Görüntülediğiniz mahkeme kararı kesinleşmiş bir karardır.

T.C. … BAM 6. HUKUK DAİRESİ
T.C.
…
BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ
6. HUKUK DAİRESİ
DOSYA NO : 2023/159
KARAR NO : 2023/389
T Ü R K M İ L L E T İ A D I N A
İ S T İ N A F K A R A R I
BAŞKAN : … (…)
ÜYE : … (…)
ÜYE : … (…)
KATİP : … (…)

İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : MERSİN 1. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ
TARİHİ : 10/06/2022
NUMARASI : 2020/… Esas – 2022/… Karar

DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : …
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU : Alacak ( Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan )
İSTİNAF TALEP TARİHİ : 26/12/2022
İSTİNAF KARAR TARİHİ : 02/05/2023
KARARIN YAZIM TARİHİ : …
Mersin 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 10.06.2022 tarih ve 2020/… E.-2022/… K. sayılı kararı ile kurulan hüküm nedeniyle davacı vekilinin istinaf başvurusu ile ilgili yapılan istinaf incelemesi sonunda;
Davacı vekili 02.04.2015 tarihli dava dilekçesi ile, dava konusu 31/03/2012 tarihinde yapılan sözleşme ile inşaatı davalı tarafından üstlenilen … … kentinde bulunan asayiş binası ve … binası işinin elektrik tesisatının yapılmasına alt yüklenici sıfatıyla üstlendiğini, 18 aylık sürede işin bitirilmesinin öngörüldüğünü, müvekkilinin iş kapsamında teminat mektubu karşılığı kendisine ödenen 130.000 USD tutarındaki avans miktarını aldıktan sonra işe başladığını, davalının inşaat işlerine devamlı gecikme ile tamamlayabildiğini, bu durumun müvekkilinin üstlendiği işlerinde gecikmesine neden olduğunu, taraflar arasında işin süresinin uzatımı konusunda yapılan protokol ile 30/09/2013 olan işin bitim tarihinin 30/12/2013 tarihi olarak revize edildiğini, bu uzatıma rağmen davalı tarafın işlerindeki gecikmeler neticesinde yapılan protokol ile işin bitim tarihinin 30/06/2014 olarak revize edildiğini, 30/06/2014 tarihinde de işin tamamlanamayacağının ortaya çıkması üzerine süre uzatım talebinin davalıya bildirildiğini, 01/07/2014 tarihinde müvekkili şirketin sahada bulunan işçilerinin çalışma izinlerinin ortadan kalktığı, müvekkili şirketin işçilerine, davalı şirket ve çalışanlarının işi bırakmalarının söylendiğini, davalının işin başında alınan teminat mektubunu paraya çevirerek 130.000 USD tutarı tahsil ettiğini, müvekkilinin sahayı terk etmek zorunda kaldığı 06/07/2014 tarihi itibariyle bu avans ödemesinin 121.172,03 ABD doları tutarındaki kısmın davalı tarafça hakedişlerden kesinti yapılarak geri alındığını, müvekkilinin kesinleşmiş ve ödenmemiş hakediş bedelleri toplamının 49.145,89 ABD doları olduğunu, müvekkillerinden talep edilen ve tamamlanmış ilave işler bedelinin 27.444,64 ABD doları tutarında olup ödenmediğini, davalı tarafça hakediş bedellerinden teminat olarak tutulan miktarın 108.655,32 ABD doları olduğunu belirterek 49.145,89 ABD doları hakediş alacağı ve 27.444,64 USD ilave iş bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte davalıdan tahsiline, 108.655,32 ABD doları tutarındaki teminat kesintisinin dava tarihinden itibaren işleyecek faizi ile tahsiline, haksız bir şekilde paraya çevrilen teminat mektubu tutarı olan 130.000 ABD dolarının dava tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini istediği,
Davalı vekili cevap lahiyası ile, … … ile davacı arasında …’ta bulunan Asayiş Genel Müdürlüğü … binaları elektrik tesisatı taşeronluk sözleşmesi gereğince elektrik işlerinin tesis ve montaj işçiliklerinin sözleşmesinin 31/03/2012 tarihinde imzalandığı, davacının talebi üzerine 19/09/2013 tarihinde sözleşme süresinin 3 ay uzatıldığını, 26/12/2013 tarihli sözleşme ile 30/06/2014 olarak revize edildiğini, davacının işi süresinde teslim etmediğini, davacı şirketin edimini ifa etmemesi nedeniyle sözleşme süresinin aşılmasının şantiyedeki iş akışını bozduğunu, projenin uzamasından dolayı …’ta bulunan … …’un zarara uğradığını, davacıya son kez bir aylık süre verilmesine rağmen davacının işçilerinin şantiyeyi terk ettiğini, … … adına davalı şirket tarafından keşide edilen ihtar ile davacının şantiyede iş başı yapmasının ve 30 gün içinde işi tamamlayarak teslim etmesini, aksi takdirde akdin feshi ile işin 3. bir şahsa yaptırılacağının ihtar edildiğini, davacının iş başı yapmadığını, davacı tarafından işin terk edilmesi üzerine mahallinde tespit yapılarak kalan işin tamamlanması ve eksik ve ayıplı imalatın giderilmesi işlerinin 3. şahıslara verilmesi nedeniyle … …’un zararının büyüdüğünü, davacının hakedişlerden bakiye bir alacağının bulunmadığını işi tamamlamadan şantiyeyi terk eden davacının ilave işinden bahsedilemeyeceğini belirterek davanın reddini savunduğu,
Davacı vekili cevaba cevap dilekçesinde, 9 aylık süre uzatımı nedeniyle maliyete katlanan davacının işin 6 ay devam etmesi için fark ücret istediğini, zira gecikmenin davalı işverenin malzeme temin edememesi ve montajı yapılacak yerin hazır edilememesinden kaynaklı olduğunu, davalı işverenin fark ücret talebini kabul etmediğini, 130.000 $ miktarlı teminat mektubunun haksız olarak paraya çevrildiğini, müvekkilinin hakedişlerinden işin başlangıcından bu yana kesilen nakit teminat tutarının 108.655,32 $ olduğunu bildirdiği,
Davalı vekili 07.12.2015 tarihli dilekçesinde, davacı şirkete … … tarafından ödeme makbuzları ile 1.074.449 $ ödeme yapıldığını, davacı tarafından sunulan 10, 11, 12, 13 ve 20 nolu hakedişlerin hiç birisinde ne davalı şirketin, nede dava dışı … …’ın imzasının bulunmadığını, davalı tarafından temin edilen ekipman bedeli, temizlik cezası v.s.’nin davacı taşeron namına 16.172,49 $ ödendiğini ve bunun davacının kabulünde olduğunu,
İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI: Davanın reddine karar verildiği,
DAVACI VEKİLİ İSTİNAF NEDENLERİ : Davalı, davanın başında uzman görüşüne dayanmadığı halde yerel Mahkemece davalı tarafından yargılama aşamasında sunulan uzman görüşüne dayandırmasının usul ve yasaya aykırı olduğunu, davalının bildirdiği deliller arasında uzman görüşünün bulunmadığını, kendileri tarafından dosyaya sunulan hakediş formları davalı tarafından onaylandığı gibi ödemesinin de yapıldığını, hakediş formlarının işin bitiş seviyesinin en önemli göstergesi olduğunu, halihazırda iş bedelinin neredeyse % 90’ının ödendiğini, davalı tarafın bu ödemelere dair tek bir mantıklı açıklamasının bulunmadığını, hakediş formlarından başka günlük saha ilerleme raporları, iş planları, revize iş planları, taraflar arasındaki yazışmaların dosyaya sunulduğunu, BAM kaldırma kararından sonra alınan rapor ve ek rapor lehlerine olmasına rağmen yerel Mahkeme tarafından davanın reddine karar verilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğunu, yerel Mahkemece alınan rapor ve ek rapor esas alınmak suretiyle karar verilmesi gerekirken davalının ücretini karşılayarak aldığı uzman görüşü ile karar verilmesini kabul etmediklerini, davalı işverenin başvurusu