DANIŞTAY İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU 2022/969 E. , 2022/3938 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2022/969
Karar No : 2022/3938
TEMYİZ EDEN (DAVACI) :… Valiliği (… Müdürlüğü)
VEKİLİ : …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Trabzon İli, Çarşıbaşı İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazı da kapsayan alanda yapılan 1/1000 ölçekli uygulama imar planının kabulüne ilişkin … tarih ve … sayılı belediye meclisi kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla;
Dosyada bulunan bilgi ve belgeler ile mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporun birlikte değerlendirilmesinden, dava konusu uygulama imar planı için alınan kurum görüşü dikkate alınmadan eğitim alanı yüzölçümünün azaltıldığı, azaltılan eğitim alanına karşılık yeni bir alan ayrılmadığı, uyuşmazlığa konu taşınmazın bir kısmının 10 ve 12 metrelik imar yolunda kalmasının taşınmazda sunulan hizmetin zafiyete uğramasına neden olduğu, yolların bazı bölgelerde genişletilmesi sonucu ulaşım sisteminin bütünlüğü ve sürekliliğinin bozulduğu, dava konusu uygulama imar planından sonra yürürlüğe giren 1/5000 ölçekli nazım imar planında taşınmazda belirlenen 10 ve 12 metrelik imar yollarının kaldırılarak kentsel dönüşüm alanı olarak belirlendiği anlaşıldığından, dava konusu uygulama imar planının yürürlükte bulunan nazım imar planına da aykırılık teşkil ettiği sonucuna varıldığı,
gerekçesiyle, dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla;
10/07/2018 tarih ve 30474 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 101. maddesi uyarınca Hazine malları konusunda genel yetkili kuruluş olarak Milli Emlak Genel Müdürlüğünün öngörüldüğü, aynı Kararname’nin 99. maddesinde ise anılan Genel Müdürlüğün Çevre ve Şehircilik Bakanlığının hizmet birimleri arasında sayıldığı, bu nedenle, 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin geçici 1. maddesinin 19. fıkrası uyarınca, Maliye Hazinesi yerine, Trabzon Valiliği (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) davacı konumuna alınarak, dava dosyasının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesi uyarınca incelendiği belirtilerek;
Uyuşmazlıkta, dava konusu taşınmazın 1/5000 ölçekli nazım imar planında öngörülen kullanım şekline uygun olarak 1/1000 ölçekli uygulama imar planında kısmen orta öğretim tesis alanı, kısmen 12 ve 10 metrelik imar yolu kullanımına ayrıldığı, görülmekte olan davanın ise 1/1000 ölçekli uygulama imar planının iptali istemiyle açıldığı,
Bu durumda, planların kademeli birlikteliği ilkesinin bir gereği olarak 1/1000 ölçekli uygulama imar planında öngörülen kullanım şeklinin, 1/5000 ölçekli nazım imar planına uygun olması gerektiği ve üst ölçekli plan olan 1/5000 ölçekli nazım imar planının dava konusu edilmediği birlikte değerlendirildiğinde, 1/5000 ölçekli nazım imar planına uygun şekilde düzenlenen 1/1000 ölçekli uygulama imar planında hukuka aykırılık, aksi yöndeki İdare Mahkemesi kararında ise hukuki isabet görülmediği,
Öte yandan, İdare Mahkemesince, dava konusu uygulama imar planından sonra, Çarşıbaşı İlçesi … ve Mahallelerini kapsayan alanda, Trabzon Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan 1/5000 ölçekli revizyon+ilave nazım imar planında, dava konusu taşınmazın 2015 yılı onaylı planda getirilen arazi kullanım kararlarının korunduğu, ancak söz konusu planda dava konusu taşınmazın büyük bir kısmının eğitim alanı, bir kısmının da kentsel dönüşüm alanı olarak düzenlendiği, 10 ve 12 metrelik imar yolu kullanımlarının kaldırılarak 2017 onaylı nazım imar planında kentsel dönüşüm alanı olarak belirlendiği, dolayısıyla dava konusu parselde 10 ve 12 metrelik imar yolu kullanımları öngören 1/1000 ölçekli uygulama imar planının, yürürlükte olan 1/5000 ölçekli nazım imar planı hükümlerine aykırılık teşkil ettiği belirtilerek, planların kademeli birlikteliği ilkesine de aykırı bulunduğu gerekçesine yer verilmiş ise de; Trabzon Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan 1/5000 ölçekli revizyon+ilave nazım imar planında, dava konusu parselin kentsel dönüşüm alanı olarak işlevlendirilen kısmının yalnızca kentsel dönüşüm sınırlarının plana işlenmesinden ibaret olduğu, bu alandaki plan kararlarının henüz üretilmediği, bu nedenle bu aşamada, bu kısımda 10 ve 12 metrelik imar yollarının bulunup bulunmayacağının tespitinin olanaklı olmadığı ve dolayısıyla bu aşamada planların kademeli birlikteliği ilkesine aykırılıktan söz etmeye olanak bulunmadığı anlaşıldığından, İdare Mahkemesinin anılan gerekçesinin de yerinde görülmediği,
