Danıştay 9. Daire Başkanlığı         2021/4289 E.  ,  2023/192 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
DOKUZUNCU DAİRE
Esas No : 2021/4289
Karar No : 2023/192

TEMYİZ EDENLER :1-(DAVALI) … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

2-(DAVACI) … İç ve Dış Tic. A.Ş.
… Top. Kon. Yap. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, taraflarca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından ihalesi yapılan ve davacı iş ortaklığı uhdesinde kalan “Başakşehir İlçesi, … Bölge, 482 adet Konut, 2 Adet Büfe İnşaatı İle Alt Yapı ve Çevre Düzenleme İşi” ne ilişkin teknik eleman ücreti, asansör ücreti, yapı ruhsat ücreti, vaziyet planı onay ücreti, inşaat istikamet ücreti, yapı kullanma izin belgesi harcı, iskan harcı ve çevre düzenlemesi için ruhsat harcı adı altında tahsil edilen toplam 206.758,57-TL’nin iadesi istemiyle yapılan düzeltme şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali ve ödenen tutarın faiziyle birlikte iadesi istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … Vergi Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; teknik eleman ücreti, asansör ücreti, yapı ruhsat ücreti, vaziyet planı onay ücreti, inşaat istikamet ücreti adı altında yapılan tahsilat yönünden; 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 97. maddesi uyarınca ilgili idarenin ücret talep edebilmesi için, ilgilisince bir talebin bulunması ve idarenin talep üzerine yürüttüğü hizmetin, asli görevleri arasında bulunmayan bir hizmet olması gerektiği, olayda ücretlere ilişkin tahsilatların 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanun’unun 97. maddesi gereğince yapıldığının anlaşıldığı, söz konusu ücretlerin ilgili mevzuat hükümleri uyarınca kişisel nitelikte bir hizmet olmadığı, bu ücretlerin alınmasına ilişkin herhangi bir hizmet talebinde bulunulduğuna dair bir tespitin dava dosyasına ibraz edilmediği, ayrıca bu ücretlere ilişkin hizmetlerin belediyelerin asli görevleri arasında olduğu anlaşıldığından, davacıdan söz konusu ücretlerin tahsil edilmesinde açık bir vergilendirme hatası bulunduğu, ödenen tutarların iadesi istemiyle yapılan düzeltme şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin bu ücretlere isabet eden kısmında hukuka uyarlık görülmediği; yapı kullanma izin belgesi harcı, iskan harcı ve çevre düzenlemesi için ruhsat harcı adı altında yapılan tahsilat yönünden; davaya konu işin yapılacağı bölgenin, 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca gecekondu önleme bölgesi olarak ilan edildiği, davacı ile yüklenici arasında imzalanan sözleşmenin konusunu bu bölgenin dönüşümü ile ilgili olarak altı yapı ve çevre düzenlemesi olduğu, esas itibarıyla sözleşmenin, 775 sayılı Gecekondu Kanunu kapsamında gecekonduların ıslahı, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapımının önlenmesi amacına hizmet ettiği ve bu Kanun kapsamında düzenlenen bir sözleşme olduğu, bu durumda anılan Kanun’un 33. maddesi ile getirilen istisna hükmünden yararlanılması gerektiği ve bu yöndeki iddiası vergilendirme hatası kapsamında bulunduğundan, düzeltme şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin harçlara isabet eden kısmında hukuka uyarlık görülmediği gerekçesiyle davanın kabulüne, tahsil olunan 206.758,57-TL’nin tahsil tarihinden itibaren işleyecek tecil faiziyle birlikte iadesine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti:Uyuşmazlığa konu inşaat işi nedeniyle ödenen harç tutarının 87.232,57-TL, ücret tutarının 74.113,95-TL toplamda ise 161.346,52-TL olmasına karşın davacı tarafından 206.758,57-TL’nin iadesi istenildiğinden fazladan iadesi istenilen 45.412,00-TL yönünden davanın reddi gerektiği, bu durumda, Vergi Mahkemesi kararına karşı davalı idare tarafından yapılan istinaf başvurusunun; 87.232,57-TL hafriyat harcı, inşaat harcı, proje tasdik harcı ve yapı kullanma izin belgesi harçlarına ilişkin kısmı yönünden reddine, aşan kısmı ile asansör ücreti, teknik eleman ücretleri, mahallen tetkik ücreti, ruhsat ve arşivleme gideri, proje tescil ücreti, tadilat ücreti, inşaat istikamet rölevesi ücreti ve vaziyet planı ücretine ilişkin kısmı yönünden kabulü ile Vergi Mahkemesi kararının bu kısmının kaldırılmasına, düzeltme-şikayete konu olabilecek hususların sadece “vergi, resim ve harç” olarak düzenlendiği, “ve benzeri mali yükümlülüklerin” bu kapsama alınmadığı bu durumda, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 97. maddesi uyarınca yapılan tahsilatın “vergi ve benzeri mali yükümlülük” olması nedeniyle 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 1. maddesi uyarınca düzeltme-şikayet kapsamında değerlendirilemeyeceği sonucuna varıldığından bu kısımlar yönünden davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI:
DAVACININ İDDİALARI:Dava konusu işin 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca harç ve ücretten muaf olduğu, davacıdan toplamda 206.758.57-TL’nin tahsil edildiği iddialarıyla kararın aleyhe olan kısmının bozulması istenilmektedir.