üzerine Kuzey … resmi makamlarınca yapılan seviye tespitini kabul etmediklerini, zira bu tespite müvekkili tarafından talep edilmesine rağmen müvekkilinin davet edilmediğini, tek taraflı bir tespit yapıldığını, söz konusu seviye tespit raporunda davaya konu işin % 58’inin bitirildiği ve bitirilen bu kısmın da eksik ve hatalı gibi geciktiğinin iddia edildiğini, bu rapora karşı 23.12.2015 tarihli dilekçe ve ekindeki evraklarla itiraz edildiğini, seviye tespit raporuna göre yapılmadığı belirtilen işlerin tamamı veya fazlasının hakediş formları ve günlük saha ilerleme raporu ile yapıldığı onaylandığı gibi bedelinin de ödendiğini, davalının sözleşme bedelinin % 90’ını sahada görüp inceleyerek hakedişleri onaylayarak ödeme yaptığını, seviye tespit raporuna göre işlerin % 58’i tamamlanmış iken iş bedelinin % 90’ının neden ödendiğinin açıklanmadığını, keza yine neden gecikme cezası uygulanmadığının açıklanmadığını, Kuzey … Bölgesel Kürt yönetiminin muhatabı işveren konumundaki davalı … İnşaat olduğunu, davacı … bu işe taşeron olarak dahil olduğunu, davacı … Kuzey … Bölgesel Kürt yönetimi ile muhataplığı söz konusu olmadığı halde seviye tespit raporunun müvekkili şirket muhatap alınarak düzenlenmesinin kabul edilemeyeceğini, zira Kuzey … Bölgesel Kürt yönetiminin muhatabının davalı … İnşaat olduğunu, müvekkili şirket muhatap alınarak seviye tespit raporu düzenlenemeyeceğini, zira Kuzey … Bölgesel Kürt yönetiminin işi müvekkiline değil … İnşaat’a verdiğini, seviye tespit raporunun uyduruk ve sipariş edildiğinin açık olduğunu, müvekkilinin yaptığı iş kalitesi nedeniyle sahada kaldığı 27 ay boyunca tek bir uyarı dahi almadığını, müvekkiline 3 kez süre uzatımı verildiği halde gecikme cezası uygulanmadığını, müvekkilinin gecikmelerden şikayetini dile getiren bir çok mesajın dosyaya sunulmasına rağmen nazara alınmadığını, davalının müvekkili olan yazışmalarının adeta ikrar niteliğinde olduğunu, gecikmenin davalı kaynaklı olduğunu gösterdiğini, davaya konu işin başlangıcı aşamasında müvekkili tarafından 130.000 ABD doları avans ödemesi alındığını ve bu ödemeye karşılık … Ankara şubesinin 10.04.2014 tarihli 130.000 ABD doları bedelli teminat mektubu verildiğini, bu mektubun üzerinde avans teminat mektubu yazdığını, müvekkilinin sahayı terk etmesinden sonra montaj ve işçilik avansları için verilen 130.000 ABD doları tutarındaki teminat mektubunun davalı tarafından paraya çevrilmesinin hukuka aykırı olduğunu, zira bu teminat mektubunun işin başlangıcında ödenen avans tutarını temin amacı ile verildiğini, yine sözleşmenin 10. maddesinde yapılan avans ödemesinin müvekkilince yapılacak hakedişlerden % 10 kesinti yapılmak suretiyle yapılacak ödemelerden mahsup edileceğinin kararlaştırıldığını, müvekkilinin sahayı terk etmek zorunda kaldığı 06.07.2014 tarihi itibariyle bu avans ödemesinin 121.172,03 ABD doları kısmının davalı tarafından hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle geri alındığını, yine işin başlangıcından bu yana müvekkilinin hakediş bedellerinden kesilerek nakit teminat olarak davalı tarafından ayrıca tutulan kesintiler toplamının 108.655,32 ABD doları olduğunu, bu kesintileri gösteren hakediş formlarını dilekçe ekinde sunduklarını, yani davalı tarafın ödediği avansın çok daha fazlasının kesinti yapılmak suretiyle geri alındığından teminat mektubunun paraya çevrilmesinin hukuka aykırı olduğunu, bu nedenlerle yerel Mahkeme kararının kaldırılmasına ve davanın kabulüne karar verilmesini istediği,
Deliller : Tüm dosya kapsamı,
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE ;
31.03.2012 tarihli “Asayiş Genel Müdürlüğü ve … Binaları Elektrik Tesisatı Taşeronluk Sözleşmesi” başlıklı belgenin icelenmesinde, işverenin … … ve … İnşaat Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti, taşeronun … … Enerji San. ve Tic A.Ş. olduğu, “işin kapsamı” başlıklı 3.1. maddesinde,”KRG İçişleri Bakanlığı Asayiş Genel Müdürlüğü elektrik projelerinde ve Ek.1’de yer alan ve malzemesi işverence temin edilecek olan elektrik işlerinin tesis ve montaj işçiliklerinin yapılması, bu başlık altında yapılacak işlerin 30 madde halinde tek tek yazıldığı, 3.2 maddesi “… Binası (… Building) elektrik projelerinde yer alan ve malzemesi işverence temin edilecek olan elektrik işlerin tesis ve montaj işçiliklerinin yapılması, bu başlık altında yapılacak işlerin 29 madde halinde tek tek yazıldığı, 3.3 maddesinde “taşeronun sorumluluğunda bulanan ve işverene teslim edilecek işlerin 5 madde halinde yazıldığı, 4. Maddede,”taşeronun sorumluluklarının 19 alt başlık altında yazıldığı, 6. maddede işin süresinin sözleşmenin 3.1 maddesindeki işlerin 18 ay, 3.2. maddedeki işlerin 6 ay, 3.3 maddedeki pano teslimlerinin partiler halinde … binası için 2 ay, Asayiş Genel Müdürlüğü projesi için 5 ay olduğu, bu sürenin saha ve onay gerektiren malzemeler ve şartlara göre artırılıp eksiltilebileceği, her iki tarafın saha sorumluları tarafından günlük raporlarla kayıt altına alınacağı, tutanak tutulacağı ve karşılıklı olarak imzalanacağının belirtildiği, 8. maddesinde işverenden kaynaklanan süre uzatımlarının dışında bu sürelere uyulmaması durumunda taşerona günlük 3.000,00 USD doları cezai şart uygulanacağı, sözleşme konusu olan 3.1.ve 3.2 işlerinin 1.250.000 $, 3.3 işin bedelinin 734.821,42 $ olduğu, mekanik otomasyon kablolaması, bahçe sulama sistemi kablolaması, yangın otomasyon sistemi kablolamaları işinin işin kapsamına alındığı, sözleşme bedeli haricinde 50.000 USD daha arttırıldığı, sözleşme bedelinin 2.034821,42 $ dolara yükseltildiği, bu rakama Ek.1, Ek.2 ve Ek.3’de verilen listedeki malzeme ve projelerden oluştuğu, bu fiyatın 3.1 ve 3.2 kalemlerinin işçilik fiyatları, elektrik projesinde bulunan tüm kalemlerin dahil olduğu, ödeme başlıklı 10.maddede sözleşmenin imzalanmasını müteakip 3.1 ve 3.2 maddesindeki işler için % 10 avans (130.000 $) işverene teminat mektubu verilmesi durumunda nakit ödeneceği, mektubun süresinin 2 yıl olacağı, 3.3. maddesindeki işler için % 30 avans (224.402,44 USD) nakit ödemenin teminat mektubunu verilmesi ile ödeneceği,3.1 ve 3.2’deki montaj hak edişleri günlük saha raporlarındaki imalat miktarları dikkate alınarak yapılacağı, hakedişlerden % 10 tutar avans kesintisi+ % 10 kesin kabul yapılana kadar teminat olarak içeride tutulacağının kararlaştırıldığı,
Davacı şirket tarafından günlük saha iş ilerleme raporları düzenlendiği,
19.09.2013 tarih ve 1956 sayılı yazı ile işin bitirilme tarihinin 30.09.2013 tarihinden 31.12.2013 tarihine revize edildiği,
26.12.2013 tarih ve 2826 sayılı yazı ile işin bitirilme tarihinin 31.12.2013 tarihinden 30.06.2014 tarihine revize edildiği,
Taraf vekillerinin bilirkişi incelemesi sırasında bilirkişilerin dikkate almaları gereken hususları dilekçe dilekçe ile sundukları,
Mahkemece talimatla bilirkişi incelemesi yapıldığı,