sonucuna varılarak, istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararı kaldırılmış ve dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 24/06/2021 tarih ve E:2020/6386, K:2021/8862 sayılı kararıyla;
Dava konusu taşınmazın 1/1000 ölçekli uygulama imar planında kısmen orta öğretim tesis alanı, kısmen 10 ve 12 metrelik imar yolunda kaldığı, uygulama imar planından sonra … tarih ve … sayılı Trabzon Büyükşehir Belediye Meclisi kararıyla yürürlüğe giren 1/5000 ölçekli nazım imar planında taşınmazın kısmen eğitim tesisi alanı, kısmen kentsel dönüşüm alanında düzenlendiği, uygulama imar planında yer alan ve taşınmazın bir kısmından geçen 10 ve 12 metrelik imar yollarının uygulama imar planından sonra yürürlüğe giren nazım imar planında kaldırılarak, kentsel dönüşüm alanına dahil edildiği,
Temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında, her ne kadar, dava konusu 1/1000 ölçekli uygulama imar planından sonra yürürlüğe giren 1/5000 ölçekli nazım imar planında taşınmazın kentsel dönüşüm alanı olarak işlevlendirilen kısmının yalnızca kentsel dönüşüm sınırlarının imar planına işlenmesinden ibaret olduğu, bu alandaki plan kararlarının henüz üretilmediği, bu nedenle bu aşamada 10 ve 12 metrelik imar yollarının bulunup bulunmayacağının tespitinin olanaklı olmadığı, dolayısıyla planların kademeli birlikteliği ilkesine aykırılıktan söz etmeye olanak bulunmadığı gerekçesine yer verilmiş ise de, 10 ve 12 metre en kesitli imar yollarının, genişliği ve niteliği itibarıyla ulaşım sistemlerinin ve ulaşım problemlerinin çözümünün belirlenmesi açısından 1/5000 nazım imar planı hazırlanırken öngörülmesi gerektiği, 1/5000 ölçekli nazım imar planında belirlenmemiş olan 10 ve 12 metrelik imar yollarının alt ölçekli planlarda belirlenemeyeceği,
Bu durumda, taşınmazın kısmen 10 ve 12 metre en kesitli imar yollarında kalan kısımlarının dava konusu uygulama imar planından sonra yürürlüğe giren nazım imar planında gösterilmediği, bu durumun planların kademeli birlikteliğine aykırı olduğu, dava konusu uygulama imar planının yürürlükte bulunan nazım imar planına uygun olmadığı görüldüğünden, dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi gerekirken davanın reddi yolunda verilen temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında isabet bulunmadığı,
gerekçesiyle, … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi ısrar kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla;
Dava konusu uygulama imar planının, yapıldığı tarihte yürürlükte olan nazım imar planına uygun olduğu, parselin bir kısmının kentsel dönüşüm alanı olarak işlevlendirilmesine ilişkin nazım imar planının dava konusu plandan sonra yapıldığı, ayrıca, Trabzon Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan Çarşıbaşı İlçesi … ve Mahallelerini kapsayan alanda 1/5000 ölçekli revizyon+ilave nazım imar planında, dava konusu parselin kentsel dönüşüm alanı olarak işlevlendirilen kısmının yalnızca kentsel dönüşüm sınırlarının plana işlenmesinden ibaret olduğu, bu alandaki plan kararlarının henüz üretilmediği, bu nedenle bu aşamada bu kısımda 10 ve 12 metrelik imar yollarının bulunup bulunmayacağının tespitinin olanaklı olmadığı ve dolayısıyla bu aşamada planların kademeli birlikteliği ilkesine aykılıktan söz etmeye de olanak bulunmadığı, hükme esas alınan bilirkişi raporunda da, “kentsel dönüşüm alanı kararının bir plan kararı olmayıp sınır ilanı kararı olduğu, söz konusu alanın hangi kullanımlarla düzenleneceğinin alt ölçekli plana bırakıldığı, bu kapsamda alandaki yolların nasıl düzenleneceğinin daha sonra yapılacak planla belirleneceği…” belirtilerek bu hususun planlama ilkeleri, şehircilik esasları ve imar mevzuatına aykırı görülmediği,
