9. Daire 1997/1158 E. , 1998/711 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
DOKUZUNCU DAİRE
Esas No : 1997/1158
Karar No: 1998/711
Temyiz İsteminde Bulunan Taraflar : 1- Hızırbey Vergi Dairesi Müdürlüğü
TRABZON
2- …
Vekilleri : …
İstemin Özeti : Ayakkabı imalat ve satışı ile uğraşan yükümlünün defter ve belgelerinin incelenmesi sonucu düzenlenen inceleme raporuna dayanılarak 1993/Temmuz dönemi için tarh olunan kaçakçılık cezalı katma değer vergisine karşı açılan davayı; inceleme raporunda randıman hesabına göre bir yılda alınan deri miktarı ile belge düzenlemek suretiyle satılan ayakkabı sayısı arasındaki bağlantıdan yola çıkarak tespit edilen matrah farkı üzerinden salınan cezalı tarhiyata ilişkin ihtilafın çözümü amacıyla yükümlünün imal ettiği ayakkabılar için kullanılabilecek deri sarfiyatının ve bu üretim esnasında oluşabilecek fire miktarlarının tespiti için ara kararıyla … Odasından istenilen bilgilere gönderilen cevap ile davacıdan istenilen ilgili dönem defter ve belgeler ve davacının istemi üzerine … Odasınca verilen görüş ve yine davacının istemi üzerine … Odası kararıyla yaptırılarak mahkemeye sunulan bilirkişi raporunun bir arada incelenmesi sonucunda imalatta kullanılan deri yönüyle kayıt ve beyan dışı bırakılan herhangi bir matrah farkına rastlanmadığı, ancak yükümlü tarafından düzenlendiği halde kayıtlara hiç intikal ettirilmeyen ve eksik intikal ettirilen belgeler ile belge düzenlemeden yapılan satışlar sonucunda toplam …- lira hasılatı kayıt ve beyan dışı bıraktığının tespit edildiği buna göre ödenmesi gereken dönem katma değer vergisinin …- lira olacağı, olayın oluş biçimi ve matrahın fire ve randıman esasına göre tesbit edilmiş olması dikkate alındığında tarhiyata kaçakçılık cezası yerine kusur cezası uygulanmasının hakkaniyete uygun olacağı gerekçesiyle kısmen kabul ederek salınan katma değer vergisini kusur cezalı olarak değişiklikle onayan … Vergi Mahkemesinin … tarih ve … sayılı kararının; vergi dairesi müdürlüğünce,tarhiyatın yerinde olduğu ve aynen kabulü gerektiği, yükümlü tarafından ise mahkemenin, vergi inceleme raporunda bulunmayan, dava konusu tarhiyatın nedeni olmayan ve uyuşmazlık konusu dışında kalan konulara girmek suretiyle bulduğu matrah farkının yasaya aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Yükümlü tarafından cevap verilmemiştir.
Vergi Dairesi Müdürlüğünce; yasal dayanaktan yoksun olan karşı taraf temyiz isteminin reddi gerekeceği savunulmuştur.
Savcı …’in Düşüncesi : Dava, yükümlünün 1993 yılı işlemlerinin incelenmesi sonucu düzenlenen rapor uyarınca yapılan kaçakçılık cezalı katma değer vergisi tarhiyatı ile kesilen özel usulsüzlük cezasının iptali istemiyle açılmış vergi mahkemesince cezalı tarhiyatın değişiklikle onanmasına, özel usulsüzlük cezasının ise iptaline karar verilmiş, karar taraflarca temyiz edilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden: vergi inceleme raporu ile yükümlünün 1993 yılında 66.190 dm2 deri aldığı, 5.606 dm2 sini 1994 yılına devrettiği, bir çift ayakkabının fire dahil olmak üzere 20 dm2 den imal edildiği (yükümlü beyanına göre) 1993 yılında kullanılan deriden 3.029 çift ayakkabı imal edilmesigerektiği, aynı yılda yükümlünün 493 çift ayakkabıyı hazır olarak aldığı, dönem sonu stokunda ayakkabı bulunmadığı, buna göre (3.20+493=) 3522 çift ayakkabının 1993 yılında satılmış olması gerektiği, satış faturalarına göre birçift ayakkabının ortalama satış fiyatının …_ TL olduğu, buna göre …_ lira hasılat elde edilmesi gerektiği, oysa yükümlünün …_ TL hasılat beyan ettiği hususlarının saptanması sonucu dava konusu cezalı tarhiyatın yapıldığı; vergi mahkemesince; yapılan inceleme sonucu yaklaşık 60-250 dm2 derinin 1993 yılında imalatta kullanıldığı, kaydi envantere göre 60-584 dm2 deri kullanılmış olması gerektiği, arada kayda değer bir farkçıkmadığının anlaşıldığı, buna göre imalatta kullanılan deri miktarı bakımından kayıt ve beyan dışı bırakılan matrah farkından söz edilemeyeceği, ancak yükümlünün defter ve belgelerinin incelenmesi sonucu kayıtlara hiç intikal ettirilmeyen faturalar nedeniyle …_ TL, eksik intikal ettirilen faturalar nedeniyle …_ TL,belge düzenlemeden yapılan satışlar nedeniyle …_ TL olmak üzere toplam …_ TL hasılatın kayıt ve beyan dışı bırakıldığının saptandığı, buna göre 1993 yılı hasılatının …_ TL olduğu, katma değer vergisi beyannamelerinin buna göre düzeltilmesi gerektiği,matrahın fire ve randıman esasına göre tespit edilmiş olduğu, 213 Sayılı Yasanın 353. maddesinde öngörülen koşulların gerçekleşmediği gerekçesiyle vergi aslının tadiline, kaçakçılık cezasının kusura çevrilmesine,özel usulsüzlük cezasının ise iptaline karar verildiği anlaşılmıştır.