… K. …, (Kocaeli Ü. Hukuk Fak.), … (İTÜ İnş. Fak.), .. (İTÜ Elek.Elektr. Fak.) ve …ın 29.06.2016 tarihli raporlarına göre, taraflar arasında TBK.471’de düzenlenen eser sözleşmesi bulunduğu, bu hususta taraflar arasında ihtilaf bulunmadığı, davalının davacıya toplam 1.074.449,00 $ ödeme yaptığının belirlendiği, davacının toplam yaptığı imalat tutarının 1.201.933,70 $ olduğunun hak edişlerden belirlendiği, bu durumda davacının davalıdan 127.384,70 $ alacaklı olduğu, gecikmenin kimden kaynaklandığı hususunun tam olarak belirlenemediği, bu nedenle tahsil edilen 130.000 $ tutarındaki teminat mektubu bedeli ile ilgili kararın sayın mahkemenin takdirinde olduğunun belirtildiği,
Taraf vekillerinin itirazı üzerine bilirkişi heyetinden ek rapor alındığı,
Bilirkişi Heyeti 04.01.2017 tarihli ek raporuna göre, davalının davacıya toplam 1.074,449,00 $ ödeme yaptığı, dosyaya sunulan Seviye Tespit Raporunun esas alınması halinde davacıya 112.269,70 $ fazla ödeme yapılmış olduğu, dosyaya sunulan, itirazsız imzalanan ve ödemeleri yapılan hak edişlerin esas alınması halinde ise davacının davalılardan 279.266,55 $ alacaklı olduğu,
Taraf vekillerinin ek rapora itiraz etmeleri üzerine Mahkemece yeniden talimatla bilirkişi incelemesi yaptırıldığı,
İnşaat Mühendisi Dr. …., Prof. Dr. … (Ticaret Hukuku), Doç.Dr. … (Borçlar Hukuku), Elektrik Elektronik Mühendisi Prof. Dr. … ve Sayıştay Denetçisi… 24.06.2018 tarihli raporuna göre, taraflar arasındaki sözleşmenin 6098 S. TBK’nın 470.maddesinde düzenlenen “eser sözleşmesi niteliğinde olduğu, davacı tarafından akdedilen 31.03.2012 tarihinde akdedilen sözleşme dahilinde … … Binası elektrik tesisatı (işçilik) işleri işinin elektronik panoları da dahil olmak üzere tamamlandığı, karşılıklı mutabakat doğrultusunda sonlandırıldığı, … Asayiş Genel Müdürlüğü tesisatı (işçilik) işinde edimini yerine getirmediği, davacının belirlenen sürede işi tamamlayamadığı, yapılan işin hatalı ve kusurlu, bu durumda davalı tarafından yapılan fesih işleminin yerinde olduğu, davacının … ve Asayiş Projelerinde gerçekleştirdiği toplam iş bedelinin 800,598,83 $ olarak belirlendiği, davalı tarafından davacıya yapılan ödemelerin 1.074.449,00 $ olduğu, davacının ek iş talebinin dosya muhtevasında yer alan verilerle incelenmesinin mümkün olamayacağı, davacının talebi doğrultusunda iddialarını somut olarak ortaya koyması gerektiği, bu kapsamda yapılan işin proje içerisinde veya dışında ek iş olarak değerlendirilmesi için ihale projeleri ve sonrasında yapılan yapılan revizyonları gösterir projelerin dosyaya kazandırılmasın gerektiği, davalı tarafından davacı namı hesabına … Elektrik Mühendislik İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti 396.969,24 USD tutarlı iş yaptırıldığının beyan edildiği, … Elektrik Mühendislik İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti. İle yapılan 22.08.2014 tarihli … sayılı sözleşmeler dosyada yer almadığından yapılan 396.969,24 USD bedel ödemenin içeriğinin incelenemediği, belirtilen sözleşmelerin dosya muhtevasına kazandırılması durumunda sözleşme içeriği ve ödenen bedelin değerlendirilmesinin yapılabileceği, davacının alacaklı olmadığı gibi davalı tarafından 273.850,17 $ fazla ödeme yapıldığı, 130.000,00 $ tutarındaki mektubunu iş teminatı olmayıp avans teminat mektubu olduğu, yapılan kesin hesap miktarına göre davacının borçlu olduğu diğer bir değişle üzerinde avans bulunduğu tespit edildiğinden davalının mektubu nakde çevirmede haklı olduğu, nakde çevrilen avans teminat mektubunun davacı borcuna mahsup edilmesi gerektiği, bu durumda davacıya fazla yapılan 273.850,17 $’dan teminat (avans) mektubunun mahsubuyla davacıya yapılan fazla ödeme bedelinin 143.850,17 $ olduğunun belirtildiği,
Mersin 1. Asliye Ticaret Mahkemesi 16.11.2018 tarih ve 2015/… E.-2018/… K. sayılı kararı ile, davanın reddine karar verdiği,
Bu kararın davacı vekili tarafından istinaf edildiği,
… BAM 6. Hukuk Dairesi 11.03.2020 tarih ve 2019/… E.-2020/… K. sayılı kararı ile,
“Somut olayda davacı vekili, müvekkili ile davalı arasında 31.03.2012 tarihli “Asayiş Genel Müdürlüğü ve … Binaları Elektrik Tesisatı Taşeronluk Sözleşmesi“ imzalandığı, davacı yüklenicinin bu yerlerin elektrik imalatlarının işçilik ve montaj işlerini üstlendiği, müvekkilinin ediminin büyük bir kısmını yerine getirdiğini, yapılmayan imalatın yapılamamasının davalıdan kaynaklandığını, müvekkilinin ilave iş yaptığını, hak edişlerinden avans teminat mektubu karşılığında ve işin teminatı olmak üzere ayrı ayrı % 10 kesinti yapıldığını, 49.145,89 ABD doları hakediş alacağı, 27.444,64 USD ilave iş bedeli, 130.000,00 USD teminat mektubu bedeli ve 108.665,32 ABD doları teminat kesintisinin davalıdan tahsili için 02.04.2015 tarihinde işbu davanın açıldığı sabitir.
Davalı vekili savunmasında, davacının edimini yerine getirmediğini, işi yarım bıraktığını, davacı namına işi başkalarına yaptırdıklarını, bunun için 396.969,24 USD ödeme yaptıklarını, davacı işi yarım bıraktığında seviye tespit tutanağı düzenlendiğini, davanın haksız ve dayanaksız olduğunu, davanın reddini istemiştir.
Dava, hukuki niteliği itibariyle eser sözleşmesinden kaynaklanan iş bedeli, ilave iş bedeli, avans teminat mektubu bedeli ve teminat olmak üzere hakedişlerden kesilen teminat bedelinin tahsili isteğidir.
Taraflar arasında eser sözleşmesinin kurulduğu ihtilafsızdır. Uyuşmazlık ise, sözleşmede kararlaştırılan işin ne kadarının davacı tarafından yapıldığı, ilave iş yapılıp yapılmadığı, avans teminat mektubu ve işin teminatı olmak üzere hakedişlerden ayrı ayrı % 10 kesinti yapılıp yapılmadığı, işin eksik kaldığı iddia edilen kısmının 3. kişiye yaptırılıp yaptırılmadığı, yaptırılmış ise bedelinin ne olduğu hususunda toplanmaktadır.
Eser sözleşmelerinde, kural olarak yapılan işin miktar ve değerini ispat yükü yüklenicide, iş bedelinin ödendiğini ispat yükü ise iş sahibindedir. Bir başka deyişle yüklenici yaptığı işin tutarını, iş sahibi de iş bedelini ödediğini kanıtlamak zorundadır.
Taraflar arasında imzalanan eser sözleşmesinin konusu olan 3.1.ve 3.2’deki işlerin 1.250.000 $, 3.3’deki işlerin bedelinin 734.821,42 $ olduğu, mekanik otomasyon kablolaması, bahçe sulama sistemi kablolaması, yangın otomasyon sistemi kablolamaları işinin işin kapsamına alındığı, sözleşme bedeli haricinde 50.000 USD daha arttırıldığı, sözleşme bedeli 2.034821,42 $ olarak götürü bedel olarak kararlaştırılmıştır. Götürü bedelli işlerde hak edilen bedelin yada fazla ödeme olup olmadığının tespiti için gerçekleştirilen imalatın sözleşmenin bütününe göre eksik ve kusurlarda dikkate alınarak fiziki oranın tespiti, bu oranın götürü bedele uygulanıp yapılan ödemeyle karşılaştırılarak hesaplanması gerekir.
Taraflar arasında birbirinden bağımsız iki ayrı imalat yapılması kararlaştırılmıştır. İmalatların bedelleri sözleşmenin işin bedeli maddesinde ayrı ayrı kararlaştırıldığı, sözleşme bedelinin arttırılmasına ilişkin artışın ise bu imalatla ilgili olduğu anlaşılmıştır.
