullanılarak kesinleştirilecektir.”
Sözleşmenin Ek-2 Fiyat Ayarlamaları maddesi; “Bu sözleşmeye dahil iletim hattı işlerinin yapılmasında fiyat ayarlamaları uygulanmayacaktır. GCC madde 40’da belirtilen nedenlerden dolayı yükleniciye süre uzatımı verilmesi halinde, sadece inşa programı … tarafından revize edilecek ve hiçbir fiyat ayarlaması uygulanmayacaktır.”
Sözleşme Genel Koşulları- GCC /Madde – 35 / Öngörülemeyen Koşullar: 35.1 Eğer sözleşmesinin ifası sırasında, Yüklenici İşyerinde, Tesislerle ilgili olarak İşveren tarafından sağlanan verilerin (sondaj testleriyle ilgili veriler dahil) uygun incelenmesi bazında ve İşyerinin (eğer giriş mümkünse) görsel bir incelemesinden elde edebilecek bilgiler veya Tesislerle ilgili olarak kendisinin kolaylıkla bulabileceği diğer veriler bazında, deneyimli bir Yüklenici tarafından Sözleşme Anlaşması tarihinden önce makul olarak öngörülmeyecek fiziksel koşullarla (iklim koşulları dışında) veya yapay engellerle karşılaşırsa ve eğer Yüklenici, bu Koşullar ve yapay engeller sonucunda, bunlarla karşılaşmış olması durumunda ilave masraf ve harcamalara gireceğini veya Sözleşme altındaki yükümlülüklerini ifa etmek için ilave zamana gerek olacağını tespit ederse, Yüklenici derhal ve ilave iş yapmadan veya ilave Tesis ve Donanımı ya da Yüklenici Donanımını kullanmadan önce, Proje Yöneticisine yazılı olarak aşağıdaki hususları, a)İşyerinde makul olarak öngörülmeyeceğini saptadığı fiziksel koşullar ve yapay engelleri, b) Söz konusu koşulları ve engelleri yenmek için alacağı veya teklif ettiği önlemler dâhil gerekli ilave iş ve/veya Tesis ve Donanımı ve /veya Yüklenici Donanımını, c)Beklenen gecikmenin boyutunu, d)Yüklenicinin gireceği olası ilave masraf ve harcamayı bildirilecektir. Yükleniciden bu, SGK Alt Madde 35.1’e göre herhangi bir bildirim alınca, Proje Yöneticisi derhal İşveren ve Yükleniciye danışacak ve karşılaşılan fiziksel koşulları ve yapay engelleri yenmek için alınacak tedbirleri tespit edecektir. Bu danışmayı takiben, Proje Yöneticisi, bir kopyasını İşverene göndermek suretiyle, Yükleniciye alınacak tedbirleri talimat olarak bildirecektir. 35.2 SGK Alt Madde 35.1’de gönderme yapılan, sonradan karşılaşılan söz konusu fiziksel koşulları ve yapay engelleri yenmek için Proje Yöneticisinden aldığı talimatları izlerken, Yüklenicinin gireceği herhangi bir makul masraf ve harcama, Sözleşme Fiyatına ilaveten, İşveren tarafından Yükleniciye ödenecektir.
Sözleşme Genel Koşulları – GCC /Madde – 41 / Durdurma: 41.2.b. Yüklenici; SGK Alt Madde 10.2’ye göre, İşverenin kendisine işyerinin veya diğer alanların zilyetliğini veya buralara girişi sağlayamaması veya Tesislerin yapımı ve/veya tamamlanması için gerekli hükümet izinlerini alamaması dahil, fakat bunlarla sınırlı kalmayan, İşverene atfedilebilir herhangi bir nedenle Sözleşme altındaki yükümlülüklerinden herhangi birini ifa edemezse o zaman, Yüklenici, İşverene on dört (14) günlük bir bildirim göndererek, Sözleşme altındaki yükümlülüklerinden herhangi birini veya tümünü durdurabilir veya işin ilerleme hızını azaltabilir. SGK. Madde 41 uyarınca Yüklenicinin yükümlülüklerinin ifası durdurulur veya işin ilerleme hızı azaltılırsa, bu durumda Bitirme Zamanı SGK Alt Madde 40.1’e uygun olarak uzatılacak ve Yüklenicinin kusuru veya sözleşmeyi ihlal nedeni dışında durdurma emri veya işin ilerleme hızının azaltılması halinde,…söz konusu durdurma veya azaltma sonucu Yüklenici tarafından girilen ilave maliyet ve masraflar ne olursa olsun, tümü İşveren tarafından Yükleniciye ödenecektir. 41.4 Durdurma süresi sırasında Yüklenici, İşverenin yazılı oluru olmadan İşyerinden herhangi bir Tesis ve Donanımı, Tesislerin herhangi bir bölümünü veya herhangi bir Donanımı şantiye dışına çıkarmayacaktır.
Teknik Şartnamenin, somut olayı ilgilendiren maddelerinin incelenmesinde;
PART-1V/ Direk Montaj Şartnamesinde; güzergâhın …’ca belirleneceği ve işi yapmak üzere güzergâhın yükleniciye, her tür izinleri ve kamulaştırması yapılmış halde teslim edileceği, buna ait tüm masrafları …’ın üstleneceği, 
PART-V/ Direk Tel Çekimi ve Sehimlendirilmesi Şartnamesinde; hattın yapılacağı güzergâhın …’ın sorumluluğunda olduğu, buna ait tüm masrafları …’ın üstleneceği,
PART–VI/ Hat Etüdü ve Direk Tevziatı Şartnamesinde; …’ın güzergâh seçimindeki; etütteki görev ve sorumlulukları ile her türlü izinleri alma yükümlülüğü ve kamulaştırma sorumluluğunun idareye ait olduğu, belirtilmiştir. 
Davaya konu işin geçici kabulü 29.11.2006 tarihinde yapılmış, davalı … tarafından 28.09.2007 tarihinde onaylanmış olup, geçici kabul tarihi kabulün onay tarihi olan 28.09.2007 tarihidir. Anılan iletim hattının kesin kabulü 10.08.2011 tarihinde yapılmış olup, … tarafından 17.08.2011 tarihinde onaylandığı anlaşılmakla işin kesin kabul tarihi 17.08.2011 tarihidir.
Dosya kapsamına göre; davalı idarece işin yapımı sırasında kamulaştırma işlemlerinin zamanında gerçekleştirilemediği, bu nedenle davacı yükleniciye işin yapılacağı yerlerin zilyetliğinin zamanında devredilemediği, bunun sonucu olarak da hattın yapılacağı yerlerde kazı, direk temeli, direklerin montajı ve iletkenlerin çekilmesi işinin yapımı için sözleşmede 1,5 yıllık bir süre öngörülmüşken fiiliyatta bu işin yaklaşık olarak ancak 4 senede yapılabildiği görülmektedir.
Davalı idare yükleniciye; 22.08.2004 tarihinde, iletken imalatı için 20 gün, yine 22.08.2004 tarihinde, 152-156 no.lu direkler arasındaki hattın kamulaştırmasının gerçekleştirilememesi nedeniyle hat güzergâhının varyant şeklinde değiştirilmesi nedeniyle 92 gün süre uzatımı vermiştir. İdare tarafından, işin bitiminden sonra son süre uzatımı çalışması yapılmış ve sözleşmedeki ilk tarihe göre yükleniciye takvim günü olarak toplam 803 gün süre uzatımı verilmiştir. Oysa taahhüt konusu iş, davacı yüklenici tarafından 860 günlük bir gecikme ile ikmal edilmiştir. Bundan dolayı da idare, yüklenicinin hak edişinden gecikilen 57 güne tekabül eden gecikme cezasını tenzil etmiştir.
Taraflar arasında; dava konusu iş ile ilgili olarak düzenlenen sözleşme 27 Eylül 2002 tarihinde akdedilmiştir. Sözleşmede işin başlangıç tarihi olarak iş avansının ödenme tarihi öngörülmüş olup bu tarih 2 Kasım 2002’dir. Yine sözleşmede işin yapımı için kararlaştırılan süre 18 ay olduğundan sözleşmeye göre işin bitirilmesi gereken sürenin sonu: 2 Kasım 2002 + 18 ay = 2 Mayıs 2004 tarihi olmaktadır.
Davacının “Projede yapılan değişiklik” nedeniyle zarar talebinin incelenmesinde; Dosya kapsamı ve taraflarca da kabul edildiği şekilde dava konusu hattın yapımını etkileyip işin yapımını yaklaşık 2,5 yıl geciktiren ana sebepler, başlıca üç husustan kaynaklanmaktadır. Birincisi; sözleşmede yer alan tahmini keşifte yer alan iş kalemleri ile kesin projeye göre yapılan iş kalemleri arasında önemli farklılıkların oluşmasıdır. İkincisi; 152 ila 156 no.lu direkler arasının, sözleşmede öngörülenin aksine bir varyant ile değiştirilmesidir. Üçüncü neden de; kamulaştırma planlarının idare tarafından geç onaylanmasıdır.