DAVALININ İDDİALARI: 775 sayılı Gecekondu Kanunu uygulanabilmesi için mevcut gecekonduların önlenmesine ilişkin yapılmış veya yapılmakta olan bir işin olması gerektiği, uyuşmazlık konusu işin ise konut, altyapı ve çevre düzenlemesi işi olduğu, olayda 2965 sayılı Toplu Konut Kanunu hükümlerinin uygulanması gerektiği iddialarıyla kararın aleyhe olan kısmının bozulması istenilmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI: Taraflarca savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz istemlerinin reddi ile usul ve yasaya uygun olan Bölge İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY:
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından ihalesi yapılan ve davacı iş ortaklığı uhdesinde kalan “Başakşehir İlçesi, … Bölge, 482 adet Konut, 2 Adet Büfe İnşaatı İle Alt Yapı ve Çevre Düzenleme İşi” ne ilişkin teknik eleman ücreti, asansör ücreti, yapı ruhsat ücreti, vaziyet planı onay ücreti, inşaat istikamet ücreti, yapı kullanma izin belgesi harcı, iskan harcı ve çevre düzenlemesi için ruhsat harcı adı altında tahsil edilen toplam 206.758,57-TL’nin iadesi istemiyle yapılan düzeltme şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali ve ödenen tutarın faiziyle birlikte iadesi istenilmektedir.
İLGİLİ MEVZUAT:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 73. maddesinin 3. fıkrasında, “Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.” 4. fıkrasında, “Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir” hükmü bulunmaktadır.
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun’un “İdare Mahkemelerinin görevleri” başlıklı 5. maddesinde, idare mahkemelerinin, vergi mahkemelerinin görevine giren davalar ile ilk derecede Danıştay’da çözümlenecek olanlar dışındaki: İptal davalarını, tam yargı davalarını, tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları ve diğer kanunlarla verilen işleri çözümleyeceği, “Vergi Mahkemelerinin görevleri” başlıklı 6. maddesinde; vergi mahkemelerinin genel bütçeye ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları ve bu konularda, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un uygulanmasına ilişkin davaları, çözümleyeceği belirtilmiştir.
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 97. maddesinde, belediyelerin bu Kanunda harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkili oldukları, belediyeye tekel olarak verilmiş işlerin kendi özel hükümlerine tabi olduğu düzenlenmiştir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7. maddesinde de, büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek, büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayılmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18. maddesinin f bendinde; Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak tarifeleri belirlemek belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
2576 sayılı Kanunda yer alan idari yargı düzeni içindeki görev ayrımına ait düzenlemelere göre idare mahkemeleri idari yargı düzeninde genel görevli mahkemeler olarak kabul edilmiş, vergi mahkemeleri ise yalnızca, genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları ve bu konulardaki 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanunun uygulanmasına ilişkin davaları çözümlemekle görevli kılınmıştır. Dolayısıyla 2576 sayılı Kanun’un 6. maddesinde sınırları gösterilen ve vergi mahkemelerinin bu görev alanı dışında kalan idari davaların görüm ve çözümünde idare mahkemeleri görevlidir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 73. maddesi ile verginin yasallığı ilkesi benimsenerek, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin kanunla koyulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağı belirtilerek, verginin yasallığı ilkesi ile keyfi ve takdiri uygulamaları önleyecek ilkelerin kanunda yer alması zorunluluğu getirilmiş, bireylerin temel hak ve hürriyetleri devlete karşı korunmuştur. Bu kapsamda vergide yasallık ilkesi gereği vergiyi doğuran olayın, verginin konusunun, matrahının ve oranının kanun ile belirlenmesini gerektirmektedir. Ayrıca, verginin yasallığı ilkesi, verginin yanında, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükleri de kapsamaktadır.