Davacıya, davalı tarafından 130.000 ABD doları değerinde avans ödemesi yapıldığı, davacının da bunun karşılığında … Bank’ın 10.04.2012 tarih ve … nolu 130.000 ABD doları değerindeki avans teminat mektubunu verdiği tartışma konusu değildir. Avans teminat mektubu işin teminatı olarak verilmemiştir. Davacıya verilen avansın teminatı olarak verilmiştir. Davacının hakedişlerinden avans teminat mektubu nedeniyle % 10 kesinti yapılıp yapılmadığının belirlenmesi gerekir.
Sözleşmenin “ödeme” başlıklı 10. maddesinde hakedişlerden kesin kabul yapılana kadar % 10 tutarında kesinti yapılarak teminat olarak içeride tutulacağının kararlaştırıldığı dikkate alındığında hakedişlerden bu kesintinin yapılıp yapılmadığının araştırılması gerekir.
2.bilirkişi raporunda davacı tarafından ilave yapıldığı iddia edilen işle ilgili bilgi ve belge sunulmadığı, davalı tarafından eksik imalatların tamamlatıldığı iddia edilen … Elektrik Mühendislik İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti ile yapılan 22.08.2014 tarihli … sayılı sözleşmelerin dosyada yer almadığından yapılan 396.969,24 USD bedel ödemenin içeriğinin incelenemediğinin belirtilmesi karşısında bu belgelerin dosyaya ibraz edilmesinin sağlanması gerekir.
Sözleşme konusunun Kuzey Irakta gerçekleşmesi nedeniyle mahallinde keşif yapılamayacağından davacının kanıtlayabildiği tüm imalat ve davalının yaptığı ödemeleri saptamak ve davacı alacağından ödemeleri mahsupla kesin hesap çıkartılmak suretiyle varsa davacının kalan alacağı hüküm altına alınmalıdır.
Bilirkişi raporları taraflar arasındaki eser sözleşmesinin götürü bedel olarak belirlendiği dikkate alınmadan düzenlenmiştir. İki rapor arasında çelişki bulunmaktadır. Mahkemenin davanın reddine ilişkin kararı yerinde değildir.
Mahkemece yeni bir bilirkişi heyetinden rapor alınarak Türk Borçlar Kanunun 470 ve devamı maddeleri uyarınca araştırma yapılması, taraflar arasındaki sözleşme 13.03.2012 tarihini taşımakta olup, Türk Borçlar Kanunun 480. maddesinde tanımlanan “götürü bedel” sözleşme olup, sözleşmenin 9. maddesinde işin toplam bedeli 2.034.821,42 $ olarak kararlaştırılmış olduğu, iki imalatın bedelinin ayrı ayrı belirlendiği, yapılmayan imalat, hatalı ve kusurlu imalatın hangi imalatla ilgili olduğu belirlenerek gerçekleştirilen imalatın sözleşmenin (hangi imalatta eksik ve kusur varsa ise) bütününe göre eksik ve kusurlarda dikkate alınarak fiziki işin tespiti, işin yüzde olarak ne kadarının tamamlandığının ve bu oranın götürü bedele (hangi imalatta eksik ve kusur varsa) bedele uygulanıp iş bedelinin imalatın yapıldığı yıl dikkate alınarak belirlenmesi, davalı tarafından yapılan ödemeler, davacının hakedişlerinden avans teminat mektubu nedeniyle ve kabul yapılana kadar yapılması kararlaştırılan % 10 kesintinin yapılıp yapılmadığı, yapılmış ise miktarları belirlenerek davacının alacağınının belirlenmesi ve bilirkişi raporları arasındaki çelişkinin giderilmesi, davacının alacağı bulunup bulunmadığı saptanmalı ve sonucuna göre karar verilmesi gerektiğinden…“ bahisle kaldırma kararı verilerek dosyanın yerel Mahkemeye gönderildiği,
Yeni bir bilirkişi kurulundan 09.03.2021 tarihli rapor ve 21.12.2021 tarihli ek rapor alındığı, bir kısım belgelerin dosyaya konduğu,
Mersin 1. Asliye Ticaret Mahkemesi 10.06.2022 tarih ve 2020/… E.-2022/… K. sayılı kararı ile, davanın reddine karar verdiği,
Bu kararın davacı vekili tarafından istinaf edildiği,
Görülmüştür.
Dairemizin kaldırma kararından sonra;
Elektrik Yüksek Mühendisi, İnşaat Mühendisleri ve Hesap Uzmanından oluşan bilirkişi kurulu 09.03.2021 tarihli raporunda; davalı işveren yetkilisi … tarafından davacıya ikinci uzatım süresinin dolmasından 19 gün önce 11.06.2014 tarihli gönderilen e-mail mesajına göre işverenin yükümlülüğü altındaki inşaat işlerini geciktirdiği, elektrik işlerinin de inşaat işlerinin ilerlemesine bağlı olması nedeniyle davacı taşeronun elektrik işlerinin zorunlu olarak geciktiğini, yine davalı işveren yetkilisi … tarafından davacıya ikinci uzatım süresinin dolmasından 37 gün önce 23.05.2014 tarihli gönderilen e-mail mesajına göre bahçe sulama projesinin gönderildiğini, bu proje olmadan bahçe sulama sistemi kablolaması yapılmasının mümkün olmadığını, bu durumunda sözleşme süresi uzamasının davalı işverenden kaynaklandığını gösterdiğini, davalı işveren tarafından davacıya gönderilen 10.07.2014 tarihli ihtarda verilen süre uzatımlarına rağmen halen işin teslim edilmediğini, şantiyenin terk edilmesi nedeniyle iş akışının bozulduğunu, 06.07.2014 tarihli e-posta mesajı ile işi tamamlamak üzere son kez 1 aylık süre verilmesine rağmen şantiyenin terk edilmesi nedeniyle terk sırasında şantiyede tutanaklar tutulduğunu, tebliğden itibaren 30 gün içinde işin sözleşmeye uygun ifası, aksi taktirde sözleşmenin feshedileceğinin bildirildiğini, davalı işveren tarafından eksik imalatların tutanağa bağlandığı belirtilmesine rağmen bu yönde bir tutanağın bulunmadığını, davacı taşeron tarafından davalıya gönderilen 10.07.2014 tarihli cevabi ihtarname ile, inşaatın gecikmeli olarak tamamlanmasının elektrik işlerinin tamamlanmasını da etkilediğini, sahada yeterli sayı ve vasıfta eleman bulundurduklarını, 06.07.2014 tarihli toplantıda şantiyeyi terk etmelerinin söylendiğini, hakedişe bağlanmış tüm alacaklar ile avans teminat mektubunun iadesinin istendiğini, … İnşaat tarafından taşerona gönderilen 18.07.2014 tarihli noter ihtarı ile işin tamamlanmaması nedeniyle sözleşmenin feshedildiğini ve işin 3.kişilere tamamlatılacağı, sözleşmeye göre geçici kabulden itibaren 1 yıllık garanti süresi içinde 2 ehil personelin şantiyede bulundurulması taahhüdü ve sair yükümlülükler nazara alındığında herhangi bir ödeme yapılmayacağının bildirildiğini, 18 aylık sözleşme süresi bitmesine rağmen inşaat işleri ve malzeme temininin belirlenen iş programına göre ilerlememesi yüzünden elektrik işlerinin tamamlanamadığını, bu nedenle önce 3 ay, sonra 6 ay süre uzatımı kararı alındığını, 18 aylık işçilik taşeronluğu süresinin % 50 artarak 27 aya çıktığını, 3.kez süre uzatımı için yazışma yapılmasına rağmen anlaşma sağlanamadığını, davacı taşeronun iş bitim tarihinin kesinleştirilmesini