Vergi Dava Daireleri Kurulu 1995/209 E. , 1997/124 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
VERGİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No: 1995/209
Karar No: 1997/124
Temyiz Eden: … Vergi Dairesi Müdürlüğü
Karşı Taraf: …
İstemin Özeti: Dokuma tezgahı ve yedek parça imal ve satışı yapan yükümlü adına, satış hasılatının bir kısmını kayıt ve beyan dışı bıraktığı görüşüyle kaçakçılık ve ağır kusur cezalı katma değer vergisi ile dahili tevkifat salınmıştır.
Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen … Vergi Mahkemesi K: … sayılı kararıyla; satışı yapılan tezgahların alıcı ve adresleri belli iken bunların ifadeleri ile defter ve belgeleri incelenmeden soyut ihbar ve bildirimden hareketle varsayıma dayalı olarak uygulandığı sonucuna vardığı tarhiyatı hukuka aykırı görerek kaldırmıştır.
Vergi dairesi müdürlüğünün temyiz istemini inceleyen Danıştay Dokuzuncu Dairesi ise 14.6.1994 günlü ve E:1993/3383, K:1994/2805 sayılı Kararıyla; 2577 sayılı Yasanın 20 nci maddesinin 1 inci bendinde, Danıştay ile idare ve vergi mahkemelerinin bakmakta oldukları davalara ait her çeşit incelemeleri kendiliklerinden yapacakları hükme bağlanmakla, idari yargılama hukukunda resen araştırma ilkesinin benimsendiği, aynı Yasanın gönderme yaptığı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 275 inci maddesinde ise hakimin, özel bilgi ve uzmanlık isteyen bir konuda bilirkişi incelemesi yaptırmaya yetkili olduğunun belirtildiği, bu hükümler gözönüne alındığında yükümlünün, imal ve satışını yaptığı tezgahların teknik, fonksiyonel ve ekonomik açıdan farklı olduğu, sanayi odasından getirtilen listedeki dokuma tezgahlarına benzemediği yönündeki iddialarının doğruluğu, yeterli inceleme ve araştırmayla tespit edilmeden, özel bilgi ve uzmanlık isteyen bu konuda bilirkişi incelemesi yoluyla detaylı bir araştırma yaptırılarak karar verilmesi gerekirken, bu yola gidilmeden verilen kararda yasal isabet bulunmadığı gerekçesiyle mahkeme kararını bozmuştur.
Bozma kararına uymayan … Vergi Mahkemesi, … günlü ve K: … sayılı kararıyla; ihtilaflı yıl ve dönemlerde alınıp satıldığı tespit edilen dokuma tezgahları ile yükümlünün satışını yaptığı tezgahların teknik, fonksiyonel ve ekonomik yön ve benzerlikleri üzerinde ve alıcılar nezdinde bilirkişi incelemesi yaptırmanın ve bu şekilde gerçeğe yaklaşmanın zorluğunun ortada olduğu, idari yargı yerleri tüm yetkilerle donatılmış olmakla birlikte olayda inceleme elemanınca ulaşılmayan noktalara bilirkişi marifetiyle mahkemece ulaşılmasına olanak bulunmadığı, zira satılan tezgahların şu andaki durumunun bilinemediği, alıcılara ulaşılarak emsalleri tespit edilse bile gerçeğe yaklaşmanın mümkün görülmediği, böyle bir tespit ve incelemeyi geçerli görmenin inceleme elemanlarını basit ve kolay yoldan rapor yazmaya ve fark bulmaya sevkedeceği ve mahkemeleri altından kalkılmaz bir yük altına sokacağı, bu nedenle geçerli bir takdir nedenine dayanmayan ve noksan incelemeye dayalı olarak bulunan matrah farkı üzerinden yapılan tarhiyatın yasal olmadığı gerekçesiyle tarhiyatın kaldırılması yönündeki ilk kararında direnmiştir.
Direnme kararı, vergi dairesi müdürlüğü tarafından temyiz edilmiştir.
Savunmanın Özeti: Yasal dayanaktan yoksun istemin reddi gerektiği yolundadir.