Yukarıda anılan mevzuat hükümleri uyarınca, özel görevli olan vergi mahkemeleri belediyelere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları ve bu konulardaki 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanunun uygulanmasına ilişkin davaları çözümlemekle görevli olduğundan ve verginin yasallığı ilkesi uyarınca vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin sadece kanunla koyulabileceği, değiştirilebileceği veya kaldırılabileceği göz önüne alındığında, öncelikle, davalı belediye tarafından belediye meclisince çıkartılan tarife esas alınarak tahakkuk ettirilen ücretin hukuki niteliğinin değerlendirilmesi suretiyle davanın çözümünde görevli mahkeme belirlenmelidir.
Dava konusu ücret, 2464 sayılı Kanun’un 97. maddesi ile belediyelere verilen yetkiye istinaden harç ve katılma payı yapılmayan konularda ilgililerin isteği üzerine belediyelerce sunulacak her türlü hizmetin karşılığı olup, belediye meclisince belirlenen tarife uyarınca alındığı hususları bir arada değerlendirildiğinde, Anayasanın 73. maddesinde yer alan verginin yasallığı ilkesi uyarınca “ücret” in vergi, resim, harç veya benzeri mali yüküm olarak nitelendirilemeyeceği, aksi durumda, belediye meclislerine verilen yetkinin “ücret” adı altında vergi, resim, harç veya benzeri mali yüküm tarifesi belirleme yetkisi olacağı, Anayasa’nın 87. maddesi uyarınca, kanun koyma, değiştirme ve kaldırma görev ve yetkisinin Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne ait olduğu ve yasama yetkisinin devredilmeyeceği, ayrıca, bir verginin kanunla konulmuş sayılabilmesi için yalnızca konusunun kanunla belirlenmesinin yeterli olmadığı, verginin konusundan başka matrahı, oranı veya miktarı, indirimleri, istisna ve muafiyetleri, tarh, tahakkuk ve tahsil usulleri ile yaptırımları, zaman aşımı vb. konuların da kanunla düzenlenmesinin zorunlu olduğu dikkate alındığında, belediye meclisi kararları ile çıkarılan tarifeler ile ilgili kişilere sunulan hizmetler karşılığında alınan ücretlerin, vergi, resim, harç veya benzeri mali yüküm olarak kabul edilemeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.
Nitekim, 2464 sayılı Kanun’un 97. maddesinin, Anayasa’nın 73. maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle iptali istemiyle yapılan başvuru üzerine verilen ve 14/05/2011 tarih ve 27934 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 26/01/2011 tarih ve E:2009/42, K:2011/26 sayılı kararında, itiraza konu kuralda, belediyelere, 2464 sayılı Kanun’da harç veya katılma payı konusu yapılmamış olan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edilecek olan hizmetler için, belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret alma yetkisi verildiği, kural uyarınca, belediyeler tarafından yapılacak bir hizmetin ücret konusu yapılabilmesi için, o hizmetin harç veya katılım payına konu edilmemiş olması ve hizmetten yararlanacak kişilerin bizzat belediyeden bu hizmetin yapılmasını talep etmiş olmaları gerektiği, kuralın verdiği yetki çerçevesinde belediye meclislerince ücret tarifesine konu edilebilecek hizmetlerin, kişilerin tamamen kendi isteklerine ve tercihlerine bağlı olarak yararlanacakları hizmetler olduğu, verginin kanuniliği ilkesinin, takdire dayalı keyfî uygulamaları önleyecek sınırlamaların yasada yer almasını gerektirdiği ve vergi yükümlülüğüne ilişkin düzenlemelerin konulması, değiştirilmesi veya kaldırılmasının yasa ile yapılmasını zorunlu kıldığı, buna göre vergide, yükümlü, matrah, oran, tarh, tahakkuk, tahsil, uygulanacak yaptırımlar ve zamanaşımı gibi konuların yasayla düzenlenmesinin zorunlu olduğu belirtilerek, itiraz konusu kuralla belediye meclislerine verilenin, “ücret” adı altında vergi, resim, harç veya benzeri mali yüküm tarifesi belirleme yetkisi değil, ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri hizmetlerin karşılığı olarak ücret tarifesi belirleme yetkisi olduğu, belediyelere tekel olarak verilmemiş, kişilerin isteği üzerine sunulan hizmetler için bir tarifeye dayalı olarak istenilen “ücret”in vergi, resim, harç ve benzeri mali yüküm olarak nitelendirilmesinin mümkün olmadığı gerekçesiyle 97. maddenin birinci fıkrasının birinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın reddine karar vermiştir.
