Danıştay 9. Daire Başkanlığı 2021/2447 E. , 2023/190 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
DOKUZUNCU DAİRE
Esas No : 2021/2447
Karar No : 2023/190
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı-ANKARA
KARŞI TARAF (DAVACI) : … İnş. Taah. Tic. San. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:… K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından, “plan inceleme ve işlem hizmet bedeli” ile “başvuru bedeli” adı altında tahsil edilen 5.005.000,00-TL’nin iadesi talebiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlem ile dayanağı tarifenin ilgili maddelerinin iptali ile ödenen tutarın yasal faiziyle birlikte iadesi istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … Vergi Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; uyuşmazlığın Vergi Mahkemesinin görevine giren vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümler ile bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin olmadığından açılan davanın görüm ve çözümünde idare mahkemesinin görevli olduğu gerekçesiyle davanın görev yönünden reddine, dosyanın görevli ve yetkili İstanbul İdare Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi ve İstanbul 8. İdare Mahkemesince de görevli yargı yerinin belirlenmesi amacıyla dosyanın İstanbul Bölge İdare Mahkemesi’ne gönderilmesine karar verilmesi üzerine, … Bölge İdare Mahkemesi … İdare Dava Dairesinin … tarih ve E…. K…. sayılı kararıyla, uyuşmazlığın benzeri mali yükümlülük niteliğinde olan imar planı hizmet bedeli ihtilafından kaynaklandığından Mahkemelerinin görevli kılındığı, davacı şirket tarafından İstanbul ili, Şişli ilçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel; … ada, … parsel ile … ada … parsel sayılı taşınmazlara ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği için davacıdan 5.000,00-TL başvuru bedeli ve 5.000.000,00-TL de plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olmak üzere toplam 5.005.000,00-TL’nin tahsil edildiği, davalı idare tarafından ara karara verilen cevapta, söz konusu bedelin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü’nce yayımlanan 2013 yılı Birim Fiyat Listesinde “644 sayılı KHK’nın 2-h Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller” kapsamında hesaplanarak alındığının belirtildiği, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin ancak kanunla konulabileceği, değiştirilebileceği veya kaldırılabileceği, idarenin tahsil ettiği tutarın yasal bir dayanağının bulunmasının zorunlu olduğu, bakanlıkla ilgili düzenlemeler, tüzük, yönetmelik yada idarenin kendi iç düzenleyici işlemleri ile mali yükümlülük öngörülemediğinden tahsil edilen tutarın yasal dayanağı bulunmadığı sonucuna varıldığı, bu nedenle dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle, dava konusu işlemin iptaline, tahsil edilen 5.005.000,00-TL’nin tahsil tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte iadesine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu Vergi Mahkemesi Kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davalı idare tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Dava konusu plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin dayanağının 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname olduğu, İstanbul ili, Şişli ilçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel; … ada, … parsel ile … ada … parsel sayılı taşınmazlara ilişkin imar plan değişikliği teklifinin onaylandığı, bu nedenle Mekansal Planlama Genel Müdürülüğü’ce harç veya ücret olarak değil plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak hesaplanan 5.000.000,00-TL plan inceleme ve işlem hizmet bedeli ile 5.000,00-TL başvuru bedelinin davacıdan tahsillinde hukuka aykırılık bulunmadığı iddialarıyla kararın bozulması istenilmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Yasal dayanaktan yoksun olan temyiz isteminin reddi gerektiği yolundadır.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin reddi ile usul ve yasaya uygun olan Bölge İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Davacı şirket tarafından, “plan inceleme ve işlem hizmet bedeli” ile “başvuru bedeli” adı altında tahsil edilen 5.005.000,00-TL’nin iadesi talebiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlem ile dayanağı tarifenin ilgili maddelerinin iptali ile ödenen tutarın yasal faiziyle birlikte iadesi istenilmektedir.
İLGİLİ MEVZUAT:
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun’un 6. maddesinde; vergi mahkemelerinin, genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları, bu konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun’un uygulanmasına ilişkin davaları ve diğer kanunlarla verilen işleri çözümleyeceği, aynı Kanun’un 5. maddesinde, idare mahkemelerinin, vergi mahkemelerinin görevine giren davalar ile ilk derecede Danıştay’da çözümlenecek olanlar dışındaki: İptal davalarını, tam yargı davalarını, tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları ve diğer kanunlarla verilen işleri çözümleyeceği ifade edilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde “Belediyenin imar plânlarını görüşmek ve onaylamak, büyükşehir ve il belediyelerinde il çevre düzeni plânını kabul etmek” belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 80.maddesinde; İmar mevzuatı gereğince Belediyelerce tahsil olunacak harçlar tahdidi olarak sayılmış ve (c) bendinde proje tasdik işlemlerinin Plan ve Proje Tasdik Harcına tabi olduğu, aynı Kanun’un “Vergi ve harç tarifelerinin tespiti” başlıklı 96. maddesinin (a) fıkrasında, Bakanlar Kurulu’nun bu Kanunda en az ve en çok miktarları gösterilen vergi ve harçların tarifelerini belediye grupları itibarıyla tayin ve tespit edeceği hüküm altına alınmıştır.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin “Görevler” başlıklı 2. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendinde;” Gecekondu, kıyı alanları ve tesisleri ile niteliğinin bozulması nedeniyle orman ve mera dışına çıkarılan alanlar dâhil kentsel ve kırsal alan ve yerleşmelerde yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamalarında idarelerce uyulacak usul ve esasları belirlemek, Bakanlar Kurulunca belirlenen bu nitelikteki uygulamalar ile finans merkezleri ve benzeri özel proje alanları ve özel yapım gerektiren yapılaşmalar ile 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin her tür ve ölçekte etüt, harita, plan, parselasyon planı ve yapı projelerini yapmak, yaptırmak, onaylamak, kamulaştırma, ruhsat ve yapım işlerini gerçekleştirmek, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyetinin kurulmasını sağlamak” Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın görevleri arasında sayılmıştır.