Danıştay Tetkik Hakimi …’ın Düşüncesi: Vergi incelemesiyle beyan dışı bırakılan hasılatın, başka bir deyişle ödenmesi gereken verginin gerçeğe en yakın şekilde saptanması amaçlanmıştır. Herhangi bir şekilde vergi idaresince belirlenen verginin idari yargı yerlerinde uyuşmazlık konusu yapılması halinde, idari yargı yerleri iddia ve savunmalarda ortaya konan maddi durumun gerçeğe uygun olup olmadığını kendiliklerinden araştırmakla görevli oldukları gibi tarafların hiç değinmedikleri ancak olayın çözümü için gerekli maddi unsurları da araştırmaya yetkili olduklarına göre; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20 nci ve aynı Kanunun 31 inci maddesinin atıfta bulunduğu Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 275 inci maddesi hükümleri uyarınca, yükümlünün uyuşmazlık dönemine ait defter ve belgelerinin istenilerek üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılması ve sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, bu yola gidilmeden verilen kararda isabet bulunmamaktadır.
Bu nedenle temyiz isteminin kabulü ile vergi mahkemesinin direnme kararının bozulması gerekeceği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı …’ın Düşüncesi: Uyuşmazlıkta, dokuma tezgahı imal ve satışı işiyle uğraşan yükümlü adına salınan kaçakçılık cezalı katma değer vergisini terkin eden Vergi Mahkemesi kararını, bilirkişi incelemesi yoluyla detaylı bir araştırma yaptırılarak yeniden karar vermek üzere bozan Danıştay 9 ncu Daire kararı üzerine ilk kararında ısrar eden Vergi Mahkemesi kararının, … Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce temyizen incelenmesi istenilmekte olup, 9 ncu Daire kararında mevcut düşüncede yer alan gerekçe ile vergi dairesi temyiz isteğinin kabulü ile Vergi Mahkemesi ısrar kararının bozulması gerekeceği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunca, dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20 nci maddesinin 1 inci bendinde, Danıştay ile idare ve vergi mahkemelerinin, bakmakta oldukları davalara ait her çeşit incelemeleri kendiliklerinden yapacakları hükme bağlanmakla idari yargılama hukukunda resen araştırma ilkesi benimsenmiştir.
Bu ilke uyarınca idari yargı yerleri, uyuşmazlık konusu olayın hukuki nitelendirmesini yapmak, olaya uygulanması gereken hukuk kurallarını belirlemek ve sonuçta hukuki çözüme varmak yönlerinden tam bir yetkiye sahip oldukları gibi maddi olayı belirleme yönünden de her türlü inceleme ve araştırmayı kendiliklerinden yaparak iddia ve savunmalarda ortaya konan maddi durumun gerçeğe uygun olup olmadığını serbestçe araştırabilir, tarafların hiç değinmedikleri olayları ve maddi unsurları araştırıp, maddi olayın çözümü için gerektiğinde bilirkişi incelemesi de yaptırabilirler. Bu tür inceleme ve araştırmaların resen inceleme yetkisinin gereği olarak yapılması, idari yargı yetkisinin kullanımına 2577 sayılı Yasanın 2 nci maddesinin ikinci fıkrasıyla getirilen sınırlamaya aykırı değildir.
Taraflar arasında uyuşmazlık doğuran tarhiyat, yükümlünün defter ve belgelerinde gösterdiği dokuma tezgahı fiyatlarının, ticaret ve sanayi odasınca bildirilen fiyattan düşük gösterilmesi nedeniyle uygulandığından, yükümlünün ticaret ve sanayi odasınca fiyatları bildirilen tezgahların, imal ve satışı yapılan tezgahlara teknik, fonksiyonel ve ekonomik açıdan benzemediği için tarhiyata bu fiyatların esas alınamayacağına ilişkin iddialarının doğruluk derecesi yönünden bilirkişi incelemesi yaptırılmaksızın sonuca ulaşılması ve bu tür incelemenin yargı yerinin idarenin yerine geçmesine yol açacağı görüşüyle verilen direnme kararında hukuka uygunluk bulunmamıştır.
Açıklanan nedenlerle … Vergi Mahkemesinin … günlü ve E: …, K: … sayılı ısrar kararının bozulmasına, yargılama gideri yeniden verilen kararda karşılanacağından bu konuda hüküm tesisine gerek bulunmadığına, 21.2.1997 gününde oybirliği ile karar verildi.