Yine, Anayasa Mahkemesi’nin 2015/10008 Başvuru Numaralı 04/04/2019 tarihli kararında, 26/01/2011 tarih ve E:2009/42, K:2011/26 sayılı karar alıntılanarak, 2464 sayılı Kanun’un 97. maddesi ile belediye meclislerine verilen ücret adı altında vergi, resim, harç veya benzeri mali yüküm tarifesi belirleme yetkisi değil ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri hizmetlerin karşılığı olarak ücret tarifesi belirleme yetkisi olduğu, belediyelere tekel olarak verilmemiş, kişilerin isteği üzerine sunulan hizmetler için bir tarifeye dayalı olarak istenilen ücretin vergi, resim, harç ve benzeri mali yüküm olarak nitelendirilmesinin mümkün olmadığı, ücret tarifesini düzenleme yetkisinin 5393 sayılı Kanun’un 18. maddesinin (f) bendine göre belediye meclislerine ait bulunduğu, 2464 sayılı Kanun’da harç ve harcamalara katılma payı dışında ilgililerin isteği üzerine ücret karşılığı olarak belediyeler tarafından yapılacak işlerin tek tek sayılmadığı, ücret karşılığı belediyelerce yapılacak işlerin belirlenmesi noktasında belediye meclislerine Anayasa ve kanunların çizdiği sınırlar içinde kalmak kaydıyla geniş takdir yetkisi tanındığı vurgulanmıştır.
Dosyanın incelenmesinden, davacı iş ortaklığı tarafından, 775 sayılı Kanun kapsamında gecekondu önleme bölgesi ilan edilen bölgede bulunan taşınmazlar üzerinde yapılacak altyapı ve çevre düzenleme inşaat işine ilişkin ödenen harç ve ücretlerin iadesi istemiyle yapılan düzeltme şikayet başvurusunun zımmen reddine ilişkin işlemin iptali talebiyle işbu davanın açıldığı, Vergi Mahkemesince davanın kabulü yolunda verilen karara karşı davalı tarafından istinaf başvurusunda bulunulduğu, Bölge İdare Mahkemesince istinaf başvurusunun kısmen reddine, kısmen kabulü ile Vergi Mahkemesi kararının ücrete ilişkin kısmı ile fazladan talep edilen harca ilişkin kısmının kaldırılmasına, bu kısım yönünden davanın reddine karar verildiği anlaşılmaktadır.
Daha önceki Dairemiz kararlarında, vergi mahkemelerinde açılan davalarda, ücretin vergi mahkemelerinin görev alanına girdiği kabul edilerek esasa ilişkin temyiz incelemesi yapılmak suretiyle kararlar verilmiş ise de, Dairemizin tüm üyelerinin katılımıyla yapılan 02/12/2021 tarihli toplantıda bu konuda içtihat değişikliğine gidilmiş olup, özel görevli olan vergi mahkemelerinin sadece Kanun’da sayılan uyuşmazlık türlerini çözmekle görevli olduğu göz önüne alındığında, 2464 sayılı Kanun’un 97. maddesine dayanılarak davalı belediye meclis kararı ile belirlenen tarife uyarınca talep edilen ücretin, vergi mahkemelerinin görev alanına giren vergi, resim ve harç ile benzeri mali bir yükümlülük olmadığı, bu sebeple de dava konusu işlemin iadesi istenilen ücrete ilişkin kısmının genel görevli yargı merci olan idare mahkemesinin görev alanına girdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Davacı tarafından ödenen ve iadesi istenilen tutarın, teknik eleman ücreti, asansör ücreti, yapı ruhsat ücreti, vaziyet planı onay ücreti, inşaat istikamet ücreti, yapı kullanma izin belgesi harcı, iskan harcı ve çevre düzenlemesi için ruhsat harcına ilişkin olduğu, 2576 sayılı Kanun’un 5. ve 6. maddeleri gereğince dava konusu işlemin; harçlara ilişkin kısmının görüm ve çözüm yerinin vergi mahkemesi, ücretlere ilişkin kısmının görüm ve çözüm yerinin ise idare mahkemesi olması sebebiyle, bu konuda değerlendirme yapılmadan verilen Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerekmektedir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Taraflar temyiz isteminin kabulüne,
2. … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesine gönderilmesine , 02/02/2023 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.