Sözleşmede yer alan tahmini keşifte yer alan iş kalemleri ile kesin projeye göre yapılan iş kalemleri arasında önemli farklılıkların oluşup oluşmadığı hususunda yapılan değerlendirmede; Dosyaya sunulan belgeler incelendiğinde, dava konusu Enerji Nakil Hattının; İhaleye Esas Keşif Değerleri ile Nihai Keşif (yani fiilen yapılan iş) değerleri arasında önemli farklılıkların meydana geldiği görülmektedir. Örneğin; İhaleye Esas Keşifte; açılı direk adedi 26 adet iken yüklenicinin kesin proje sonucunda açılı direği 135 adet olarak, ihaleye Esas Keşifte; taşıcı direk adedi 297 adet iken yüklenicinin kesin proje sonucunda taşıyıcı direği 41 adet olarak, ihaleye esas keşifte; durdurucu direk adedi 71 adet iken yüklenicinin kesin proje sonucunda durdurucu direği 167 adet olarak, ihaleye esas keşifte; özel bölge direk adedi 8 adet iken yüklenicinin kesin proje sonucunda özel bölge direğini 57 adet olarak inşa etmiş olduğu anlaşılmaktadır.
Kamulaştırma planlarının idare tarafından geç onaylanıp onaylanmadığı hususunda; Dosyaya sunulan belgelere göre yüklenicinin kamulaştırma planlarını idareye verdiği tarihler ile idarenin onay tarihleri dikkate alındığında Kamulaştırma Planlarının idare tarafından geç onaylandığı belirgindir. Nitekim idare de bu sebeplerden ötürü yükleniciye bu süreyi de giderecek şekilde toplamda 803 gün ilave süre verdiği anlaşılmaktadır.
Taraflar arasındaki anlaşmazlık, işin yapım süresinin uzamasından dolayı davacı yüklenicinin davalı idareden, yapmış olduğu ekstra harcamalara karşılık olmak üzere ilave bedel talep etmesinden kaynaklanmaktadır.
Yanlar arasında dava konusu işin sözleşmesi, “Sabit Birim Fiyatla ve Anahtar Teslimi” esasına göre düzenlenmiş olup, davalı idare sözleşmenin yukarıda belirtilen 7.maddesi ve Ek-2 maddesi uyarınca davanın reddine karar verilmesini talep etmektedir. Davalı tarafın bu savunmasına karşılık davacı taraf da Genel Şartnamenin GCC – 35.1 / 35.2 / 41.2.b / 41.3 / 41.4 maddelerinde yer alan hükümlere göre davacının talebinin yerinde olduğunu beyan etmektedir.
Yukarıda belirtilen Sözleşmenin; Genel Koşulları – GCC /Madde – 35 / Öngörülemeyen Koşullar maddesi ile Sözleşme Genel Koşulları- GCC /Madde – 41 / Durdurma maddesi, Teknik Şartnamenin; PART-1V/ Direk Montaj Şartnamesi, PART-V/Direk Tel Çekimi ve Sehimlendirilmesi Şartnamesi, PART – VI / Hat Etüdü ve Direk Tevziatı Şartnamesinde ile dosyaya sunulan bilgi ve belgeler incelendiğinde; Davacı yüklenicinin; sözleşmede yer alan tahmini keşifte yer alan iş kalemleri ile kesin projeye göre yapılan iş kalemleri arasında önemli farklılıklar oluşmasına rağmen taahhüt konusu işi sözleşme süresi olan 18 aya ilaveten 860 gün sonra (803 günü idarece verilen süre uzatımı ile) ikmal etmiş olduğu, dava konusu enerji nakil hattının yapımı konusunda davalı idarenin kamulaştırma onaylarını oldukça geç yapmış olduğu görülmektedir. Sözleşme Genel Koşulları 10.2 maddesinde “Sözleşme anlaşmasının ilgili ekinde işveren tarafından sağlanacak iş ve malzemelerin kapsamı belirtildiği gibi, işveren bütün gerekli güzergâhlar dahil olmak üzere, işyerine ait fiziksel ve yasal zilyetliğin ve işyerine girişin elde edilmesi ve sağlanmasından ve sözleşmenin uygun bir biçimde ifası için erişimi gerekli bütün diğer alanlara zilyetliğin ve erişimin temininden sorumlu olacaktır. İşveren bu yerlere erişimin tüm zilyetliğini ve iznini ilgili ekte belirtilen tarihte (tarihlerde) veya daha önce verecektir.” Hükmü uyarınca, gerek davalı iş sahibinin işin yapılacağı yerlere gerek fiili zilyetliği temin edip yükleniciye sağlaması, gerekse yasal izinleri -ki kamulaştırmaları- tamamlayıp hukuken arazinin zilyetliğini davacı şirkete teslim etmesi sözleşme gereğidir. Ancak davalı tarafça zamanında yerine getirilmemiş işin gecikmesine büyük oranda bu hususun sebebiyet verdiği dosyaya sunulan delillerden anlaşılmaktadır. Ayrıca davalı iş sahibinin gerçekleştirdiği güzergâh değişikliği varyant yapılması anılan işte 691 gün gecikmeye neden olduğu ve gecikmenin davalıya isnat edilen sebeplerle husule geldiği anlaşılmaktadır.
Yine sözleşme eki Teknik Şartname /Part-6’ (TS-PART.6’nin) 1. Maddesi ile 3.1 ve 4.1 maddeleri uyarınca; anılan işte güzergâhın belirlenmesi sorumluluğu ve engellemelerin kaldırılması davalı İş sahibine ilişkin bir mükellefiyettir. Bu bağlamda; Güzergâhta bir sorun var ise, bundaki sorumluluk da, güzergâhı seçen davalı iş sahibi idareye ait olacaktır. Bu durumda; Seçilen güzergâhın kamulaştırması ve kamulaştırılan kısımların yükleniciye işin yapılması için zilyetliğinin devri de tümüyle davalı iş sahibi idarenin görevidir. Davalı idarenin, işin yüklenici tarafından yapılabilmesi için gerekli bulunan direklerin dikileceği arazilerin kamulaştırmalarını ve hattın geçtiği yerler ile direk yerlerine geçebilmek için gerekli arazilerin irtifak kamulaştırmalarını zamanında yapamadığı, bunun sonucu olarak arazilerin iş yapılabilmesi için zilyetliklerinin de davacıya yükleniciye devredilemediği, arazi sahiplerince davacının çalışanlarının işleri yapmak için arazilere sokulmadığı görülmektedir. Nitekim; davacı şirket tarafından idareye verilen kamulaştırma planları bazı yerlerde idare tarafından 3 ay- 6 ay- 8 ay- hatta 1 sene sonra onaylanmıştır. Varyant bölümündeise, yaklaşık 2 sene sonra (18.04.2006 tarihinde) idarece kamulaştırma planı yapılıp onaylanmıştır. Bu planların vaki gecikmelerle onaylanması ve akabinde hattın sahibi olan davalı idarenin fiili durumda kamulaştırmaları gecikmelerle yapması; davacı yüklenicinin sözleşme gereği iş yeri olarak tariflenen 136 km. uzunluğundaki araziye yayılı direklerin dikileceği, tellerin çekileceği yerlere girmesini ve iş yapabilmesini geciktirdiği ve bu nedenle yüklenicinin edimlerini zamanında yerine getiremediği kanaatine varılmıştır.
Yukarıda belirtildiği gibi, davacının işin başında anlaştığı ve …’a bildirdiği taşeronlar ve bunlara ait hat bölümlerinin dağılımından da görüleceği gibi, normal bir sözleşme planlamasında beklenen, işin tüm güzergâhta planlı ve sıralı yapılmasıdır. Ancak, İdarece açılan kamulaştırma davalarının geç sonuçlandığı, bazı kamulaştırmalarla ilgili olarak İdare Mahkemelerince yürütmenin durdurulması kararlarının verildiği ve hatta bazılarının İdare Mahkemelerince iptal edilmiş olduğu görülmektedir. Dolayısıyla davacı yüklenicinin; “Kamulaştırma” işlemlerinin idare tarafından ihale öncesi yapılmamasından dolayı, dava konusu enerji nakil hattı güzergâhının tümünün inşasında; peyderpey ve parça parça, bir başka anlatımla hattın hangi bölümünün “Kamulaştırma” işlemleri yapılmış ise o bölümde çalıştığı belirlenmiştir.