ısrarla istediğini, bu yüzden işveren tarafından sahada yeterli sayı ve vasıfta eleman bulundurulmaması nedeniyle cezai müeyyidelerin işletilemediğini, 06.07.2014 tarihinde taşeron işçilerinin şantiyeden ayrıldığını, 05.08.2014 tarihli tespit raporunda yer alan 42 fotoğraftan 12’sinde tarih damgası bulunduğunu, tarih damgası olmayan fotoğrafların hangi tarihte çekildiği ve hangi işe ait olduğunun anlaşılamadığını, raporu düzenleyen kontrol teşkilatı personelinin işin yapım aşamasında müdahalede bulunması gerektiğini, tarafların imzasını taşıyan 21 adet günlük saha iş ilerleme raporlarında yapılan işlerin yazıldığını, yapılmayan işlerin ise yer almadığını, işlerin uygun yapılmadığı hususunda herhangi bir eleştirinin yapılmadığı gibi yeterli ve vasıflı eleman olmadığı gerekçesiyle bir cezanın da uygulanmadığını, 27 ay süresince yapılan işin gerçekleşme oranının bu fotoğraflarla % 58,7 olduğunun tespitinin mümkün olmadığını, davacı tarafın 06.07.2014 tarihli “resmi makamları sahaya davet ettiğinizde tarafımıza bilgi verilmesi zorunluktur” e-mailine rağmen davacıya tespit tarihinin bildirilmediğini, davalı işveren tarafından yapılan feshin usulüne uygun olmadığını, tarafların birlikte düzenlemediği tespit raporunun dikkate alınamayacağını, 25 adet hakedişle işin takribi % 92 bedelinin ödendiğini, hakediş ödemelerinin işin % 92 oranda tamamlandığını gösterdiğini, davalı işveren tarafından davacıya gönderilen 10.07.2014 tarihli noter ihtarında 27 ayda işin % 58,7’si yapıldığından verilen 1 aylık sürede kalan % 41,3’ünün yapılamayacağı hususları göz önüne alınarak tespit raporunun teknik açıdan ve hukuken değerlendirmeye alınmadığını, 3.1 Asayiş binası elektrik işleri tesis ve montajı ile 3.2 … binası elektrik işleri tesis ve montajı toplam bedelinin 1.250.000 $, mekanik otomasyon kablolaması, bahçe sulama sistemi kablolaması, yangın otomasyon sistemi kablolamaları işi bedeli 50.000 $ olmak üzere 1.300.000 $ olduğunu, 25 adet hakediş toplamının 1.201.934,11 $ olduğunu, buna göre 1.201.934,11/1.300.000= % 92 işin gerçekleşme oranı olduğunu, davalı işveren tarafından eksik ve ayıplı elektrik işlerinin 396.969,24 $ karşılığında dava dışı … Elektrik Müh.İnş.San. ve Tic.Ltd.Şti’ne yaptırıldığı iddia edilmiş ise de davalı işveren tarafından dosyaya sunulan 22.08.2014 tarihli sözleşme ve aynı tarihli raporun 3 sayfa ve 28 maddeden oluştuğunu, belgelerde dava dışı … Elektrik Müh.İnş.San. ve Tic.Ltd.Şti’ne ait logo, damga ve imza bulunmadığından nazara alınamayacağını, davalı işverenin Asayiş binası inşaat işlerini 18 aylık sürede tamamlayamadığı gibi 9 aylık süre uzatımlarında da tamamlayamadığından işin gecikmesinde ana kusurlunun davalı işveren olduğunu, fesih işleminde sözleşmenin 21.maddesine uygun olarak o ana kadar yapılan işlerin kesin hesabının çıkarılarak ve karşılıklı yükümlülükler yerine getirilerek sözleşmenin sonlandırılmadığını, davacı taşeron 27.444,64 $ ilave imalat bedeli istemiş ise de davalı işveren tarafından onaylanmış ilave iş ve işçiliğe dair bir belge bulunmadığını, yine davacı 49.145,89 $ hakediş alacağı olduğunu iddia etmiş ise de sözleşmeye uygun taraflarca imzalanmış bir hakedişin dosyada bulunmadığını, davacının gerçekleştirdiği hakedişlerden toplam 120.213,09 $ % 10 avans teminat kesintisi, 120.213,09 $ % 10 teminat kesintisi ve 20.997,69 $ hakediş kesintisi olmak üzere toplam 261.353,87 $ kesinti yapıldığını, 940.584,24 $ ödeme yapıldığını,
Elektrik Yüksek Mühendisi, İnşaat Mühendisleri ve Hesap Uzmanından oluşan bilirkişi kurulu 21.12.2021 tarihli ek raporunda; sözleşmenin 4.9 maddesine uygun olarak hazırlanmış ve davalı işveren tarafından onaylanmış ilave işçilik alacağı ile ilgili bir belge bulunmadığından ilave imalat bedelinin istenemeyeceğini, geçici kabulden itibaren 1 yıllık garanti süresi içinde 2 personel bulundurma masrafına dair sözleşmede ayrı bir hüküm bulunmadığını, 3.2 … binası elektrik işleri tesis ve montaj işçiliklerine ait 5 adet hakedişin tamamının taraflarca onaylandığını, 3.1 Asayiş binası elektrik işleri tesis ve montaj işçiliklerine ait 20 adet hakedişten 10, 11, 12, 13 ve 20 nolu 5 adet hakedişte tarafların onayının bulunmadığını, hakedişlerin sözleşmeye uygun olarak takriben 30 günlük sürelerle düzenlendiğini, Asayiş binası hakedişlerine 1-20 arasında, … binası hakedişlerine 1-5 arasında sıra numarası verildiğini, bir önceki hakedişte ödenen ve kesilen miktarların bir sonraki hakedişte kümülatif tutarlarının belirtildiğini, Asayiş binasına ait 10, 11, 12, 13 ve 20 nolu hakedişlerin imzasız olmasına rağmen değerlendirmeye alınabileceğini, imzalı ve imzasız hakedişler toplamının 1.056.553,73 $ olduğunu, % 10 avans kesintisinin 105.655,37 $, % 10 teminat kesintisinin 105.655,37 $ ve diğer kesintiler toplamının 20.927,69 $ olduğu nazara alındığında net ödenenin 824.315,29 $ olduğunu, Asayiş ve … binaları hakedişleri toplamının 1.201.934,11 $, % 10 avans kesintisinin 120….,40 $, % 10 teminat kesintisinin 120….,40 $ ve diğer kesintiler toplamının 20.927,69 $ olduğu nazara alındığında net ödenenin 940.619,62 $ olduğunu, buna göre bakiye hakediş alacağının 261.314,49 $ olduğunu; Asayiş binası elektrik işinin 15 adet imzalı hakedişler toplamının 838.852,73 $, % 10 avans kesintisinin 83.885,27 $, % 10 teminat kesintisinin 83.885,27 $ ve diğer kesintiler toplamının 20.927,69 $ olduğu nazara alındığında net ödenenin 650.154,69 $ olduğunu, Asayiş ve … binası hakedişleri toplamının 984.233,11 $, % 10 avans kesintisinin 98.423,31 $, % 10 teminat kesintisinin 98.423,31 $ ve diğer kesintiler toplamının 20.927,69 $ olduğu nazara alındığında net ödenenin 766.458,80 $ olduğunu, buna göre bakiye hakediş alacağının 217.774,31 $ olduğunu, işin gerçekleşme oranının 20 adet imzalı hakedişe göre 984.233,11/1.300.000= % 75,7 olduğunu, imzalı ve imzasız hakedişe göre ise işin gerçekleşme oranının % 92,5 olduğunu,
Belirlemiştir.
Davalı yüklenici olan … İnşaat Turizm San. ve Tic.Ltd.Şti, Kuzey … Kürt Yönetiminden …’deki Asayiş ve … binaları inşaatını aldıktan sonra her iki inşaattaki elektrik tesisatının yapım işini davacı … … Enerji San. ve Tic.A.Ş.’ye taşeron olarak vermiştir.