Anılan Kanun Hükmünde Kararnamenin “Döner sermaye” başlıklı 28. maddesinde ise, “Bakanlık ihtiyaç duyduğu hallerde ve lüzum gördüğü merkezlerde Bakanın onayı ile görev ve hizmetleriyle ilgili döner sermayeli işletmeler kurabilir. Döner sermaye miktarını belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
İşletmelerin görevleri, gelirleri, işleyişi ve denetimi ile diğer hususlar Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine yürürlüğe konulan yönetmelikle düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Bu kapsamda hazırlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliğinin “Gelirler” başlıklı 8. maddesinde, “İşletmenin gelirleri; a) 7 nci maddede sayılan faaliyetlerle ilgili her türlü mal ve hizmet satış gelirlerinden, b) Bakanlığın asli görevleri dışında, diğer mevzuatla verilen iş ve hizmetlerden elde edilen gelirlerden, c) Danışmanlık hizmet gelirlerinden, ç) Faiz, komisyon ve benzeri gelirlerden, d) Tesis, makine, ekipman ve cihazların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelirlerden, e) Şartlı bağış ve yardımlardan, f) Diğer çeşitli gelirlerden, oluşur.” düzenlemesine, “Yönetim Kurulunun görevleri” başlıklı 12. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde ise; “Maliyet bedelinin altında olmamak üzere, işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin veya yapılan işlerin tarife, ücret veya birim fiyatlarını belirlemek.” düzenlemesine yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın incelenmesinden, davacı şirket tarafından, İstanbul ili, Şişli ilçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel, … ada, … parsel ve … ada … parsel sayılı taşınmazları kapsayan alanda, 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planı değişikliği yapılması talebiyle yapılan başvuru üzerine, davacıdan plan inceleme ve işlem hizmet bedeli ile başvuru bedeli adı altında 5.005.000,00-TL’nin tahsil edildiği, tahsil edilen bu bedelin harç veya ücret değil plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olduğu, plan değişikliği ile verilen yapılaşma haklarından doğan ve konut kullanımı için E:3.00 üzerinden inşaat alanı hakkı hesaplandığı, alanın özel proje alanı olması nedeniyle 1.2 katsayısı ile teklif sahibinin vakıf olması nedeniyle de 1/2 katsayısının uygulandığı, ayrıca birim fiyatının Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünce yayımlanan 2013 yılı Birim Fiyat Listesinde 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2(h) maddesi kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller kapsamında “Döner Sermaye Sıra No:1321” ve “Hizmetin No.su ve Adı:II Planlı Alanlarda Plan Tadilatı ile Yapılaşma Hakkı İlk Kez Verilen Alanlarda İmar Parseli Üzerinden Birim Bedel m2/TL” üzerinden 15 TL/m2 olarak belirlendiği, bu durumda Plan İnceleme ve İşletme Hizmet Bedelinin= yöre katsayı x arazi kullanım türü birim bedeli x alan büyüklüğü (m2) olarak Bakanlığın Döner Sermaye İşletme Müdürlüğünce yayımlanan yıllık birim fiyat listesi kapsamında hesaplandığı, ödenen tutarın iadesi talebiyle yapılan başvurunun 11/01/2019 tarih ve 8345 sayılı işlemle reddi üzerine, anılan işlem ile dayanağı tarifenin ilgili maddelerinin iptali ile ödenen tutarın yasal faiziyle iadesi istemiyle iş bu davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Olayda, iadesi istenilen dava konusu bedelin, 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin verdiği yetkiye dayanılarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü tarafından yayınlanan “2013 yılı Birim Fiyat Listesi” esas alınarak hesaplanan bir hizmet bedeli olduğu, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunun yukarıda anılan ilgili maddelerinde belirtilen harç ya da 2576 sayılı Kanunun 6. maddesinde belirtilen, vergi mahkemelerinin görevine giren ve ilgili idarelerce tahsil edilen vergi, resim ve harç ile benzeri mali yükümlülük olmadığı bu nedenle davanın görüm ve çözüm yerinin idare mahkemesi olduğu anlaşıldığından, davanın görev yönünden reddi gerekirken, uyuşmazlığın esası incelenip verilen Vergi Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunu reddeden Bölge İdare Mahkemesi kararında isabet görülmemiştir.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
Davalının temyiz isteminin kabulüne,
… Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 02/02/2023 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.