Her ne kadar davalı idare tarafından davacı yükleniciye meydana gelen bu gecikmelerden dolayı süre uzatımı verilmiş ise de, bu ilave yapım süresinde davacı yüklenicinin bir kısım zararlarının oluşacağı muhakkaktır. Şöyle ki; Yanlar arasında düzenlenen sözleşme; “Sabit Birim Fiyat ve Götürü Bedel esasına” göre düzenlenmiştir. Davacı yüklenici; idare tarafından kendisine tanınan ek yapım süresi zarfında da sözleşmede yer alan “Sabit Birim Fiyatla” taahhüdünü yerine getirmiştir. Hal böyle olmakla beraber; Sözleşme Özel Koşullarının (SÖK) madde 7’sinde; “Bu sözleşme anahtar teslimi bir sözleşmedir. Teklif edilen birim fiyatlar Sözleşme Süresince sabit ve değişmez olacak ve herhangi bir nedenle hiçbir ayarlamaya tabi olmayacaktır.” Hükmü dikkate alındığında; bu maddede kastedilenin sabit fiyatların sözleşme süresince, yani somut olayda sözleşmede öngörülen 18 aylık yapım süresi ile sabit olacağı hususu olup bu durum sözleşme süresince sözcüğünden anlaşılmakta olup, anılan maddede, “hiçbir şekilde uzatılan sürede” sözcüğü geçmemektedir. Elbette yüklenicinin kendi kusuruyla meydana gelen gecikmelerin olması halinde ise, sabit fiyatın değişmeyeceği de sözleşme hükmüdür. Ancak dosyaya sunulan belgelere göre; davalı idare, davacı yükleniciye sözleşmede tanınan yapım süresi olan 18 ay olmasına karşın, toplamda 803 gün ( yaklaşık 26 ay – 23 gün) ilave süre uzatımı vermiştir. Davalı idare davacı yükleniciye; sözleşmede öngörülen 18 aylık yapım süresine ilave olarak 803 gün süre uzatımı vermiş olup davalı idarenin, davacıya vermiş olduğu işbu ilave yapım süresi; sözleşmede kararlaştırılan 18 aylık yapım süresinin yaklaşık 1,50 katıdır. Bu durumda davalının dava konusu işin bedelinin; “Sabit Birim Fiyat ve Anahtar Teslimi Esasına” göre yapıldığından ilave bedel talep edilemeyeceğine ilişkin savunmasına itibar edilmemiştir. Davacı yüklenici; söz konusu istemlerini dosyada bulunan muhtelif dilekçeleri ile talep etmiş işin devamı sırasında davalıya muhatap (dosyaya sunulmuş Ek:45 no.lu belge) 19.12.2007 tarih ve 2007/068 sayılı yazısı ile süre uzatımı verilmesi ve maliyet farkının ödenmesini talep etmiştir. Davaya konu olayda da işin gecikmesinde, kamulaştırmaların zamanında gerçekleştirilememesi, dolayısıyla davacı yükleniciye işin yapılacağı ve işyeri olarak tariflenen arazilerin tümüyle teslim edilememesinin etkili olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum Borçlar Yasasının 90/2 maddesinde düzenlenen alacaklının temerrüdü kapsamında değerlendirilmelidir. Bu halde, davacının, sözleşme süresi olan 18 aylık süreden sonra uzayan süre içerisinde oluşan fiyat artışlarını davalı idareden talep edebileceği kanaatine varılmıştır.
Her ne kadar dava konusu işin ihalesi, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre yapılmamış ise de; Kamu İhale Sözleşmesi Kanunu’nun 12. Maddesi (süre uzatımı verilmesi halindeki fiyat farkları), 10. Madde (mücbir sebepler) ile, bunların emsal uygulamaları ve fiyat farkı kararnameleri; sabit fiyatların, ifa imkanının idarece ortadan kaldırılıp işin yapımının engellenmesi durumunda uygulanamayacağı hususları birlikte değerlendirildiğinde, ifa süresinden sonra oluşan malzeme ve işçilik ücretlerindeki artışların idarece karşılanması gerektiği kanaatine varılmıştır.
152–156 no.lu direkler arasındaki güzergâh değişikliği hususunda; Taraflarca da belirtildiği şekilde, Bölge İdare Mahkemesinin 153 no.lu direk yerine ilişkin kararından dolayı hattın, 152 ila 156 no.lu direkleri arasında zorunlu olarak güzergâh değişikliği yapıldığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla; oluşan bu durum, idarenin ihale öncesinde bu mahalde gerekli etüdü ve kamulaştırmayı yapmamasından kaynaklanmaktadır. Bu itibarla; dava konusu hattın 152 ila 156 no.lu direkleri arasındaki güzergâhta zorunlu olarak yapılan bu değişiklik “İş Değişikliği” mahiyetinde olup bu husus davalı idareden kaynaklanmıştır.
Her ne kadar davalı idare; bunun bir iş değişikliğinin olmadığını savunmuş ve dosyaya sunduğu ön hakem yazısında da bunun değişiklik olmadığı yönünde bir görüşün yer aldığı belirtilmiş ise de, aşağıda belirtilen sözleşme hükümlerine göre bu yöndeki savunmaya itibar edilmemiştir. Şöyle ki; Sözleşme Genel Hükümlerinin/SGK, maddesindeki; sözleşme bileşenlerinde değişiklik başlığı altındaki Tesislerde değişikliğe ilişkin 39.1.1 maddesinde; “SGK Alt maddeleri 39.2.5 ve 39.2.7’ye bağlı kalmak kaydıyla, işveren, proje yöneticisine, sözleşmenin ifası sırasında zaman- zaman yükleniciye hitaben, tesislere, tesislerde veya tesislerden herhangi bir değişiklik, tadilat, ilave veya çıkarma yapması (bundan böyle “değişiklik” diye anılacaktır) için talimat vermesini önce önerme ve müteakiben talep etme hakkına sahip olacaktır. Şu şartla ki, söz konusu değişiklik hem tesislerin ilerleme durumu hem de öngörülen değişikliğin Tesislerin sözleşmede belirtilen yapısıyla teknik uyumu hesaba katıldığında, tesislerin genel kapsamı içinde kalarak ilgisiz bir iş oluşturmayacak ve teknik yönden pratik olacaktır,” denilmiştir. Dosyaya sunulan belgeler incelendiğinde dava konusu hattın yapımı safhasında ihale dosyasında yer alan güzergâha göre; bahse konu 152-153-154-155-156 no.lu direklerin yerlerinin önemli ölçüde değiştirilerek bu hatta yeni bir varyant hattın yapıldığı, bu itibarla sözleşmede yer alan tanıma göre bunun bir “İş Değişikliği ” bir başka anlatımla aynı anlama gelmek üzere “Proje Değişikliği” niteliğinde olduğu anlaşılmıştır.
Bu hat bölümünde tüm malzemelerin davacı tarafından imal edilerek mahalline götürüldüğü ve temeller yapılırken kamulaştırmanın idare tarafından yapılamaması neticesinde idarece varyant/ güzergâh değişikliğinin ve buna bağlı olarak da proje değişikliğinin yapıldığı yönünde olduğu görülmektedir. Bu konuda dosyaya sunulan; İdarenin, 24.08.2005 tarih/4283 sayılı ve 01.09.2005 tarih/4436 sayılı yazısı, 13.09.2005 tarihli toplantı Tutanağı, yüklenicinin talep yazıları ve işin feshini talep etmesi, idarenin bu talepleri kabul etmeyip çalışmalara devam talimatı, idarenin, 21.02.2006 tarih/0960 sayılı yazısı ve eki Toplantı Tutanağı, idarenin, 18.04.2006 tarih/1564 sayılı yazısı, yine idarenin dava dilekçesi ekinde (Ek:34,35,36,37,38 ve 39’da yer alan) yazılarının incelenmesinden, bahse konu varyant değişikliğinin yapıldığı görülmektedir. Bu durumda davacının bu kaleme ilişkin talebi; yukarıda belirtilen sözleşme maddelerine ilaveten, Genel Şartnamenin/ GCC-10.2-10.7 maddelerine göre de yerindedir.
Nitekim; Sözleşme Genel Koşulları-GCC/Madde-10’da: İşverenin Sorumlulukları başlığındaki;10.2 bendinde idarenin, yapılacak hattın güzergâhında, iş yerine ait fiziksel ve yasal zilyetliğin ve İşyerine girişin elde edilmesi ve sağlanmasından ve Sözleşmenin uygun bir biçimde ifası için, erişimi gerekli bütün diğer alanlara zilyetliğin ve erişimin temininden sorumlu olacağı, İşverenin bu yerlere erişimin tüm zilyetliğini ve iznini, ilgili ekte belirtilen tarihte (tarihlerde) veya daha önce vereceği, / 10.7 bendinde; SGK Alt Madde 25.2’ye uygun olarak, Yüklenicinin Garanti Testlerinin yapımı nedeniyle girdiği sorumluluk dışında, bu SGK Madde 10 altındaki yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi sırasında yapılacak masraf ve giderlerden İşverenin sorumlu olacağı, hususları yer almaktadır. Diğer yandan; bahse konu proje değişikliğinin, işverenden kaynaklanan bir değişiklik olduğu (SÖK 39.2) ve SGK 39.2.4 ve 39.2.7 de yer alan düzenlemelerden de açıktır.
Belirtilen maddelerde açıkça belirtildiği gibi; “değişikliğin fiyatı pratik olduğu ölçüde, sözleşmede içerilen tarifeler ve fiyatlara uygun saptanacaktır. Eğer bu tarifeler ve fiyatlar hakkaniyete uymuyorsa, sözleşmenin tarafları değişikliğin değerlendirilmesi için özgül tarifeler üzerinde mutabakat sağlayacaklardır… Eğer işveren ve Yüklenici Değişikliğin fiyatı, Bitirme zamanına yapılacak hakkaniyete dayalı bir ayarlama veya değişiklik Önerisinde belirtilen herhangi diğer bir husus üzerinde mutabakata varamazlarsa, İşveren mutabakat Bekleyen değişiklik Emri düzenleyerek, yükleniciye yine de değişikliğe devam etmesi talimatı verebilir…” hükmü bulunmaktadır. Değişiklikteki fiyat üzerinde (söz konusu değişiklik sözleşmenin akdedilmesinden çok sonra idare istemiyle yaptırılmış olup) yanlar arasında bir mutabakata varılamadığı, yine davacı yüklenicinin davalı idarenin talebi üzerine anılan iş değişikliğini yaptığı ve bu konuda yapmış olduğu ilave masrafları davalı idareden talep ettiği ve alamadığı anlaşılmaktadır.