Yüklenici … İnşaat Turizm San. ve Tic.Ltd.Şti ile … … Enerji San. ve Tic.A.Ş. arasında 31.03.2012 tarihli eser sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmenin işin süresi başlığı altında, Asayiş binasındaki elektrik işlerinin sözleşmenin imzalanmasından itibaren 18 ay içerisinde, … binasındaki elektrik işlerinin sözleşmenin imzalanmasından itibaren 6 ay içerisinde bitirilmesi, sözleşmenin taşeronun sorumlulukları başlığı altında 9.maddesinde, mevcut projede revizyon olması durumunda gündeme gelen ek işler işveren firmanın onayı alındıktan sonra ve teklif fiyyatları baz alınarak ek iş olarak fiyatlandırılarak ödemesinin işveren tarafından taşerona ödeneceği, taşeronun işverenin onayı alınmadan yaptığı ilave işçilikle alakalı daha sonra herhangi bir şekilde ilave ücret talebinde bulunulamayacağı, sözleşmenin taşeronun sorumlulukları başlığı altında 16.maddesinde, taşeronun günlük saha raporlarını her gün düzenli olarak gün sonlarında bunları işverenin imzalamaya yazılı olarak yetkili kıldığı proje müdürü veya yetkili mühendisine onaylatacağı ve bir nüshanın taşerona verileceği, sözleşmenin cezai şart başlığı altında, işveren firma, işle ilgili eksik ve sorunlar gördüğünde şirket yetkilileri ve mühendisleri kanalıyla veya kontrol mühendisleri kanalıyla taşeronu uyaracağı ve bu uyarıdan itibaren 3 gün içinde taşeronun eksik ve hatalı işi düzelteceği, uyarılara rağmen taşeronun eksik ve hatalı işlerde ısrar etmesi halinde işverenin sözleşmeyi tek taraflı feshedebileceği, sözleşmenin işin fiyatı başlığı altında, Asayiş ve … binalarındaki elektrik işleri bedelinin 1.250.000 ABD doları, geçici kabulden kesin kabule kadar her iki projeyi kapsayacak şekilde 1 formen ve 1 usta bulundurma taahhüdü ile mekanik otomasyon kablolaması, bahçe sulama sistemi kablolaması, yangın otomasyon sistemi kablolamasının sözleşme bedeli haricinde 50.000 ABD doları daha arttırıldığı, sözleşmenin ödeme başlığı altında, sözleşmenin imzalanmasını müteakip 3.1 ve 3.2 maddelerindeki işler için % 10 avans (130.000 $) 2 yıl süreli nakit teminat mektubunun işverene verilmesi ile yapılacağı, 3.1 ve 3.2’deki montaj hakedişlerinin günlük saha raporlarındaki imalat miktarları dikkate alınarak yapılacağı, bu hakedişlerden % 10 tutar avans ödemesi kesintisi + % 10 tutar kesin kabul yapılana kadar teminat olarak içeride tutulacağı, hakedişlerin 30 günlük sürelerle yapılarak işveren tarafından onaylanmasını müteakip yapılan hakedişlerde yapılan her imalatın kalem kalem yazılacağı, sözleşmenin sözleşme bedelinde meydana gelebilecek değişiklikler başlığı altında, sözleşmede yer alan 3.1 ve 3.2 işleri proje değişikliği yada ilavesi olmadığı sürece son fiyat olduğu, sözleşmenin işin raporlanması başlığı altında, yüklenicinin saha mühendisleri tarafından günlük yapılan işler, puantajlar ayrıntılı olarak raporlanıp resimleneceği ve günlük olarak maillerle yollanacağı, sözleşmenin ihbarlar başlığı altında, taahhütlü posta veya her iki firmanın da sözleşmede yazılı olarak belirteceği e-mail adreslerine yapılacağı, bunun dışında yapılan ihbarların kabul edilmeyeceği, sözleşmenin işlerin kontrolü başlığı altında, yapılan veya yapılmayan işlerin iki nüsha olarak hazırlanacağı, günlük saha raporlarıyla işveren yetkilisine imzalatılarak dosyalanacağı, sözleşmeye göre düzenlenmesi zorunlu olan “Günlük Saha Raporları” nın her gün sonunda hem işveren, hemde taşeron saha sorumlularınca imzalanarak her iki merkeze de e-posta ile gönderileceği, sözleşmenin sözleşmenin feshi başlığı altında, her iki taraf sözleşme ve eklerinde tayin olunan vecibelerinden herhangi birini kısmen veya tamamen riayet etmediği taktirde taraflar bu olumsuz durumların giderilmesi amacıyla ihtarname yazılarak süre tanınacağı, bu süre içerisinde taraflar ihtarnameye rağmen vecibelerini yerine getirmez ise başka bir merasim ve hüküm almaya ihtiyaç kalmaksızın iki tarafın da sözleşmeyi feshe yetkili olduğunun kararlaştırıldığı,
10.04.2015 tarihine kadar geçerli 130.000 $ tutarındaki … avans teminat mektubunun 10.04.2012 tarihinde … …/… adına … …’e teslim edildiği,
10.04.2015 tarihine kadar geçerli 130.000 $ tutarındaki … avans teminat mektubunun 10.04.2012 tarihinde … …/… adına … …’e teslim edildiği,
Davacı vekili 02.04.2015 tarihli dava dilekçesinde, davalı tarafından alınan Kuzey … Kürt Yönetiminden …’deki Asayiş ve … binaları inşaatı işinin gecikmesi nedeniyle elektrik tesisatı yapım işinin de paralel olarak geciktiğini, iş bitim tarihi 30.09.2013 iken iki kez süre uzatımı verilerek önce 30.12.2013 tarihine, sonra 30.06.2014 tarihine revize edildiğini ve bu tarih itibariyle de işin bitmeyeceği ve sürenin uzaması nedeniyle davacının zarar edeceğinden bahisle 06.07.2014 tarihinde zararının karşılanması istendiğinde önce şantiyeyi terk etmeleri, 1 gün sonra ise sahaya dönmelerinin istendiğini, anlaşma sağlayamadıklarından davalı tarafından 130.000 $ avans teminat mektubunun haksız olarak paraya çevrildiğini ve 130.000 $ tutarındaki teminat mektubu tahsil edildiğini, 49.145,89 $ bakiye hakediş alacağı, 108.655,32 $ hakedişlerden yapılan teminat tutarı, 27.444,64 $ fazla imalat bedeli ile paraya çevrilen 130.000 $ avans teminat mektubu bedelinin tahsilini istediği,
Davalı vekili cevap lahiyasında, davacı, … İnşaat adına herhangi bir fatura düzenlemediği gibi ticari defterlerinde de buna dair bir kayıt olmadığını, sözleşmenin … İnşaat ile imzalanmasına rağmen süre uzatımlarının … … tarafından verildiğini, sözleşme süresince davacıya iş verilememesi veya başta kalması gibi bir durumun hiç olmadığını, davacı şirket ortağı … … … … …’a gönderdiği maillerde memnuniyetini bildirdiği, davacının yeterli sayı ve vasıfta eleman ile gerekli el aletlerini temin etmemesi nedeniyle sürenin uzadığını, iki kez süre uzatımı verilmesinden sonra davacı yükleniciye Mersin 8.Noterliğinin 10.07.2014 tarihli ihtarı ile son kez 1 aylık süre verilerek aksi halde sözleşmenin feshedileceğinin bildirildiğini, ancak davacı tarafından 11.07.2014 tarihli noter ihtarı ile sözleşmenin feshedildiğini, tüm hakedişlerin … … ile davacı arasında imzalandığını, iş bitirilmediği gibi fazla imalatın da söz konusu olmadığını, geçici kabulün yapılmadığını, KRG İçişleri Bakanlığı kontrollerince yapılan tespitte eksik ve ayıplı imalatların belirlendiğini, davacıya yapılan ödemelerin … … kayıtlarında yer aldığını, teminat kesintisinin sözleşme gereği … … tarafından geçici kabule kadar yapılan kesinti olduğunu, teminat mektubunun ise taraflar arasındaki ticari ilişkinin teminatı olduğunu ve … … adına alındığını, haksız davanın reddini savunduğu,
… binası elektrik işleri için 5 adet hakediş raporu düzenlendiği ve tamamında tarafların imzalarının bulunduğu,
Asayiş binası elektrik işleri için 20 adet hakediş raporu düzenlendiği ve 10, 11, 12, 13 ve 20 nolu 5 adet hakedişte tarafların imzalarının bulunmadığı, diğerlerinde ise imzaların bulunduğu,