gerekçesi eklenmek suretiyle, istinaf başvurusunun kabulü ile İdare Mahkemesi kararının kaldırılarak, davanın reddi yolundaki ilk kararda ısrar edilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu işlem ile mülkiyeti Hazineye ait ve eğitim alanı olarak tahsis edilen taşınmazın alanının küçültüldüğü, kurum görüşünün dikkate alınmadığı, küçültme nedeniyle eşdeğer alan ayrılmadığı, bilirkişi raporu ile de sabit olan bu hususlar nedeniyle dava konusu işlemin şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına açıkça aykırı olduğu, sadece üst ölçek denetimi yapılmak suretiyle verilen ve şehircilik ilkeleri yönünden herhangi bir değerlendirme yapılmayan ısrar kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
1/5000 ölçekli nazım imar planında kısmen eğitim alanı, kısmen 12 ve 10 metrelik yol olarak işlevlendirilen Trabzon İli, Çarşıbaşı İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı mülkiyeti Hazineye ait taşınmazın, Çarşıbaşı Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararıyla kabul edilen 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği ile orta öğretim tesis alanı ile 12 ve 10 metrelik imar yolu olarak belirlenmesi üzerine temyizen incelenen dava açılmıştır.
Trabzon Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan Çarşıbaşı İlçesi Merkez ve Mahallelerini kapsayan alanda 1/5000 ölçekli revizyon+ilave nazım imar planı ile taşınmaza getirilen 12 ve 10 metrelik imar yolu kullanımlarının kaldırılarak, taşınmazın büyük bir kısmının eğitim alanı, kalan kısmının ise kentsel dönüşüm alanı olarak belirlendiği görülmüştür.
İLGİLİ MEVZUAT :
Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan haliyle 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 5. maddesinde, “Nazım İmar Planı”, varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan plan; “Uygulama İmar Planı”, ise tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plan olarak tanımlanmıştır.
Aynı Kanun’un yine işlem tarihinde yürürlükte olan haliyle 6. maddesinde, “Planlar, kapsadıkları alan ve amaçları açısından; “Bölge Planları” ve “İmar Planları”, imar planları ise, “Nazım İmar Planları” ve “Uygulama İmar Planları” olarak hazırlanır. Uygulama imar planları, gerektiğinde etaplar halinde de yapılabilir.” kuralı yer almıştır.
14/06/2014 tarih ve 29030 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin 6. maddesinin 2. fıkrasında, “Mekânsal planlar, plan kademelenmesine uygun olarak hazırlanır. Her plan, planlar arası kademeli birliktelik ilkesi uyarınca yürürlükteki üst kademe planların kararlarına uygun olmak, raporu ile bütün oluşturmak ve bir alt kademedeki planı yönlendirmek zorundadır.”; 7. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, “(1) Bu Yönetmeliğe göre hazırlanacak her tür ve ölçekteki mekânsal planlar aşağıda yer alan planlama ilke ve esaslarına, planların hazırlanması ile ilgili standartlara, gösterim tekniklerine ve tanımlara uygun olarak yapılır… c) Planlar, kademesine ve ölçeğine göre ve yapılış amacının gerektirdiği ayrıntı düzeyinde kalmak koşuluyla alt kademedeki planları yönlendirir.” düzenlemelerine yer verilmiş; 23. maddesinin 6. fıkrasında, nazım imar planlarının hazırlanması sürecinde “ana ulaşım sistemi (Karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu, terminal, gar, liman ve havalimanı)”, 24. maddesinin 10. fıkrasında ise, uygulama imar planlarının hazırlanması sürecinde “ulaşım sistemi ve kademelenmesi, durak-istasyon noktaları; trafik düzeni ve güvenliği, yollar ve kavşaklar ile ilgili ilkeler, yapı ve tesislerden karayoluna geçiş yolu bağlantısı yapılabilecek kesimler; yaya bölgeleri, yaya ve bisiklet yolları”, ilgili kurum ve kuruluşlardan elde edilecek veriler kapsamında analiz ve araştırmaları yapılacak konular arasında düzenlenmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan haliyle 3194 sayılı İmar Kanunu’nda planlar kapsadıkları alan ve amaçları açısından bölge planları ve imar planları olarak iki ana kategoriye ayrılmış, imar planları da uygulamaya esas olan uygulama imar planları ve bu planın hazırlanmasındaki temel hedefleri, ilkeleri ve arazi kullanım kararlarını belirleyen nazım imar planları olarak sınıflandırılmış ve her planın bir üst kademedeki plana uygun olarak hazırlanması zorunluluğu getirilmiştir.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği’nde de, nazım ve uygulama imar planlarında, hazırlık sürecinde ilgili kurum ve kuruluşlardan elde edilecek veriler çerçevesinde şehirleşmeye yönelik birçok kullanımın belirlenmesi gerekliliği düzenlenmiştir.