Yanlar arasındaki sözleşmede; bu gibi değişikliklerde sabit fiyatın uygulanacağına ilişkin herhangi bir hüküm olmadığı gibi, yaptırılan değişiklik zaten sözleşmede belirlenen güzergâh ve projenin dışında (ilave) bir iştir. Bu durumda davalının yapılan harcamaları gözeterek davacı firmaya işin yapıldığı tarihi dikkate almak suretiyle çalışmanın değerini ilave bedel olarak ödemesi gerektiği kanaatine varılmıştır. Nitekim “Sözleşme Genel Koşulları“ 39.2.4 maddede: “ Değişikliğin fiyatı, pratik olduğu ölçüde, sözleşmede içerilen tarifeler ve fiyatlara uygun olarak hesaplanacaktır. Eğer bu tarife ve fiyatlar hakkaniyete uymuyorsa, sözleşmenin tarafları, değişikliğin değerlendirilmesi için özgül tarifeler üzerinde mutabakat sağlayacaklardır…” denilerek hakkaniyete uygun değişiklik fiyatının uygulanacağı belirtilmiş bulunmaktadır.
Davacının hakedişinden kesilen 591.811,55 USD gecikme cezasının iadesi hususunda yapılan değerlendirmede; Davacının bu hususta, davacı firmanın dava konusu işi 08.09.2006 tarihinde ikmal ettiğini, ancak idarenin müvekkiline 13.07.2006 tarihine kadar süre uzatımı vermek suretiyle (13.07.2006 – 08.09.2006) tarihleri arasında geçen 57 gün için müvekkilinin hakedişinden gecikme cezası olarak 591.811,55 U.S.Dolar tutarında gecikme cezası kestiğini beyan etmiş ve hattın 44 no.lu direğinin alt montajının 26.08.2006 tarihinde kolluk güçleri nezaretinde yapılabildiğini, yine bu direğin üst montajının kolluk güçleri nezaretinde 29.08.2006 tarihinde yapılabildiğini, 44 no.lu direğin montajının 29.08.2006 tarihinde tamamlanması üzerine 44 no.lu direğin montajının yapılamaması nedeni ile teli çekilemeyen 43-46 no.lu direkler arasındaki tel çekimi işinin 03.09.2006 tarihinde yapılabildiğini belirterek, davalı idarenin müvekkiline yeterli ve gerekli süre uzatımını vermemesinden dolayı müvekkilinin hakedişinden 57 günlük gecikmeye karşılık kesilen 591.811,55 US Dolar tutarındaki gecikme cezası yerinde olmadığından bu tutarın davacıya iadesini talep etmiştir.
Yanlar arasında düzenlenen sözleşmede yer alan düzenlemeye göre; işin yapılmasını engelleyecek herhangi bir sorunun oluşmaması halinde davacı yüklenicinin taahhüt etmiş olduğu işi ikmal etmesi gereken tarih: ( İşin başlama tarihi: 02.11.2002 + 18 ay) = 02.05.2004 olmaktadır. Hal böyle olmakla beraber dosyaya sunulan bilgi ve belgelerin incelenmesinden davalı idarenin; yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerden dolayı davacıya toplamda 803 gün (iletken imalatından 20 gün + hakem kararından 92 gün + engelleme ve kamulaştırma konularından 691 gün) süre uzatımı verdiği görülmüştür. Bu durumda idarenin davacıya vermiş olduğu 803 günlük süre uzatımına göre davacı yüklenicinin işi bitirmesi gereken tarih: 02.05.2004 + 803 gün = 13.07.2006 olmaktadır. Davalı idare; davacı yüklenicinin yükümlenmiş olduğu dava konusu işin 08.09.2006 tarihinde ikmal edildiğini kabul etmiş ve davacıya vermiş olduğu toplamda 803 günlük süre uzatımını dikkate almak suretiyle davacının hak edişinden, bahse konu ( 13.07.2006 – 08.09.2006 ) tarihleri arasında geçen 57 gün karşılığında 591.811,55 USD tutarındaki gecikme cezası kesmiştir.
Davacı vekili tarafından dosyaya sunulan (Ek: 36 ve 37 no.daki) belgeler incelendiğinde yüklenicinin; Hattın 44 no.lu direğinin alt montajını 26.08.2006 tarihinde, üst montajını 29.08.2006 tarihinde, işin yapılacağı yerin zilyetliği sağlanmadığından kolluk güçleri nezaretinde yapıldığı, 44 no.lu direğin montajının 29.08.2006 tarihinde tamamlanması üzerine 44 no.lu direğin montajının yapılamaması nedeni ile teli çekilemeyen 43-46 no.lu direkler arasındaki tel çekimi işini de 03.09.2006 tarihinde yaptığı, bu belgelere göre davacı yüklenicinin, davalının edimlerini zamanında yerine getirmemesi nedeniyle dava konusu işin güzergâhında fiilen 03.09.2006 tarihine kadar çalıştığı ve bu tarih itibariyle engellemeler nedeniyle işi ancak tamamlayabildiği görülmüştür. Söz konusu tarih, idare tarafından verilen süre uzatımı sonu olan 13.07.2006 tarihinden yaklaşık 2 ay sonrasına ait olup, bu durum idarenin gerekli süreyi sağlayamadığını göstermektedir.
Sözleşmenin 40.1 maddesinde “aşağıdaki hallerden herhangi biri nedeniyle, eğer yüklenicinin sözleşme altındaki yükümlülüklerinin ifası geciktirilir veya engellenirse SÖK’ de belirtilen bitirme zamanı (zamanları) bütün koşullarda adil ve makul olacak ve gecikme ve engeli adil biçimde yansıtacak bir süre kadar uzatılacaktır.” hükmü yer aldığından, davalı idarenin davacı yükleniciye, adil ve makul olacak bir ek süre tanımadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle davacı yüklenicinin, bu kaleme ilişkin talebinin yerinde olduğu anlaşılmakla, davacı yüklenicinin, idare tarafından hakedişinden kesilen 591.811,55 USD tutarındaki gecikme cezasının iadesini talep edebileceği kanaatine varılmıştır.
Davacının “Direklerdeki ayak değişiklikleri nedeniyle oluşan zarar” talebinin değerlendirilmesinde; Davacı taraf bu konuda özetle; İdarece düzenlenen ihale dosyasında yer alan projelerde; standart direk ayaklarının en fazla 6 metre uzunluğunda belirlendiğini, ancak arazinin mevcut haliyle çok sarp ve eğimli olması nedeni ile standart 6 metre uzunluğundaki ayaklarının uygulanmasının mümkün olmaması nedeniyle bu konuda davacı tarafından idareye 11.09.2003 tarih ve 6823 sayılı, 10.10.2003 tarih ve 7608 sayılı, 11.12.2003 tarih ve 03/276 sayılı yazıların yazıldığını, davalı idarenin de; 12.12.2003 tarih ve 0450 sayılı yazısı ile bu hususu uygun bulması üzerine 67 adet standart dışı 7, 8, 9 metre uzunluğunda direk ayaklarının zorunlu olarak seçilip projelendirilip montajının yapıldığını, bu işin miktarının dava dilekçesi eki olan Ek – 48 deki kesin hakedişteki direk listesinde yer aldığını, bu nedenle davacının 11.000 TL zararının oluştuğunu belirtmiştir. Bilirkişi raporuna göre davacının bu yöndeki talebinin sözleşme ve mevcut koşullara uygun olduğu ve davacının alacağının 11.000,00 TL olduğu anlaşılmıştır.
Davacının “Değiştirilen Fiber Optik Tel (OPGW)” nedeniyle zarar talebinin değerlendirilmesinde; Davacı dava dilekçesinde Fiber kablo konusunda özetle; 16-17 no.lu direkler arasındaki fiber kablonun anormal kış şartları nedeni ile koptuğunu, bu nedenle 14-17 no.lu direkler arasındaki 2.652 metre fiber kablonun davacı tarafından yeniden çekildiğini, 127-126 no.lu direkler arasındaki fiber kablonun 335 metresinin kurşun atılması sonucunda deforme olduğu için değiştirildiğini, 126 no.lu direğe ek kutusunun konulduğunu, 144-141 no.lu direkler arasındaki fiber kablonun 871,5 metresinin kurşun atılması sonucunda deforme olduğu için değiştirildiğini, 141 no.lu direğe ek kutusu konulduğu, yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerle meydana gelen ve işveren tarafından yükleniciye tekraren yaptırılan ve karşılığında bir bedelde ödenmeyen bu işlerin bedelinin, toplam 106.238,00 TL olduğu ifade edilmiştir.