01.07.2013, 02.07.2013, 13.07.2013, 14.07.2013, 16.07.2013, 16.07.2013, 05.09.2013, 06.09.2013, 08.09.2013, 10.09.2013, 15.09.2013, 31.10.2013, 03.11.2013, 07.11.2013, 24.12.2013, 30.12.2013, 08.01.2014, 05.06.2014, 08.06.2014, 17.06.2014 ve 01.07.2014 tarihli 21 adet günlük saha ilerleme raporu düzenlendiği, bu raporların tarafların temsilcileri tarafından imzalandığı,
19.09.2013 tarihli süre uzatım kararında; taşeron firmanın sahadaki işlerinin halen devam etmekte olması nedeniyle ve 20.12.2013 tarihli süre uzatım kararında; taşeron firmanın sahadaki işlerinin halen devam etmekte olması ve sahada inşaat imalatlarının devam etmesi nedeniyle uzatım verildiğinin yazılı olduğu ve bu kararların … … ve davacı taşeron temsilcileri tarafından imzalandığı,
Davacı taşeron tarafından … İnşaata verilen 05.09.2013 tarihli dilekçede; “… konu projenin malzeme teminlerinin zamanında yapılamaması, ekibimize verimli çalışabileceği iş sahası açılamaması nedeniyle uzayacağı anlaşılmaktadır…” yazdığı,
Davacı taşeron ortağı … … … İnşaat ortağı … …’e gönderdiği 30.12.2013 tarihli e-mailde; “… sözleşmenin ilgili maddesinde belirtilmese de projenin makul süreler dışında uzaması, gönderdiğiniz dökümanda da haziran ayına kadar uzatılması 18 aylık bir projenin 27 aya kadar uzaması anlamına gelmektedir. Bizim böyle bir maliyeti karşılamamız mümkün değildir. Lütfen 30.03.2014 tarihini işin kesin bitim tarihi olarak belirtip yeniden gönderin.” dediği,
Davalı … İnşaat ortağı … …’ün davacı taşeron ortağı … … gönderdiği aynı tarihli e-mailde; “Herhangi bir şekilde uzaması durumunda tekrar sizin izin almanız gerekmesin diye haziran ayına kadar süreyi uzattık. Buna göre imzalayıp yollarsanız bizde imzalarız…” dediği,
Davalı … İnşaat ortağı … …’ün davacı taşeron ortağı … … gönderdiği 07.04.2014 tarihli e-mailde; “… bey, Asayiş Projesi kapsamında devam eden elektrik işlerine ilişkin iş programımızı istemiştiniz. Elektrik işlerimiz proje boyunca inşaat işlerinin tamamlanan kısımlarına göre sürdürülmüştür…Tarafınızca acilen istenen işler önceden belirlenemediğinden de iş programımız devamlı değişiklik göstermiştir. İlişikte devam eden işleri YEŞİL, inşaat olarak bugün itibariyle etkilenmediğimiz ve planlanan işleri SARI inşai işlere bağımlı olan imalatları da KIRMIZI renkle ayırdık. Bu kısımlara tarih vermedik. Ne zaman – hangi bölgelerde – hangi işlerimizi yapabileceğimizi yine tahmini olarak planlamak yerine bu kısımlar için inşaat işlerinden tarihler aldıktan sonra bizde tarih verebiliriz.” dediği,
Davalı … İnşaat yetkilisi …’nin davacı taşeron ortağı … … gönderdiği 23.05.2014 tarihli e-mailde; “Bahçe sulama projesi ektedir.” dediği,
Davalı … İnşaat yetkilisi …’nin davacı taşeron ortağı … … gönderdiği 11.06.2014 tarihli e-mailde; “Giriş kapıları pano ve rack kabin yerleşimi giriş kapıları elektrik pano ve rack kabin yerleşim planı ektedir, saygılarımla” dediği,
Davacı taşeron ortağı … … … İnşaat temsilcisi … … gönderdiği 15.06.2014 tarihli e-mailde; “Bu ayın sonu itibariyle Asayiş şantiyesinde çalışma iznimiz bitiyor. Tekrar süre uzatımı için konsolosluğa başvurmadık. Konuyu …’lere ilettik. Ancak yanıt alamadık. Konu sizinle de alakalı. Müsait olduğunuzda konuşmak isteriz.” dediği,
Davacı ortağı … … tarafından davalı şirket ortağı … …’e 06.07.2014 tarihinde gönderilen e-mailde; “Resmi makamların iş seviyesi tespiti için sahaya davet ettiğinizde tarafımıza da gün ve saati bildirmeniz yasal zorunluluktur.” dediği,
Kuzey … Bölgesel Kürt Yönetimine bağlı mühendisler tarafından düzenlenip düzenlenmediği anlaşılamayan 05.08.2014 tarih ve 73 sayılı tespit raporuna göre, uzun bir zamandır şantiyedeki elektrik ve zayıf akım işlerinden oluşan hatalı imalatlar ve gecikmelerden dolayı sözlü ve yazılı olarak … …’ın uyarıldığını, … Asayiş Genel Müdürlüğü Projesi kapsamında elektrik işleri işin bölümleri yüzdesel olarak değerlendirildiğinde tamamlanma oranının % 58,7 olduğunun tespit edildiği,
Görülmüştür.
İş bedelinin götürü olarak kararlaştırıldığı durumlarda yüklenicinin hakettiği iş bedeli, fiilen yapımı gerçekleştirilen işlerin, sözleşme kapsamında yapılması gereken tüm işlere göre yüzde (%) olarak belirlenecek fiziki gerçekleşme seviyesinin, sözleşmedeki götürü bedele oranlanması suretiyle hesaplanır. Kısaca, götürü bedelli işlerde yüklenici eseri hangi seviyeye getirmişse, kararlaştırılan bedele o oranda hak kazanır. Buna göre götürü bedel olarak kararlaştırılan 330….,00 TL iş bedeline % 80 fiziki oranın uygulanması halinde davacı yüklenicinin talep edebileceği iş bedeli (330….,00 X % 80 = 264.400,00 TL)’dir. (Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 24.01.2019 tarih ve 2018/2134 E.-2019/377 K. sayılı kararı)
Taraflar arasında 6098 sayılı TBK’nın 470 ve devamı maddelerinde düzenlenen eser sözleşmesi ilişkisinin kurulduğu çekişmesizdir. Eser sözleşmelerinde, kural olarak yapılan işin miktar ve değerini ispat yükü yüklenicide, iş bedelinin ödendiğini ispat yükü ise iş sahibindedir. Bir başka deyişle yüklenici yaptığı işin tutarını, iş sahibi de iş bedelini ödediğini kanıtlamak zorundadır. (Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 02.11.2017 tarih ve 2016/5060 E.-2017/3793 K. sayılı kararı)
18 nolu kesin hakediş olarak sunulan imzasız kesin hakedişin davalı iş sahibi tarafından sunulduğundan hareketle hesaplama yapılmış ise de; sözkonusu 18 nolu hakedişin kendileri tarafından düzenlenip sunulduğuna davalı tarafça karşı çıkıldığı ve dava dilekçesinin ekleri başlıklı bölümüne göre sözkonusu 18 nolu kesin hakediş raporunu düzenleyip ibraz edenin davacı yüklenici olduğu anlaşıldığından, bu hakediş raporuna itibar edilerek kesin hesabın yapılması mümkün ve alınan raporun hükme esas alınması doğru olmamıştır. (Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 19.11.2019 tarih ve 2019/1309 E.-4678 K. sayılı kararı)
Yargıtay yerleşmiş içtihatlarına (15. HD. 06.12.2006 gün ve 2006/4522 esas-2006/7157 karar, 15. HD 26.05.2016 gün ve 2016/1062 esas-2016/3002 karar, 15. HD 01.06.2016 gün ve 2015/5760 esas-2016/3130 karar) göre fesihte taraflar birlikte kusurlu olmaları halinde müspet zarar kapsamında kâr kaybı, gecikme nedenli cezai şart istenmesi ve iş sahibi tarafından da teminat mektubunun irat kaydedilmesi mümkün değildir. Her iki taraf kusurlu ise (ortak kusur) birbirlerinden tazminat talebinde bulunamazlar ve sadece birbirlerinin mal varlıklarına kazandırdıkları artı değeri sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre talep edebilirler. (Yargıtay 6. Hukuk Dairesinin 06.10.2021 tarih ve 2021/155 E.-655 K. sayılı kararı)
Fazla imalat yapıldığı iddiası ;
Sözleşmenin taşeronun sorumlulukları 4 başlığı altında 9.maddesinde, mevcut projede revizyon olması durumunda gündeme gelen ek işlerin işveren firmanın onayı alındıktan sonra ve teklif fiyatları baz alınarak ek iş olarak fiyatlandırılarak ödemesinin işveren tarafından taşerona ödeneceği, taşeronun işverenin onayı alınmadan yaptığı ilave işçilikle alakalı daha sonra herhangi bir şekilde ilave ücret talebinde bulunulamayacağı, sözleşmenin bedelinde meydana gelebilecek değişiklikler 11 başlığında, sözleşmede yer alan 3.1 Asayiş binası elektrik işleri tesis ve montaj ve 3.2 … binası elektrik işleri tesis ve montaj işleri proje değişikliği yada ilavesi olmadığı sürece son fiyat olduğundan fazla imalat yapıldığından bahisle talepte bulunulamayacağından Mahkemenin red kararının yerinde olduğu,