2577 Sayılı Yasanın 4001 Sayılı Yasa ile değişik 2/2 maddesinde “İdari Yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. İdari mahkemeler, yerindelik denetimi yapamazlar, yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesin kısıtlayacak, İdari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremezler.” kuralı yer almaktadır.
Olayda,vergi mahkemesince vergi, inceleme raporu doğrultusunda yapılan cezalı tarhiyatın hukuka uygunluk denetimi 2577 sayılı Yasanın 20. Maddesi uyarınca yükümlünün defter ve belgeleri incelenmek suretiyle yapılarak imalatta kullanılan deri miktarı bakımından kayıt ve beyan dışı bırakılan matrah farkından söz edilemeyeceği sonucuna varılması karşısında cezalı tarhiyatın iptaline karar verilmesi gerekirken, inceleme sırasında tespit edilen hususların re’sen dikkate alınması sonucu vergi inceleme raporunda yer almayan kayıt ve beyan dışı bırakılmış hasılattan söz edilerek ve 2577 sayılı Yasanın 2/2 maddesine aykırı olarak belirtilen hasılatın dönem matrahına eklenmesi suretiyle karar verilmesinde mevzuata uyarlık yoktur.
Diğer taraftan vergi mahkemesince dava konusu uyuşmazlık incelenirken … Odasınca fire hariç, … odasınca fire dahil olmak üzere bir çift erkek ayakkabısı ile, bir çift botun ne kadar deriden imal edilebileceği konusunda bildirilen rakamların ortalaması alınmak ve inceleme tutanağı ile saptanan 864 çift faturalı ayakkabı satışı hesaplamalara dahil edilmemek suretiyle imalatta kullanılan deri miktarı bakımından kayıt ve beyan dışı bırakılan matrah farkından söz edilemeyeceği sonucuna varılmasında da hukuki isabet yoktur.
Açıklanan nedenlerle davacı temyiz isteminin kabulü ile defterlere kayıtlı faturalı satış miktarı (864.çift) ile kayıtlı olmayan eksik kayıt edilen faturalı satış (1949 çift ayakkabı,270 çift bot, 31 çift çizme, 123 çift çocuk ayakkabısı) miktarı göz önüne alınmak ve sözü edilen malların bir çifti için gereken deri miktarı ile fire oranları ilgili meslek kuruluşlarından sorulmak suretiyle yapılacak araştırma sonucu yeni bir karar vermek üzere temyize konu kararın bozulması gerektiği düşünülmüştür.
Tetkik Hakimi …’ın Düşüncesi : 2577 sayılı yasanın 2/2. maddesine aykırı olarak tespit edilen fark matrahın dönem matrahına eklenmesi suretiyle davanın kısmen kabulünde hukuka uyarlık görülmediğinden vergi dairesi temyiz isteminin reddi, yükümlü temyiz isteminin ise kabulü ile vergi mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmüştür.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince işin gereği görüşüldü:
2577 sayılı yasanın 2. maddesinin 2. fıkrasında “İdari yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. İdari mahkemeler; yerindelik denetimi yapamazlar, yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini, kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremezler.” hükmü yer almaktadır.
Dava konusu olayda mahkemece, vergi inceleme raporuna dayanılarak yapılan cezalı tarhiyatın 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20. Maddesi uyarınca hukuka uygun olup olmadığının tespiti amacıyla yükümlünün defter ve belgeleri incelenerek ilgili dönemde imalatta kullanılan deri miktarı bakımından kayıt ve beyan dışı bırakılan matrah farkı bulunmadığı sonucuna varılması karşısında, cezalı tarhiyatın iptaline karar verilmesi gerekirken, inceleme sırasında tespit edilen hususların re’sen dikkate alınması suretiyle vergi inceleme raporunda yer almayan ve uyuşmazlık konusu dışında kalan kayıt ve beyan dışı bırakılan matrah farkından söz edilerek bahsi geçen 2577 sayılı yasanın 2/2. maddesine aykırı olarak tespit edilen fark matrahın dönem matrahına eklenmesi suretiyle davanın kısmen kabulünde hukuka uyarlılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle vergi dairesi müdürlüğü temyiz isteminin reddine, yükümlü temyiz isteminin kabulüne, … Vergi Mahkemesinin … tarih ve … sayılı kararının bozulmasına, dosyanın anılan mahkemeye gönderilmesine 24.2.1998 tarihinde oybirliği karar verildi.