Bu talebe karşın davalı vekili ise; 15.12.2006 tarihli ilk OPGW Geçici Kabule Esas Optik Ölçüm Tutanağında; sözleşmenin Teknik Şartname 63 – D Joint Box and Splices maddesinde belirtilen sayıda kasetin bulunmadığı, şartname değerleri üzerinde olan ve tabloda görülen tek yönlü ek kayıpları ile aritmetik ortalamalarının şartnameye uygun hale getirilmesi hususunun yer aldığı, tutanakta yer alan bu tespitin idare tarafından yükleniciye 15.01.2007 tarih ve 218 sayılı yazı ile bildirilip bahse konu eksikliklerin giderilmesinin istenildiği, daha sonra yanlar arasında; 05-07.09.2007 tarihli ikinci OPGW Geçici Kabule Esas Optik Ölçüm Tutanağının düzenlendiği, bu tutanağın sonuç ve karar bölümünde de; OPGW Teknik Şartnamesinin 9.1 maddesine göre 13, 16, 18, 19, 25, 28 ve 34 no.lu ek kutular için 11.550 TL’nın nefaset bedeli olarak kesilmesi, 35-40 no.lu direkler arasındaki etaptaki OPGW’nin, 9 ay içerisinde yüklenici tarafından değiştirilmesi kaydıyla tesis edilen OPGW’ nin geçici kabulünün yapılması, yüklenicinin 35-40 no.lu direkler arasındaki kabloyu değiştirmesinden sonra yapılacak ölçümde yeni hattın şartnamede belirlenen değerleri sağlamaması halinde sorumluluğun yükleniciye ait olacağı hususunun yer aldığı, yüklenicinin bu konuda müvekkili idareye 24.11.2008 tarih ve 08 / 086 sayılı yazısı ekinde; yeni ODTR değerlerini sunduğu, sunulan bu değerlerin incelenmesi sonucunda yine bir kısım eksiklerin olduğu hususunun, 19.12.2008 tarih ve 4558 sayılı yazıda açıklanan gerekçelerle yükleniciye bildirildiği, keza idarenin; davacıya gönderdiği 03.04.2009 tarih ve 1189 sayılı yazısıyla; “Enerji Nakil Hattının fiber optik koruma iletkeninde halen geçici kabul eksiklerinin olduğu, enerji nakil hattında yapılan ölçümlerinin şartname değerlerini taşımadığı” hususunu, yükleniciye bildirildiği, beyan edilerek davacının bu kalemle ilgili alacak talebinin yerinde olmadığı belirtilmiştir.
Davalı idare vekilinin vaki beyanlarına göre; idarece düzenlenen ve yukarıda belirtilen belgeler itibariyle yüklenici; sözleşme hükümlerine göre edimini şartnamelerde yer alan teknik değerlere uygun bir şekilde yerine getirmemiş ve bundan dolayı da bahse konu şartnamelere aykırı olan hususlar, düzenlenen OPGW Geçici Kabule Esas Optik Ölçüm Tutanaklarında yer almıştır. Hal böyle olmakla beraber davacının dosyaya sunduğu Ek: 46 – 47 ve 48 adı altında sunduğu idare ile yüklenici arasında yapılan yazışma, belgeler ve fotoğraflar incelendiğinde; Hattın 3 farklı yerinde fiber optik toprak tellerinde kopmaların meydana geldiği, idarenin tuttuğu raporlara göre ilkinin anormal kış şartlarından dolayı olduğu, diğer iki arızanın, tellere 3. kişilerce kurşun atılmış olması sonucu meydana geldiği, bu iki arızanın enerji nakil hattına kurşun atılmış olduğu hususunun idare tarafından da saptandığı, bunun üzerine yüklenicinin, bu kabloları yeniden temin edip tel çekimlerini yeniden yaptığı belirlenmiştir. Dolayısıyla; davacının bu talebinin, sözleşmenin Genel Şartnamenin /GCC – 35; 38 ve 39. maddelerine uygun olduğu anlaşılmaktadır.
Zira sözleşmenin; 38.1. maddesinde; “…Savaş riski SGK alt madde 37.1’in (a) ve (b) paragraflarında belirtilen herhangi bir olay ve işyerinin bulunduğu ülkede (veya ülkelerde) veya yakınında meydana gelen herhangi bir mayının, bombanın, merminin, el bombasının veya diğer roket, füze cephane ya da savaş patlayıcı maddelerinin infilakı veya çarpması anlamına gelecektir.
38.2. maddesinde; “Sözleşme neyi içerirse içersin, aşağıdaki tahribat, hasar yaralanma veya yaşam kaybı herhangi bir “savaş riski” tarafından meydana getirilmişse yüklenicinin; (a) Tesislerin Tesis ve donanımının veya bunların herhangi bir bölümünün tahribi veya hasarının olması halinde; “İşveren yükleniciyi, bu sayılanların sonucunda veya bunlarla ilgili olarak ortaya çıkan tüm hak talepleri, yükümlülükler, eylemler, davalar, isyanlar, maliyetler, masraflar veya harcamaların herhangi birine veya tümüne karşı tazmin edecek ve yüklenicinin bunlardan zarar görmemesini sağlayacaktır.”hükmü yer almaktadır.
Sözleşmenin bu hükmüne göre; davacı yüklenicinin inşa etmiş olduğu enerji nakil hattına; hattın ikmalinden sonra 3. kişilerin atmış olduğu mermiler sonucunda bu bölümün yüklenici tarafından yeniden yapılması konusunda davacının talebinin yerinde olduğu kanaatine varılmıştır.
Yapılan tespitler ve bilirkişi tarafından yapılan hesaplamaya göre; Davacının bu kalemle ilgili olarak Malzeme ve Ölçüm işinin bedeli: 15.199,28 Euro + 3.000 USD’ dır. Ancak bu işin 9.759,36 Euro’luk kısmı anormal kış koşulları sebebiyle kopan fiber optik telleri sebebiyle yapılmış olup, bu kısmın bedelinin davacı tarafından talep edilemeyeceği belirlenmiştir. Davacı tarafından mükerrer olarak yapılan bu işin “İşçilik ve Ekipman” bedeli: 31.900,00 TL olarak hesaplanmıştır. Ancak; 14 – 17 no.lu direkler arasındaki 2652 mt.lık kısım, anormal kış şartları sebebiyle kopmuş ve değiştirilmiş olduğundan davacının bu kısımdaki zararı talep edemeyeceği anlaşılmış, bunun dışındaki toplam 1206,5 metre kısmın kurşun atılması sebebiyle ek kutuları da konularak değiştirilmiştir. Bu nedenle davacının talep edebileceği tutar; (15.199,28-9.759,36) 5.439,92 Euro + 3.000 USD + ( 31.900 TL x 1206,5m /2652 m) = 5.439,92 Euro + 3.000 USD + 14.512,58 TL olarak hesaplanmıştır.
Davacı; dava dilekçesinde bu kalemden dolayı davalı idareden 10.000,00 TL talep etmiştir. Dava tarihi itibariyle; 1 Dolar = 1,6810 TL / 1 Euro = 2,1218 TL olduğundan, 3.000 USD, 2.336,22 € ya isabet etmektedir. Buna göre davacının toplam alacağı: (5.439,92 Euro + 2.336,22 Euro)= 7.776,14 Euro + 14.512,58 TL’dir. 26.07.2016 ıslah tarihi itibariyle 1 Euro’nun döviz satış kuru 3,3465 TL olduğu halde ıslah dilekçesinde 3,32 olarak hesap edilip talep edildiğinden davacının bakiye alacağı talep doğrultusunda; (7.776,14 Euro x 3,32= ) 25.816,78 + (14.512,58 TL-10.000,00 TL) = 30.329,36 TL’dir. (ıslahla artırılan miktar ise 40.672,65TL’dır.)
Davacının ““Tel çekimi atlamaları” nedeniyle zarar talebinin değerlendirilmesinde; Davacı vekili dava dilekçesinde bu konuda özetle; direklerin sıralı olarak dikilememesi yüzünden tel çekiminin teknik olarak zaruri olmasına rağmen düzenli olarak yapılamadığını (tel çekiminin ancak 2 durdurucu direk arasında yapılabildiği, durdurucu direkler arasındaki taşıyıcı direkler hazır olmadığında telin çekilemediği, zira ardışık taşıyıcı direklerin ard arda yıkılması sonucunun doğduğu), tel çekimi işinin; 250 kişilik bir ekiple yapıldığı, bu işin yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerle zorunlu olarak sıralı bir şekilde yapılamaması nedeniyle davacı yüklenicinin; oluşan bu durumdan dolayı ekip / ekipman ve makine parkını zorunlu olarak ilave bir maliyetle bu yerlere taşıdığı, bundan dolayı da yüklenicinin dava dilekçesi ekinde sunulan Ek-53,TABLO 4/B’ de yer alan hesaplamalara göre ilave giderinin 2.314.600 TL olduğu, … ifade edilmiştir.
Dosyadaki belgelerin incelenmesinden davacının bu kaleme ilişkin talebinin, işin yapılacağı güzergâhtaki kamulaştırma işlemlerinin zamanında yapılmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Zira davacının bu kalemde davalıdan talebi, Kamulaştırma sorunları nedeniyle yüklenicinin; ekiplerinin ve makinelerinin (sözleşme gereği şantiye dışına çıkartılamaması) bekletilmesi ve sürekli güzergâhta taşınması nedeniyle oluşan ilave masraflara ilişkindir.
Yanlar arasında imzalanan sözleşme hükümlerine göre Kamulaştırma işlemlerinin yerine getirilmesi davalı idarenin sorumluluğundadır. Yukarıda da belirtildiği gibi, dava konusu işin yapım süresi sözleşmede 18 ay olarak öngörülmesine rağmen iş fiiliyatta 28,6 ay gecikmeyle 46,5 ayda bitirilebilmiştir. İşin bu kadar gecikme ile ikmalinde en önemli etkenin, idarenin; hattın yapılacağı güzergâhtaki “ Kamulaştırma işlemlerini ” zamanında yerine getirmemesi ve arazilere yüklenicinin girişi ve çalışması için zilyetliğin davalı yanca sağlanmamasından ileri geldiği görülmektedir. Zaten idare de, davacı yükleniciye bu konudan dolayı 803 gün ek yapım süresi vermiştir.