Bu kapsamda, anılan Yönetmelik gereğince, nazım imar planlarında ana ulaşım sisteminin; uygulamaya esas olan ve nazım imar planı esaslarına dayalı olarak hazırlanan uygulama imar planında ise ulaşım sistemi ve kademelenmesi ile taşıt, yaya ve bisiklet yolları, kavşaklar ve diğer ulaşım sistemiyle alakalı detayların düzenlenmesi gerekmektedir.
Ayrıca, plan bütünlüğünün sağlanması açısından, yetkili idarelerce hazırlanacak olan nazım imar planlarında kurgulanacak olan ulaşım sistemlerinin, planın ölçeğinin gerektirdiği düzeyde olması ve aynı büyüklükteki imar yollarının, planın belli bir noktasında gösterilmesi durumunda, diğer noktalarında da gösterilmesi suretiyle, ulaşım sisteminin plan genelinde bütünlük arz edecek şekilde kurgulanması gerekmektedir.
Başka bir ifade ile, 1/5000 ölçekli nazım imar planı hazırlanırken, 10 ve 12 metre en kesitli imar yollarının, genişliği ve niteliği itibarıyla ulaşım sistemlerinin ve ulaşım problemlerinin çözümünün belirlenmesi açısından her halükarda değil, ulaşım sisteminin kurgusu gereğince planın belli bir kesiminde gösterilmesi durumunda, diğer kesimlerinde de gösterilmesi gerekir. 1/5000 ölçekli nazım imar planının belli bir kesiminde 10 ve 12 metre en kesitli imar yolları gösterilmişken, diğer kesimlerinde belirtilen büyüklükteki imar yollarının gösterilmemesi halinde, 1/5000 ölçekli nazım imar planında gösterilmeyen bu büyüklükteki imar yollarının, doğrudan, nazım imar planı esaslarına dayalı olarak hazırlanacak olan ve uygulamaya esas 1/1000 ölçekli uygulama imar planında gösterilme olanağı bulunmamaktadır. Aksi durumun planların kademeliği birlikteliği ilkesine aykırı olacağı açıktır.
Yukarıda yer verilen açıklamalar çerçevesinde dosyanın incelenmesinden; dava konusu taşınmazın 1/1000 ölçekli uygulama imar planında kısmen orta öğretim tesis alanı, kısmen 10 ve 12 metrelik imar yolunda kaldığı, uygulama imar planından sonra … tarih ve …sayılı Trabzon Büyükşehir Belediye Meclisi kararıyla yürürlüğe giren 1/5000 ölçekli revizyon+ilave nazım imar planında taşınmazın kısmen eğitim tesisi alanı, kısmen kentsel dönüşüm alanında düzenlendiği, uygulama imar planında yer alan ve taşınmazın bir kısmından geçen 10 ve 12 metrelik imar yollarının uygulama imar planından sonra yürürlüğe giren nazım imar planında kaldırılarak, kentsel dönüşüm alanına dahil edildiği, ancak sonradan yürürlüğe giren 1/5000 ölçekli revizyon+ilave nazım imar planının dava konusu taşınmaz haricindeki kısımlarında 10 ve 12 metrelik imar yollarının gösterildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, dava konusu taşınmazın kısmen 10 ve 12 metre en kesitli imar yollarında kalan kısımlarının, 1/1000 ölçekli uygulama imar planından sonra yürürlüğe giren ve ulaşım sistemi kurgusunda 10 ve 12 metrelik imar yollarına da yer verdiği görülen 1/5000 ölçekli revizyon+ilave nazım imar planında gösterilmediği, dava konusu uygulama imar planının yürürlükte bulunan nazım imar planına uygun olmadığı, bu durumun planların kademeli birlikteliğine aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, dava konusu işlemin iptaline ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun kabulü ile kararın kaldırılarak, davanın reddi yolunda verilen Bölge İdare Mahkemesi ısrar kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin KABULÜNE;
2. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun yukarıda özetlenen gerekçeyle kabulü ile kararın kaldırılarak, davanın reddi yolunda verilen … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin temyize konu … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 22/12/2022 tarihinde, kesin olarak, oybirliği ile karar verildi.