Teminat mektubunun haksız paraya çevrilmesi nedeniyle alacak iddiası ; taraflar arasındaki yazışmalar, süre uzatma kararları birlikte değerlendirildiğinde işin süresinde bitmemesinde davalı yüklenici daha kusurludur. Zira sahadaki inşaat işleri ve malzeme teminindeki gecikmeler nedeniyle 3 ay ve 6 ay olmak üzere iki kez işin süresi uzatıldığından Mahkemenin red kararının yerinde olmadığı,
Bakiye hakediş ve avans teminat kesintisi alacağı iddiası ;
… binası elektrik işleri için 5 adet hakediş raporu düzenlendiği ve tamamında tarafların imzalarının bulunduğu,
Asayiş binası elektrik işleri için 20 adet hakediş raporu düzenlendiği, 15 adedinde tarafların imzalarının bulunduğu, 10, 11, 12, 13 ve 20 nolu toplam 5 adet hakedişte ise tarafların imzaları bulunmamasına rağmen 01.07.2013, 02.07.2013, 13.07.2013, 14.07.2013, 16.07.2013, 16.07.2013, 05.09.2013, 06.09.2013, 08.09.2013, 10.09.2013, 15.09.2013, 31.10.2013, 03.11.2013, 07.11.2013, 24.12.2013, 30.12.2013, 08.01.2014, 05.06.2014, 08.06.2014, 17.06.2014 ve 01.07.2014 tarihli 21 adet günlük saha ilerleme raporlarının tamamında … … elektrik mühendisi olan …’nin imzasının bulunduğu, …’nin e-mail yazışmalarında da yer aldığı,
Sözleşmenin işlerin kontrolü 20 başlığı altında, yapılan veya yapılmayan işlerin iki nüsha olarak hazırlanacağı, günlük saha raporlarıyla işveren yetkilisine imzalatılarak dosyalanacağı, sözleşmeye göre düzenlenmesi zorunlu olan “Günlük Saha Raporları” nın her gün sonunda hem işveren, hemde taşeron saha sorumlularınca imzalanarak her iki merkeze de e-posta ile gönderileceği düzenleneceği nazara alındığında … … elektrik mühendisi olan … imzasını taşıyan günlük saha ilerleme raporlarına hukuki kıymet verilebileceği,
Davalı işveren … İnşaat Turizm San. ve Tic. Ltd.Şti ile … … sözleşmede yer almasına rağmen sözleşmeyi … İnşaat Turizm San. ve Tic. Ltd.Şti temsilcisi imzalamıştır. Ancak … … ödemeleri yapmış, teminat mektuplarını almış, hakedişleri imzalamış, yine günlük saha ilerleme raporlarını da mühendisi … … imzalamıştır. Yani … İnşaat Turizm San. ve Tic. Ltd.Şti ile … … arasında organik bağ bulunduğundan davalı vekilinin husumet itirazı da yerinde değildir.
Sözleşmenin işin fiyatı 9 başlığı altında; 3.1 Asayiş binası ve 3.2 … binası elektrik işleri tesis ve montajı bedelinin 1.250.000 $, 3.3 taşeronun sorumluluğunda bulunan ve işverene teslim edilecek işler(panoların …’da teslimi) 734.821,42 $, geçici kabulden kesin kabule kadar her iki projeyi kapsayacak şekilde 1 formen ve 1 usta bulundurma taahhüdü ile mekanik otomasyon kablolaması, bahçe sulama sistemi kablolaması, yangın otomasyon sistemi kablolamasının sözleşme bedeli haricinde 50.000 $ olmak üzere toplam 2.034.821,42 $ götürü bedeldir. Panoların …’da teslimi konusunda ise taraflar arasında ihtilaf bulunmadığından 3.1 Asayiş binası ve 3.2 … binası elektrik işleri tesis ve montajı bedelinin 1.250.000 $, geçici kabulden kesin kabule kadar her iki projeyi kapsayacak şekilde 1 formen ve 1 usta bulundurma taahhüdü ile mekanik otomasyon kablolaması, bahçe sulama sistemi kablolaması, yangın otomasyon sistemi kablolamasının sözleşme bedeli haricinde 50.000 $ olmak üzere toplam 1.300.000 $ götürü bedeldir.
Dairemiz kaldırma kararında, iş bedeli götürü olarak kararlaştırıldığından yüklenicinin hakettiği iş bedeli, fiilen yapımı gerçekleştirilen işlerin, sözleşme kapsamında yapılması gereken tüm işlere göre yüzde (%) olarak belirlenecek fiziki gerçekleşme seviyesinin, sözleşmedeki götürü bedele oranlanması suretiyle hesaplanacağı belirtilmesine rağmen bilirkişilerce işin gerçekleşme oranı yerinde keşif yapılamadığından belirlenememiştir.
09.03.2021 tarihli bilirkişi kurulu raporunda, 05.08.2014 tarihli tespit raporuna atıfta bulunularak dosya arasında yer alan 42 fotoğraftan 12’sinde tarih damgası bulunduğu, tarih damgası olmayan fotoğrafların hangi tarihte çekildiği ve hangi işe ait olduğunun anlaşılamadığı, raporu düzenleyen kontrol teşkilatı personelinin işin yapım aşamasında müdahalede bulunması gerektiği belirlenmiştir.
Mahkemenin keşif yapması mümkün olmadığına göre dosyaya göre … binası elektrik işleri için 5 adet hakediş raporu düzenlendiği ve tamamında tarafların imzalarının bulunduğu, Asayiş binası elektrik işleri için 20 adet hakediş raporu düzenlendiği, 15 adedinde tarafların imzalarının bulunduğu, 10, 11, 12, 13 ve 20 nolu toplam 5 adet hakedişte ise tarafların imzaları bulunmamasına rağmen 01.07.2013, 02.07.2013, 13.07.2013, 14.07.2013, 16.07.2013, 16.07.2013, 05.09.2013, 06.09.2013, 08.09.2013, 10.09.2013, 15.09.2013, 31.10.2013, 03.11.2013, 07.11.2013, 24.12.2013, 30.12.2013, 08.01.2014, 05.06.2014, 08.06.2014, 17.06.2014 ve 01.07.2014 tarihli 21 adet günlük saha ilerleme raporu ile teknik şartname bulunduğuna göre imzasız hakedişlerin imzalı günlük saha ilerleme raporlarını karşılayıp karşılamadığı, götürü bedel olan işte işin ne kadarının yapıldığının yüzde olarak belirlenip belirlenemeyeceği değerlendirilerek konusunda uzman yeni bir bilirkişi kurulu tarafından rapor alınması zorunludur. Ancak bu durumda bakiye hakediş ve avans teminat kesintisi alacağı kanıtlanabilir. Aksi halde ispat yükü davacı taşeron üzerinde bulunduğundan bu taleplerin Mahkemece reddi gerekir.
H Ü K Ü M : Gerekçesi yukarıda açıklandığı üzere,
1-6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 353/1-a.6 maddesi uyarınca davacı vekili İstinaf Başvurusunun Kabulü ile,
2-Mersin 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 10.06.2022 tarih ve 2020/… E.-2022/… K. sayılı kararının KALDIRILMASINA,
3-Dosyanın gereği için kararı veren yerel Mahkemeye GÖNDERİLMESİNE,
4-İstinaf yoluna başvuran davacıdan alınan 80,70 TL istinaf karar harcının talep halinde davacıya İADESİNE,
5-İstinaf yoluna başvuran davacıdan alınan 220,70 TL istinaf kanun yoluna başvurma harcının hazine irad KAYDINA,
6-İstinaf yoluna başvuran davacı tarafından yatırılan istinaf kanun yoluna başvurma harcı 220,70 TL ile 135,00 TL PTT gideri olmak üzere toplam 355,70-TL’nin davalıdan alınarak davacıya VERİLMESİNE,
7-İstinaf incelemesi sırasında duruşma açılmadığından vekalet ücreti takdirine YER OLMADIĞINA,
8-6100 sayılı HMK’nun 359/4.maddesi uyarınca, kararın ilk derece Mahkemesince TARAFLARA TEBLİĞİNE,
9-Dair, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 353/1-a.6 ve 362/1-g bentleri gereğince, dosya üzerinde yapılan inceleme sonunda KESİN olmak üzere oy birliği ile karar verildi. 02/05/2023

…
Başkan
…
*e-imzalıdır*
…
Üye
…
*e-imzalıdır*
…
Üye
…
*e-imzalıdır*
…
Katip
…
*e-imzalıdır*

Bu belge 5070 sayılı elektronik imza kanununa göre elektronik olarak imzalanmıştır.