Bu duruma göre; hattın yapılacağı güzergâhtaki “Kamulaştırma işlemlerinin” idare tarafından zamanında yerine getirilmemesi nedeniyle işin yapımı sırasında davacı yüklenicinin; güzergâh üzerinde sıralı bir iş yapamadığı, bu nedenle tel çekim ekiplerini ve makine-teçhizatlarını güzergâh üzerinde sürekli yer değiştirmek ve taşımak zorunda kaldığı, bu şekilde yapılan bir çalışmanın, yüklenicinin maliyetini artıran bir çalışma olduğu anlaşılmaktadır. Açıklanan nedenlerle davacının bu kaleme ilişkin talebinin Genel Şartnamenin /GCC – 35.1 / 35.2 / 41.2.b / 41.3 ve 41.4 maddelerinde yer alan hükümlere göre yerinde olduğu kanaatine varılmıştır.
Yapılan bu tespit ve incelemelere göre, davacının bu kalemden alacağının hesaplanmasında; Tel Çekimi işlerinde; çalışmaların düzenli yapılamaması sebebiyle oluşan ilave mobilizasyon sürelerinin toplamda 61 gün olduğu belirlenmiştir. Yüklenicinin işin yapımı sırasında belirli noktalarda direk dikimi yapması ve buna uygun yerlerde şantiye tesis etmesi sözleşmesel bir yükümlülüktür. İdarenin edimini geç yerine getirmesine bağlı olarak kurduğu şantiye çevresinde imalatı tamamladıktan sonra çok sayıda noktada geriye dönerek imalat yapmasına bağlı olarak mobilizasyon giderlerine maruz kalması tabii bir sonuçtur. Ancak, yüklenicinin çalışmaya başladığı noktalardan geriye dönmesi, yani mükerrer şantiye tesisi kurması durumunda bu mobilizasyon kapsamında zarara uğrayacağı açık olduğundan, bu tür çalışmaların incelenmesi gerekmektedir. Bir kısım imalatların bu kapsamda olduğu anlaşılmakla mobilizasyon kapsamında etkilenen gün sayısı 36 olarak belirlenmiştir. Bu sebeple yapılan ilave “İşçilik ve Ekipman ” bedeli: toplamda 547.560,00 TL olarak hesaplanmıştır.
Dava dilekçesinde; bu kalemden dolayı 10.000 TL talep edilmiştir. Buna göre davacının bakiye alacağı ise (547.560,00 – 10.000,00) = 537.560,00 TL’dır. (Islahla artırılan miktar ise 1.581.500,00.TL.’dır.)
Davacının “Direklerin dikildiği yerlerdeki engellemeler sonucu hattın montaj ve tel çekiminin geç yapımı” nedeniyle zarar talebinin değerlendirilmesinde; Enerji nakil hattının tesisi için gerekli olan direklerin dikilmesinde; hattın başlangıcından tamamlanmasına kadar yörede yaşayan kişilerin, (Davalı idarenin evvelce, gerekli olan kamulaştırma işlemlerini yapmamış olmasından dolayı) sürekli engellenmede bulundukları, bu hususa ilişkin tüm belge, yazışma ve tutanakların dosyaya sunulduğu, sözleşmede yer alan hükümlere göre, direk yerleri ve direkler arası güzergâhtaki tellerin geçtiği İrtifak Hakkı Kamulaştırma Planlarının tanziminin davacıya ait olduğu, bu nedenle bu planların yüklenici tarafından hazırlanıp davalı idareye verildiği ve bu planların idarece onaylandığı, kamulaştırma planlarının onayına göre direklerde montaj gecikmelerinin olduğu, bu direklerin sayısının 88 adet olduğu, buna göre davacının toplam zararının 12.595.850 TL olduğu davacı tarafından ifade edilmiştir.
Dosyaya sunulan bilgi ve belgeler incelendiğinde; davacının bu kaleme ilişkin talebinin, işin yapılacağı güzergâhtaki kamulaştırma işlemlerinin geç yapılmasından kaynaklandığına dair olduğu görülmektedir. Zira davacının bu kalemde davalıdan talebi; Kamulaştırma işlemlerinin aşırı gecikmesinden dolayı arazide yapılan işlere vaki engellemeler nedeniyle yüklenicinin arazide tuttuğu makine ve teçhizatların kira bedelleri ile taşeronların ilave maliyetlerine ilişkindir. Yukarıda da belirtildiği gibi yüklenici, kendisinden kaynaklanmayan nedenlerle yükümlendiği işi 860 gün gecikme ile ikmal etmiştir. Bu süre zarfında yüklenici işin yapımı için; alt montaj-üst montaj-tel çekimine ait tüm teçhizatı makine ve ekipmanları ile birlikte ekip ve taşeronları şantiyede hazır bulundurduğu ve güzergâhta bir anlamda, işin yapımının mümkün olduğu bölümlerinde iş yapabildiği anlaşılmaktadır.
Nitekim bu konuda Sözleşmenin Genel Şartname/GCC-41.4 maddesinde; “Durdurma süresi sırasında, yüklenici işverenin yazılı oluru olmadan işyerinden herhangi bir tesis ve donanımı, tesislerin herhangi bir bölümünü veya herhangi bir donanımı çıkarmayacaktır.” hükmü yer almaktadır. Sözleşmede yer alan bu hükme göre davacı yüklenicinin, işin yapımı sırasında; şantiyede mevcut araç – teçhizatlarını, şantiyede tutmak zorundadır. Açıklanan nedenlerle davacının bu kaleme ilişkin talebinin; Genel Şartnamenin /GCC – 35.1 / 35.2 / 41.2.b / 41.3 ve 41.4maddelerinde yer alan hükümlere göre yerinde olduğu kanaatine varılmıştır.
Yapılan bu tespit ve incelemelere göre davacının bu kalemden alacağının hesaplanmıştır. Buna göre; Yanlar arasında imzalanan sözleşmeye göre yüklenicinin yapımını taahhüt etmiş olduğu işi 18 ay zarfında ikmal etmesi gerekmektedir. Oysa dava konusu iş, işbu raporda açıklanan nedenlerle sözleşmede öngörülen 18 ayın dışında 860 gün gecikme ile ikmal edilmiş olup davalı idare de meydana gelen bu gecikmeden büyük oranda yüklenicinin bir dahli olmadığı görüşüyle yükleniciye 803 gün süre uzatımı vermiştir.
Sözleşmenin Genel Şartname/GCC-41.4 maddesinde; “Durdurma süresi sırasında, yüklenici işverenin yazılı oluru olmadan işyerinden herhangi bir tesis ve donanımı, tesislerin herhangi bir bölümünü veya herhangi bir donanımı çıkarmayacaktır.” hükmü gereğince davacı yüklenici bahse konu 860 gün zarfında; taahhüt konusu işte çalıştıracağı makine ve ekipmanları şantiyede tutması nedeniyle gerekli makine ve ekipmanların bir günlük toplam kira bedelleri: ( 500 + 38 + 300 + 920 ) = 1.758,00 TL’dir. Bu tutarın 860 günlük tutarı da; 1.758,00 x 860 gün = 1.511.880,00 TL olmaktadır. Hal böyle olmakla beraber bahse konu makine ve ekipmanın 36 günlük kira bedelinin bu tutardan tenzili gerektiğinden bu kalemden davacının alacağı: 1.511.880,00 – 63.288,00 = 1.448.592,00 TL olmaktadır.
Davacı bu kaleme ilişkin olarak dava dilekçesinde; davacının neden olmadığı sebeplerden dolayı işin yapımının 860 gün gecikme ile ikmal edildiğini, sözleşmenin Genel Şartname / GCC-41.4 maddesinde yer alan düzenleme gereğince yüklenicinin taahhüt süresi zarfında; taahhüt konusu işte çalıştıracağı makine ve ekipmanları şantiyede emre amade tuttuğundan dolayı bu konuda oluşan zararı davalıdan talep etmiş olup yukarıda yapılan inceleme ve hesaplamaya göre davacının, bu kalemden dolayı davacı alacağı 1.448.592,00 TL olarak hesaplanmıştır.
Dava dilekçesinde bu kalem için 10.000,00 TL talep edilmiştir. Islah dilekçesinde; son bilirkişi raporunda bir belirleme yapılmadığından bu alacak kalemi yönünden ıslah yapılmadığı belirtilmiştir.
Davacının “Arazisine direk dikilen 3. kişilere yapılan ödemeler” nedeniyle zarar talebinin değerlendirilmesinde; Davacı vekili dava dilekçesinde bu konuda özetle; engellemeler nedeni ile işlerin aksadığı, bu iş için mobilize olan montaj ve tel çekimi ekiplerinin ve makinelerinin fazla beklememeleri için vatandaşların ikna edilmeye çalışıldığı, ikna için vatandaşlarla yapılan görüşmelerde çoğu vatandaşların para talebinde bulundukları, çoğu Belediyelerin işin yapımının gerçekleşmesi için para ya da malzeme isteğinde bulunduğu; yapılan tüm ödemelerin …’ın görevlendirdiği kontrol görevlilerinin bilgisi dahilinde yapıldığı, müvekkilince bu konuda yapılan tüm ödemelerin bir kısmının zarar ziyan adı altında ibraname ve ödeme belgesi olarak belgelendiği, çoğunun ise belgelenemeyip açıktan ödendiği, ibraname olarak yapılan bu ödemelerin 04.10.2005 tarih ve 120 sayılı yazı ekinde 10. grup Müdürlüğü’ne 215 sayfa halinde zarar ziyan dosyası adı altında gönderildiği, keza 21.08.2006 tarih ve 06/283 sayılı yazıyla da bazı köylere ve vatandaşlara yapılan ödemelere ilişkin makbuzların …’a gönderildiği, dava dilekçesi ekindeki, Ek: 55’de sunulan belgelere göre davacının bu konuda yapmış olduğu harcama tutarının 300.000,00 TL olduğu, davacının bu konuda yapmış olduğu harcamanın en az 4 misli olmasına rağmen bu harcamaların tamamının belgelendirilemediği ifade edilmiştir. Sonuçta fazlaya ilişkin hakları saklı tutularak 5.000,00 TL’nin avans faiziyle birlikte tahsili talep ve dava edilmiştir.
Davacının bu kalemde davalıdan talebi; İdarenin, kamulaştırmaları zamanında sonuçlandıramaması nedeniyle, yüklenicinin bir kısım arazi sahiplerine ve bazı Belediyelere yapmış olduğu ödemelerin davalı idareden tahsiline yöneliktir.
Davacı yüklenicinin, işin ifasını kolaylaştırmak / mümkün kılmak / arazi sahiplerini ikna etmek veya süreden kazanmak için yaptığını beyan ettiği bu harcamalara davalı …’ın muvafakatı olduğuna dair bir beyanı dosyada bulunmamaktadır. Keza sözleşmede, bu nev’i harcamaların rücuan davalı iş sahibinden talep edilebileceğine dair bir düzenleme bulunmadığından davacının bu kalemden dolayı davalıdan bir alacağının bulunmadığı kanaatine varılmıştır.
Davacının “Gecikmeler, engellemeler, yer teslim edilememesi vs. nedenlerle düzensiz çalışma sonucu Şantiye ek masrafları ve diğer giderler” nedeniyle zarar talebinin değerlendirilmesinde; Davacı vekili dava dilekçesinde bu konuda özetle; Sözleşmede, işin bitirilmesi gereken tarihin 02.Mayıs 2004 olarak belirlendiğini, oysa müvekkilinden kaynaklanmayan nedenlerle işin 860 gün gecikme ile 08.09.2006 tarihinde bitirildiğini, bu gecikilen süreye karşılık davalı idarenin müvekkiline 803 gün süre uzatımı verdiğini, müvekkilinin bu süre zarfında şantiyeyi açık tutarak şantiyede görevlendirdiği kişilere maaşlarını ödediğini belirterek müvekkilinin bu kalemdeki zararının 944.457,80 TL olduğunu ifade etmiştir.
Dosyaya sunulan bilgi ve belgeler incelendiğinde; davacının bu kaleme ilişkin talebi, dava konusu işin sözleşmede öngörülen süre zarfında ikmal edilememesinden dolayı davacının yapmış olduğu ilave masraflara ilişkindir.
Yukarıda da belirtildiği gibi; dava konusu işin yapımında, davacı yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerle, dava konusu işin sözleşmede yer alan 18 aylık (540 günlük) yapım süresine göre bahse konu işin 860 günlük bir gecikmeyle (26,8 aylık gecikmeyle) tamamlandığı hususunda herhangi bir tereddüt bulunmamaktadır.
Diğer yandan yanlar arasında imzalanan sözleşmede yer alan hükümlere göre de; dava konusu işin sözleşmesinde yer alan hükümler gereğince sözleşmede öngörülen yapım süresi zarfında ( yani 18 aylık süre içerisinde) dava konusu işin “Sabit Birim” fiyatlarla yapılacağı, bu birim fiyatların içerisinde yüklenicinin yapacağı her türlü giderlerin dahil olduğu hususunda da herhangi bir tereddüt bulunmamaktadır.
Davacının ticari defter ve belgelerinde yapılan inceleme sonuçlarına göre ,uzayan süreye karşılık davacının şantiye ek masrafları ve diğer gider ve zararları konusunda davalıdan dava tarihi itibariyle alacağının 1.066.756,83 TL alacaklı olduğunun tespit edilmiştir. Davacı yüklenicinin defterlerinde yapmış olduğu inceleme ve tespitler sonucu belirlenen miktar, davacının dava kapsamında taleplerinin hemen, hemen tamamına yakınını içermekte olup, davacının talepleri ile mükerrerlik içerdiğinden bu konudaki, talebinin yerinde olmayacağı kanaatine varılmıştır.
Davacı tarafça bu kalemden dolayı dava dilekçesinde 10.000,00 TL talep edilmiş, bu alacak kalemi yönünden ıslahla artırım yapılmamıştır.
Davacının “Gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle Teminat Mektuplarının geç iadesi ve All Risk Sigorta ek komisyon ve prim ödemesi giderler” nedeniyle zarar talebinin değerlendirilmesinde; Davacı vekili dava dilekçesinde bu konuda özetle; Müvekkilinin kusurundan kaynaklanmayan bu gecikmeden dolayı yüklenicinin şantiye ve sabit giderleri arttığı gibi bu iş için idareye verilen teminat mektubu (sözleşme ve malzeme ihzaratı için verilen teminat mektubu ) ile All Risk Sigorta Komisyon giderlerinin de arttığı, artan bu giderlerin toplamının 225.945 Dolar olduğu, müvekkilinin bu konuda fazladan yapmış olduğu harcama tutarının Ek – 57 no.lu listede belirtildiği ifade edilmiştir.
Dosyaya sunulan bilgi ve belgeler incelendiğinde; davacının bu kaleme ilişkin talebinin, dava konusu enerji nakil hattının yapımının, yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerle geç ikmalinden dolayı; davacının davalıya vermiş olduğu teminatların ilave komisyon giderlerine ve All risk sigorta ilave komisyon giderlerine dair olduğu görülmektedir.
Yukarıda da belirtildiği gibi; dava konusu iş, davacıdan kaynaklanmayan nedenlerle sözleşmede öngörülen 18 aylık yapım süresine göre 860 günlük gecikmeyle ikmal edilmiştir. Bu nedenle de; davacının davalı idareye vermiş olduğu teminat mektupları ile All risk sigortanın geçerlilik süresi; uzayan süre zarfında davacı tarafından yenilenmiş ve bu suretle davacı yüklenici bu teminatlara ilişkin ilgililere (Bankaya ve Sigortaya) ilave bedeller ödeme durumunda kalmıştır.
Yapılan incelemeye göre davacının bu kaleme ilişkin talebi; Genel Şartnamenin /GCC – 35.1 / 35.2 / 41.2.b / 41.3 ve 41.4maddelerinde yer alan hükümlere göre de yerinde olduğu kanaatine varılmıştır.
Buna göre yapılan hesaplamada; Sözleşmede yer alan düzenlemelere göre işin bitirilmesi gereken tarih 03.05.2004 olup idare yükleniciye, 13.07.2006 tarihine kadar süre uzatımı vermiştir. Axa Sigorta tarafından 03.05.2004 ila 13.07.2006 döneminde düzenlenen poliçelere göre; 05.05.2004 – 31.12.2004 dönemine dair 1544520 no.lu poliçedeki prim tutarı: 12.903,22 USD; 31.12.2004 – 30.06.2005 dönemine dair 154452-3 no.lu poliçedeki prim tutarı: 12.532,29 USD; 30.06.2005 – 31.12.2005 dönemine dair poliçedeki prim tutarı: 12.125,97 USD; 31.12.2005 – 30.06.2006 dönemine dair 1544520/6 no.lu poliçedeki prim tutarı: 12.125,97 USD; 30.06.2006 – 31.12.2006 dönemine dair poliçedeki prim tutarı: 12.201,08 USD’dir. (Davacının bu poliçeden talep edebileceği süre 43 gün olduğundan talep edebileceği tutar: 12.201,08 / 180 gün x 43 gün = 2.914,70 USD’ dır.)
Neticten; davacının bu kaleme ilişkin davalıdan talep edebileceği tutar: (12.903,22 + 12.532,29 + 12.125,97 + 12.125,97 + 2.914,70) = 52.602,15 USD’ dir.
Davacı dava dilekçesinde bu kalemden dolayı davalı idareden şimdilik kaydıyla 10.000,00 TL talep etmiştir. Bu miktar dava tarihi itibariyle dolar kuru 1,6810 olduğundan 5.948,84 USD’ye tekabül etmektedir.
Davacı tarafça ıslah dilekçesi ile bakiye 49.698,38 USD alacaklarının bulunduğunu belirterek 1 USD=3,03 TL. kuru üzerinden ıslahla 150.586,09 TL talep etmiştir. Davacı tarafça ıslah talebini açıklayan 23.05.2019 tarihli dilekçesinde ise bu kaleme dair; “Ek bilirkişi raporunda bilirkişi kurulu toplam tutarı 50.512,15 USD olarak belirlediği için dava dilekçemizde talep edilen 10.000 TL’nın dava tarihindeki kur ile karşılığının 5.948 TL ( USD denilmek istenilmiştir) olması sebebiyle ıslah talebimizin 44.653,62 USD lık bölümünün ıslah tarihindeki kura göre karşılığı olan 135.300,62 TL nın ıslah edilmesi gerekirken fazla talep edilmiştir. Bu durum karşısında toplam talebimizin 145.300,62 TL lık bölümü rapor ve ek raporla karşılanmış olmaktadır” beyanında bulunmuştur. Buna göre davacının talebi doğrultusunda bu kalemle ilgili alacak miktarının 50.602,15 USD olduğunun kabulü gerekmiştir.
Belirtilen nedenlerle; Islah tarihindeki dolar kuru itibariyle davacının bakiye alacağı; (50.602,15 – 5.948,84 USD)= 44.653,31 USD x 3,03 = 135.299,53.TL’dır. (ıslahla artırılan miktar ise 150.586,09.TL.’dır.)
Davacının “İhtiyat Kesintilerin geç iadesi” nedeniyle zarar talebinin değerlendirilmesinde; Davacı dava dilekçesinde bu konuda özetle; müvekkilinin kusurundan kaynaklanmayan bu gecikmeden dolayı Gelir Vergisi kanununa göre yüklenicinin hakedişlerinden yapılan ihtiyat kesintilerinin davacıya iadesinin geç yapıldığını, davalı idarenin müvekkilinin hakedişlerinden yapmış olduğu toplam İhtiyat Kesintileri tutarının 1.452.000 USD olduğunu, işin geç kabulünden dolayı bu paranın iadesinin gecikmesi nedeniyle, davacının finansman kaybının, yıllık % 4,5 USD faiz oranına göre 2,3 yıllık gecikmeden dolayı zararının 150.282 USD olduğunu ifade etmiştir.
Davacının hakedişlerinden kesilen “%10 İhtiyat Kesintileri” toplamda 1.453.229,40 TL’dir. Dava konusu iş; 511 gün gecikme ile ikmal edildiğine göre davacının davalıdan bu kalemden alacağı, yıllık % 6 USD faiz oranı ( TCMB verilerine göre Mayıs 2004 ayından sonra USD’ ye ait en yüksek mevduat faizi % 6’dır.) itibariyle; 1.453.229,40 USD x 511 gün x % 6/ 360 gün = 123.766,63 USD’dir. Bu tutarın dava tarihi itibariyle TL cinsinden karşılığı ise: 123.766,63 USD x 1,6810= 208.051,70 TL’dir.
Dava dilekçesinde bu kaleme ilişkin olarak davalıdan 5.000,00 TL talep edilmiş olup davacı, ıslah dilekçesinde bu kaleme ilişkin talebini artırmamıştır.
Davacının “Stopaj kesintilerinin geç iade edilmesi” nedeniyle zarar talebinin değerlendirilmesinde; Davacı vekili dava dilekçesinde bu konuda özetle; Vergi kanunlarına göre taahhüt işlerinden stopaj kesintisinin yapıldığını, yapılan bu kesintilerin; yüklenici firmalar tarafından işin geçici kabulü yapılıp idare tarafından onaylanmasından sonra, vergi dairelerinden geri alınabildiği veya vergi borçlarına mahsubunun istenebildiğini, müvekkilinin hakedişlerinden kesilen stopaj tutarının 1.025.325,00TL olduğunu, müvekkilinin kusurundan kaynaklanmayan bu gecikmeden dolayı işin geç kabulünden dolayı geç alınacak bu tutarın yıllık %15 basit faiz oranına göre; 2,3 yıllık gecikmeden dolayı müvekkilinin finansman zararının 353.737 TL olduğunu belirterek fazlaya ilişkin haklarını saklı tutarak 5.000,00 TL alacağının dava tarihinden itibaren avans faiziyle tahsilini talep etmiştir.
Dosyaya sunulan belgelere göre davacı yüklenicinin hak edişlerinden kesilen toplam stopaj tutarı 1.025.325,25 TL’dir. Vergi kanunlarına göre, taahhüt işlerden yapılan bu kesintiler; yüklenici firmalar tarafından işin geçici kabulü yapılıp idare tarafından onaylanmasından sonra, vergi dairelerinden talep edilip geri alınabildiği gibi yükleniciler Vergi Dairelerinden, bu kesintiler ile ilgili olarak vergi borçlarının mahsubunu da talep edebilmektedirler. Dolayısıyla; dosyada bu konuda açıklayıcı bir belge bulunmadığından davacının bu konudaki talebinde, bu kesintiler ile ilgili olarak vergi borçlarının mahsubunu da Vergi Dairelerinden, isteyebileceği hususu dikkate alındığında davacının davalıdan bu kalemde herhangi bir alacağının bulunmadığı kanaatine varılmıştır.
Davacı yan dava dilekçesinde bu kalemden dolayı davalı idareden şimdilik kaydıyla 5.000,00 TL talep etmiş olup ıslah dilekçesinde bu kalemdeki istem artırılmamıştır.
Yukarıda belirtilen gerekçelerle ve ıslah ta dikkate alınarak; Davanın kısmen kabulü ile; 1)Proje değişikliğinden kaynaklanan 726.024,45 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine), 2)152-156 nolu direkler arasındaki güzergah değişikliğinden kaynaklanan 1.275.587,55 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine), 3)Hak edişlerden kesilen gecikme cezasından kaynaklanan 1.785.163,89 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine), 4)Direklerdeki ayak değişiklikleri nedeniyle oluşan zarardan kaynaklanan 11.000,00 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine), 5)Değiştirilen fiber optik tel nedeniyle uğranılan zarardan kaynaklanan 40.329,36 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine), 6)Tel çekimi atlamaları nedeniyle uğranılan zarardan kaynaklanan 1.581.500,00 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine), 7)Direklerin dikildiği yerlerdeki engellemeler sonucu hattın montaj ve tel çekiminin geç yapımından dolayı meydana gelen zarardan kaynaklanan 10.000,00 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, 8)Şantiye ek masraflarından kaynaklanan 10.000,00 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, 9)Gecikmeler, işin uzaması vs. teminat mektuplarının geç iadesi ve allrisk sigorta ek komisyon ve prim ödemesi zararlarından kaynaklanan 145.299,53 TL’nin davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine), 10)Gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle ihtiyat kesintilerinin geç iade edilmesi nedeniyle uğranılan zarardan kaynaklanan 5.000,00 TL’nin dava tarihinden, itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin istemin reddine karar vermek gerekmiş ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan gerekçelerle,
Davanın KISMEN KABULÜ İLE,
1)Proje değişikliğinden kaynaklanan 726.024,45 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine),
2)152-156 nolu direkler arasındaki güzergah değişikliğinden kaynaklanan 1.275.587,55 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine),
3)Hak edişlerden kesilen gecikme cezasından kaynaklanan 1.785.163,89 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine),
4)Direklerdeki ayak değişiklikleri nedeniyle oluşan zarardan kaynaklanan 11.000,00 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine),
5)Değiştirilen fiber optik tel nedeniyle uğranılan zarardan kaynaklanan 40.329,36 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine),
6)Tel çekimi atlamaları nedeniyle uğranılan zarardan kaynaklanan 1.581.500,00 TL alacağın davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine),
7)Direklerin dikildiği yerlerdeki engellemeler sonucu hattın montaj ve tel çekiminin geç yapımından dolayı meydana gelen zarardan kaynaklanan 10.000,00 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
8)Şantiye ek masraflarından kaynaklanan 10.000,00 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
9)Gecikmeler, işin uzaması vs. teminat mektuplarının geç iadesi ve allrisk sigorta ek komisyon ve prim ödemesi zararlarından kaynaklanan 145.299,53 TL’nin davalıdan alınarak davacıya verilmesine (Bu alacağın 10.000,00 TL’sine dava tarihinden, kalan miktar için ıslah tarihi olan 26/07/2016 tarihinden itibaren avans faizi işletmesine),
10)Gecikmeler, işin uzaması vs. nedenlerle ihtiyat kesintilerinin geç iade edilmesi nedeniyle uğranılan zarardan kaynaklanan 5.000,00 TL’nin dava tarihinden, itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
Fazlaya ilişkin istemin reddine,
Alınması gereken 381.846,39 TL harçtan peşin alınan 1.417,50 ve ıslah ile alınan 64.450,00 TL harcın mahsubu ile eksik 285.978,89 TL harcın davalıdan alınarak hazineye gelir kaydına,
Davacı tarafından yatırılan gider avansının sarf edilmeyen kısmının karar kesinleştiğinde hesap numarası bildirmiş ise iadenin elektronik ortamda hesaba aktarılmasına, hesap numarası bildirilmemiş ise masrafın avanstan karşılanmak üzere PTT merkez ve işyerleri vasıtasıyla adreste ödemeli olarak gönderilmesine,
Davacı tarafından peşin yatırılan 95.885,60 TL harcın davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
Davacı tarafından yapılan ve ayrıntısı UYAP sistemi üzerinde gösterilen toplam 18.954,70 TL yargılama giderinin davanın kabul edilen kısmı üzerinden hesaplanan 18.765,15 TL’sinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine, kalan kısmın davacı üzerinde bırakılmasına,
Davalı tarafından yapılan ve ayrıntısı UYAP sistemi üzerinde gösterilen toplam 12.500,00 TL yargılama giderinin davanın reddedilen kısmı üzerinden hesaplanan 125,00 TL’sinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine, kalan kısmın davalı üzerinden bırakılmasına,
Davacı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince kabul edilen kısım üzerinden hesaplanan 144.524,05 TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
Davalı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince reddedilen kısım üzerinden hesaplanan 6.746,20 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine,
Dair; Taraf vekillerinin yüzüne karşı, gerekçeli kararın tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde Ankara Bölge Adliye Mahkemesi’ne başvurmak suretiyle istinaf yolu açık olmak üzere oybirliği ile verilen karar açıkça okunup usulen anlatıldı.15/05/2021

Başkan …
¸e-imzalıdır
Üye …
¸e-imzalıdır
Üye …
¸e-imzalıdır
Katip …
¸e-imzalıdır